~NDENNIEUW DE VERENIGING VRIENDEN VAN BLI]DORP
16e jaargang, nummer 3
16e jaargang nummer 3
VERENIGING VRIENDEN VAN BLIJDORP Sonoystraat 6-a, 3039 ZT Rotterdam
Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt 4 maal per jaar. Oplage: 5.000 De vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel:"het opwekken van belangstellmg voor de Diergaarde Blijdorp, het steunen daarvan door het bijeenbrengen van gelden en het doen van giften in geld of natura, voorts het geven van bekendheid aan het doel en streven van culturele zoölogische tuinen". De jaarlijkse contributie bedraagt (minimaal) f 35,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigmgsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam of Artis mAmsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld om deel te nemen aan excursies naar binnen- en buitenlandse dierentuinen, speciale lezingen gedurende het winterseizoen bij te wonen en worden zij uitgenodigd voor de jaarlijkse Blijdorp-dag annex Algemene ledenvergadering.
VERENIGINGSSECRETARIAAT:
J.Th'. A van Leeuwen,Sonoystraat 6-a, 3039 ZT Rotterdam.
VRIENDENFOON: 010 - 467 66 37 GIRO: 13 57 803 BANK: v.S.B. bank nr: 98.55.33.099
AFDELING REIZEN:
mevr. e . Berger-Kindt Kortedreef 48, 3075 GR Rotterdam Telefoon: 010 - 419 1863 Giro: 20 71 059
PROMOTIETEAM:
fam. H. Gerritse Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam Telefoon: 010 - 466 36 82 Giro: 6217917
In Memoriam Mevr. S. Smael-De Haas
3
Van de redactie
5
Uitnodiging voor opening kuifhertjesverblijf
7
Uit de promotiehoek
8
Nieuws uit Blijdorp
9
Nederland: Dierentuin belevenissen tussen tulpen en molens Blijdorp's Beroemde Babies Weer olifantje in Efumen geboren! Wie volgt?:.. Programrna Zondag-lezingen voor de Vrie.nd~,n. ' "
De'AfPk;aanse'dier.e nwereld"
REDACTIE-ADRES VRIENDENNIEUWS:
D.A van Herwijnen MarshallIaan 11 3223 TJ Hellevoetsluis Tel: 01883-17161 Redactie-medewerker: Marc Damen Tekstverwerking: Marion Does
SAMENSTELLING VERENIGINGSBESTUUR: Voorzitter Vice-voorzitter Secretaris Penningmeester Leden
e.M. Groenhorst mevr. C. Berger-Kindt J.Th.A van Leeuwen AM. Bos H . Gerritse D.A van Herwijnen T. Slijkoort
FOTO'S EN ILLUSTRATIES:
Diergaarde Blijdorp, R. Doolaard (5x), Emmen Nooraer Dierenpark Zoo (1x), e .S.M. Guise (lx) Laurens van Herwijnen (lx) M. en J.Th.A van Leeuwen (2x), A Kats (1x)/-.K. Molkenboer (Ix), M. en J. Schilfarth (7x) S. t:iheermahomed (2x)
Telefoon VVVB (Vriendenfoon): 010-4676637
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:
A.M. Bos, R.J. Bruin, M. Damen" M. Does, Emmen Noorder Dierenpark Zoo, H. en LT. Gerritse, e.S.M. Guise, D.A van Herwijnen, A. Kats, J. Klapwijk (Diergaarde Blijdorpl, M. en J .Th.A van Leeuwen, M. en J. Schilfarth, T. Slijkoort, B. Swaep, Verein der Tiergartenfreunde Nürnberg e.V.
FOTO VOORPAGINA:
Een vertrouwd beeld in Blijdorp: verhuizende dieren (R. Doolaard)
,"'IF.NDENN!El1I\IS
v;r
2
'
In memoriam erelid mevrouw S. Smael-De Haas
Inhoudsopgave
Zondag-lezingen seizoen 1994-1995 Data: 13 november, 11 december, 8 januari, 12 februari, 12 maart
Bij de voorbereiding van dit "Vriendennieuws" bereikte ons het droeve bericht van het overlijden van mevrouw S. Smael-De Haas, oud-bestuurslid en erelid van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Gedurende vele jaren heeft zij zich op onvermoeibare wijze ingezet voor "haar" vereniging en Diergaarde Blijdorp. Het bestuur en de leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp gedenken deze bijzondere, inspirerende vrouw in eerbied en dankbaarheid. Ben Swaep, mede-oprichter, oud-voorzitter en erelid van onze Vereniging heeft mevrouw Smael, als geen ander, gekend. In de hieronder volgende woorden wijdt hij aan de overledene een persoonlijk In Memoriam. Ons erelid mevrouw S. Smael-De Haas, die zoveel voor onze vereniging heeft betekend, is niet meer. Op dinsdag 23 augustus is deze, altijd zo actieve vrouw op 85-jarige leeftijd overleden. Belangstellenden hadden zich op die herfstachtige zaterdagmorgen daaraan volgend verzameld in het crematorium in Rotterdam Zuid om afscheid van haar te nemen. Dat men haar een warm hart toedroeg, bleek ook uit de vele bloemstukken, waarmee de baar was gedekt. Oud-voorzitter en erelid B. Swaep herinnerde er tijdens de sobere plechtigheid aan, dat mevrouw Smael de administratie van de toen nog prille vereniging in juiste banen heeft geleid. Gedurende de periode, dat zij bestuurslid was - van 1966 tot 1981 - heeft zij met niet aflatende ijver en verantwoordelijkheidsgevoel zowel de financiën beheerd als het secretariaat geleid. Zij wist zich daarbij, tot aan diens verscheiden, immer gesteund door haar zeer aimabele echtgenoot. Swaep wees er op, dat veel van het administratieve werk in die tijd nog handmatig werd gedaan. Tegenwoordig is ook bij de
Vrienden de computer daartoe het aangewezen apparaat. Nadat mevrouw Smael zich niet meer herkiesbaar had gesteld voor het bestuurslidmaatschap is zij wel het wel en wee van de vereniging nog altijd nauwgezet blijven volgen. Tht op hoge leeftijd heeft zij deelgenomen aan excursies. Daarbij en op de jaarlijkse algemene ledenvergaderingen was het voor haar een feest om weer eens met ouderen en jongeren te converseren. Recht door zee als zij immer was, stak zij haar mening niet onder stoelen of banken. Zij bleef de doelstellingen van de vereniging met extra financiële bijdragen steunen, vooral wanneer er weer een nieuwe actie werd gelanceerd. Al met al zei Swaep niet teveel, toen hij concludeerde dat de ontslapene heel veel voor de Vrienden en dus de Diergaarde heeft gedaan. De dochter van mevrouw Smael heeft zichtbaar ontroerd de vele blijken van medeleven in ontvangst genomen. Het moet haar goed hebben gedaan dat er met zoveel lof over haar moeder werd gesproken.
Mevrouw Smael tijdens één van de vele bijeenkomsten in de Diergaarde met een jonge gorilla, één van haar favoriete diersoorten.
Van de redactie
Nieuwe
bank nodig? -
VSB-BANK Daar kom ie verder mee.
~liB UITVAARTVERZORGING e.M. Bouwman Albert Verweystraat 2a 3061 SB Rotterdam Tel. 010 - 414 53 43 B99. 01 0 - 414 55 64
Stijlvolle uitvoering van begrafenissen en crematies. Informatie over: Het O.R.V. depositofonds (=verzorgingsfonds) . De kostenbegroting voor een uitvaart, met betrekking tot een af te sluiten verzekering. Inschrijving wilsbeschikking met vrij lidmaatschap.
Op de cover van het voor u liggende "Vriendennieuws" ziet u een kenmerkende foto voor het Blijdorp van nu en de komende jaren. De verhuizende giraffe geeft de dynamiek weer van de snel veranderende Rotterdam Zoo, die ons allen zo ter harte gaat. Dat de zich transformerende Diergaarde gewaardeerd wordt, blijkt wel uit de in steeds grotere getale toestromende bezoekers. "Taman Indah" (mèt het fantastische buitenterras) heeft, althans tot voor de lange hitte-periode in Nederland, de bezoekcijfers belangrijk doen stijgen. Zelfs een tijdelijke verhuizing van de giraffen naar het oude olifantenverblijf - een fraai ogende oplossing voor de noodzaak het voormalige theehuis (o.m. verblijf van de giraffen geworden) te ontruimen en in oude, nog fraaiere luister te herstellen ("Singapore theehuis") - maakt de Diergaarde voor velen nog aantrekkelijker. En er staan nog vele kleine en zeer grote nieuwbouw-plannen op het programma! We zullen u daarvan in het "Vriendennieuws" zeker op de hoogte blijven houden. Als u dit leest zal het nieuwe door de Vereniging gesponsorde kuifhertjesverblijf bijna voltooid zijn en geopend worden. Een ander klein project op rekening van de Vrienden van Blijdorp kondigt zich intussen al weer aan. Aan de voet van het directie-kantoor zal op de plaats van het otterverblijf een stokstaartjes"biotoopje" gebouwd worden. (Die diertjes nodigen, trouwens, uit tot het gebruik van verkleinwoorden!). Op de illustratie kunt u zien hoe het verblijf er waarschijnlijk uit zal gaan zien (kosten: fl. 80.000,-). Het "mega-project" aan de linkerzijde van de Rivièrahal ("Kongo") t.b.v. mensapen, dwergnijlpaarden, reptielen en vogels wordt gedeeltelijk door de Vereniging gesteund met de "Gorilla's in een nieuw decor, .. "actie. Uw bijdragen daarvoor blijven natuurlijk van harte welkom! Dynamiek kenmerkt ook de vele activiteiten van onze Vereniging. De winkel, een zeer be-
langrijk fonds-vormend element, haalt in de florerende Diergaarde prima omzetten. De betrokkenheid van vele leden werkt inspirerend op de totale organisatie van onze nog steeds groeiende Vereniging Vrienden van Blijdorp. Voor wat het "Vriendennieuws" betreft, uit die betrokkenheid zich in spontane en belangeloze assistentie bij het produceren van ons huistijdschrift. Marion Does (tekstverwerking), Marc Damen (redactionele bijdragen) en, natuurlijk, Rob Doolaard met zijn eminente foto's , waren ook bij de totstandkoming van dit nummer onmisbaar. De "oude" foto's van jonge Blijdorp dieren, door leden ons toegestuurd, èn gepubliceerd lijken een nieuwe rubriek in te luiden. De suggestie om een fotowedstrijd en begeleidende expositie (in de Diergaarde) te organiseren, wordt nader bestudeerd. Dank aan de heer Van Leeuwen voor zijn waardevolle idee! Het valt zeker te combineren met een door het bestuur nog uit te werken plan om in 1995 een grote fotowedstrijd op te zetten t.b.v. de Vereniging (en de Diergaarde, dus!) De binnenlandse excursie naar de Burgers' Zoo in Arnhem en de (toch gerealiseerde) meerdaagse reis naar de 2 dierentuinen van Berlijn mochten zich verheugen in een enthousiaste en ruime belangstelling van veel van onze leden. De verslagen ervan treft u in het volgend "Vriendennieuws" aan. Uw steun aan de Vereniging, in welke vorm dan ook, - (vele) vrije uren (voor onze winkel en tijdschrift), giften (met name voor de gorilla's ("Kongo")), suggesties, ideeën en redactionele bijdragen, maar vooral uw enthousiasme wordt ten zeerste op prijs gesteld. Namens het bestuur en de redactie, Daan van Herwijnen
Uitnodiging ""B1"U'(J1. uil.: 45 Hlinuüzn unit.kt. 6t.t.l~t.n tJan ~t. laaûl.t.
