oktober 2012 Natuur & Milieu info
I
U.V.
Natuur&Milieu info
V.U.: Peter Norro, dienst MiNaWa, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries
I West-Vlaanderen bijna FairTradeProvincie I Tweede groepsaankoop Groene Stroom I Hoe verklein jij de afvalberg?
I N H O U D S TA F E L
P ro v i n c i e We s t - V l a a n d e re n , b i j n a Fa i r Tr a d e P ro v i n c i e !
Voorwoord
2
West-Vlaanderen bijna FairTradeProvincie!
3–4
Merkwaardig in de domeinen ‘wintervogels in de Gavers’
5
Gratis infoavonden en –dagen duurzaam bouwen
6-7
2e groepsaankoop groene stroom
8
Welkom in het Provinciaal Huis voor Duurzaam Wonen
9
De Energiejacht is open.
10-11
Activiteiten in de domeinen
12-13
Najaarstentoonstellingen in de bezoekerscentra 14-15 Hoe verklein jij de afvalberg?
16-17
Eerste waterloop zonder huishoudelijk afvalwater
18
Opening aanzuigplaats voor landbouwspuiten
19
Milieuzorg op evenementen
20-21
Cursus zeeanimator 2013
22
Dag van de Natuur 2012
23
Nieuwe map Buitengewone soorten
23
Littoral 2012
24
Colofon
24
De Provincie West-Vlaanderen ging in 2009 de uitdaging aan om een ‘Fair Tradeprovincie’ te worden. Hiermee onderstreept het bestuur het belang van eerlijke handel en heeft ze ook extra aandacht voor duurzame landbouw in de eigen provincie. Om deze titel in de wacht te slepen moet de Provincie zes criteria behalen. Diverse provinciale ambtenaren en andere partners staken de afgelopen jaren de handen uit de mouwen waardoor op heden 5 van de 6 criteria reeds werden behaald. De Provincie doet er dan ook alles aan om ook het laatste criterium te realiseren en zo de titel binnen te halen. In het najaar lanceert de Provincie een 2e groepsaankoop groene stroom. Met de 1e groepsaankoop schreven zich maar liefst 44.553 of bijna 9% van alle West-Vlaamse gezinnen in. Uiteindelijk stapten 26.080 gezinneneffectief over. Nog dit najaar lanceert de provincie een nieuwe campagne rond afvalpreventie. Met de slogan ‘Hoe verklein jij de afvalberg?’ wil de Provincie consumenten aanzetten om tijdens het winkelen bewust te kiezen voor producten met weinig of geen verpakkingsafval. In de rubriek ‘merkwaardig in de domeinen’ verkennen we ditmaal De Gavers, een provinciaal domein met één van de grootste en diepste zandwinningsputten van België. Verder hebben we het ook over de infoavonden en –dagen duurzaam bouwen, het provinciaal steunpunt duurzaam wonen, de campagne ‘energiejacht’, de najaarstentoonstellingen in de provinciale domeinen, de eerste waterloop zonder huishoudelijk afvalwater, de opening van een aanzuigplaats voor landbouwspuiten, Milieuzorg op evenementen, cursus zee-animator 2013, Dag van de natuur 2012, Nieuwe map ‘buitengewone soorten en Littoral 2012. Veel leesplezier!
2
Guido Decorte, Gedeputeerde voor Leefmilieu
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
West-Vlaanderen bijna FairTradeProvincie! FairTradeProvincie is een titel die aangeeft dat die bepaalde Provincie én haar gemeenten eerlijke handel en lokale duurzame landbouw een warm hart toedragen en er ook effectief werk van maken. Door de FairTradeProvincie campagne leren meer mensen het verhaal en de producten van eerlijke handel en duurzame landbouw kennen. De campagne FairTradeProvincie wordt gecoördineerd door FairTradeGemeenten, een campagne van 11.11.11, Max Havelaar, Oxfam-Wereldwinkels en Vredeseilanden.
Wat is fair trade nu precies? I Fair trade staat voor eerlijke handel. Dit wil zeggen dat de boeren in het zuiden een eerlijke, rechtvaardige prijs krijgen voor hun producten. De overeengekomen minimumprijs mag nooit lager liggen dan de productiekosten. Bovenop de fairtrademinimumprijs krijgen de producentengroepen of coöperatieven ook een fairtradepremie. De premie wordt gebruikt voor sociale en economische projecten die de hele gemeenschap ten goede komen. Maar naast bovenstaande economische aspecten moeten fair trade producten ook voldoen aan tal van ecologische (m.b.t. het gebruik van meststoffen, sproeistoffen, water) én sociale vereisten (i.v.m. de werkomstandigheden, inspraak, …).
Het Fairtrade–label: een uitgebreid controlesysteem I FLO (of Fairtrade International) is de wereldwijde koepel van nationale keurmerkorganisaties, zoals het Belgische Fairtrade Max Havelaar. Fairtrade Max Havelaar België zorgt dat producten gelabeld en gecontroleerd op de markt gebracht kunnen worden. Maar daarnaast ontwikkelt ze ook communicatietools, campagnes en lobbyactiviteiten die de vraag naar fair trade vergroten. Omdat criteria voor Fairtrade producten overal in de wereld dezelfde moeten zijn ontwikkelt FLO ‘standaarden’. Dit zijn vereisten of criteria waar de productie en
© Frederic Raevens
verhandeling van een Fairtrade product zowel op sociaal, economisch als ecologisch vlak aan moeten voldoen. Het meest bekende economische criterium is de garantie op een minimumprijs wanneer de marktprijs eronder gaat en een premie voor de organisatie. Er bestaan standaarden voor bananen, cacao, koffie, katoen, bloemen, vers fruit, honing, sappen, noten en plantaardige olie, rijst, specerijen en kruiden, sportballen, thee, wijndruiven en ‘samengestelde voedingsproducten’.
Welke producten zijn er en waar vind je ze? I Max Havelaar is het keurmerk voor eerlijke handel in België. Je vindt het keurmerk enkel op producten die aan de internationale criteria voor eerlijke handel voldoen. Er zijn talrijke voedingsproducten verkrijgbaar met het Max Havelaar keurmerk: koffie, wijn, chocolade, fruit, thee, vruchtensap, confituur, suiker, koekjes, snoepjes, chips, rijst, ijs, honing, kledij, bloemen en verzorgingsproducten. Je vindt Fairtrade producten gecertificeerd door Max Havelaar in de OxfamWereldwinkels, in vele supermarkten, gespecialiseerde winkels, bedrijven, cafés en restaurants.
3
6 criteria voor de Provincies I De Provincie West-Vlaanderen ging in 2009 de uitdaging aan om een ‘FairTradeProvincie’ te worden. Hiermee onderstreept het provinciebestuur het belang van eerlijke handel en heeft ze ook extra aandacht voor duurzame landbouw in de eigen provincie. Om de titel ‘FairTradeProvincie’ in de wacht te slepen moet de Provincie zes criteria behalen. Diverse provinciale ambtenaren en andere partners staken de afgelopen jaren de handen uit de mouwen, 5 van de 6 criteria werden intussen gerealiseerd. Het 2de criterium stelt dat 65 % van de WestVlaamse gemeenten ingeschreven is in de campagne FairTradeGemeente. 70% van deze ingeschreven gemeenten heeft de titel reeds behaald. Deze kaap werd nog niet gehaald.
FairTradeGemeenten I De criteria voor FairTrade gemeenten zijn gelijkaardig aan die voor provincies: het gemeentebestuur promoot en ondersteunt fair trade; lokale handelaars, scholen en organisaties werken mee; de gemeente werkt een nieuw initiatief uit om lokale en duurzame landbouwproducten te promoten.
Stad Blankenberge behaalde in juni 2012 de titel van FairTradeGemeente.
246 Belgische gemeenten zijn intussen actief in de campagne, 136 hiervan behaalden al de titel van FairTradeGemeente. In West-Vlaanderen zijn er 35 van de 64 gemeenten actief in de FairTradeGemeentecampagne, dit is 55%. Om van West-Vlaanderen FairTradeProvincie te maken zijn er nog 7 extra gemeenten nodig. 24 van deze West-Vlaamse gemeenten behaalden de titel FairTradeGemeente, daar zouden er nog 5 bij moeten komen vooraleer West-Vlaanderen de titel FairTradeProvincie kan verdienen.
Week van de Fair Trade 2012: mmm, chocolade I Van 3 tot 13 oktober 2012 loopt voor de 11e keer de Week van de Fair Trade. Traditiegetrouw vinden er dan tal van acties en campagnes plaats, georganiseerd door zowel de nationale fairtradeorganisaties als op lokaal niveau door verschillende gemeenten, scholen, bedrijven, handelaars enz. Thema is dit keer Chocolade. Slechts 1% van de Belgische chocolademarkt is fair trade. We willen dus meer chocoladebedrijven in België aanzetten om enkel nog voor fair trade chocolade te kiezen. En we hopen ook dat de consument voor echt kindvriendelijke chocolade gaat! Max is de spilfiguur in deze campagne, hij is een chocoladefiguurtje wiens ouders lid zijn van de cacao coöperatieve Kuapa Kokoo. Ze krijgen een eerlijke prijs voor hun cacao en ondervinden tal van andere voordelen dankzij fair trade. Max moet niet meewerken op het veld en kan naar school. Hij zingt zijn vreugde van de daken en roept iedereen op om lekker voor fair trade te kiezen! Kijk zeker naar karrewiet tijdens de Week van de Fair Trade en leer samen met Pieter Embrechts Max kennen!
