Een stip op de horizon
Naar een energieneutrale waterkringloop
Een stip op de horizon
Energie in de kringloop waterschap Regge en Dinkel en waterschap Groot Salland werken aan initiatieven op het gebied van water en energie.
Soms zelfstandig, maar veelal in samenwerking met andere partijen. Door aan deze initiatieven te werken geven we invulling aan de Meerjarenafspraak energie voor het zuiveringsbeheer (MJA-3) en het Klimaatakkoord. Een akkoord dat de waterschappen met het Rijk hebben gesloten. Om vanuit een brede kijk richting te geven aan onze activiteiten op het gebied van energie hebben we het initiatief genomen tot het opstellen van een Masterplan Water en Energie. De stip op de horizon waar dat plan ons naartoe leidt, is een energieneutrale waterkringloop in 2027. Een vooruitzicht dat ons inspireert, maar waarvan we weten dat we het niet alleen kunnen bereiken.
ENERGIE IN DE KRINGLOOP Voor de waterkringloop van beide waterschappen is een energiebalans opgesteld. Daarbij zijn alle vormen van energieverbruik en productie in de kringloop bekeken. Aandeel energieverbruik in het watersysteem en de waterketen
35%
- De energieproductie met behulp van
Huishoudens zijn echter ook onderdeel van de
30%
warmtekrachtkoppelingen
waterkringloop. Hier wordt energie gebruikt voor het
25%
verwarmen van drinkwater. Voor douche en bad, maar ook
20%
in de huishoudens negen maal hoger dan het verbruik de huishoudens zijn verantwoordelijk voor 90% van het
0%
watersysteem. Hiermee bedoelen we het energieverbruik 30%
Het totale energieverbruik in de waterkringloop komt
voor het transporteren van afvalwater, het zuiveren 25% van
daarmee op 5.216.000 GJ/JAAR voor het beheergebied van
20% het transport van drinkwater, alsmede het gebruik in 15%
beheergebied van waterschap Groot Salland.
afvalwater, het watersysteembeheer, de productie en
10% 5% 0%
waterschap Regge en Dinkel en 3.151.000 GJ/JAAR voor het
er
totaalverbruik in de waterkringloop.
ta fv alw at
35% vindt energieverbruik plaats in de waterketen en in het
5%
or
40% waterkringloop even buiten beschouwing laten, dan
in watersysteem en waterketen samen. Anders gezegd:
an sp
Wanneer we de huishoudens als onderdeel van de
10%
Tr
50% 45%
ys te em tra ns Pr po od rt uc dr tie in e kw n at er ve rv K oe an r o to rg ren an e isa n tie s
en uitgedrukt in Gigajoules (GJ).
15%
rs
Als dit energieverbruik wordt meegenomen, is het verbruik
at e
vormen van energie teruggerekend naar primaire energie
er
voor gebruik van vaatwasser en wasmachine.
rw
Ten behoeve van de balansen zijn deze verschillende
at
vrachtwagens en personenauto’s
40%
ee
waterschap Groot Salland om 322.000GJ/JAAR.
alw
- Het brandstofverbruik van onze onderhoudstractoren,
45%
eh
gaat het om 500.000 GJ/JAAR. In het beheergebied van het
ilb
- Het aardgasverbruik voor verwarming van kantoren
Regge en Dinkel beheergebied Groot Salland beheergebied
50%
ga fv
Voor het beheergebied van waterschap Regge en Dinkel
Pe
verantwoordelijk zijn.
en pompen
rin
- Het elektriciteitsverbruik van gemalen, zuiveringen
ive
de kantoren van de organisaties die voor deze taken
Zu
Hierin is onder meer meegenomen:
Energiemaatregelen
Energiemaatregelen
Energie besparen
Energieneutraal is de waterkringloop anno 2010 nog niet. Energieneutraliteit bereiken vergt maatregelen die het verbruik reduceren, dan wel energie produceren.