51aa 1' ""Blil~"'1'.
Wij hebben voor educatieve en recreatieve doeleinden gefilmd in de Diergaarde vanaf 1989! Ons bedrijf is gespecialiseerd in het maken van natuurfilms. De videofilm laat o.a. zien: · de belevenissen van Ernst en de gorillafamilie · de ijsberen vanaf de kleine Laska · de olifanten tlm Taman lndah · zwemmende en duikende java-apen · beelden van de mantelbavianen · parende okapi's · en nog veel meer.. . Bestellen is mogelijk door overmaking van] 25,onder vermelding van: "Blijdorp in beweging" op postgironummer 5503532, of banknummer 894831399, t.n.v. A.T.V., von Suttnerstraat 48, 2806 HE Gouda. De band wor
2806 HE Gouda Tel: 01820 - 26784 Fax: 01820 - 17161
Het bestuur van de Vereniging Vrienden van Blijdorp nodigt u hierbij van harte uit aanwezig te zijn bij de feestelijke opening van het door ons allen gesponsorde
}(uifihertjesverblijf, te verrichten door mevrouw Tineke Groenhorst, voorzitter van de Vereniging Vrienden van Blij dorp. Deze Vriendenfestiviteit zal plaatsvinden op zaterdag 29 oktober om 14.30 uur. Misschien tot ziens!
H. van Dongen steigerbouw groep
MONTAGE EN DEMONTAGE
VERHUUR
- VERKOOP
ADVIES Ohmweg 6 - Spijkenisse - Tel. 01880-18133 - Fax 01880-18873
Uit de promotiehoek Beste Vrienden en Vriendinnen, nog napuffend van de drukte in de afgelopen vakantie-periode, schrijf ik weer een stukje voor het Vriendennieuws. Het is in de winkel ontzettend druk geweest. We waren blij dat we het nieuwe magazijn zo dichtbij hadden; dat scheelde ongeveer een dag in de week aan werk. En dat het druk was ,bleek wel uit de omzet! De omzet tot aan de grote vakantie was redelijk, maar werd maar liefst in zes weken tijd ruim verdubbeld. U ziet: het Promotie-team heeft nu niet bepaald stil gezeten. Fantastisch, mensen, BEDANKT voor jullie inzet! Het Promotie-team werd ook weer groter; we
werkten op een gegeven moment drie nieuwe mensen op één dag in. Ik mag wel zeggen dat iedereen aan zijn trekken komt, wat de "bemanning" van de winkel betreft. De klantenkring breidt zich ook steeds verder uit. U wilt het misschien niet geloven, maar wij hebben voor de winkel een heuse KLANTENKRING ... ! Deze mensen kopen al hun verjaardags- en andere kadootjes bij ons in de winkel. Nu de vakanties afgelopen zijn, krijg je alweer te horen: "0, dit neem ik vast mee voor die man met die baard!" Dat vinden wij prima want uiteindelijk woont hij helemaal in Spanje en staan wij met onze winkel in Diergaarde Blij dorp , wat veel dichterbij is.
'!bt slot nog even een leuke kado-tip: Wat denkt U van een mooie sweater met opgeborduurd embleem (normaal f 45,-)? Th koop tot het eind van het jaar voor f 35,- in de kleuren kobalt, navy en grijs. Een witte sweater met opdruk (f 35,-) kunt u voor de belachelijk lage prijs van f 29,95 kopen (zolang de voorraad strekt). We hebben ook fantastisch mooie James Hamilton puzzels voor dé grote bezigheid in de winter; ze zijn er vanaf 500 tot 1500 stukjes. Ook zijn er puzzels van het Amazone gebied die met z'n vieren onder elkaar gekoppeld kunnen worden. De prijzen zijn redelijk
want de duurste is f 40,-. Ik zou zeggen: "Kom snel, 'n kadootje vindt u altijd wel! " Verder hebben wij nog een keur aan andere artikelen, vanaf de baby-rammelkubus tot aan een paraplu. Kom naar de Diergaarde (het is er zo mooi! ) en loop dan meteen eens langs de winkel. U kunt er ook gezellig eens een praatje maken met onze vrijwilligers. Ze vinden dat echt leuk! Wat mij betreft weer tot de volgende keer en "Vrienden olijke Groeten"! Greet en Henk Gerritse
Nieuws uit Diergaarde Blijdorp. De belangrijkste wijzigingen in het dierenbestand van Diergaarde Blijdorp over de maanden april tot en met juli 1994 waren de volgende: geelkeelgaailijsters, 4 driekleurglansspreeuOntvangen: 4 wandewen, 4 Monelettispreeuwen, 1 witte specht, 6 lende takken, 1 vogelBalispreeuwen, 2 kwaststaartratkangoeroes, 3 spin, 1 schorpioen, 1 zandwallabies, 4 Bennet's wallabies, 4 grijze keizerschorpioen, 29 reuzenkangoeroes, 2 muismaki's, 2 muilbroedende kempvissen, 1 roodstaartmeerval, 1 koraalklimmer, 1 grondel, 2 pijldwergoeistities, 1 zwarte slingeraap, 1 mutslangoer, 1 mantelbaviaan (dood), 1 withandvissen, 1 gele doktersvis, 1 Picasso trekkersvis, gibbon, 4 Mrikaanse relmuizen, 8 Egyptische 3 anemoonvissen, 10 boomkikkers (nog te determineren soort van de Fiji-eilanden), 1 Chistekelmuizen, 1 Gambia hamsterrat, 2 Europese otters, 4 kleine panda's, stokstaartjes, 3 nese weekschildpad, 1 roodBengaalse katten (2 dood), 2 jagoearundi's, 1 buikspitskopschildpad, 8 Ambonese doosSiberische lynx, 1 caracal, 2 Californische zeeschildpadden, 1 Griekse landschildpad, 1 leeuwen, 2 Przewalskipaarden, 2 Chapman zegroene leguaan, 1 baardagame, 1 Afrikaanse doornstaartagame, 10 rotshagedissen, 1 Helebra's, 4 poedoes, 1 bontebok (dood) , 1 witna klimslang, 1 Cubaanse slang, 3 Jan van staartgnoe, 2 elandantilopes, 3 Indische antilopen (1 dood geboren), 1 dwerggeit. Genten, 2 grote zaagbekken, 13 koereigers, 1 Kongopauw, 1 Temminek's tragopan, 1 Germain pauwfazant, 2 Brahmaanse wouwen, 2 Gestorven: 1 doopvontschelp, 1 miljoenpoot, blauwoogkakatoes, 1 fazantduif, 1 negen5 jonge bruine grondhaaien, 1 verpleegsterbandgordeldier, 1 rode reuzenkangoeroe, 2 haai, 1 gestippelde kogelvis, 1 zilverbladvis, 1 civetkatten, 1 ijsbeer. slijkspringer, 1 wimpelaal, 1 Victoria cichlide, 1 maanvis, 1 zeepaardje, 3 barbelen, 1 grote muilbroedende betta, 1 slanke meerval, 1 IndiGeboren: 8 Victoria cichliden, 1 Zuidamerikaanse cichlide, 2 bruine grondhaaien, 2 tijgersche meerval, 1 Aziatische meerval, 4 piranha's, 1 grote sirene, 1 Australische boomkikker, pythons, 2 Mrikaanse doornstaartagames, 1 1 geelwangschildpad, 1 Ambonese doosNieuwguinese slangehalsschildpad, 5 pauweoogsierschildpadden, 1 sporenschildpad, schildpad, 1 spinschildpad, 1 Indische doorn1 glad-randklepschildpad, 2 Chinese rattenstaart-agame, 1 Mrikaanse doornstaartagame, slangen, 1 Children's python, 2 wondergecko's, 1 halsbandleguaan, 1 denappelskink, 2 rotshagedissen, 1 jonge nandoe, 1 Europese flamin13 nandoes, 6 ooievaars, 3 Europese flamingo's, go, 1 rode flamingo, 1 kluizenaarstinamoe, 1 1 rode flamingo, 2 jufferkraanvogels, 2 witnekMolukkenibis, 1 zwarte ibis, 1 Molukkenibis x kraanvogels, 2 zwartvoetpinguins, 6 bergeenlepelaar, 1 kastanje-eend, 2 mandarijneenden, den, 26 gele boomeenden, 8 Baikaltalingen, 8 1 krooneend, 2 Carolina-eenden, 4 gele boommandarijneenden, 8 manenganzen, 15 Himaeenden, 1 vlekbekeend, 1 Nijlgans, 1 zwartneklaya sneeuwhoenders, 3 Germain pauwfazanten, 11 Wallichfazanten, 6 blauwe oorfazanvruchtenduif, 1 lachduif, 1 muskaatduif, 7 roelten, 2 Salvadorifazanten, 1 Lady AmherstfaroeIs, 2 Javaanse patrijzen, 1 stekelstaarthoen, 3 Himalaya sneeuwhoenders, 1 Wallichfazant, zant, 1 argusfazant, 6 Kongopauwen, 1 grote hokko, 1 mesbekhokko, 15 roelroeis, 1 Javaan1 Germain pauwfazant, 4 Kongopauwen, 1 zwartkap parkiet, 1 hyacinthara, 1 Sumase patrijs, 5 kluten, 3 koereigers, 1 witkoptraanse neushoornvogel, 2 Papoea jaarvogels, 1 goean, 1 manenduif, 3 Mauritiusduiven (1 dood palmkakatoe, 1 rosekakatoe, edelpapagaai, 1 uit het ei), 1 jaarvogel, 1 Papoea neushoornvozwarte ral, 2 blauwvleugelkookaburra's, 1 gel, 1 Scheepmakers kroonduif, 1 viooltjeslori, 1 Stella lori, 4 edelpapegaaien, 3 rosekakatoesgroenhelmtoerako, 1 kolibrie, 1 blauwkoptangara, 1 zilversnaveltangara, 4 roodkuifkardina, 2 langsnavelkakatoes, 1 palmkakatoe, 1 gelen, 1 vale lijster, 1 middelste beo, 2 wone kookaburra, 3 blauwvleugelkookaburra's, driekleurglansspreeuwen, 5 Bali-spreeuwen, 2 1 of 2 roodsnaveltoks, 2 '!bco toekans, 3
~DE:~
.v
KRAANVERHUUR
vlaardingweg 22 3044 CK rotterdam tel. 010 • 437 57 77* fax 010·4621295
Verhuur van mobiele kranen tlm 200 ton
Hoogwerkers • Vorkheftrucks
TRANSPORT
.v
vlaardingweg 22 3044 CK rotterdam tel. 010 • 437 57 77* fax 010·4621295
Monelettispreeuwen, 4 Nijlroezetten, 1 grote Maleise vliegende hond, 1 kowari, 1 voskoesoe, 2 zandwallabies, 2 muismaki's, 1 slanke lori, 2 mutslangoeren, 1 stekelmuis, 1 witbuikegel, 1 Gambia hamsterrat, 2 witstaartgnoes, 1 damagazelle, 1 Indische antilope, 1 elandantilope.