Meer info over fair trade www.west-vlaanderen.be/fairtrade Hier vind je alle info over de inspanningen van jouw Provincie om het label FairTradeProvincie binnen te halen. www.fairtradegemeenten.be Kijk hier of jouw gemeente zich al inzet voor fair trade. www.maxhavelaar.be Hier lees je alles over het label, de criteria en de controle, het belang van fair trade, de verschillende Fairtrade producten, enz.
4
Marie De Winter
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
Merkwaardig in de provinciedomeinen
Wintervogels in de Gavers
Het provinciedomein de Gavers te Harelbeke-Deerlijk bezit één van de grootste en diepste zandwinningsputten van België. Het water is er zuiver en helder. Niet voor niets wordt deze vijver voor de productie en de stockage van drinkwater gebruikt. Brede rietkragen beveiligen plaatselijk de zandige oevers. Andere oeverplanten vinden er eveneens een geschikte stek: grote en kleine lisdodde, gele lis, koninginnenkruid en vele andere. De ondiepe vijverdelen staan vol van onderwaterplanten die voor een bijkomende zuivering van het reeds heldere water zorgen. Ze luisteren naar volgende namen: zannichellia, schedefonteinkruid, gedoornd hoornblad, waterpest, glanzig fonteinkruid en gekroesd fonteinkruid. Dergelijke grote, heldere vijver lokt tijdens de herfst veel trekvogels aan, die er slechts tijdelijk verblijven. Als de winter invalt is het een veilige thuishaven van vele soorten die beschutting zoeken op het open water, in de rietkraag of plaatselijk ook op de oevers. Vandaar dat een winterstop van begin december tot halfweg februari voor alle watersporten geldt. De vogels hebben het in de winter moeilijk en als ze moeten opvliegen, verliezen ze veel energie. Bij herhaling kan dit hun leven kosten. De meerkoet is de enige soort die tijdens de winter de oevers opzoekt. In een grote groep grazen ze dan op een licht naar het water hellende oever met ruime zichtbaarheid. Meerkoeten zijn immers slechte vliegers; bij naderend gevaar lopen ze al fladderend naar het veilige water toe. Als wandelaar of fietser is het beter dat je ze met rust laat. Normaal eten ze ook allerhande waterdiertjes en slakken, maar tijdens de winter is hun grasdieet niet erg energierijk en dus zijn zij niet gediend met veel lopen en vliegen. Op het water zijn de wilde eenden het talrijkst. Eind december, begin januari kan hun populatie oplopen tot 2000 exemplaren. Tussen hen verblijven er dan ook diverse andere soorten eenden: smient, krakeend, wintertaling, slobeend, tafeleend en kuifeend. Deze twee laatste behoren tot de duikeenden. Zijn vinden hun voedsel door onder water te duiken. Om te duiken zijn ze kort gebouwd en hun poten staan naar achter. Om op te vliegen moeten ze eerst watertrappen. De andere soorten behoren tot de grondeleenden. Ze vinden hun voedsel aan het oppervlak van meestal ondiep water. Soms doen ze het al grondelend. Daarbij steekt het achterlichaam rechtop uit het water en bevinden kop en hals zich onder het water. Grondeleenden stijgen direct vanuit het water op.
Kuifeend
©Yves Baptiste
Nonnetje (vrouwtje)
Meerkoet
Smient (mannetje)
©Yves Baptiste
©Yves Baptiste
©Yves Baptiste
Al deze wintervogels zijn het gemakkelijkst te observeren vanuit de kijkhut bij het natuurreservaat en aan de derde landtong. Sommigen houden zich in het open water op, andere verschuilen zich in de brede rietkraag. Ook de takkenbundels die hier en daar in het water liggen, zijn voor sommige soorten aantrekkelijk. Tijdens een strenge winter vormt de Gavers een toevluchtsoord voor vogels die meestal meer in het noorden overwinteren. Grote zaagbekken, nonnetjes en brilduikers laten zich dan van dichtbij bewonderen.
Johan Mahieu
5
Gratis infoavonden en -dagen
Duurzaam bouwen
Wie kiest voor duurzaam (ver)bouwen bewijst zichzelf een grote dienst. Zo zorg je voor een kwaliteitsvolle, energiezuinige en gezonde woning.
Dialoog en ZonneWinDT vzw verzorgen de toelichting op deze infoavonden, dit zijn 2 organisaties die al jaren thuis zijn in duurzaam bouwen. Een greep uit de thema’s:
De Provincie West-Vlaanderen en de gemeenten Avelgem, Blankenberge, Brugge, De Haan, Kortrijk, Middelkerke, Oostende, Langemark-Poelkapelle, Roeselare, Wervik, Zedelgem en Zwevegem organiseren daarom gratis infoavonden voor geïnteresseerde burgers.
• Brandveiligheid: Zonnepanelen, houtskeletbouw, balansventilatie, ingeblazen papiervlokken, luchtdicht bouwen, ... zijn maar enkele kenmerken van laagenergie- en passiefwoningen. Maar wat is het effect van al die moderne technieken, nieuwe materialen en luchtdicht bouwen op brandveiligheid en aanpak tijdens brand ? We onderzoeken de effecten van deze nieuwe manier van bouwen op het brandgedrag en eventueel extra brandgevaar. • Warmtepompen voor woningwarming: Steeds meer gezinnen zoeken alternatieven voor fossiele brandstoffen. Een warmtepomp is zo’n alternatief, maar wat zijn de consequenties van de keuze voor een warmtepomp? Hoe werkt een warmtepomp en kan een warmtepomp élk gebouw verwarmen? • Gezond wonen: Een gezond binnenmilieu voor jouw gezin betekent naast ventilatie ook aandacht voor gezonde bouwmaterialen. Zo beperk je het vrijkomen van schadelijke stoffen uit bv. isolatie, verven, muren, schoonmaakmiddelen, meubels enz. Op deze avond krijg je info over waar je op moet letten. • Isoleren (algemene principes): Isoleren is de maatregel bij uitstek om je energiefactuur aan te pakken. Maar hoe ga je te werk? Kies ik voor dakisolatie of ga ik voor (spouw)muurisolatie? Zijn er nog andere mogelijkheden. Waar moet je op letten? Welk materiaal kies je? Wat zijn de voor- en nadelen van isolatiematerialen? Gebruik je een damprem of een dampscherm.
6
• Isoleren van bestaande muren: Veel bestaande woningen hebben massieve muren of spouwmuren zonder isolatie. Meer dan een kwart van de warmte gaat via deze weg verloren. Muurisolatie beperkt de warmteverliezen. In deze sessie leer je de verschillende manieren om bestaande muren te isoleren. Je leert zowel de mogelijkheden als de beperkingen kennen van zowel buitenisolatie, binnenisolatie als het isoleren van bestaande spouwmuren.
N AT U U R
• Energiezuinig verwarmen: Door goede isolatie en gecontroleerde ventilatie beperk je de warmtebehoefte in een woning. De volgende stap is een energiezuinig verwarmingssysteem. Wat zijn de mogelijk energiebronnen, hoe wordt de warmtebehoefte correct bepaald en wat zijn de mogelijkheden van decentrale verwarming (hout-,speksteen- ,tegel-, pellet- en gasgevelkachels). • Rationeel watergebruik: Ook de waterfactuur wordt druppelsgewijs duurder. Wat kunnen we daaraan doen? Kiezen voor zuiniger huishoudtoestellen, zelf water opvangen, waterverbruik beperken,... We bekijken de voor- en nadelen van regenwater t.o.v leidingwater. Hoe dimensioneer je je regenwatertank? Welke filtersysteem kies je. Wat zijn de wettelijke verplichtingen? Ook de waterfactuur bekijken we in detail. Hoe meer je weet, hoe beter ! • Sanitair warm water: Water opwarmen kost energie dus ook centen. Nog te weinig mensen kiezen voor een zonneboiler. We presenteren duidelijke info over de werking van een zonneboiler, de verschillende systemen, kostprijs, mogelijke premies, ... Daarnaast besteden we ook aandacht aan het gebruik van dit warm zonnewater via wasmachine, douche, vloerverwarming, ... • Plaatsen van hoogrendementsglas en energiezuinig schrijnwerk: Het vervangen van enkel of gewoon dubbel glas in een bestaande woning door hoogrendementsglas of driedubbele beglazing zal niet enkel een energiebesparing opleveren, maar ook de woning veel aangenamer maken. Nieuw schrijnwerk zal echter pas optimaal renderen als er ook voldoende aandacht
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
wordt besteed aan het wind-, luchtdicht en koudebrugvrij plaatsen van de kaders, zonder daarbij het aspect ventilatie van de woning uit het oog te verliezen. Ook het benutten van passieve zonnewinsten en het voorkomen van oververhitting komen in deze sessie aan bod. • Ventileren: Isoleren kan niet zonder ventileren. Het is van essentieel belang voor een gezond binnenklimaat. Welke verschillende ventilatiesystemen bestaan er en hoe kan het energiezuinig? • Energie besparen met eenvoudig ingrepen: Overal in huis wordt nodeloos energie verbruikt. Via simpele ingrepen en het aanpassen van je gedrag kan je hierop flink besparen. Er wordt een virtuele wandeling gemaakt door een woning met tips per ruimte gekoppeld aan gedrag en aan de keuze voor efficiënte toestellen. Op de site www.west-vlaanderen.be/duurzaambouwen (bij particulieren, infoavonden) kom je te weten welke infosessies je nog kan volgen.
