Naar een nieuwe industrialisering van en voor de metaalsector. Een kringloopeconomie binnen de context van duurzame ontwikkeling.
Bernard MAZIJN Instituut vóór Duurzame Ontwikkeling vzw Universiteit Gent
De generaties “Mazijn”
GROOTVADER JULIEN
VADER GEORGES
ZOON BERNARD
KLEINZOON CASPER
°1899 - † 1979 elektricien bij een kmo
°1934 elektricien bij een GO, later lesgever
°1962 lesgever, onderzoeker en adviseur
°1995 …?
Even verduidelijken: de zogenoemde ‘megaforces’
• energie en brandstof • klimaatverandering • grondstoffenschaarste • waterschaarste • bevolkingsgroei • welvaart • verstedelijking • voedselveiligheid • achteruitgang van ecosystemen • ontbossing
Bron: KPMG (2012)
De ‘megaforces’ over de generaties ‘Mazijn’
GROOTVADER JULIEN
VADER GEORGES
Wereldwijd energieverbruik CO2-concentratie
ZOON BERNARD
KLEINZOON CASPER
De ‘megaforces’ over de generaties ‘Mazijn’
GROOTVADER JULIEN Bevolkingsgroei Vestedelijking Welvaart wereldwijd
VADER GEORGES
ZOON BERNARD
KLEINZOON CASPER
De grote maatschappelijke uitdagingen: de samenhang tussen de zogenoemde ‘megaforces’ • energie en brandstof • klimaatverandering • grondstoffenschaarste
(Zeldzame) (aard-)metalen
• waterschaarste • bevolkingsgroei • welvaart • verstedelijking
Koolstofarme samenleving, in het bijzonder, vergroening van aanbod.
• voedselveiligheid • achteruitgang van ecosystemen • ontbossing
Bron: KPMG (2012)
Prijzen grondstoffen: index voor brandstof en metalen
Bron: Chatham House (2012)
Even verduidelijken: een kringloopeconomie
Bron: Ellen McArthur Foundation (2013)
Het profiel van de metaalsector: vanuit een socio-economisch perspectief Eerste vaststelling: • De eerder klassieke sectoren zijn nog steeds belangrijk voor België en Vlaanderen (toegevoegde waarde, tewerkstelling, export), meer dan de zogenoemde hoogtechnologische sectoren.
Tweede vaststelling: • In bedrijven met de grootste omzet (ong. 5/6 van het totaal) én de meest werknemers (ong. 3/4 van het totaal) speelt de vakbond een belangrijke rol, t.t.z. bedrijven van meer dan 50 werknemers.
Het profiel van de metaalsector: vanuit een socio-ecologisch perspectief • Er is maar licht vooruitgang geboekt in het minder verbruiken van ‘energie en brandstof’ én in het minder bijdragen aan ‘klimaatverandering’ t.o.v. het referentiejaar 1990. • Specifieke en gedetailleerde gegevens over ‘grondstoffen- en waterverbruik’ zijn niet voorhanden, nochtans is dit belangrijk. • ‘Milieu en (volks)gezondheid’: een sterk verminderde uitstoot van de ‘klassieke’ metalen naar de omgeving: in VL/B worden 8 zware metalen systematisch opgevolgd. Maar de voorbije 10-20 jaar zijn tientallen nieuwe metalen in gebruik genomen. Wat is de impact op arbeidsomstandigheden en leefmilieu?
Even verduidelijken: ‘War on metals’ (Clean) Tech: performantie stijgt door grote diversiteit aan metalen, maar …
Bron: OECD (2010)
Even verduidelijken: ‘War on metals’ (Clean) Tech: … de recyclage/terugwinning laat te wensen over.
Bron: IRP (2013)
Even verduidelijken: ‘War on metals’
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector Tijdslijn
(zeldzame) (aard-) metalen
Aanwezig in producten en technologieën
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector Tijdslijn
(zeldzame) (aard-) metalen
Aanwezig in producten en technologieën
Korte termijn (rond 2015!)
Tellurium Indium Gallium Neodymium Dysprosium
fotovoltaïsche zonnepanelen; legeringen; thermo-elektrische apparaten; flatscreens en touchscreens; Infrarood detectoren; halfgeleiders; LED’s; magneten; batterijen; …
…
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector Tijdslijn
(zeldzame) (aard-) metalen
Aanwezig in producten en technologieën
Korte termijn (rond 2015!)
Tellurium Indium Gallium Neodymium Dysprosium
fotovoltaïsche zonnepanelen; legeringen; thermo-elektrische apparaten; flatscreens en touchscreens; Infrarood detectoren; halfgeleiders; LED’s; magneten; batterijen; …
Middellange termijn (tot 2020!)