Verzonden: 4 roodbuikspitskopschildpadden, 7 vierteenschildpadden, 1 Moorse landschildpad, 9 Griekse landschildpadden, 1 Ambonese doosschildpad, 2 gladrandklepschildpadden, 7 Filippijnse zeilhagedissen, 1 Afrikaanse doornstaartagame, 4 Californische lintslangen, 2 ringpythons, 2 Chinese rattenslangen, 3 rode flamingo's, 2 groene Javahoenders, 4 Himalaya sneeuwhoenders, 6 Kongopauwen, 2 kuifgoeans, 4 manenduiven, 4 blauwvleugelkookaburra's, 1 Mauritiusduif, 1 grijze reuzenkangoeroe, 1 doeroecoeli, 2 muismaki's, 2 pinché-aapjes, 1 vissende kat, 2 jagoearundi's, 1 Europese otter, 1 rolstaartbeer, 1 dwergnijlpaard, 1 okapi, 1 kleine kantjil, 1 poedoe, 2 Arabische oryxen.
De opening van Taman Indah was natuurlijk de belangrijkste gebeurtenis van de afgelopen maanden. Inmiddels is deze attractie al een maand of 4 opengesteld voor het publiek en, zoals verwacht, werkelijk een attractie van wereldformaat. Aan de verhalen te horen heeft zo'n beetje de hele dierentuinwereld Taman Indah al gezien. Natuurlijk is niet iedereen even positief. Het getuigt van zeer veel durf en doorzettingsvermogen dat Diergaarde Blijdorp dit miljoenen kostende project heeft verwezenlijkt. Er kleefden natuurlijk nogal wat risico's aan, om in een zo ambitieus project zoveel nieuwigheden te stoppen. Waarschijnlijk zullen er nu ook in andere dierentuinen dergelijke gebouwen komen; die hebben, natuurlijk, wel eerst de kat, of liever gezegd, de olifant uit de boom gekeken. Inmiddels zijn we 4 maanden verder en zijn de dieren, de dierenverzorgers en de vaste bezoekers al wat gewend aan deze nieuwe topattractie, hoewel ik persoonlijk toch bij ieder bezoek weer nieuwe dingen ontdek. Je raakt er nooit uitgekeken! De olifanten hebben sinds half juni ook de buitenverblijven tot hun beschikking en dat doet ze zichtbaar goed; vooral Sonny weet niet wat haar overkomen is: dat ze haar oude dag toch nog hier mag doorbrengen! Ramon heeft voor het eerst van zijn leven een bad genomen, op 1 augustus op zijn nieuwe buitenperk! Het buitenverblijf voor de
neushoorns wordt waarschijnlijk volgend voorjaar geopend. Na de grote olifantenverhuizing was het in juli de beurt aan de giraffen om te verhuizen. Het oude olifantenterras heeft inmiddels een grote opknapbeurt gehad; de gracht van het buitenverblijf is half zo diep gemaakt en die van het binnenverblijf is geheel verdwenen. De opening naar het buitenverblijf moest uiteraard verhoogd worden en het buitenperk is ingezaaid. Het zal voor de mensen die Diergaarde Blijdorp al tientallen jaren bezoeken wel even wennen zijn, voor het eerst gras op het olifantenterras!! Op 20 juni zijn de 5 giraffen één voor één in een open kist met een vorkheftruck naar hun nieuwe behuizing gebracht, waarbij Como de beschikking heeft over de voormalige kraamstal. Zoals bekend krijgt het voormalige giraffengebouw zijn oorspronkelijke bestemming als theehuis weer terug. In de komende herfst wordt met de verbouwing ervan gestart. De opening is gepland in het voorjaar van 1995. Voor het eerst in de geschiedenis van de Rotterdamse Diergaarde is er een Papoea jaarvogel uit het ei gekomen. Het is de tweede Papoea jaarvogel die in een dierentuin ter wereld kwam. Het ouderpaar is al sinds 1987 in Blijdorp. Vrijdag 13 mei werden er voor het eerst piepgeluiden gehoord uit het nest in de Kibokokas. Vijf weken daarvoor had het jaarvogelvrouwtje zich in een holle boomstam ingemetseld, met olifantenmest en eigen mest, daarbij geholpen door het mannetje. Inmiddels hebben moeder en jong het nest al verlaten en is de hele familie te bekijken. Ook de reuzentoekans zorgden voor nageslacht, evenals vorig jaar, maar toen overleed plotseling de fokman. Eind mei kreeg het vrouwtje een nieuwe partner en het klikte meteen. Helaas kregen man en vrouw na enige tijd toch nog onenigheid, < fllrENDENNIE!i\liS v'- 11 '
deze continentale schildpad kweekt. De ouderdieren werden in 1984 door de Algemene Inspectiedienst in beslag genomen en kwamen zo in Blijdorp terecht. Ook de flamingo's zorgden voor nageslacht; dit jaar tekenden zij voor 5 jongen. Een flamingomannetj e onderhield dit jaar zelfs een relatie met maar liefst 3 verschillende vrouwtjes, met als resultaat 2 gezonde jongen. Een van de twee flamingomannetjes, die vorig jaar zoveel opschudding veroorzaak-
den. Totaal zijn er dit jaar dus 3 reuzen toekans geboren. Toekangeboortes blijven een zeldzaamheid in dierentuinen. Op 15 mei werden er 2 Przewalskiveulens geboren; de ene in de loop van de ochtend, onder het oog van vele bezoekers. De andere merrie wachtte met bevallen tot het nacht werd. Beide veulens zijn van het vrouwelijk geslacht en brengen de kudde op 6 dieren. De Blijdorpse Przewalskipaarden zijn erg belangrijk voor het Europese fokprogramma, omdat de hengst Bogan, de vader van de veulens, uit de Verenigde Staten (San Diego Zoo) afkomstig is. Hij vertegenwoordigt een bloedlijn die in Europa nog niet oververtegenwoordigd is. De meeste dierentuinen in Europa mogen van de E.E.P.-coördinator niet meer fokken omdat er voor die veulens geen plaats meer is. Gelukkig is er nog wel vraag naar de Rotterdamse veulens. Ook nog een droeve mededeling omtrent het Rotterdamse dierenbestand: op 23 juni overleed plotseling een van de persoonlijkheden uit Diergaarde Blijdorp; de grote Maleise vliegende hond Pipo. Pipo kwam zo'n elf jaar geleden via een particulier in Blijdorp terecht en sleet zijn dagen in het nachtdiergedeelte van het .f1IrF.NDENNlElJ1I... V:- 12'::;
ten door samen een ei uit te broeden, verhuisde tijdelijk naar een andere dierentuin. Het overgebleven mannetje liet zijn oog al snel vallen op een flamingovrouwtje, maar dit resulteerde nog niet in een ei. Dit nieuws haalde wederom de voorpagina van de Telegraaf. Marc Damen Bron: Interne Mededelingen
Henri Martinhuis, ondersteboven hangend aan zijn eigen klimtouw, of aan langstrekkende kinderwagens, vaak tot grote schrik van de moeders. Pipo vormde letterlijk het levende bewijs dat vleermuizen eigenlijk helemaal niet zulke enge dieren zijn als velen nog altijd schijnen te denken. Nu we toch bij het Henri Martinhuis zijn; de leeggekomen verblijven van de Roloway meerkatten en de mutslangoeren zijn inmiddels anders ingericht en worden al bewoond door doodshoofdaapjes en pinché-aapjes. Sinds enige tijd heeft Blijdorp weer een nieuwe ijsbeerman: Orca. Hij komt uit Monde Sauvage, een dierentuin in België. Zoals in de voorgaande jaren is ook Orca in Blijdorp op fokleen en gaat hij in het najaar weer terug naar België. In december zal blijken of Orca's missie is geslaagd. De buren van de ijsberen, de Californische zeeleeuwen, zorgden eind juni voor 2 jongen. Thari en Sjaan zijn reeds ervaren moeders zodat de verzorgers zich geen zorgen hoeven te maken. Als andere bijzondere geboortes zijn de sporenschildpadden de moeite van het vermelden waard. Het is voor het eerst dat Blijdorp met
De specialist voor uw touringcarreis, zoals:
• Dagtochten • Bruiloften • Personeelsreizen • Schoolreizen • Excursies • Meerdaagse reizen
01883 · 31220 Rijksstraatweg 36 . Hellevoetsluis . Telex 29610 . Fax 01883 . 12368