Praktisch Kostprijs gratis (muv Brugge) Inschrijven bij de verantwoordelijke van de gemeente. Schrijf tijdig in, zodat je zeker plaats hebt. Alle infoavonden starten om 20u (tenzij anders vermeld). Het einde is voorzien rond 22u30 .
Doenja Lefebure
7
2e editie
Groepsaankoop Groene Stroom in West-Vlaanderen
In de winter van 2011-2012 organiseerde de provincie West-Vlaanderen voor het eerst een groepsaankoop groene stroom en gas. Met de campagne ‘Samen op weg naar goedkopere groene energie’, wilde de provincie in samenwerking met de POM, inwoners en ondernemingen de kans bieden om te besparen op de energierekening en een inspanning te doen voor het milieu.
Maar liefst 44.553 of bijna 9 procent van alle WestVlaamse gezinnen schreven zich hiervoor in. De provincie richtte zich niet alleen op particulieren, maar specifiek ook op kansengroepen en bedrijven. Er schreven zich 2.037 professionelen met een beperkt verbruik in (E<25.000 kWh/j en G<50.000 kWh/j). Zij konden gratis deelnemen. 149 bedrijven met een groter verbruik namen deel via de POM, tegen een vergoeding. Door een groot volume gezamenlijk aan te kopen via een openbare onlineveiling, kon een gunstigere prijs bedongen worden dan bij een individuele overstap. Binnen de 20 dagen kregen alle ingeschrevenen een persoonlijk resultaat en konden ze beslissen om de overstap naar de nieuwe leverancier al of niet te maken. 58,5 % (26080 gezinnen) van de inschrijvers is effectief overgestapt. Hiervan waren er 19719 gezinnen die nog nooit waren overgestapt (65,14%). De hoogste besparing bedroeg 1762 euro en de gemiddelde besparing 278 euro. Bij de professionelen met beperkt verbruik zijn er 491 bedrijven op het voorstel ingegaan (24,1%). Dit is gezien de eerste keer dat voor deze groep een groepsaankoop werd georganiseerd en de hogere verbrekingsvergoedingen, ook een groot succes.
2de editie I 8
Wegens het grote succes en de grote interesse in de groepsaankoop groene stroom organiseert de Provincie West-Vlaanderen een 2e editie.
Je kan vrijblijvend inschrijven van 1 november 2012 tot 5 februari 2013 via de website www.samengaanwegroener.be. Wees er snel bij, want we beperken het aantal inschrijvingen tot 100.000. Op 6 februari 2013 is er de online veiling en kunnen de energieleveranciers hun beste bod doen. Daarna krijg jij een voorstel op maat met een duidelijk zicht op je mogelijke besparing. Pas dan beslis je om al dan niet te veranderen van energieleverancier. Info: www.samengaanwegroener.be.
Nieuw I Meer professionele verbruikers kunnen nu gratis inschrijven: de grens om gratis deel te nemen is immers opgetrokken van 25.000 kWh elektriciteit naar 50.000 kWh en voor gas van 50.000 kWh naar 100.000 kWh.
Nu al interesse? I Wie nu al interesse heeft kan zich registreren op www. samengaanwegroener.be. Van zodra de actie start wordt u dan automatisch op de hoogte gebracht Let op: deze registratie is nog geen inschrijving.
Meer info
[email protected] of 0800 18 711 www.samengaanwegroener.be
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
Welkom in het
Provinciaal Huis voor Duurzaam Wonen
In navolging van de provincies Antwerpen en Limburg heeft ook West-Vlaanderen de ambitie om een bezoekadres voor het provinciaal Steunpunt Duurzaam Wonen en Bouwen te realiseren. De keuze hiervoor viel op het provinciale starterscentrum in Veurne met atelier- en kantoorruimte voor opstartende bedrijven. Het gebouw werd recent aangekocht door de provincie en is in beheer van de Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij West-Vlaanderen.
Op zondag 30 september nam ook de vzw ZonneWinDT, zijn intrek op deze locatie. ZonneWinDT neemt binnen het Provinciaal Steunpunt voor Duurzaam Wonen en Bouwen de rol van kennispartner op en verschaft onder meer onafhankelijk advies met betrekking tot duurzaam wonen en (ver)bouwen aan particulieren, gemeenten en jeugdverblijfcentra. De huisvesting van ZonneWinDT is een eerste stap in de uitbouw van een volwaardig bezoekers- en belevingscentrum rond duurzaam wonen.
Daarnaast zal ZonneWinDT ook actief starters met activiteiten rond duurzaam bouwen aantrekken naar het centrum. Door bedrijven thematisch bijeen te brengen vergroot men de kans op kruisbestuiving en samenwerking. De site in Veurne biedt bijkomende opportuniteiten door de huisvesting van de vzw Vormingplus en door de onmiddellijke nabijheid van het opleidingscentrum Syntra West. Het Provinciaal Huis voor Duurzaam Wonen kan je vinden in de Pannestraat nr. 142 te Veurne. Je kan er elke werkdag terecht van 9 tot 16 uur voor bouwinfo- en advies. Bouwadvies kan je ook aanvragen via www.west-vlaanderen.be/duurzaambouwen. Telefonisch kan je terecht op het nummer 058 77 90 13.
Wannes Meersmans
Vr a a g j o u w g r a t i s a b o n n e m e n t a a n ! Wens je gratis NM-info te ontvangen? Bezorg ons dan jouw naam, adres en het gewenste aantal exemplaren. Dit kan je doen door te mailen naar
[email protected] of te bellen naar 050 40 32 86. Verkies je echter NM-info per mail te ontvangen? Surf dan naar www.west-vlaanderen.be/Ezine, klik op E-zine Natuur en Milieu-info en schrijf je daar in. Zo help je ons alvast een handje om de papierberg te verminderen!
Wijzigingen doorgeven Adres- of naamswijziging, meer of minder exemplaren of liever geen abonnement meer? Je kan alle wijzigingen m.b.t. bestaande abonnementen doorgeven op
[email protected] of telefonisch op 050 40 32 86.
9
De Energiejacht is open. Buit gegarandeerd. De goedkoopste en meest milieuvriendelijke energie is de elektriciteit en het gas dat niet verbruikt wordt. Een uitstekend hulpmiddel om te besparen op energie is de Energiejacht.
Met een waaier aan kleine vuistregels en energietips kan je nog verder gaan. Enkele voorbeelden:
De Energiejacht is een campagne van de Bond Beter Leefmilieu (BBL), ondersteund door de Provincie, en is de opvolger van de campagne Klimaatwijken. De Energiejacht loopt dit jaar voor de derde keer. Deelnemers gaan de uitdaging aan om energie te besparen in hun woning. Dat doen ze door hun energieverbruik (meterstanden van gas en elektriciteit) gedurende 4 maanden tijdens het stookseizoen (van 1 december 2012 t.e.m. 31 maart 2013) te noteren en regelmatig in te voeren op de website van de energiejacht én door besparingstips toe te passen die ze aangereikt krijgen.
• Bij het koken het deksel op je kookpotten zetten.
Deelnemers kunnen zowel individueel als in groep meedoen aan de campagne. Energiegroepen kunnen worden gevormd wanneer de gemeente de schouders zet onder de campagne. Per groep krijgen dan een of meerdere energiemeesters een opleiding aangeboden. Uit de resultaten van de afgelopen jaren blijkt dat deelnemers aan de groepscampagne gemiddeld 5% meer besparen dan individuele energiejagers.
• De wasmachine op maximum 30 graden laten draaien. Dat lukt prima met de moderne wasmiddelen. Enkel bij zeer vuile was is het nodig hogere temperaturen te gebruiken.
Mensen die allemaal in dezelfde wijk of straat wonen of elkaar kennen via een vereniging, een school, een club, bedrijf,... vormen samen een jachtgroep en stimuleren elkaar op een aangename manier om energie te besparen. De jachtopziener van dienst is de energiemeester die elke groep begeleidt en bijstaat met energietips en goede raad. Energiemeesters krijgen een opleiding, controleren de meterstanden, motiveren en stimuleren de groep en verspreiden tips en hulpmateriaal (vb. energiemeters). Energie besparen vraagt echt niet zo veel moeite: met wat aandacht, kleine gedragsveranderingen en enkele doordachte ingrepen kom je al een heel eind ver.
10
en elektriciteit bijhouden en vergelijken met hun verbruik van het jaar voordien, een ‘energiereflex’ krijgen en zo al besparen op hun verbruik.
Eén van de belangrijkste dingen die je moet doen, is het bijhouden van je meterstanden. Uit ervaring blijkt dat energiejagers die wekelijks hun meterstanden van gas
• Ruimtes die je niet gebruikt niet of minder verwarmen. • Zet de verwarming een graadje lager. Één graad minder betekent al snel een besparing van 6%. • Elektrische toestellen zoals radio, tv, microgolfoven, computer, cd-speler, … volledig uitschakelen en niet op stand-by laten staan. • De wasmachine of de vaatwasser enkel laten draaien wanneer die volledig vol is.
• Spaarlampen gebruiken. • Een spaardouchekop installeren. • De diepvries regelmatig ontdooien. • Warmwaterleidingen isoleren in onverwarmde ruimtes. • Kies voor energiezuinige elektronische toestellen wanneer ze aan vervanging toe zijn. • Stel je verwarmingsinstallatie juist af en zorg voor een goed onderhouden ketel. • Vervang de energievretende halogeenlamp in je staande lamp (‘uplighter’) door een zuinige spaarlamp. In de winter 2011-2012 waren er in West-Vlaanderen zo’n 500 actieve deelnemers aan de Energiejacht uit 18 gemeenten. De West-Vlaamse energiejagers bespaarden ruim 6,8% energie in 4 maanden. Het jaar voordien werd zelfs gemiddeld 11,12% energie bespaard. Omgerekend naar euro bespaarde de Vlaamse energiejager vorige winter, in een periode waarin de energieprijzen blijven stijgen, 141 euro.