Lithium Palladium Platinum Niobium zeldzame aardmetalen
batterijen; katalysatoren; elektronica; legeringen; versterkt staal; …
De specifieke kwetsbaarheid van de metaalsector Tijdslijn
(zeldzame) (aard-) metalen
Aanwezig in producten en technologieën
Korte termijn (rond 2015!)
Tellurium Indium Gallium Neodymium Dysprosium
fotovoltaïsche zonnepanelen; legeringen; thermo-elektrische apparaten; flatscreens en touchscreens; Infrarood detectoren; halfgeleiders; LED’s; magneten; batterijen; …
Middellange termijn (tot 2020!)
Lithium Palladium Platinum Niobium zeldzame aardmetalen
batterijen; katalysatoren; elektronica; legeringen; versterkt staal; …
In parallel: een volume-risico (2015-2020 …)
Aluminium, Koper, Nikkel, Ijzer, Lood, Zink, Tin, Zilver Goud, ...
…
Mogelijkheden tot een concrete aanpak vóór de toekomst (1) • Een vraag: weten we/jullie of de huidige financiële stromen worden ingezet voor een reële economie die wij/jullie willen ? • Het antwoord is: NEEN • Maar dit kan mede gerealiseerd worden door een antwoord te formuleren op volgende vragen: • gaat ABVV-Metaal bestaande financiële middelen - waar zij (mede-) beslissingsrecht heeft - heroriënteren met het oog op een kringloopeconomie (cfr. pensioenfondsen)? • gaat ABVV-Metaal (opnieuw/verder) actief (financieel) participeren in het organiseren van productie en consumptie in onze samenleving bijv. via coöperatieve vennootschappen?
Mogelijkheden tot een concrete aanpak vóór de toekomst (2) ‘klassieke’ productieprocessen én ‘recyclage’ processen • onderhoud en herstel • opknapbeurt en hergebruik • ontmanteling
Bron: Ellen McArthur Foundation (2013)
Mogelijkheden tot een concrete aanpak vóór de toekomst (3) Aanbevelingen aan de overheid/vakbond voor de KT: – – – – – – – – – – –
toets op kwetsbaarheid t.a.v. de relevante ‘megaforces’ (cfr. EFI’s) identificatie van niches gericht op een kringloopeconomie capaciteitsopbouw bij vakbondsvertegenwoordigers solidariteit met het Globale Zuiden … monitoren van grondstoffenstromen; integratie van het beleid; ‘design for scarcity’ en ‘recycling for scarcity’; ‘lekken’ van grondstoffen dichten; ondersteuning van recycling capacity; …
Mogelijkheden tot een concrete aanpak vóór de toekomst (4) Aanbevelingen aan de overheid/vakbond voor de MLT: – opzetten, opschalen en uitbreiden van nieuwe/bestaande transitiearena’s; – stimuleren van product/dienst-systemen; – speciale aandacht voor een uitrustingsplan ‘transport’ én ‘energie’; – nieuwe syndicale structuren, ook tussen en met de centrales, zijn nodig; – …
De generaties ‘Mazijn’ - de toekomst
GROOTVADER JULIEN
VADER GEORGES
ZOON BERNARD
KLEINDOCHTER CARMEN
De wereld waarin we (willen) leven: straks, als de kleindochter 40 is, in 2035
Europa, van de Oeral tot Gibraltar, heeft een kringloopeconomie opgezet; gebruik van energie, grondstoffen en water werd drastisch beperkt;
De afhankelijkheid van de rest van de wereld is sterk verminderd waardoor de socio-economische kwetsbaarheid is afgenomen;
consumanderen en consuminderen hebben zich doorgezet; het huishouden betaalt meer voor voeding dan op vandaag, maar een ‘decent living’ werd behouden;
Financiële, economische en – bijgevolg – sociale crisissen doen zich minder en minder voor;
De effecten van milieuproblemen (klimaatverandering, verlies aan biodiversiteit, enz.) ijlen nog na: de samenleving is hierover zeer bezorgd …
Transitie naar een kringloopeconomie is urgent om sociale schokgolven te vermijden • Urgent betekent actie nu, niet straks, niet weldra … maar heute gvd !* • Ter herinnering: in bedrijven met de grootste omzet én met de meeste werknemers speelt de vakbond een belangrijke rol. • Actie is de verantwoordelijkheid van ieder van ons, dus ook van ABVV-Metaal en haar délégués.
* Vrij geciteerd van RvG.
Naar een nieuwe industrialisering van en voor de metaalsector. Een kringloopeconomie binnen de context van duurzame ontwikkeling.