De Nederlandse dierentuinen zijn niet alleen erg populair bij ons, maar ook bij onze Oosterburen. Dat is niet zo verwonderlijk, want voor heel veel Duitsers liggen onze dierentuinen op slechts een paar uur afstand rijden. Nederlandse dierentuinen zijn ook in het buitenland aardig bekend, wat niet zo vreemd is, want ze "timmeren allen aardig aan de weg". Europees ge· zien nemen de Nederlandse dierentuinen toch wel het voortouw. Het is echter niet zo dat de Duitse dierentuinen stil blijven staan in de tijd, maar wat zij bouwen is vaak weinig vernieuwend. Revolutionaire projecten als Burgers' Bush en Desert en ons eigen Taman lndah zult u daar tevergeefs zoeken!Onlangs verrees in het Tierpark Hellabrunn in München dan ook een vleermuisgrot naar Rotterdams voorbeeld. De Allwetterzoo in Münster opende pas een nieuw binnen verblijf voor de olifanten à la "Rotterdam". Dierentuin-freaks uit Duitsland zijn wel eens jaloers op hun Nederlandse "collegae" vanwege het moderne karakter van de Nederlandse tuinen. Ook wordt er regelmatig melding gemaakt van de ontwikkelingen in Nederlandse dierentuinen en verschijnen er vaak artikelen in Duitse dierentuinbladen. Recentelijk verscheen er in het tijdschrift "Tiergarten Aktuell" een verslag van een reis die twee Duitse dierentuinliefhebbers langs Nederlandse dierentuinen hebben gemaakt. Om u een indruk te geven hoe onze Oosterburen tegen onze dierentuinen aankijken, volgt hier de vertaling van dit verslag. (md)
"Nederland: dierentuinbelevenissen tussen tulpen en molens"
In Nederland, een land dat bij veel mensen bekend is door zijn bloemen, windmolens en kaas, zijn enkele dierentuinen een nieuwe richting opgegaan met betrekking tot de presentatie van de dieren en de educatie van de dierentuinbezoeker. De dieren worden in een zo natuurlijk mogelijk gemaakte omgeving, dikwijls samen met andere diersoorten uit dezelfde omgeving, gehouden. Daarbij wordt door gedeeltelijk nieuwe informatiesystemen bij de bezoekers begrip voor deze soorten en hun leefomgeving gewekt. Op welke manier deze doelstellingen in de verschillende dierentuinen tot uitdrukking gebracht worden, wil ik aan de hand van enkele voorbeelden duidelijk maken.
Apenheul, Apeldoorn Het in 1971 geopende apenpark "Apenheul" ligt midden in het natuurpark "Berg en Bos" in Apeldoorn. H et hart van het park wordt gevormd door 2 grote gorilla-eilanden, waarop 2 zilverrugmannen met hun familie in een zeer natuurlijke omgeving leven. Deze met gras begroeide en met bomen beplante eilanden zijn rijkelijk voorzien van klimmogelijkheden. Meerdere keren per dag worden de imposante mensapen door de dierenverzorgers gevoerd, waarbij deze de bezoekers allerhande wetenswaardigheden over de gorilla's vertellen. Om de gorilla-eilanden heen is het apenpark in 7 secties verdeeld, waarin verschillende soorten apen vrij rondlopen. In een van deze afdelingen leeft een groep van ongeveer 100 doodshoofdaapjes. Op bepaalde tijden kunnen de bezoekers op een daarvoor bestemde voerplaats deze potsierlijke apen met door de verzorgers uitgedeeld voer (meelwormen) voeren. Daarbij mogen de mensen de aapjes niet aaien. De apen klimmen over de bezoekers, onderzoeken ieders handen naar iets eetbaars en gaan niet zelden op de schouder van een bezoeker zitten om te zonnebaden.
In de verschillende gebieden zwerven bovendien, onder andere, berberapen, zwarte brulapen, witkopsaki's, wolapen en leeuwaapjes rond. Apenheul neemt overigens deel aan het reïntroductieproject van de leeuwaapjes in Brazilië. Enkele klauwaapjes, zoals goudkopleeuwaapjes en dwergzijdeaapjes worden in zeer natuurlijk ingerichte verblijven gehouden. De groepen van deze sierlijke aapjes fascineren de bezoekers steeds weer door hun hechte familieleven. Omdat vrijlevende apen tassen niet met rust laten op zoek naar iets eetbaars en andere interessante zaken, krijgt iedere bezoeker bij de ingang van het park een tas die "aap-proof' is. Bovendien is eten en drinken slechts in 2 apenvrije gedeelten toegestaan. Op deze manier wordt er gezorgd voor de veiligheid van mens en dier en bestaat er de mogelijkheid tot wederzijds contact.
Burgers' Zoo, Arnhem Een totaal ander concept, om dieren, hun levenswijze en leefomgeving dichtbij de bezoeker te brengen, volgt Burgers' Zoo in Arnhem. Deze dierentuin, die in 1923 de poorten opende, sloeg vroeger al nieuwe wegen in. Zo kon het publiek hier voor de eerste keer in Nederland een roofdierenverblijf in de stijl van Hagenbeek (droge gracht in plaats van tralies) zien en werd hier in 1968 het eerste safaripark van het Europese vasteland geopend. Bovendien leeft in Burgers' Zoo al meer dan 20 jaar één van de best onderzochte chimpanseegroepen op een enorm, natuurlijk vormgegeven eiland. Omdat de kunstrotsen uit de tijd van Hagenbeek enigszins bouwvallig werden en daarom een grote renovatie van de verblijven noodzakelijk maakten, besloot men veel oude verblijven volledig af te breken en daarvoor in de plaats verblijven en gebouwen neer te zetten, die aan de modernste eisen voldoen. Zo ontstond bijvoorbeeld het verblijf voor zwartvoetpinguins, direct achter de nieuw gebouwde ingang. Hier kan de bezoeker zien, hoe de pinguins net zoals in de natuur van hun hoger in de rotsen gelegen broedholen, over klippen naar beneden waggelen en springen. Voor de geïnteresseerde bezoeker staat er een enorm bord met tal van wetenswaardigheden, net zoals overigens op veel andere plaatsen in de dierentuin. yRfENDENNlElI\\'S
15
In de Burgers' Bush, een ongeveer 1,5 hectare groot overdekt oerwoud, dat in 1988 geopend werd, volgt de bezoeker een junglepad, waarop veel te ontdekken valt. In het dichte oerwoud leven talrijke vogels en met een beetje geluk kan men er zelfs reptielen, zoals groene leguanen, ontdekken. Zijpaadjes nodigen ertoe uit om het oerwoud nog beter te leren kennen. Voor extra spanning zorgen onder andere een verongelukte Landrover en een enorme waterval. Her en der in het oerwoud verstopt liggen verschillende verblijven, met onder andere dwergotters, capybara's en zeekoeien. Op overhangende takken zitten slangehalsvogels met uitgespreide vleugels. Ook is er in de Bush een mooie fokgroep van de zelden gehouden aardvarkens te zien. Het gebruik van het oerwoud door de mens wordt getoond door een rijstveld
en een koffieplantage. De Bush is echter pas het begin van een nieuwe periode in Arnhem. Tot het jaar 2000 ontstaan in Burgers' nog meer van dergelijke biotopen, waarin de dieren in hun bijna natuurlijke omgeving dichter bij de bezoeker gebracht worden. De onlangs geopende Desert en Mangrovehal (met wenkkrabben, slijkspringers en slangehalsvogels) zijn hier verdere voorbeelden van.
:groep Aziatische olifanhoorns, Maleise tapirs, neekhoorns en diverse ~ n plaats hebben. Het ten hier ook binnen een ik verblijf hebben. Vernieuw wolvenverblijf en blijf voor de Amoerpan-
Diergaarde Blijdorp, Rotterdam
'dam is ook de manier lformatie over de dieren igt het voor het wapitii uit om het gewicht, de 'an dit kunststuk te "be;al verblijven staan ook Iformatie aan blinde berdjes in braille.