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
Het startschot wordt gegeven op 1 december. De opleidingen voor energiemeesters beginnen op 20 oktober. Tijdens de campagne zullen de energiejagers wekelijks een nieuwsbrief ontvangen met verse energietips, getuigenissen en nuttige info. De campagne sluit af met een ludiek slotmoment. Meedoen is eenvoudig en gratis. Een eerste stap is je registreren op de website www.energiejacht.be. Op basis van je energieafrekening van een vorig jaar kan je er een referentieverbruik ingeven. Daarna kan je regelmatig je meterstanden ingeven. Via de handige tool op de site krijg je een perfect zicht op je energieverbruik en op je energiekosten en kun je vergelijken met het Vlaamse gemiddelde en met je verbruik uit het verleden. Dit jaar zal, in samenwerking met de POM West-Vlaanderen, ook in bedrijven op energie gejaagd worden. Groepjes werknemers zullen het tegen elkaar kunnen opnemen om bij hen thuis zoveel mogelijk energie te besparen. Energiebesparen dankzij de Energiejacht is een goede aanvulling bij de provinciale samenaankoop van goedkope groene energie, die in dezelfde periode als de Energiejacht opnieuw georganiseerd wordt. Voor meer informatie over de Energiejacht kan je terecht bij Nico Cannie of op de campagnewebsite www. energiejacht.be
Nico Cannie Door minder energie te verbruiken, zorgen de energiejagers er ook voor dat minder CO2 wordt uitgestoten, wat helpt om klimaatverandering tegen te gaan. Vorige winter werd in West-Vlaanderen zo 200 ton CO2 bespaard. Veel van de goede bespaarders komen uit de kansengroepen, ook al is energie besparen niet altijd evident tijdens hun dagelijkse zorgen. Het centraal thema van de vorige campagne was ‘de keuken’. Kookprogramma’s in alle vormen zijn al een tijdje dagelijkse kost op ons energiezuinig tv-scherm. Maar na de uitgekookte tips uit de vorige Energiejacht kunnen onze energiejagers voortaan hun ‘gerechtjes’ niet enkel lekker en met de juiste cuisson, maar vooral ook energiezuiniger en goedkoper klaarmaken. In de nieuwe Energiejachtcampagne wordt vooral ingezet op een gegarandeerde winst op de energiefactuur, zonder aan comfort in te boeten. De jacht evolueert zo van een uitdaging naar een gegarandeerde buit.
11
Natuur- en milieueducatieve activiteiten in de provinciedomeinen - oktober-december 2012 Organisatie: provinciedienst natuur- en milieueducatie i.s.m. De Stekkertjes; Gemeenten Beernem, Ieper en Knokke-Heist; Mycologia Zuid-West-Vlaanderen; Milieuboerderij De Palingbeek; Natuurpunt afdelingen Gaverstreke, Wevelgem-Menen; Natuurwerkgroep De Gavers; Regionale landschappen; VOC Bulskampveld, zoogdierenwerkgroep Zuid-West-Vlaanderen
F= fietsen W= wandeling K= kinderen T= tentoonstelling C = cursus G= gezinnen Ws = workshop L= lezing We= wedstrijd R= rondleiding
Bergelen - afspraak aan NEC De Rand, Rijksweg, 8560 Wevelgem-Gullegem W Zondag 7 oktober
Paddenstoelenwandeling
9.30 uur
W Zondag 4 november
Indian summer
9.30 uur
W Zondag 2 december
Bijzondere watervogels
9.30 uur
d’Aertrycke - afspraak aan de parking langs de Zeeweg in 8820 Torhout W Zondag 14 oktober
Paddenstoelenwandeling
14.30 uur
De Baliekouter - afspraak aan de parking van het domein in de Ommeganckstraat, 8720 Wakken W Zondag 14 oktober
Op stap met Van Zwam
14.00 uur
De Gavers – afspraak aan parking Koutermolen, Eikenstraat 131 in 8530 Harelbeke Info en inschrijving: T 056 23 40 10,
[email protected], www.west-vlaanderen.be/gavers > activiteitenkalender T tot 6 januari 2013
Tentoonstelling ‘Vlerk de vleermuis’
W Zondag 7 oktober
Hoe en waarom worden vogels geringd
Ws/G Zaterdag 20 oktober
Week van het Bos
W Zondag 21 oktober
Paddenstoelenwandeling
K Woensdag 31 oktober
‘Spek voor elke bek’
L Woensdag 21 november
Lezing (€ 2) ‘Gezonde voeding in de sport’ met voorafgaand lactaattesten (€ 3) voor wie dat wil
9.00 uur 14.00-18.00 uur 9.00 uur 14.00-16.00 uur
voor kinderen van 6 tot 9 jaar jaar - € 5 – inschrijven vóór 29 oktober lezing om 20 uur
afspraakplaats: Bezoekerscentrum de Gavers
W Zondag 2 december
Overwinterende watervogels herkennen
9.00 uur
De Kezelbergroute – afspraak aan de parking van Inagro, Ieperseweg 87 in 8800 Rumbeke F Zondag 7 oktober
Fietsverkenning langs de Kezelbergroute
14 tot 16.30 uur
De Palingbeek - afspraak aan het Bezoekerscentrum, Vaartstraat 7, 8902 Zillebeke Info en inschrijvingen: T 057 23 08 40 -
[email protected] - www.west-vlaanderen.be/palingbeek T tot eind december
tentoonstelling ‘Schone slapers’ - voor gezinnen met kinderen
F Zondag 14 oktober
Fietsen in richting Oost - inschrijven vóór 7 okt.
G Zondag 21 oktober
Dieren verzorgen in de milieuboerderij
W Zondag 28 oktober
Paddenstoelenwandeling
K Woensdag 31 oktober
‘We helpen de vogels’
F Zondag 18 november
Fietstocht ’14-’18
G Zondag 18 november
Composteren
Het Zeebos W Zondag 7 oktober W Zondag 7 oktober
14.00-17.00 uur 9.00 uur
afspraak aan de infoluifel aan de cafetaria, Palingbeekstraat 18 13.30-16.00 uur
voor kinderen van 9 tot 12 jaar - €5/kind – inschrijven vóór 24 okt. 14.00 uur 14.00-17.00 uur
– afspraak aan de parking van de Duinse Polder, Ruzettelaan 195 in 8370 Blankenberge
De overgang van de natuur naar winterslaap
’t Fort van Beieren 12
14.00 uur
10.00 uur
– afspraak aan de parking in de Gemene Weidestraat in 8000 Brugge-Koolkerke
Planten en volksgeloof
14.30 uur
N AT U U R
Lippensgoed-Bulskampveld
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
afspraak Bezoekerscentrum Bulskampveld (kasteel), Bulskampveld 9, 8730 Beernem info en inschrijving: T 050 55 91 00 -
[email protected] - www.west-vlaanderen.be/bulskampveld
T Tot eind december
tentoonstelling ‘Koning eik staat te kijk’
T Tot eind december
buitententoonstelling ‘Cowboy Henk en de bomen’ - cartoons
T Tot eind december
fototentoonstelling ‘Rood met witte stippen’
Ws Zaterdag 6 oktober
Kruidenworkshop: gerechten met najaarsvruchten
G Zondag 14 oktober
Op zoek naar kabouters, elfen en andere bosfiguren
14.30 uur
W Zondag 21 oktober
Paddenstoelen - inschrijven verplicht vóór 18/10
14.30 uur
G Zondag 28 oktober
Kom kijken: een Biscop in ‘t Vagevuur(bos) - € 2 - vrije start
13.00-14.30 uur
K Woensdag 31 oktober
‘help de vogels in de winter’
14.00-16.30 uur
Ws Zaterdag 6 november
Kruidenworkshop: verzorging voor de winter
13.30-16.30 uur
L Zaterdag 10 november
Moorden van Beernem
14.00 uur
W Zondag 18 november
Op het spoor van dieren - inschrijven vóór 15/11
14.00 uur
G Zondag 2 december
Sint op bezoek - voor kinderen tussen 3 en 12 jaar en begeleidende
14.00 uur
Ws Zaterdag 8 december
Kruidenworkshops: eetbare geschenken
W Zondag 16 december
Het plantenorakel van de druïden
voor gezinnen met kinderen
13.30-16.30 uur
voor volwassenen – € 12 – inschrijven verplicht vóór 30/9 inschrijven vóór 11/10
tussen 13 en 14.30 uur - afspraak parking Aanwijs in de Reigerlostraat
voor kinderen van 6 t.e.m. 12 jaar - € 5 – inschrijven vóór 28/10 voor volwassenen - € 12 – inschrijven verplicht vóór 30/10 € 4 (koffie inbegrepen) – inschrijven verplicht vóór 8/11
volwassenen - € 5 – inschrijven verplicht vóór 30/11
13.30-16.30 uur
voor volwassenen - € 12 - inschrijven verplicht vóór 1/12 14.00 uur
inschrijven verplicht vóór 12/12
Het Zwin
afspraak aan de hoofdingang, Graaf Léon Lippensdreef 8, Knokke-Heist - info: T 050 60 70 86 -
[email protected] - www.zwin.be
Prijs begeleide wandeling: 6-11 jaar: €4,20; vanaf 12 jaar: €7,20; 60+: €6,40
T tot eind december
Tentoonstelling ‘Onder dak’
W Elke zondagvoormiddag
Begeleide wandeling
10.00-12.00 uur
Ws Za 6 en zo 7 oktober
Officiële vogelkijkdagen - gratis toegang
10.00-16.00 uur
W Zaterdag 27 oktober
Stiltewandeling, zonsondergang met avondtrek
16.00 uur
K Woensdag 31 oktober
Mezenbolletjes maken - voor kinderen van 9 tot 12 jaar - € 8
14.00 uur
W Zaterdag 3 november
Stiltewandeling, zonsondergang met avondtrek
16.00 uur
W Woensdag 26 december
Kerstwandeling met glühwein
15.30 uur
W Donderdag 27 december
Kerstwandeling met glühwein
15.30 uur
W Vrijdag 28 december
Kerstwandeling met glühwein
15.30 uur
W Zaterdag 29 december
Kerstwandeling met glühwein
15.30 uur
W Zondag 30 december
Kerstwandeling met glühwein
15.30 uur
Tillegembos – afspraak aan de parking aan taverne De Trutselaar in 8000 Brugge-Sint-Michiels W Zondag 18 november
Tillegem als houtproducent
14.30 uur
‘t Veld – afspraak aan de cafetaria ‘De Keunepeupe’ in het domein, Bloemgatstraat in 8850 Ardooie W Zondag 14 oktober
Zoogdieren in ’t Veld
14.00 uur
W Zondag 4 november
Zwammenrijkdom
14.00 uur
Wallemote-Wolvenhof – afspraak aan de parking van het domein in de Kokelarestraat in 8870 Izegem W Zondag 7 oktober
Paddenstoelenwandeling
10.00 uur
Voor up-to-date info: www.west-vlaanderen.be/domeinen > activiteiten of provinciedienst Natuur- en Milieueducatie: Christine Van Rie, T 050 40 32 51,
[email protected]
13
In de bezoekerscentra
Najaarstentoonstellingen
Bezoekerscentrum Bulskampveld in Beernem Alles tot eind december 2012 I Koning Eik staat te kijk Ontdek en beleef de eik in de speelse en informatieve tentoonstelling. De eik is de koning van onze bomen. Hij staat rotsvast en kan zeer groot en oud worden. De inheemse zomer- en wintereik worden al eeuwen lang door de mens gewaardeerd voor het hout. De eikel werd gebruikt voor brood en koffie. Voor duizenden andere levende wezens is de eik een prima hotel: insecten, zwammen en mossen, zoogdieren en vogels vinden er hun gading. Bij de tentoonstelling horen ook opdrachten voor het onderwijs.