Zowel door de waterschappen als door vele andere partijen
- Recirculatie regelen op basis van nitraatgehalte
Voorbeelden van energie-initiatieven bij de waterschappen:
worden in de waterkringloop al maatregelen getroffen en
- Thermische slibdesintegratie
- Hoogrendements vergisting van zuiveringsslib
initiatieven ontplooid die een stap in de goede richting zijn,
- Verbeteren rendementen Warmtekrachtkoppeling (WKK)
- Verlagen brandstofverbruik voor onderhoud van
maar niet toereikend om energieneutraliteit te bereiken.
- Nuttig gebruik warmte van rookgassen van de WKK’s
het watersysteem
- Warmteterugwinning uit effluent
- Stuwen op zonne-energie - Warmtelevering aan woonwijken
Per beheergebied zijn daarom extra maatregelen benoemd. Huidige trends, ontwikkelingen en beleid zijn als vertrek-
Ook in het rioolbeheer zien we effectieve maatregelen
- Slim regelen van zuiveringen en rioolgemalen door
punt genomen. Deze inventarisatie heeft geresulteerd in
zoals:
automatiseringsystemen
meer dan 100 potentiële energiemaatregelen. Op basis van
- Verminderen rioolvreemd water
- Energiezuinige technieken toepassen op zuiveringen
kansen en risico’s zijn de maatregelen gerangschikt.
- Afkoppelen koud hemelwater
- Optimaliseren terugwinning van energie uit organisch
- Realtime control op rioolgemalen
besparingspotentieel zien bij de zuivering van afvalwater.
materiaal (zuiveringsslib, maaisel)
- Warmteterugwinning uit (gezuiverd) afvalwater
Een aantal van deze maatregelen laat een relatief groot In het watersysteem is de belangrijkste maatregel:
en oppervlaktewater
- Het benutten van de energie in biomassa
- Samenwerking in het kader van een warmtenet - Samenwerking met betrekking tot decentrale
Voorbeelden zijn: - Verbetering van de voorbezinking
Ook kan er energie bespaard worden door maatregelen
zuiveringsconcepten en nieuwe sanitatie
- Bellenbeluchting in plaats van puntbeluchting
te treffen in onze kantoren en organisatie.
- ‘Good energy house keeping’ in bedrijfsgebouwen
Energie besparen
Het besparingspotentieel van de geselecteerde
effect marsroute voor watersysteem en waterketen IN %
Energiegat
(excl. huishoudens)
Lange termijn (2020 - 2027)
maatregelen bedraagt 247.200 GJ/jaar voor
Middellange termijn (2015 - 2020)
het beheergebied van waterschap Regge en
Korte termijn (2010 - 2015)
Dinkel en 183.800 GJ/jaar voor het beheergebied van waterschap Groot Salland.
100%
100% 90%
Bij elkaar bedraagt het besparingspotentieel 50-55%
Het besparingspotentieel van maatregelen in de
80%
van het energieverbuik in het regionale watersysteem en
waterketen en het watersysteem ten opzichte van het
de waterketen! Wij gaan ons dan ook inzetten voor het
energieverbruik in huishouden, is beperkt. Nemen we de
70%
realiseren van die maatregelen waar we direct of indirect
hele waterkringloop in ogenschouw dan reduceren de door
invloed op hebben. Op basis van besparingspotentieel,
ons benoemde maatregelpakketten slechts 5% tot 6%
implementatietijd en technische en organisatorische haal-
van het totale verbruik in de waterkringloop.
75%
50%
baarheid hebben we deze maatregelen in de tijd gepland. 25%
50% 40% 30%
Doordat bijna 90% van het energieverbruik in de water-
Kijken we naar het effect van deze maatregelen in
kringloop plaatsvindt binnen huishoudens, zal zonder
watersysteem en waterketen op de energie in de water0%
samenwerking met bewoners, woningbouwcorporaties
dan kunnen we tot 2027 een slag maken.