In de Rotterdamse Diergaarde, die op het huidige grondgebied sinds 1940 bestaat, wordt sinds enkele jaren aan de uitwerking van een Masterplan gewerkt. Hierbij is gepland dat de dieren van een werelddeel in natuurlijke biotopen en leefgemeenschappen gehouden worden. In de Diergaarde worden zeer moderne gebouwen en verblijven gebouwd, die de dieren optimale levensvoorwaarden en de bezoekers een maximum aan waarnemingsmogelijkheden en informatie bieden. Azië is het eerste werelddeel, dat gerealiseerd wordt. In 1991 werden als eerste elementen, het moerasgebied, de vrije-vlucht-volière, de vleermuisgrot en de Mongoolse steppe geopend. Op vlonders wandelen de bezoekers door het met rijstplanten en bamboe begroeide moerasgebied. Op een open plek lopen Mandsjoerijse kraanvogels, in een volière leven wouwen. Het verblijf
Jaf
ik word ook "Vril'nd" van Blijdorp en ontvang bij mijn lidmaats( hap twee gratis kaartjes voor Blijdorp of Artis en vier maal per jaar "Vriendennieuws".
Dhr./mevr: Adres: . Postcode/plaats: Geboorte datum: Giro/bankrekening: Telefoon: Ik betaal na ontvangst van een acceptgiro.
Aangemeld door het lid: Dhr./mevr. : Telefoon: Sotlo\slraal b-a • JO IlJ ZT Rottl'tddlll. k+ 010 - 4b~ bh l~
,ark, Emmen. mpark in Emmen heeft landel staan. Maar deze, ~lijk voetgangersdomein Jok om vele andere rede12 ha. grote dierentuin jaar zo'n publieksmag'e veer 1,6 miljoen bezoeer vergelijking: de stad twoners). In deze qua opItuin zijn 3 musea, 6 res-
voor de kleinklauwotters is voorzien van glas zodat de bezoekers de dieren ook onder water kunnen zien. Op een eiland in het midden van het moerasgebied leeft een groep Javaanse makaken. Een wiebelende hangbrug bevindt zich in de vrije-vlucht-volière die op het moerasgebied aansluit en waarin ibissen en vele andere vogelsoorten te zien zijn. Een waterval stort zich van de rotsen, waarin een vleermuisgrot verborgen is. Tht je ogen aan het donker gewend zijn, hoor je slechts het schreeuwen van de vleermuizen. In de Burgers' Bush, een groot overdekt oerwoud, werd, volgt de bezoeker e veel te ontdekken valt. I leven talrijke vogels en kan men er zelfs reptiele nen, ontdekken. Zijpaad. om het oerwoud nog be Voor extra spanning zoT! verongelukte Landrover .' val. Her en der in het oe; verschillende verblijven, dwergotters, capybara's e hangende takken zitten uitgespreide vleugels. 00; mooie fokgroep van de z' varkens te zien. Het gebi door de mens wordt geto.
Deze hangen met honderden aan de rotswanden, scheren vlak langs de bezoekers of hangen a an het langs de rondweg aangebrachte fruit, zodat men de dieren van zeer dichtbij kan bekijken. De weg voor de bezoekers is overigens met vlakke kunstrots overdekt, zodat de vleermuizen daar geen houvast vinden en het risico dus vrij klein is, dat de bezoeker onder de uitwerpselen weer naar buiten komt. In een tentoonstellingsruimte wordt door computer, levensecht nagemaakte vleermuizen, hoofdtelefoons en informatieborden verteld over soorten, gedrag en mythen van vleermuizen. Op de ruime Mongoolse steppe leven Przewalskipaarden en kamelen samen. In het voorjaar van 1994 werd Taman Indah geopend, een Aziatische bosbiotoop waarin de
negen dieren sterke fokgroep Aziatische olifanten, de Indische neushoorns, Maleise tapirs, mutslangloeren, reuzeneekhoorns en diverse vogels en reptielen een plaats hebben. Het unieke is, dat de olifanten hier ook binnen een flink gemeenschappelijk verblijf hebben. Verder werd in 1992 een nieuw wolvenverblijf en in 1993 een nieuw verblijf voor de Amoerpanters geopend. Opmerkelijk in Rotterdam is ook de manier waarop de bezoekers informatie over de dieren wordt gegeven. Zo nodigt het voor het wapitiperk opgehangen gewei uit om het gewicht, de vorm en de structuur van dit kunststuk te "bevatten". Voor een aantal verblijven staan ook bronzen beelden, ter informatie aan blinde bezoekers. Daarbij ook bordjes in braille.
Noorder Dierenpark , Emmen. Ook het Noorder Dierenpark in Emmen heeft educatie hoog in het vaandel staan. Maar deze, direct in het gemeentelijk voetgangersdomein gelegen dierentuin is ook om vele andere redenen opmerkelijk. Deze 12 ha. grote dierentuin werd de afgelopen 15 jaar zo'n publieksmagneet, dat, in 1991, ongeveer 1,6 miljoen bezoekers werden geteld (ter vergelijking: de stad Emmen heeft 80.000 inwoners). In deze qua oppervlakte kleine dierentuin zijn 3 musea, 6 res-
o o
o ~
yRIENDENNlElJ\>.;.. 17
'\)
taurants, 3 speeltuinen, 1 souvenirwinkel en natuurlijk een heleboel fascinerende diersoorten in perfect ingerichte verblijven te vinden. Het geheim daarvan is, dat de ter beschikking staande ruimte optimaal gebruikt wordt. Hoe dit principe werkt, wil ik uitleggen aan de hand van het Azië-huis. In het Azië-huis zijn Aziatische olifanten, slangen, tijgers en een vrije-vlucht-hal ondergebracht. Op de begane grond van dit gebouw bevindt zich een tentoonstelling over slangen. Naast de mooi ingerichte terraria kunnen de bezoekers, middels computers en borden met tekst, allerlei wetenswaardigheden over deze dieren te weten komen. Via een trap komt men in de kelder, waar men een tentoonstelling over olifanten vindt. De tentoonstelling is verdeeld in twee delen; in het eerste deel wordt verteld over de verhouding tussen mens en olifant, in het andere deel wordt de biologie van deze dikhuiden uit de doeken gedaan. Ook hier weer nodigen computers de bezoekers ertoe uit hun kennis over deze diersoort te testen. Het vergelijken van de hartslag van een mens met die van een olifant, het bevoelen van een (nagemaakte) slurf enz. fascineert groot en klein. Door een groot raam kan men in de tweede etage onder de grond kijken. In deze grote hal kan men de uit meer dan tien dieren bestaande olifantenkudde vrij rond laten lopen. Dit is zeker
handig als de dieren, vanwege het slechte weer, niet op het grote buitenverblijf gelaten kunnen worden. Binnen- en buitenverblijf zijn verbonden door een gracht. Men komt weer terug op de begane grond vanuit de slangententoonstelling door een kleine vrije-vlucht-hal met tropische planten, vogels en vissen. Zo komt de bezoeker bij de tijgers. Ook hier wordt zeer indringend door een tentoonstelling over deze roofkatten geïnformeerd. Door pantserglas kan men een blik werpen op het grote buitenverblijf. Ook het dak van deze gang kunnen de tijgers betreden, hetgeen vanuit uitzichttorentjes te zien is. Buiten de grote kooi is nog een platform aangebracht, van waaruit de bezoeker een stukje van het leven van de tijger kan meemaken. Op dezelfde wijze worden de meeste verblijven en gebouwen geconstrueerd. Door het gebruik van meerdere etages wordt de ter beschikking staande ruimte optimaal benut en de gebouwen worden zo onopvallend mogelijk in het landschap ingepast. Optimale levensvoorwaarden worden voor de dieren bereikt door natuurlijk vormgegeven verblijven en grote groepen. Zo leven bijvoorbeeld meer dan tien nijlpaarden samen in een zeer ruim bassin met verschillende dieptes en veel stroomversnellingen. De dieren beschikken ook nog over een groot landge-
deelte. Ook de binnenverblijven (niet te zien voor het publiek) zijn zeer ruim opgezet en onder de grond ondergebracht. In geen enkele andere dierentuin in Europa heb je zo sterk de indruk, een vrijlevende groep nijlpaarden te zien, als hier in Emmen. Een ander voorbeeld voor die geslaagde presentatie van een leefomgeving is de Afrikasavanne. Dit ongeveer 1 ha grote verblijf vormt het hart van het dierenpark. Impala's, springbokken, waterbokken, gnoes, giraffes, Grant's zebra's, witte neushoorns, struisvogels en kroonkraanvogels leven daar vreedzaam samen. Dit komt doordat de dieren zoveel ruimte ter beschikking staat, dat ze elkaar gemakkelijk uit de weg kunnen gaan. De heuvel in het midden van de savanne stelt de dieren in staat, uit elkaars gezichtsveld te verdwijnen. Bovendien zorgen rotsen ervoor, dat bijvoorbeeld antilopen zich ongestoord door
neushoorns of struisvogels in bepaalde delen kunnen terugtrekken. In het kader van dit artikel kon helaas maar een klein deel van alle indrukken die het Noorder Dierenpark bij de mensen achterlaat, beschreven worden. Het moet u er echter toe aanzetten, dit ongewone en zeker ook voor de dierentuinwereld toonaangevende dierenpark zelf te bezoeken, en ook de nieuwe dierentuinconcepten in Apenheul, Blijdorp Zoo en Burgers' Zoo zelf in ogenschouw te nemen.