Verhalende fototentoonstelling ‘Rood met witte stipjes’ Deze speciale tentoonstelling voor kinderen en volwassenen werd opgebouwd rond een reeks schitterende paddenstoelenfoto’s van Sonja Taveirne. Op vraag van het bezoekerscentrum schreef ze een verhaal in dichtvorm over kabouter Pinnemuts die op zoek gaat naar een nieuwe paddenstoel. Bij elke paddenstoelenfoto hoort een rijmpje dat zinspeelt op de naam. Elke bezoeker krijgt een miniboekje met het verhaal en een afdruk van de foto’s.
Buitententoonstelling ‘Cowboy Henk en de bomen’ Cowboy Henk is een bijzondere figuur die waarschijnlijk geen introductie nodig heeft. De strips verschijnen iedere week en al meer dan dertig jaar in de Vlaamse media. Ook in het buitenland is de figuur bekend. Bomen vormen in heel wat strips een belangrijk gegeven als decor. In Cowboy Henk zijn de bomen zelf vaak onderwerp of worden ze zelfs gepersonaliseerd! Cowboy Henk is een creatie van Kamagurka en Herr Seele. In het Bulskampveld vind je uitvergrotingen van cartoons op de bomen. Speciaal voor deze tentoonstelling zijn de bomenstrips van Cowboy Henk gebundeld in de uitgave ‘Cowboy Henk en de bomen’. Het boekje telt 32 pagina’s en kost 3 euro. Concept: Herr Seele en Arboretum Kalmthout Info: Bezoekerscentrum Bulskampveld Bulskampveld 9, 8730 Beernem T 050 55 91 00 E
[email protected] www.west-vlaanderen.be/bulskampveld
Bezoekerscentrum De Palingbeek Tot eind december 2012 I Schone Slapers Wat zouden we zonder slaap? En hoe verschillen onze slaapgewoonten met vroeger en elders in de wereld? Nieuwsgierig naar het slapen van de dieren? Vragen en antwoorden om nachten van wakker te liggen...
14
Info: Bezoekerscentrum De Palingbeek Vaartstraat 7, 8902 Ieper-Zillebeke T 057 23 08 40 E
[email protected] www.west-vlaanderen.be/palingbeek
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
Provinciaal Sport- en Natuurcentrum De Gavers Tot 6 januari 2013 I
Vlerk de vleermuis
Vleermuizen spreken tot de verbeelding. Over dit heel nuttige diertje bestaan verschillende vooroordelen, die hopelijk door deze doetentoonstelling ‘Vlerk’ uit de wereld worden geholpen. De raadsels van omgekeerd slapen, ultrahoge tonen of het nachtelijke leven van Vlerk, het vleermuisvrouwtje, worden door verschillende activiteiten in of rond de tentoonstelling opgelost. Kinderen van 9 tot 12 jaar kunnen er van 25 augustus 2012 tot en met 6 januari 2013 terecht om Vlerk te leren kennen en zich in te leven in het leven van dit diertje.
Zwin Natuurcentrum Tot eind december 2012 I
Ook voor scholen is er een specifiek aanbod rond deze tentoonstelling. Opgeleide gidsen brengen de groep op een boeiende manier in contact met deze onbekende dieren.
Onder dak
Je speurt er door kieren en spleten, in bomen en struiken naar de woonplaats van onder meer de bijen, mieren, vleermuizen, konijnen, wespen, gallen, slakken en vogels. Op een eenvoudige en ludieke manier wordt de tegenstelling tussen stoere krakers en vlijtige bouwers, eenzaten en solidairen, reizigers en honkvasten voorgesteld. Wist je dat vleermuizen rijk zijn en wat hebben ridders en konijnen gemeen? Huisjesslakken reizen met hun huis op hun rug, maar hoe vinden zij de weg terug naar hun tijdelijke schuilplaats of naar hun moestuintje? Ook de dieren in slikke en schorre, of in de Noordzee hebben zo hun manieren om hun ‘onderdak’ te verzorgen. In de Kleyne Vlakte, hersteld door het ANB, hebben heel wat andere dieren hun vaste stek. Konijnen, paarden en koeien… zijn al dan niet makkelijk te aaien. Zacht of stekelig, glad of ruw, elk dier heeft zijn eigen vel. De huid van dieren is hun dak, hun pantser, hun zelfgemaakte schild. Op de tentoonstelling maak je zelf een knotsgek dier en bedenk je een leuke naam. Dierenhuiden en woordstukken helpen je alvast op weg. Wat dacht je van een ezwap? Maar ook mensen gaan onder dak. We hebben niet alleen pannen boven ons hoofd. Verschillende hemelkoepels vormen een oneindig dak boven onze huisdaken, om ons te beschermen tegen schadelijke stralen van de zon bijvoorbeeld. De provincie werkt aan het nieuwe ‘onderdak’ voor het Zwin Natuurcentrum. Daarbij staat duurzaamheid voorop, zo voorziet men ‘groene’ daken! Kom dit en nog veel meer ontdekken! Info: ZWIN Natuurcentrum Graaf Léon Lippensdreef 8, 8300 Knokke-Heist T 050 60 70 86 E
[email protected] - www.zwin.be
Info: Provinciaal Sport- en Natuurcentrum De Gavers Eikenstraat 131, 8530 Harelbeke T 056 23 40 10 E
[email protected] www.west-vlaanderen.be/gavers
15
Speel, tip en win!
Hoe verklein jij de afvalberg?
Surf naar www.koopminderafval.be en win een fietstas uit gerecycleerde plastic flessen. Kies bij het winkelen voor niet of minimaal verpakte producten! I
Met afvalarm winkelen win je eigenlijk altijd! I
Op 20 oktober 2012 lanceert de Provincie West-Vlaanderen in samenwerking met de West-Vlaamse Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden voor afvalinzameling en -verwerking de campagne ‘Hoe verklein jij de afvalberg?’. De campagne moet consumenten aanzetten om tijdens het winkelen bewust te kiezen voor producten met weinig of geen verpakkingsafval.
Elke Vlaming zet gemiddeld meer dan een halve ton afval op straat. Een groot deel daarvan bestaat uit verpakkingen. Door een beetje kritischer boodschappen te doen, kan je het verpakkingsafval flink doen dalen. En dat is nodig.
Acteurs Nico Sturm en Ben Segers geven – In het WestVlaams – alvast een ludieke aanzet. De twee originele filmpjes in ‘Wat Als’ stijl worden viraal gelanceerd en ook in de West-Vlaamse bioscopen vertoond. Negen weken lang (tot 22 december 2012) kan iedereen op de website www.koopminderafval.be terecht om zijn eigen kennis te testen met een online game of om een bruikbare tip achter te laten. In de online game krijg je een boodschappenlijstje van 10 producten. Tijdens een rit met de winkelkar door de winkel, worden er van elk product twee alternatieven getoond, één met veel verpakkingsafval en één met weinig verpakkingsafval. Opzet is om zo snel mogelijk de 10 producten met zo weinig mogelijk verpakkingsafval te kiezen. Daarnaast willen we ook weten hoe mensen afval voorkomen. Niet alleen tijdens het winkelen, maar ook bij het klussen, poetsen, tuinieren, … Tips kunnen op de campagnewebsite achtergelaten worden. De meest bruikbare tips worden nadien opgenomen in een brochure rond afvalpreventie. Wekelijks geven we enkele hippe fietstassen uit gerecycleerde plastic flessen weg.