WRD onhaalbaar zijn.
kringloop en laten we de huishoudens buiten beschouwing,
60%
en gemeenten een energieneutrale waterkringloop in 2027
WGS
20% 10% 0% Regge en Dinkel
Groot Salland
Energie in samenwerking
colofon Deze brochure en het Masterplan Water en Energie zijn een initiatief van waterschap Regge en Dinkel en waterschap Groot Salland. Een projectteam bestaande uit de onderstaande
Energie in samenwerking
partijen heeft met veel enthousiasme gewerkt aan het tot stand komen van de brochure. Daarbij hebben zij een beroep mogen doen op de kennis en het inzicht van diverse deskundigen.
Ieder huishouden of iedere organisatie in OVERIJSSEL heeft invloed op de energieneutraliteit van de waterkringloop. Juist daarom zoeken we de samenwerking op.
Onze gebruikelijke partners in de kringloop zijn de drink-
een straat of wijk plaatsvinden en biedt het kansen tot
terreinen en omgang met afvalwater. Maar ook bij het
waterbedrijven, gemeenten en provincies. Maar ook met
kleinschalige energieopwekking.
koppelen van warmteoverschot en warmtevraag tussen
woningbouwcorporaties, projectontwikkelaars, bouw-
Het Masterplan Water en Energie is mede mogelijk gemaakt door:
rioolwaterzuiveringsinstallaties en bedrijfslocaties
ondernemers, afvalverwerkers, energieleveranciers,
Met afvalverwerkers, agrarische ondernemers,
onderwijs- en onderzoeksinstellingen kunnen initiatieven
landschapsbeheerders en gemeenten zijn er mogelijkheden
worden genomen om de energieneutrale waterkringloop
om organische (afval)stromen om te zetten in biogas.
Met onderwijs- en onderzoeksinstellingen zien we ook
dichterbij te brengen.
Door daarnaast een koppeling te leggen met de nutriënten-
mogelijkheden. Enerzijds door een andere kijk op de
huishouding en het verbeteren van de bodemstructuur,
waterkringloop onder de aandacht te brengen bij jonge
Copyright
Met corporaties, gemeenten en projectontwikkelaars
kan met een integrale aanpak op meerdere fronten winst
generaties. Anderzijds door interessante vraagstukken
De brochure is gemaakt voor verspreiding. Voor niet commer-
kunnen we initiatieven ontwikkelen om bijvoorbeeld de
worden geboekt. Ook door biomassaproductie mee te
voor te leggen en experimenteerruimte te bieden om tot
ciële doeleinden kan het door iedereen worden gebruikt om
warmte in afvalwater te benutten. Neem bijvoorbeeld het
nemen bij het beheer van sloten en watergangen kunnen
innovatieve oplossingen te komen.
initiatieven op het gebied van het thema Water en Energie te
aanbrengen van warmtewisselaars in doucheputjes.
stappen worden gezet.
liggen synergiekansen.
ontplooien. Dit betekent dat - met uitzondering van de foto’s -
Kortom; we hopen dat het concept van de energieneutrale
alles in deze uitgave verveelvoudigd en openbaar mag worden gemaakt met vermelding van bron.
Maar ook door toepassing van andere toiletten kan het
Met de industrie en dienstensector zien we kansen voor
waterkringloop u ook inspireert. In ieder geval bent u
energieverbruik in de kringloop worden verminderd. In dat
verduurzaming van de waterkringloop. Dat begint
uitgenodigd om mee te werken aan het bereiken van deze
geval kan zuivering van het afvalwater op het niveau van
bijvoorbeeld bij een duurzame inrichting van bedrijven-
stip op de horizon !
Grafische verzorging
DeNK. creatieve vrijdenkers
Fotografie
Jeroen Toirkens ©
Drukwerk
Drukkerij Wilco
Oplage
600 stuks