"Nederland, dierentuin-belevenissen tussen tulpen en windmolens" Monika en Jürgen Schilfarth uit Nürnberg zijn fervente dierentuin-bezoekers. Al vele jaren lang bezoeken zij jaarlijks vele dierentuinen in en buiten Europa. In de loop der jaren hebben ze die tientallen dierentuinen al meerdere malen bezocht. Voor de Nederlandse tuinen hebben ze een zwak. Ze bezochten onze zoo's altijd met veel interesse en plezier. Met de Diergaarde heeft Jürgen, onder meer een groot kenner van de olifant in "gevangenschap", een speciale relatie. Niet in het minst, natuurlijk, vanwege onze prachtige groep olifanten en, sinds kort, het fraaie "Taman Indah". Monika, de schrijfster van het onderstaande artikel, doet een resumerend verslag van meerdere bezoeken aan enige (laten we wel wezen) wereldberoemde vaderlandse dierentuinen. Naar haar mening vormen de educatieve aspecten een héél sterk punt van onze tuinen. Kortom, een verslag van liefhebbers voor liefhebbers! De redactie dankt Monika, Jürgen en de collega's in Nürnberg voor hun zeer gewaardeerde medewerking en toestemming tot publikatie van het artikel. Oorspronkelijk geschreven voor het tijdschrift "Tiergarten Aktuell" (Jahrgang 9, Heft 1, April 1993) van de "~rein der Tiergartenfreunde Nürnberg e. v. " ("Niederlande: Zooerlebnisse zwischen Tulpen und Windmühlen"). ~rtaling: Marc Damen. Foto's: Jürgen Schilfarth. (davh)
rI11ENDENNIEliII'S V;:- 19 ;
<
Blijdorp's Beroemde Babies (1) Blijdorp zijn bij mij favoriet. Ooit hoop ik beren in hun eigen omgeving te gaan bekijken. " Mevrouw Guise sloot de afgedrukte foto bij.
Als reactie op de oproep van de redactie om oud foto-materiaal over Blijdorp ter beschikking te stellen van het "Vriendennieuws", ontvingen wij de volgende brief van mevr. C.S.M. Guise te Rotterdam, over haar "vriendjes": "In een foto-album heb ik een opname van 13 mei 1972 met als onderschrift: "deze beertjes zijn van Moskou naar Rotterdam gekomen". Al jaren vraag ik me af of dit onze "Mien" en "Katrien" zijn. En onlangs heb ik een jongetje horen zeggen: "mama, zo heten ze toch zeker niet echt?" Mijn tweede vraag is: hoe heetten ze toen ze kwamen; ongetwijfeld veel mooier! Ik kan me herinneren dat ik helemaal weg was van deze beertjes; het feit dat ik vanaf mijn eerste levensdag een ijsbeer in bed had, heeft hier beslist toe bijgedragen. Zelfs al liggen ze als kleedjes in hun verblijf, de ijsberen van
Navraag bij de ijsberen-post levert de volgende informatie op: in 1972 zijn er, inderdaad, 4 jonge ijsbeertjes in Blijdorp aangekomen: 2 uit Keulen ("Theo" en een vrouwtje), 2 via "Moskou" ("Albert" en ook een vrouwtje). De vrouwtjes zouden aanvankelijk "Olga" en "Lowina" (??) "gedoopt" zijn. Al meer dan 22 jaar gaan beiden als "Mien" en "Katrien" door het leven. "Theo" is nog niet zo lang geleden in Antwerpen gestorven. "Albert" is al bij aankomst in 1972 naar Artis gegaan. Of de beide afgebeelde beertjes "Mien" en "Katrien" zijn, blijft een open vraag. Maar dat maakt de foto er niet minder leuk om!
Weer olifantje geboren in Emmen!! Veel eerder dan verwacht is op dinsdag 23 augustus om 3.20 uur in het Noorder Dierenpark in Emmen weer een olifantje geboren. '!ben de olifantenverzorger 's morgens de stal in liep, zag hij temidden van alle kolossen een piepklein olifantje staan, slechts 65 kilo zwaar en maar 76 cm. lang. De baby-olifant kreeg de naam Ant B w e Lay, Birmaans voor ."kleine verrassing". En dat was het ook, want de baby werd pas in oktober verwacht. Ant Bwe Lay is het tweede kind van moeder Htoo Khin Aye ; haar eerste jong, Mingalar 00, werd op 1 maart 1992 geboren. '!btaal zijn er nu in Emmen 4 olifanten geboren. Het is misschien interessant om alle olifanten die in Nederland geboren zijn eens op een rijtje te zetten. •
De tweede foto toont ons een zeer jonge Ramon in een voor hem zéér karakteristieke en, naar later gebleken is, heel "vrucht(en) -afwerpende pose. De fam. Kats stuurde ons deze leuke foto van de (nu reusachtige) bul, - "tijdens zijn eerste schreden naar volwassenheid" - ter publikatie op. Dank aan beide inzenders voor hun aandoenlijke "kiekjes"! Of deze rubriek een florissante toekomst tegemoet gaat, hangt mede af van uw aller medewerking! De redactie ziet met belangstelling uw foto's en geschreven bijdragen "binnenstromen".
•
•
•
•
•
waar olifanten geboren zijn. In het Noorder Dierenpark kwamen in 3 maanden tijd zelfs 2 olifantjes ter wereld; Mingalar 00 en haar halfbroertje Bo Gyi, waarvan de laatste helaas in 1993 aan de gevolgen van een val in de grach t overleed. Op 4 maart 1993 werd in Blijdorp voor de derde maal een olifant geboren; het liep echter minder goed af dan de beide voorgaande keren; de uit Ouwehands Dierenpark afkomstige Raja werd m.b.v. een keizersnee van een dood jong bevrijd. De zevende olifant die in Nederland geboren werd, kwam op 29 mei 1994 in Emmen ter wereld. Het jong, zoon van Khaing Lwin Htoo, had echter een hartafwijking en stierf de volgende dag. De (voorlopig) laatste in dit rijtje is Ant Bwe Lay, de kleine verrassing. Waarschijnlijk komt nummer 9 weer op naam van Blijdorp, want Irma is weer zwanger!
De eerste olifant die in Nederland ter we• reld kwam, was niet, zoals velen denken, Bernhardine. Al op 22 november 1939 (!) werd er in de oude RAl in Amsterdam, waar op dat moment Circus Strassburger vertoefde, een vrouwelijke olifant geboren, Nederland doet het de laatste jaren zeker niet slecht met het fokken van olifanten, hoewel het die de naam GINA kreeg, de afkorting van jammer is dat er maar 2 dierentuinen deelneGeboren In Nederland, Amsterdam. Moemen aan de fok. Over een jaar of tien kan ook der en jong werden in Artis ondergebracht Dierenpark Amersfoort zich misschien in dit en op 16 november 1940 verhuisde de rijtje terugvinden. Daar loopt immers een jonge moeder van dit dier, B irma of Lisa gehebroer van Ben. Laten we hopen dat veel dierenten, naar de zojuist gereedgekomen Diertuinen het voorbeeld uit Rotterdam en Emmen gaarde Blijdorp; Gina bleef in Artis achter gaan volgen, zodat we over enkele decennia ook waar ze in 1967 stierf. nog olifanten kunnen zien! De tweede olifant die in Nederland geboMarc Damen ren werd, was tevens de eerste olifant die in een Nederlandse dierentuin geboren werd, en wel onze eigen Bernhardine, op 16 juni 1984. Bernhardine, vernoemd naar Prins Bernhard, was de eerste olifant ter wereld, die geboren werd uit 2 olifanten die zelf ook in een dierentuin geboren waren (Ramon en Irma zijn resp. in Hannover en Kopenhagen geboren). In 1990 kreeg Bernhardine gezelschap van haar zusje Yasmin. In 1992 voegde zich een tweede Nederlandse dierentuin in het zeer korte Van links naar rechts:Htoo Khin Aye, Ant Bwe Lay, Mingalar 00, rijtje van dierentuinen Swe San Htay en Khaing Lwin Htoo. Emmen, augustus 1994. yRJENDENNIE!""'21 - .,~
~ CARMEN HALLElVS
Wie volgt? .. Een wel heel enthousiast lid van onze Vereniging heeft op bijzondere wijze van zich doen spreken. Mr. de Leeuw uit Tholen heeft, op de "werkplek", propaganda gemaakt voor de VVVB. Zijn persoonlijke leden-werfactie op de burelen van (,vooruit, ... ) de Crédit Lyonnais Bank resulteerde in het fraaie aantal van 8C!) nieuwe leden! Deze handelwijze verdient navolging en onze hartelijke steu n. Ons devies luidt dan ook: "Gaat naar uw werk en ronselt! " Een "magistrale" geste, beste Vriend!
~~ ~ -00
Op de onderstaande data zult u in de komende wintermaanden weer van harte welkom zijn op de "Zondag-lezingen voor de Vrienden". Een keur aan stafmedewerkers van de Diergaarde, - allen bewezen ras-vertellers -, zal u weer in (te?) korte tijd op de hoogte brengen van het wel en (ook) wee van onze Diergaarde. Vele aspecten van de hedendaagse, moderne dierentuin zullen de revue passeren. Op 8 januari houdt Thn Dorresteyn, directeur van de Diergaarde, weer zijn traditionele, gloedvolle Nieuwjaarscauserie. Wim Droppert zal ons kennis laten maken met die andere (collega-) vrijwilligers in Blijdorp: de Rondleiders. Aanvang: Duur: Plaats: Thegang:
11 uur 1 uur Koboko cl Educatief Centrum gratis, op vertoon van uw geldige lidmaatschapkaart
Datum
Spreker
Titel
13 november 1994
Rob Belterman
"Dierregistratie enstamboeken in Blijdorp" (met dia's) (Educatief Centrum).
11 december 1994
Wim Droppert
"De "andere" vrijwilligers in Blijdorp: "Rondleiders".
8 januari 1995
Thn Dorresteyn
"Recente ontwikkelingen in Diergaarde Blijdorp."
12 februari 1995
Henk Zwartepoorte "Reptielen en dierentuinen in het zuid-westen van Amerika"(met dia's) (EducatiefCentruml.
12 maart 1995
Gerard Visser
"Het Oceanium in Blijdorp."
~-1--
WQftlt- het VGCN" U . . . . . tijd CNn VO
Programma "Zondag-lezingen voor de Vrienden", seizoen 1994-1995.
I.I2Jj
Speciaal slagerij in lSC gekeurd Runder- , varkens- en kipscharrelvlees Tevens scharrelvleeswaren
Hobby
.~
."