16
Minder (verpakkings)afval betekent minder eindverwerking. Waar mogelijk wordt recyclage nagestreefd, maar toch is ook dit niet helemaal onschuldig. Want vergeet niet dat ook daarbij nog altijd milieuhinder ontstaat en heel wat energie verbruikt wordt (alleen al voor het noodzakelijke transport van de selectieve inzameling). Maar niet enkel het milieu, ook de portemonnee heeft baat bij afvalarm winkelen. Wie bewust afvalarm winkelt kan makkelijk tot 30% op zijn kasticket besparen. Wie trouwens zijn winkelkarretje volgens de macht van de gewoonte volstouwt met oververpakte goederen, moet eenmaal thuis zo’n 70 % van het aangekochte gewicht aan verpakkingsafval weggooien. Benieuwd of je nu al ‘afvalarm winkelt’? Surf dan vanaf 20 oktober naar www.koopminderafval.be www.koopminderafval.be
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
Extra tips! Een goedkopere winkelkar zonder blikken of dozen I Door afvalarm te winkelen en bewust te kiezen voor producten met geen of zo weinig mogelijk verpakkingsafval, kan je makkelijk tot 30% op je kasticket besparen (en soms zelfs meer). Want aan de kassa betaal je tenslotte ook de verpakking.
Herbruikbaar is de boodschap • Gebruik een stevige boodschappentas in plaats van van al die plastic zakjes. Een andere mogelijkheid is de handige plooibox.
Hoe minder verpakking, hoe beter • Heel wat producten worden onverpakt aangeboden, denk maar aan groenten, fruit en vleeswaren. Ook in de zuivelafdeling vind je nogal wat onverpakte producten (eieren, kaas). Er is zelfs melk en fruitsap in statiegeldflessen te koop. • Als producten niet onverpakt verkocht worden, kies dan voor een verpakking die uit slechts één materiaal bestaat (bv. papier, karton). Deze verpakking is goed te sorteren en te recycleren. • Een grotere verpakking veroorzaakt minder afval dan twee kleinere verpakkingen. Kleine verpakkingen van melk, jam en boter zijn te vermijden. Koop wel steeds in functie van je gezinssituatie. Het heeft natuurlijk geen zin om grootverpakking te kopen en de helft nadien te moeten weggooien. • Vermijd eenmalige drankverpakkingen en koop flessen met statiegeld. Gooi deze herbruikbare flessen niet in de glasbak, maar breng ze gewoon terug naar de winkel. Je kan ook terecht bij de brouwer of de melkboer in de buurt. Zij leveren tegen een kleine meerprijs aan huis.
• • Kies Kies voor voor biologisch biologisch afbreekbare afbreekbare verpakkingen. verpakkingen. Zorg er wel voor dat dit materiaal niet bij het restafval terechtkomt (omdat het dan verbrand wordt). Het hoort op de composthoop.
Kies je producten bewust • Wasmiddel, douchegel, handzeep en heel wat andere producten bestaan in navulbare versies. De betere winkels van kantoormaterialen bieden ook navulbare balpennen of vulpennen, vulpotloden en zelfs stiften aan. • Tegenwoordig kan je van verschillende producten (bv. Wasmiddelen en wasverzachters) geconcentreerde versies kopen. Die zijn minimaal verpakt en minder belastend voor het milieu. • Let steeds op de houdbaarheidsdatum. Zo vermijd je dat je producten moet weggooien die over datum zijn. • Koop duurzame producten. Betaal liever iets meer voor een goede kwaliteit.
Alexandre Lefebvre 17
Bornebeek (Oostkamp/Beernem)
Eerste waterloop zonder huishoudelijk afvalwater
De Provincie West-Vlaanderen en de gemeenten Beernem en Oostkamp gaan dit jaar van start met een project die de Bornebeek (Beernem en Oostkamp) vrij maakt van huishoudelijk afvalwater. De werken zullen zo’n 2 à 3 jaar duren. Daarna zal de Bornebeek de eerste waterloop in West-Vlaanderen zijn zonder huishoudelijk afvalwater. Alle huishoudelijke lozingspunten van de omliggende bewoners zullen worden gezuiverd met rioleringen of door ‘individuele behandelingssystemen voor afvalwater’ (IBA’s), zodat afvalwater niet meer in de beek terecht kan komen. Door dit systeem van waterzuivering en het aanleggen van rioleringen zal de waterkwaliteit van de Bornebeek, die nu al relatief goed was ten opzichte van de meeste andere beken in de regio, nog verbeteren. Het natuurlijk herstel van de beek kan starten; waardoor ook het aantal vissen en vissoorten exponentieel zal toenemen. Verder krijgt ook de natuur rond de waterloop de nodige aandacht; onder andere via een natuurinrichtingsproject van de Vlaamse Landsmaatschappij ter hoogte van het provinciaal domein Lippensgoed-Bulskampveld. Zo zal de natuur aan de bron van de Bornebeek hersteld worden en worden maatregelen, zoals vernatting, genomen om de natuurwaarden te verhogen en tevens wateroverlast op andere plaatsen te voorkomen.
18
Deze primeur voor West-Vlaanderen is het resultaat van een jarenlange samenwerking tussen de Provincie WestVlaanderen en de gemeenten Beernem en Oostkamp in het integraal waterproject ‘Bornebeek’. De aandacht voor de waterkwaliteit is één aspect van het integraal waterproject; ook waterbeheersing, natuurontwikkeling en water voor landbouw komt aan bod. In totaal investeren de lokale besturen een bedrag van 4,7 miljoen euro. Een deel hiervan, zo’n 2,5 miljoen euro wordt via Vlaamse subsidies gerecupereerd. De Bornebeek ontspringt in het provinciaal domein Lippensgoed-Bulskampveld en mondt uit in het kanaal Gent-Brugge. De Provincie nam in het verleden reeds verschillende maatregelen om op het grondgebied van het provinciedomein alle afvalwaterstromen te zuiveren. Dit kostte zo’n 100.000 euro. Ook de komende jaren investeert de Provincie nog zo’n 200.000 euro om verder werk te maken van de waterkwaliteit in haar eigen domeinen.
Ook Stuiverstraat, Gevaertstraat en Erkegemstraat (Oostkamp) en omgeving worden aangepakt Ondertussen worden ook plannen gemaakt om rioleringen in het afstroomgebied van de waterloop aan te leggen in de Stuiverstraat, Gevaertsestraat en Erkegemstraat (Oostkamp). Deze werken worden geraamd op 3,9 miljoen euro. Ook voor de verspreide lozingen van woningen binnen het afstroomgebied van de Bornebeek (van Gevaerts in Oostkamp tot aan Drie Koningen en het Aanwijs in Beernem) zal een individuele afvalwaterbehandeling voorzien worden. De gemeenten voorzien hiervoor 500.000 euro.
Lies Deurinck
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
Opening aanzuigplaats voor landbouwspuiten ‘Hoofdsloot’ in Beernem Vrijdag 6 juli opende gedeputeerde voor landbouw Bart Naeyaert de aanzuigplaats voor spuittoestellen ‘Hoofdsloot’ in Beernem. Vanaf nu kunnen landbouwers en loonsproeier daar hun spuittoestel vullen zonder risico op waterverontreiniging door gewasbeschermingsmiddelen.
Nog steeds worden te hoge concentraties van gewasbeschermingsmiddelen in het water teruggevonden. De belangrijkste oorzaak daarvan is puntvervuiling. Puntvervuiling kan onder meer veroorzaakt worden door het morsen of overlopen van de tank tijdens het vullen van het spuittoestel. Dit kan vermeden worden door het spuittoestel te vullen op een aanzuigplaats. Een aanzuigplaats bestaat uit een betonnen rooster op draagmuren. Onder de rooster ligt een mengsel van organisch materiaal (teeltaarde en kokos-chips). In de teeltaarde zitten micro-organismen, die eventuele gemorste gewasbeschermingsmiddelen kunnen afbreken. Naast de rooster is er een aftappunt met aanzuigleiding, die kan aangesloten worden op het spuittoestel. Zo hoeft de aanzuigdarm van het spuittoestel (met eventuele contaminatie van gewasbeschermingsmiddelen) niet in de waterloop worden gebracht. Om terugvloei van de spuitoplossing te voorkomen is onderaan de aanzuigleiding een terugslagklep voorzien. Een teller zorgt voor een nauwkeurige afvulling van de tank. De aanzuigplaats ‘Hoofdsloot’ is de 4de aanzuigplaats in West-Vlaanderen. De eerste drie aanzuigplaatsen werden aangelegd in de Westhoek. Gedeputeerde Bart Naeyaert benadrukt het succes van dergelijke aanzuigplaatsen en hun gunstig effect op het milieu en ecologische kwaliteit van de waterlopen. De aanleg van deze infrastructuur wordt vanuit het provinciale water- en milieubeleid dan ook financieel aangemoedigd. Het Beverhoutsveld werd gekozen als locatie voor de 4de aanzuigplaats. Dit is een 456ha groot uniek landbouwgebied dat grotendeels in eigendom is van de gemeente Beernem en waar landbouw en milieu reeds lang hand in hand gaan. De Hoofdsloot zorgt voor de afwatering van het Beverhoutsveld en wordt reeds vaak gebruikt door landbouwers en loonsproeiers om hun spuittoestel te vullen.
De aanzuigplaats ‘Hoofdsloot’ is ook uniek. Een aanzuigplaats ligt normaal op 5m van de waterloop en het water wordt rechtstreeks vanuit de waterloop aangezogen. De aanzuigplaats ‘Hoofdsloot’ moest echter op ruim 100m van de Hoofdsloot worden aangelegd om buiten het overstroombaar gebied van de Hoofdsloot te liggen. Om de aanzuigplaats van water te voorzien, werd naast de aanzuigplaats een citerne van 5000 liter ingegraven, die via een buis in verbinding staat met de Hoofdsloot. Deze aanzuigplaats werd aangelegd in het kader van het Interreg IVA project Proeftuin Kaderrichtlijn Water, waarvan Inagro de hoofdpromotor is. Andere partners van het Interreg IVA project Proeftuin Kaderrichtlijn Water zijn Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw, Rattenbestrijding Oost-Vlaanderen, Provincie Zeeland, directie Ruimte, Milieu en Water en DLV Plant B.V. De kosten van deze aanzuigplaats worden voor 50% gedragen door Interreg, de overige middelen door de provincie West-Vlaanderen en Inagro. De gemeente Beernem staat in voor de grondinname en de Oostkustpolder staat in voor de uitvoering en kosten van de inbuizing vanaf de aanzuigplaats tot aan de waterloop. Naast de coördinatie van de aanleg van aanzuigplaatsen, informeert en sensibiliseert Inagro ook de professionele en particuliere gebruikers van gewasbeschermingsmiddelen over het correct gebruik van gewasbeschermingsmiddelen om punt- en diffuse vervuilingen door gewasbeschermingsmiddelen te vermijden. Op die manier wil Inagro bijdragen aan een goede waterkwaliteit in 2015!
Lies Deurinck
19
Provincie West-Vlaanderen zet in op
duurzame evenementen
De voorbije maanden was de evenementenkalender goed gevuld. Steeds meer organisatoren doen grote inspanningen om hun evenement duurzamer te maken. Een kleine greep uit de vele opmerkelijke goede voorbeelden: Het jaar begon met de wereldkampioenschappen veldrijden in de duinen van Koksijde (28 en 29 januari 2012). Op zaterdag lokte het evenement 15 000 toeschouwers, op zondag zagen 62 000 mensen Niels Albert wereldkampioen worden. Afvalpreventie stond voorop. Folders en affiches werden gericht verspreid. Reclame werd vooral gevoerd via een eigen website en sociale media (vnl. Facebook). In een reglement werd het uitdelen van gadgets streng aan banden gelegd. De ruime VIP-catering gebeurde met herbruikbaar, afwasbaar servies op stoffen tafellakens. Er werden 104 afvaleilanden (PMD/restafval) geplaatst. Ondermeer de nieuwe afvaleilanden die via de afvalintercommunales kunnen ontleend worden, bewezen er hun nut. Op moeilijk bereikbare plaatsen in de zandduinen, waar veel volk samenkwam, waren 70 ringen met afvalzakken geplaatst. Een ecoteam van 50 vrijwilligers in herkenbare uniforme kledij sensibiliseerde het publiek, hield het terrein zoveel mogelijk net en stond in voor de selectieve verwijdering van het afval tijdens én na het evenement. Het afvalplan werkte prima op zaterdag, maar tegen de overrompeling van zondag was zelfs het afvalplan niet volledig opgewassen. Uiteindelijk werd bijna 19 ton restafval ingezameld, waarvan zo’n 10% zwerfvuil. Animatie door tot duinartiesten omgeschoolde straatartiesten (Jeuk, Kartje Kilo, Kodoko) rond afval bracht het thema op een spontane manier onder de aandacht van de veldritfans. De duinen stonden niet alleen garant voor sportspektakel, maar herbergen ook waardevolle natuurzones. Het parcours werd daarvoor aangepast (bv. op de befaamde Herijgersduin): enkel het minst kwetsbare stuk van de Noordduinen werd gebruikt. Op ludieke bordjes vroegen de Blauwvleugelsprinkhaan en de Harkwesp om hen met rust te laten (vb. ‘Hier fietst de Zandloopkever richting regenboog’).
20
Ook in het wielrennen op de weg beweegt één en ander. Tijdens Kuurne-Brussel-Kuurne voor profs (25 februari 2012) kon o.a. de wereldkampioen en latere winnaar Mark Cavendish zijn afval dumpen in een tweetal ‘afvalzones’. In samenwerking met IMOG werden in de omgeving van de bevoorradingszones in Zarlardinge en op de Brugsesteenweg in Kuurne afvalzones afgebakend met spandoeken. Op die punten krijgen de renners een kilometer voor de zone en een kilometer na de zone de tijd om hun drinkbus, gelverpakkingen en ander afval weg te gooien. En dan schoot Team Rudy (werknemers in de sociale economie) uit de startblokken om al het rondslingerende afval in die zones op te kuisen. Samenwerking met bedrijven uit de sociale economie biedt ook op anderen evenementen misschien een oplossing om voldoende mensen te vinden om milieuzorg op het terrein te laten lukken. Dienamo vzw en Tandem vzw zijn alvast zeker geïnteresseerd in dergelijke opdrachten. Zo ruimen zij nu al tal van evenementen op (Parkiesconcerten, Waregem Koerse,…). Als zelfs Fabian Cancellara als gele truidrager in de voorbij Ronde van Frankrijk de moeite doet om het papier van zijn rijsttaartje terug in de achterzak van zijn fietstruitje te steken, dan kunnen de wielertoeristen niet achterblijven. Dat hebben ze o.a. in Zwevegem bij de Verada Follens Classic voor wielertoeristen (11 maart 2012), de E3-prijs Harelbeke (25 maart 2012) en de Belcantour in Westouter (12 mei 2012) goed begrepen. Op ruime bevoorradingen werd een assortiment koekjes en fruit onverpakt en à volonté aangeboden aan de zwoegende fietsers. Bij een vliegende bevoorrading op een heuveltop van het pays des collines worden wegwerpzones voorzien waarbinnen verpakkingsafval mag gegooid worden. Deze zone wordt nadien proper opgeruimd door vrijwillige medewerkers. Onder het motto ‘hou je plas in de pas’ zijn op steeds meer uitgepijlde fietstochten plaszuilen voor mannen en wc-cabines voor steeds meer fietsende vrouwen voorzien. Andere organisatoren maken vooraf duidelijke afspraken met omwonenden over bijvoorbeeld het
N AT U U R
gebruik van sanitaire voorzieningen in een naburige loods of horecazaak. Op die manier vermijd je overlast voor de buren en bied je een gewaardeerde service aan je deelnemers. Het Cactusfestival in Brugge (6, 7 en 8 juli 2012) had te kampen met overvloedige regenval en modderellende, maar verloor naar goede traditie de milieuzorg niet uit het oog. Een deel van de energie op het terrein wordt voorzien door alternatieve brandstof. Een hybride generator, aangedreven met batterijen (waardoor enkel brandstof verbruikt wordt als het nodig is) en draaiend op koolzaadolie (i.p.v. op diesel) zorgde voor een deel van de sfeerverlichting in het Minnewaterpark. Op het vlak van catering zijn er contractuele afspraken om de hapjes die verkocht worden te serveren in bioafbreekbaar materiaal. Drankbekers worden selectief ingezameld en zijn gemaakt uit PLA, een grondstof op basis van maïs, die volledige recyclage tot nieuwe bekers mogelijk maakt: het cradle-to-cradle principe toegepast op een zomerfestival. Een principe dat ook hoog in het vaandel staat van het hardcorefestival Ieperfest in Ieper (10, 11 en 12 augustus 2012). In samenwerking met Loopla worden ook daar de selectief ingezamelde PLA-bekers herboren. Op de festivalwebsite staat een knap geschreven uitgebreide tekst, in de taal van hun festivalbezoekers, over hun indrukwekkende milieu-inspanningen (van een uitsluitend veganistische keuken en herbruikbare frietbakjes tot kauwgumbomen). Zeker de moeite van het lezen waard: inspirerend zowel naar vorm als inhoud! Voor de festivalkeuken wordt zoveel mogelijk met seizoensproducten van lokale producenten gewerkt. Zo wordt niet alleen de ecologische voetafdruk van het festival verkleind, maar creëer je ook een grotere betrokkenheid van de lokale bevolking. Dranouterfestival (3,4 en 5 augustus 2012) had ook dit jaar, in samenwerking met Low Impact Man Steven Vromman, enkele nieuwigheden in petto. Festivalgangers die met de fiets komen werden beloond met een gratis concert op een geheime – enkel per fiets te bereiken – locatie. Door doorgedreven sorteren kon er zowel met het organisch afval als met het restafval nog extra energie opgewekt worden. Kampeerders die op maandag hun vuilniszak binnenbrachten, kregen een gratis ontbijt. Campings blijven
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
zowat overal een pijnpunt bij milieuzorg. Als iemand hiervoor dé oplossing heeft, dan horen we het graag! Het Ingelmunsterse Labadoux (4-5-6 mei 2012) is een schoolvoorbeeld voor het festivalwaardig maken van een van nature doornatte festivalpeloeze dankzij een uitgekiend patroon van planken vloeren. Aan een ook voor rolstoelgebruikers toegankelijke originele toog van bierbakken wordt bier in glas geschonken. Het glas mag evenwel de dranktent niet verlaten. Wie toch buiten wil, moet zijn drank overgieten in een bekertje: een verrassende, maar praktische oplossing voor een probleem op de snijlijn van veiligheid, comfort en milieuzorg. In samenwerking met de lokale Kringwinkel wordt de backstage stijlvol ingericht. Tapijten worden herhaaldelijk gerecupereerd om de podia in te kleden. Oude kampeerwagens doen tijdens het jaar dienst als opslagplaats voor het festivalmateriaal. Tijdens het festival worden ze omgetoverd tot kleedkamers voor de artiesten. Op verschillende festivals was een team van ‘Let’s do it in de vuilbak’ op post om de jongeren te sensibiliseren hun afval in de vuilnisbak te gooien. De Marcellekes en hippe zonnebrillen als beloning bleken bijzonder populair bij de jeugdige festivalgangers. En zo zouden we nog uren kunnen doorgaan.