CENTRUM
MAGAZijN BLïdoRp NobE lsTRAAT 112 70>9 SP R OTTERdAM TElEfoON 010 ' 466 7180 GEREEdSCHApp EN • IJZERWARE N ElEkTRA • S ANiTAiR • V ER f • SlEUTElsERVicE
~ H. Mourik en Zn Specialist in Aardappelen, groente en fruit. Vers gesneáen rauwkost, vruchtensalade en stamppotte n. Statensingel 127 3039 LJ Rotterdam 'n" 010 - 466 1671
Waalstraat 45 3131 CS Vlaardingen Voor informatie:
'D'
010-4354407
Fax: 010 - 435 21 17
De Vriend voor uw ogen en oren.
11 ~~1-!!o~E2 1 State.weg 108. Ro".rdun. OlO . 4666052 1
BEDEKKING RENOVATIE ISOLATIE REPARATIE ONDERHOUD alle soorten zinkwerken !
I AK
DE MEEST AllROUND DAKBEDEKKER UIT DE REGIO!!! yRlENDENNlEliI\;S
23
Mede-bestuurslid Ton Slijkoort zal u, met ingang van dit nummer; in een nieuwe rubriek "De Afrikaanse Dierenwereld" informeren over enige, ook in de Diergaarde aanwezige, vertegenwoordigers van de Afrikaanse fauna. Als zeer ervaren safari-deelnemer heeft hij ons in woord en beeld (wie kent niet zijn prachtige dia's?) heel wat te vertellen.
De Afrikaanse dierenwereld.
De grote koedoe (wetenschappelijke naam:
Tragelaphus strepsiceros). Een van de sierlijkste antilopen uit het geslacht van de schroefhoorn-antilopen is ongetwijfeld de grote koedoe. Deze grote antilope bewoont een groot gedeelte van Afrika, n.l. van Tsjaad en Ethiopië via de oostkant van Mrika tot Zuid-Mrika toe. Opmerkelijk is dat deze soort ontbreekt in grote delen van Kenia en Tanzania als gevolg van de runderpest-epidemie die in het begin van deze eeuw Mrika teisterde. Wat bij de mannelijke dieren meteen in het oog springt zijn de kurketrekkervormige hoorns, die een lengte kunnen bereiken van 168 cm .. Aan de hoorns valt verder op dat zij gekield zijn, d.w.z. dat er op de hoorns een verhoogde richel aanwezig is. Naast de hoorns zijn bij beide geslachten ook de grote trechtervormige oren karakteristiek; op de rug bevinden zich manen. De tekening bestaat uit een witte V voorop de kop, diverse witte vlekken en op de flanken een variabel aantal witte strepen. De mannetjes hebben tevens halsmanen die wel 20 cm. lang kunnen worden. Er worden diverse ondersoorten onderscheiden, waarbij opgemerkt kan worden dat de dieren van het noorden naar het zuiden donkerder van kleur en tevens groter worden. Het leefgebied van de grote koedoe is gevarieerd, maar de dieren geven de voorkeur aan gebroken rotsachtige gebieden met redelijk veel struikgewas en tevens aan plaatselijk dichte struiken waar overdag gerust wordt. In het laagland zijn de dieren te vinden in de acaciagordels langs de rivieren. Op de open vlaktes en in woestijnen zal men nooit een koedoe tegenkomen. De grote koedoe is wat de Engelsen een "browser" noemen. In het Nederlands is dit te vertalen met "knabbelaar". Dit houdt in dat de dieren hoofdzakelijk blad eten, hetgeen ongeveer 80% van hun dieet uitmaakt. Voor de overige 20% worden grassen en kruiden gegeten. In de droge tijd kan dit dieet aangevuld worden met wortels, sappige knollen en vochthoudende vruchten zoals wilde meloenen. Als er water aanwezig is, drinken de dieren regelmatig. Het is echter niet zo dat koedoes gebonden zijn aan water, omdat er met het voedsel ook het nodige vocht naar binnen komt. In de
droge tijd, wanneer het voedsel schaars wordt, willen koedoes wel eens een excursie ondernemen naar boerderijtjes van de plaatselijke bevolking. Bescherming hiertegen is niet gemakkelijk omdat de dieren, die toch wel een 300 kg. wegen, met gemak over een omheining van 2,5 m. hoog springen. Koedoes leven in familiegroepjes van 6 tot 12 dieren. Dit zijn meestal moeders met kalveren en oudere dochters waarbij zich soms een paar mannelijke dieren aansluiten. In de droge tijd kunnen zich groepen van wel 100 dieren vormen. Wanneer dit gebeurt in wildparken waar omheen een omheining staat, zoals het Krugerpark in Zuid-Mrika, kan het voorkomen dat de bomen afweermiddelen gaan produceren in de bladeren. Dit middel, Tannine genaamd, is er de oorzaak van dat er dan sterfte optreedt onder de dieren die te veel van de bladeren met dit produkt eten. De voortplanting van de koedoe is niet overal aan een vaste tijd gebonden. In sommige streken is de natte tijd een kriteriurn, terwijl in andere gebieden het gehele jaar door kalveren worden geboren. De draagtijd is ongeveer 7 maanden waarna er een enkel kalf wordt geboren. De kalveren "drukken" zich de eerste tijd en worden enkele keren per dag door de moeder opgezocht om gezoogd te worden. De leeftijd van de koedoe bedraagt in de natuur 78 jaar. In de dierentuin is dit aanzienlijk meer. Er is een leeftijd van 23 jaar geregistreerd. Predatoren zijn luipaard, hyenahond, cheetah en leeuw, terwijl de jonge dieren ook wel gegrepen worden door de arend en de serval. Naast deze predatoren is er nog een belager, namelijk de mens. Koedoes zijn jarenlang een begeerde jachtbuit geweest. Overal kan men aan muren de trofeeën tegenkomen. Ook nu nog is het in bepaalde Afrikaanse landen mogelijk om tegen betaling van een fors bedrag te jagen op groot wild. Meestal gebeurt dit onder strenge controle, terwijl het geld dat binnenkomt in de vorm van deviezen goed gebruikt kan worden. Van de geschoten dieren wordt alles benut. Van het vlees maakt men biltong. Het vlees wordt hiervoor in dunne repen gesneden en in de zon gedroogd. Zo vormt het een eiwitrijke aanvulling op het overigens vaak eiwitarme dieet van de bevolking. T. Slijkoort
Een bezoek aan de dierentuin van Edinburgh, zomer 1994
Dit jaar hebben we onze vakantie doorgebracht in het Lake District, Noord-Engeland. Omdat Edinburgh er 'maar' 250 km vandaan ligt, wilden we er natuurlijk naartoe om de zoo aldaar te bezoeken. Edinburgh is een prachtige oude stad en de zoo dateert uit 1913. De entree is gloednieuw en ziet er heel indrukwekkend en modern uit. Het is een enorme hal met een souvenir-supermarkt en kassa's, waar we op vertoon van ons Blijdorp-abonnement zo door mogen lopen. Ook de gids is nieuw en belooft heel wat. Direkt na de ingang stuiten we op een levensgrote kunststof olifant: de enige olifant die de tuin rijk is. In 1989 had de zoo nog één vrouwtje, een Afrikaanse olifant, in bezit. Daar de tuin geen financiële mogelijkheden had om een goed verblijf te bouwen voor meerdere olifanten, is dit dier naar een andere tuin in Engeland gegaan. Men ging ervan uit dat het beter was géén olifanten te houden dan een eenzaam dier onder
onvoldoende omstandigheden. Als dierenvrienden kunnen we daar alleen maar achter staan! Edinburgh streeft ernaar om de dieren met zo min mogelijk tralies ten toon te stellen en om het verblijf zo natuurlijk mogelijk in te richten. Voor een groot gedeelte zijn ze daar zeker in geslaagd, hoewel een aantal verblijven toch in onze ogen alweer ouderwets lijkt. Zeker nu we in Blijdorp de laatste jaren zo verwend zijn met projecten als het moerasgebied, de Chinese tuin en natuurlijk Taman Indah. Zo is er nog een echte berekuil; ook de fazanterie met al z'n gaas en schrikdraad (tegen stropers!) toont nogal ouderwets. Edinburgh Zoo heeft een hele uitgebreide collectie dieren, vooral zoogdieren. Vissen zijn er niet te vinden en de collectie slangen en amfibieën is erg klein. Deze dieren bevinden zich in een ouderwets slangenhuis en we merken dat de meeste bezoekers dit als een echt 'griezelkabinet' beschouwen.