Meer informatie over deze en veel andere inspirerende voorbeelden zijn terug te vinden op: www. west-vlaanderen.be/milieuzorgopevenementen. Als provincie willen we op deze website zoveel mogelijk tips en voorbeelden samenbrengen om organisatoren van evenementen van alle slag te helpen en te inspireren bij hun zoektocht om meer duurzaam te organiseren. Wie nog goede voorbeelden of ideeën heeft rond milieuzorg op kleine of grotere evenementen en die ervaringen wil delen, kan hiervoor terecht bij nico.cannie@ west-vlaanderen.be.
Nico Cannie
21
Week van de Zee ... Natuurlijk!
Cursus Zeeanimator 2013
Naar aanleiding van de Week van de Zee werden diverse veldwerkpakketten ontwikkeld om met kinderen uit het basisonderwijs natuur en milieu aan zee te ontdekken. In de cursus Zeeanimator leer je drie van deze pakketten onder de knie krijgen. Om er efficiënt mee te leren werken, wordt heel wat aandacht besteed aan hoe je kinderen bij natuur en milieu betrekt.
Kinderen de natuur laten beleven, vraagt een specifieke aanpak. Vandaar de keuze voor veldwerk. Bij veldwerk leert men over de werkelijkheid in die werkelijkheid en ligt de nadruk op begrippen als beleven, waarnemen, exploreren en ervaren. Leren gebeurt zoveel mogelijk in de praktijk, in de realiteit, ervaringsgericht. De kinderen krijgen tal van opdrachten (dus zelf doen) en is er veel aandacht voor communicatie (ervaringen uitwisselen met elkaar).
© Kris Struyf
Om de cursus te volgen is geen specifieke voorkennis nodig. Interesse voor natuur en met het jonge volkje de ontdekkingstocht willen aangaan, zijn je belangrijkste troeven. Na de cursus kan je als vrijwilliger ingezet worden door een kustgemeente, een (al of niet provinciaal) bezoekerscentrum of een educatieve organisatie zoals Horizon Educatief vzw uit Oostende om kinderen de natuur op een speelse manier te laten ontdekken. Zowel tijdens de Week van de Zee (26 april tot 12 mei 2013) of daarbuiten als scholen naar de kust komen op zeeklassen,…
Praktisch
Inschrijven
Cursus Zeeanimator 5, 12 en 19 maart 2013 3 dinsdagen van 9.30u tot 16.30u
Stuur een mailtje met je naam - adres - geboortedatum naar
[email protected]
Plaats De Wielingen Graaf Jansdijk 18 te 8420 Wenduine (De Haan)
22
© Kris Struyf
De deelnameprijs bedraagt €20, te storten op rekening van de Provincie West-Vl aanderen, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries Brugge, nr. BE21 0910 1313 1203 met vermelding ‘Zeeanimator 2013’ en je naam. Enkel na betaling ben je ingeschreven.
Meer info
Inschrijven kan tot 1 maart 2013.
Informatie op www.weekvandezee.be bij Steunpunt NME Kust T 059 34 01 64 –
[email protected]
Inbegrepen in de cursusprijs: de cursusmap, de educatieve publicaties, koffie of thee tijdens de cursus.
N AT U U R
&
M I L I E U
I N F O
I
o k t o b e r
2 0 1 2
Dag van de Natuur 2012 Op zaterdag 17 en zondag 18 november vindt naar jaarlijkse traditie de Dag van de Natuur plaats over heel Vlaanderen. In West-Vlaanderen richt het provinciebestuur deze werkdag voor meer natuur en een mooier landschap reeds voor de 34ste keer in. Dit doet ze samen met de vzw Natuurpunt, de drie WestVlaamse regionale landschappen en het Agentschap Natuur & Bos van de Vlaamse overheid. Uniek in de provincie West-Vlaanderen is ook de samenwerking met de Gezinsbond waarbij er jaarlijks duizenden geboortebomen worden aangeplant. Mensen en bomen waren reeds bij de Kelten van bij de geboorte al onlosmakelijk met mekaar verbonden. Boorlingen van het voorbije jaar krijgen een uitnodiging in de bus om samen met hun ouders een boom of struik aan te planten in hun gemeenten. Achteraf krijgt ieder kind ook een geboortediploom als aandenken mee naar huis. Andere initiatieven zijn bijvoorbeeld het beplanten van een stukje openbaar terrein, het handmatig maaien van
riet in een natuurgebied, het knotten van bomen op het platteland of het educatief inrichten van een insectenhoekje. Het nieuwe campagnebeeld onderstreept het ‘fungehalte‘ van de Dag van de Natuur. Jong en oud is dan ook van harte welkom om een handje toe te steken en mee te genieten van de West-Vlaamse natuur. Nog niets in je agenda voor zaterdag 17 of zondag 18 november? Misschien vindt er wel een project in jouw gemeente plaats! Kijk snel op onze website voor een overzicht van alle activiteiten. Meer info: www.west-vlaanderen.be/dagvandenatuur
Wannes Meersmans
Over streekeigen bomen en struiken
Nieuwe map ‘Buitengewone soorten’
Na het boek ‘Plant goed!’ lanceerde de provincie tijdens de zomermaanden een tweede publicatie rond het thema steekeigen bomen en struiken. In tegenstelling tot het 228 bladzijde tellende boek met een uitvoerige beschrijving per soort, gaat het hier over enkele overzichtelijke infofiches die het één en het ander trachten samenvatten. Vijf fiches handelend over een bepaalde beplantingsvorm (solitaire bomen, knotbomen, bomenrijen, houtkanten, hagen). Eén fiche bevat meer informatie met betrekking tot de ecologie van de verschillende soorten die beschreven worden in de vijf voorgaande fiches. De fiches worden aangeboden in een handige map met enkele planttips en wat extra informatie.
Het doelpubliek van deze publicatie is één ieder die in het West-Vlaamse buitengebied woont. De fiches kunnen ook gebruikt worden in kader van beplantingsacties of soortgelijke activiteiten. De uitgave wordt gratis verspreid binnen de provincie West-Vlaanderen en is verkrijgbaar via het provinciaal Informatiecentrum Tolhuis. Ook het boek ‘Plant Goed!’ kan je daar voor een luttele 5 euro aankopen. Meer info en bestellen: www.west-vlaanderen.be/natuur of 0800 20 021 (gratis)
Wannes Meersmans
23
Littoral 2012 EUCC, EUROCOAST en de organiserende partners waaronder het Coördinatiepunt Duurzaam Kustbeheer en de Provincie West-Vlaanderen nodigen u van harte uit voor de internationale conferentie LITTORAL 2012, de 11e editie in de reeks van tweejaarlijkse internationale kustconferenties. Deze conferentie vindt plaats in Oostende van dinsdag 27 tot en met donderdag 29 november 2012. Alle professionals en belanghebbenden die betrokken zijn bij het beheer van de kust en zee zijn er welkom.
COLOFON Werkten mee aan dit nummer: Nico Cannie, Marie De Winter, Lies Deurinck, Doenja Lefebure, Alexandre Lefebvre, Johan Mahieu, Wannes Meersmans, Sylvia Theuninck, Christine Van Rie en Claude Willaert. Eindredactie: Alexandre Lefebvre
De conferentie wil de aandacht vestigen op enkele prangende thema’s zoals ‘infrastructure’, ‘nature conservation’, ‘coastal productivity’ en ‘measuring sustainability’. Daarnaast krijgt u de gelegenheid om te netwerken met wetenschappers, beleidsmedewerkers, bestuurders en de industrie uit de hele wereld. De show case exhibitie en de excursies laten u kennis maken met enkele vooruitstrevende projecten van binnen- en buitenland. Meer informatie: www.littoral2012.eu
Sylvia Theuninck
Foto cover: Shutterstock Lay-out: Grafische Dienst, Provincie West-Vlaanderen Druk: Grafische Dienst, Provincie West-Vlaanderen Aanvraag abonnement: Provinciehuis Boeverbos NM-info Koning Leopold III-Laan 41 8200 Sint-Andries (Brugge) T 050 40 32 86
[email protected] Oplage: 9.500 exemplaren Periodiciteit: viermaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Peter Norro, dienst MiNaWa Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries NM-Info wordt uitgegeven in opdracht van de deputatie van de provincieraad van West-Vlaanderen: Carl Decaluwé (gouverneur), Guido Decorte, Patrick Van Gheluwe, Bart Naeyaert, Dirk De fauw, Gunter Pertry, Marleen Titeca-Decraene (gedeputeerden), Geert Anthierens (provinciegriffier) Voor de digitale versie: surf naar www.west-vlaanderen.be/ezine (klik op E-zine Natuur en Milieu-info) Gedrukt op 100% gerecycleerd papier
24