De tuin ligt tegen een heuvel en daardoor heb je af en toe prachtige uitzichten op de stad en de omringende heuvels. Eén van de eerste dingen die we bezoeken is het apenhuis uit 1973. Hier huizen de kleinere apen; het doet erg aan het Henri Martinhuis denken. De verblijven zijn vrij eenvoudig, maar de ruimte is goed benut. Heel veel takken om in te klimmen en op de grond een laag van stro en houtsnippers. Ook de buitenverblijven zijn gevuld met takken, planten, waterpartijen en een laag aarde op de vloer. Een praatje met de hoofdverzorger leert ons dat de apen veel minder vaak ziek zijn, sinds ze niet meer 'steriel' gehuisvest worden. Ze doen zo blijkbaar toch wat meer weerstand op. Bovendien zijn ze veel actiever en vaak bezig om voedsel tevoorschijn te peuteren. De dieren zien er dan ook gezond uit en zitten heel goed in hun vacht. Iets hoger op de heuvel ligt het Chimpanseeverblijf. Er woont een groep van 12 chimps. Het verblijf is goed gevuld met klimmateriaal en vooral de jonge dieren zijn flink aan het ravotten. Net als in Blijdorp worden er op diverse tijdstippen praatjes bij de dieren gehouden en kan het puvragen bliek stellen. Het is goed verzorgd en leerzaam. Een bezoek aan de gorilla's van Edinburgh stemt ons wat triest. Er zijn twee gorilla's : een mooie zilverrug (Kumen een ba) vrouwtje (Yinka). Het vrouwtje is lange tijd mensen door opgevoed en heeft dan ook veel meer interesse voor haar verzorgers dan voor haar partner. Het verblijf ziet er goed uit: meerdere ruimtes voor de dieren, zowel binnen als buiten. Het zou prachtig zijn voor een groep, maar nu ligt Kumba triest in de éne ruimte voor zich uit te staren, terwijl Yinka vanuit de andere ruimte de bezoekers bestudeert. Als ze gevoerd worden komt er wat actie. De zilverrug is echt een indrukwekkend
dier en als we buiten staan te kijken ruikt hij al even indrukwekkend. Daar merken we in Blijdorp helaas weinig van door al het glas, maar hier zijn we slechts gescheiden door een greppel. Heel jammer dat er waarschijnlijk geen jonge gorilla's zijn te verwachten. Het is te hopen dat er snel verandering komt en dat Edinburgh met andere tuinen gorilla's kan uitwisselen om zo de fok van deze prachtige dieren voort te zetten. Andere dieren doen het wat dat betreft beter in Edinburgh Zoo: de tapirs hebben een jong, evenals de giraffen en de witte neushoorns. Ook de zeeleeuwen hebben een nakomeling van ca. 2 weken oud. Wat opvalt is dat de moeder en het jong apart zijn gezet in een heel klein stukje van het verblijf. Dit zou zijn omdat het mannetje agressief was tegenover het jong. Het is jammer dat het water zo troebel is dat je niet veel van de dieren kunt zien; er verschijnt alleen af en toe een neus boven water om een luchtje te scheppen. De verblijven van de leeuwen en de Siberische tijgers ogen wat ouderwets. Vooral het verblijf
van de tijgers is nogal kaal en leeg, terwijl de verblijven van de andere katten (luipaarden, jaguars en lynxen) veel moderner zijn. Hier is er veel niveauverschil en veel begroeiing waardoor de goed gecamoufleerde dieren weliswaar moeilijker te vinden zijn, maar het verblijf veel natuurlijker is. Met de leeuwen en de tijgers wordt niet meer gefokt omdat er zowel in het
~~~
was er 1 jong dat helaas na 6 weken is doodgegaan. Om 14.00 uur is er de beroemde 'Pinguïn-Parade', Het is zo grappig: aan de ene kant van het hek verzamelen zich alle ongeduldige bezoekers, aan de andere kant de pinguïns die zin hebben om te lopen. Wie wacht er nu op wie? Vooral de Gentoo's willen wel meelopen. Het schijnt dat zij in het wild ook grote afstanden afleggen naar hun broedgebied, Om twee uur gaat dan eindelijk het hek open en waggelt een aantal pinguïns hun rondje achter de verzorgers aan, tot grote hilariteit van de toeschouwers. In een apart verblijf zitten nog de rotspinguïns ("rock-hoppers"), een kleine pinguïnsoort die, zoals hun naam al zegt, in rotsachtige gebieden leeft.
wild als in andere dierentuinen momenteel geen plaats voor nieuwe dieren is. Afgezien van de vele bekende diersoorten zoals zebra's, herten, beren, dwergnijlpaarden, antilopen, kangoeroes, kamelen en lama's vonden we ook een ons onbekende soort: de "bush-dogs" (bos-honden, zie foto pag. 27). Dit zijn hele grappige beestjes met het lijf van een hondje en het kopje van een beer. Ze leven in familiegroepen in Noord- en Midden Amerika. Ze jagen samen en kunnen goed zwemmen en duiken. In het midden van de tuin ligt het verblijf van de dieren waarmee Edinburgh Zoo beroemd is geworden: de pinguïns. Het schijnt dat Edinburgh Zoo in 1914 de eerste dierentuin ter wereld was waar koningspinguïns te zien waren en waar het eerste kuiken van deze dieren in 1919 succesvol is grootgebracht. Momenteel leven er 4 soorten pinguïns. In het nieuwe, ruime verblijf leven de Gentoo-, konings- en macaronipinguïns vreedzaam naast elkaar. Ze hebben een grote, diepe vijver, die op de meeste plaatsen meer dan 3 meter diep is. Er zijn grote ruiten zodat de bezoekers de dieren ook onder water kunnen zien 'vliegen'. Veruit de grootste groep vormen de Gentoo-pinguïns (ezelspinguïns). Dit jaar legden
'V " 28 '<-
'",)
deze dieren 40 eieren en werden er 36 jongen geboren die de eerste tien weken door de ouders worden verzorgd, Daarna verhuizen de dieren naar de crèche waar de kuikens goed geobserveerd kunnen worden en waar ze gevoerd worden door de verzorgers, De ene helft zal naar andere tuinen gaan, de andere helft is er om de eigen kolonie op peil te houden. De koningspinguïns hebben al sinds 1914 succesvol gebroed in Edinburgh, hoewel in kleinere aantallen dan de Gentoo's. Op het moment dat wij er zijn, zijn er 7 van deze statige dieren aan het broeden. Ze leggen het ei op hun voeten en staan dan op de hielen met de tenen van de vloer, leunend op hun staartje en met de buik in een grote plooi over het ei. Af en toe tillen ze hun buik op en verschikken heel voorzichtig iets aan het ei om daarna hun buik er weer overheen te laten zakken. Een prachtig gezicht, zoals ze daar bij elkaar staan. Er ligt een rubberen mat op de vloer zodat de eieren niet beschadigen als ze van de ene ouder naar de andere worden gerold (beide ouders nemen de zorg voor het ei om beurten op zich). Dan zijn er nog de macaronipinguïns met hun sliertige spaghetti-wenkbrauwen. Deze dieren zijn als eieren naar Edinburgh gekomen; maar met broeden gaat het nog niet zo best. Dit jaar
Er leven nog wat andere vogels in de Zoo: fazanten, uilen, flamingo's, en watervogels. Van de tropische vogels treffen we alleen wat papegaaien en kakatoes aan, De tuin heeft boven op de heuvel nog enkele zéér grote weiden waarmee nauwelijks iets gedaan wordt. In tegenstelling tot Blijdorp is er aan ruimte dus geen gebrek, maar de financiële middelen laten blijkbaar wel te wensen over. Er is veel groen in de tuin, maar voor degenen onder u die van bijzondere planten houden is een bezoek aan de Royal Botanical Garden van Edinburgh zéér aan te bevelen. Deze bevindt zich even buiten het drukke centrum van de stad en is een oase van rust en schoonheid. Monique van Leeuwen.
Incasso-betalingen Steeds vaker verzoeken leden ons de contributie via een incasso-opdracht te verrekenen, Hoewel deze methode ook financieel voordelen met zich mee brengt, heeft ons bestuur toch moeten besluiten hiertoe nog niet over te gaan. De administratieve consequenties zijn namelijk van een dusdanige omvang, dat op dit moment nog geen direkt voordeel voor onze vereniging valt te behalen. Indien de vereniging echter blijft groeien en de administratieve mogelijkheden wellicht in de toekomst nog enigszins worden vereenvoudigd, dan zal het in de komende jaren wellicht tot de mogelijkheden gaan behoren. Uiteraard zullen wij u daarvan tijdig op de hoogte stellen. Nu blijft echter het verzoek: BETAAL ALLEEN MET DE ACCEPTGIRO !! Omdat de acceptgiro ook wordt gebruikt voor het optimaliseren en actualiseren van het ledenregister, wordt u dringend verzocht alleen hiermee te betalen en dus ook niet via girotel o.i.d"daar dit vaak verwarrend werkt. Bij voorbaat dank voor uw aller medewerking!
eH/NES KASREGISTERS TEKSTVERWERKERS FAXAPPARATEN COMPUTERS I
ROTTERDAM: Schieweg 45 - 51 OUD-BEIJERLAND: Adm , de Auyte,,,,, 58 HELLEVOETSLUIS: "jksst
DEN HAAG
Ln.
Y.
tel : 010 - 466 33 99 tek
Ot860· 157••
tek 01883· 13237
Nieuw Oost Indië 88 tel : 070 - 347 47 27
yRfENDENNIEUWS
29
Vereniging vrienden van Blijdorp Het ideale arrangement voor partijen personeelsfeestjes en gezelschappen Diner met avondrondleiding Voor meer informatie:
Diergaarde Blijdorp
Van Hoorn BY.
Van Aerssenlaan 49 3039 KE Rotterdam Telefoon 010 - 4431416
BOUW- EN AANNEMINGSBEDRIJF
Groenedijk 12 2903 LZ Capelle aan den IJssel Tel. : 010 - 450 33 33 Telefax 010 - 450 15 86
?IEND31ENNlEli'I.r,';)
Bij Multi Mail aan 't juiste adres Met onze desk top publishing computer (DTP) maken wij de mooiste ontwerpen voor uw druk- of kopieer werk. Rond zetten, rasters, kortom: onbeperkte mogelijkheden (dus ook uw zetwerk).
Multi Mail drukwerkservice is een vliegensvlugge drukkerij waar bijna alles mogelijk is. Briefpapier, enveloppen, visitekaartjes, stickers, (kleur-) kopieën, stempels, enz. enz .. Kleine of grote oplage: ze worden met dezelfde zorg behandeld.
Op onze afdeling afwerking beschikken wij over verschillende vouW-, inbind-, brocheer-, papierboor-, nummer-, ril-, perforatieen snijmachines die uw drukwerk de beste nabewerking garanderen.
Daar schrikken wij niet van! Doordat Multi Mail alles onder 1 dak heeft kunnen wij het hele traject met vliegensvlugge snelheid doorkruisen zonder dat dit ten koste gaat van kwaliteit of prijs. Een vrijblijvende offerte of bestelling: Bij Multi Mail aan It juiste adres.
P.S. Heeft u al eens uw kopieerprijs vergeleken met onze drukprijs? De uitkomst zal u verrassen! Multi Mail B.v. Kipstraat 35-37 3011 RS Rotterdam Telefoon 010 -4146977 Telefax 010 -4123411
