naam datum
Op OnderZoek in het Verzetsmuseum Leven in bezet Nederland 1940-1945
De jaren ’30 en de Duitse inval
NEDERLAND IN DE JAREN ’30
1 De jaren ’30 In het eerste deel van de tentoonstelling krijg je informatie over de jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Kijk rond en zet de letter bij de juiste foto.
a. In verschillende landen in Europa is de democratie in gevaar. B. Ook in Nederland is er een economische crisis. Er is grote armoede en onrust. C. Nederland is opgedeeld in vier ‘zuilen’ (bevolkingsgroepen). Elke zuil heeft zijn eigen politieke partij, krant, verenigingen en scholen.
Nederland in de jaren dertig De Nederlandse samenleving in de jaren voorafgaand aan de Duitse inval op 10 mei 1940 – wordt geteisterd door een economische crisis; – kent grote verschillen tussen arm en rijk;
The Netherlands during the thirties
– is opgedeeld in verschillende politieke en religieuze ‘zuilen’ die ieder hun eigen politieke
Dutch society during the years prior to the German
partij hebben, hun eigen kranten, verenigingen
invasion of May 10th 1940
en zelfs scholen; – ontleent trots aan nationale symbolen die boven de politiek staan: de KLM, de Zuiderzeewerken, het Concertgebouw, het Nederlandse voetbalelftal; – gelooft in de kracht van een leger dat na 1900 nauwelijks is gemoderniseerd; – wordt via tientallen kranten geïnformeerd over de toenemende oorlogsdreiging; en – vertrouwt erop dat het wel zal loslopen.
– is in the grips of an economic crisis;
D. De NSB is een kleine Nederlandse partij die hoopt op de stemmen van ontevreden Nederlanders. Hitlers nazi-partij is het grote voorbeeld voor de NSB.
– sees big discrepancies between the poor and the rich; – is divided into different political and religious ‘pillars’, each with its own political party, newspapers, clubs and even schools; – takes pride in national symbols that transcend politics: the KLM [Royal Dutch Airlines], the Zuiderzeewerken [damming and draining project], the Concertgebouw Orchestra, the Dutch football team; – has faith in the strength of an army that has undergone little modernization since 1900; – is informed by dozens of newspapers about the growing threat of war; – trusts that things will sort themselves out.
2 De Duitse inval Loop verder. Links zie en hoor je de Duitse inval en het bombardement op Rotterdam. Kijk iets verderop rechts in de rode vitrine met kranten. Zet de juiste letter bij de afbeelding.
a. In de vroege ochtend van vrijdag 10 mei 1940 valt het Duitse leger onverwachts aan. B. Na Rotterdam dreigen de Duitsers meer steden te bombarderen. Na vier dagen felle strijd geeft het Nederlandse leger zich over.
C. De regering en de Koninklijke familie gaan naar Londen.
2
periode 1 mei 1940 - februari 1941 Duitsland verovert europa
1 Vragen over de groene banier
DUITSLAND
a. Welk land staat na de overgave van Frankrijk alleen in de strijd tegen Duitsland?
VEROVERT
b. Duitsland is oppermachtig. Hoe reageren veel Nederlanders op de nieuwe situatie?
EUROPA ! Mei 1940 - Februari 1941
2 Soldaten Kijk in de krantenknipsels van 4 juni 1940.
Duitsgezind of door Duitsland bezet In oorlog met Duitsland neutraal
aanval belangrijke slag MOSKOU
belangrijke slag
LONDEN AMSTERDAM WARSCHAU BERLIJN
DUINKERKEN
a. Wat gebeurt er met de Nederlandse soldaten?
PARIJS
ROME
b. Waarom zouden de Duitsers zo aardig zijn? Duitsgezind of door Duitsland bezet
in oorlog met Duitsland
neutraal
belangrijke slag
aanval
Duitsland verovert Europa ! Mei 1940 – februari 1941
In 1940 beginnen Duitse troepen een groot offensief om Europa te veroveren. Op 10 mei vallen ze het neutrale Nederland binnen. Het Nederlandse leger houdt langer stand dan verwacht. Na vier dagen
Germany overruns Europe ! May 1940 - February 1941
strijd wordt Rotterdam gebombardeerd. De Duitsers
extra
3 Democratie afgeschaft
a. Deze nazi uit Oostenrijk wordt de baas van Nederland:
dreigen dat andere steden zullen volgen. Nederland
In 1940 German troops begin a major offensive to
geeft zich over. De koninklijke familie en de regering
overrun Europe. On May 10th they invade the
wijken uit naar Engeland.
Netherlands, which had declared itself neutral. The Dutch army holds on longer than was expected.
De Nederlanders zijn geschokt door de inval.
After four days of fighting, Rotterdam is bombed.
Maar de bezetting lijkt mee te vallen. De bezetters
The Germans threaten that other cities will follow.
gedragen zich correct. Ze hopen de Nederlanders
The Netherlands surrender. The royal family and
als ‘Germaans broedervolk’ te winnen voor het
the government go into exile in England.
nationaal-socialisme. Als gebaar van goede wil laten zij de Nederlandse krijgsgevangenen vrij.
The Dutch are shocked by the invasion, but the occupation doesn’t seem all that harsh. The occupiers
De opmars van nazi-Duitsland lijkt niet te stuiten.
behave properly, hoping to win over the Dutch being
Na de overgave van Frankrijk in juni 1940 staat
part of the ‘Germanic brotherhood’ to National
Engeland alleen in de strijd. Veel Nederlanders
Socialism. As a gesture of good will they release the
denken dat zij zich moeten neerleggen bij de situatie.
Dutch prisoners of war. There appears to be no stopping the advance of Nazi Germany. After the French had surrenderd in June 1940, Great-Britain finds itself alone in the struggle. Many Dutch believe they should reconcile themselves to the situation.
b. Veel Nederlandse ambtenaren blijven zo lang mogelijk in functie. Waarom? (tekstbord 1.2)
c. Dilemma: AANBLIJVEN?
Vind jij dat burgemeester Boot goed heeft gehandeld?
4 OZO: Oranje Zal Overwinnen
a. Al in het begin van de Duitse bezetting laten veel Nederlanders zien dat ze het wel eens zijn met de nazi’s tegen de bezetting zijn
b. Hoe laten ze dat zien?
extra
5 Een kindje geboren! Waarom wordt verloskundige Nelia Epker naar een concentratiekamp gestuurd?
3
periode 1 mei 1940 - februari 1941 Duitsland verovert europa
6 NSB Zoek de antwoorden in de vitrines over de NSB. Vitrine A Mussert wordt: Vitrine B In dit land vechten veel Nederlandse mannen:
B
Vitrine C In Duitsland is er de Hitlerjugend (Hitlerjeugd). Ook de NSB heeft een jeugdclub:
extra
7 Redenen Mensen hebben allerlei redenen om voor de NSB te zijn. Welke zie je op de wandfoto? eigen carrière armoede er verdeeldheid medelijden met de joden daadkracht en saamhorigheidgevoel de prestaties van Hitler angst voor het communisme
extra
8 Krant en radio
a. Waarom wordt dit soort antennes gemaakt?
b. Al snel verschijnen er “verzetskranten”. Bijvoorbeeld: Waarom zouden mensen die willen lezen?
9 Eerste maatregelen tegen de joden a. Welke informatie bevat deze kaart?
b. Dilemma: REGISTREREN? Ambtenaren moeten in 1940 hun geloof en dat van hun (groot)ouders opgeven (tekstbord 1.7) Vul jij je formulier in of weiger je? Waarom?
10 De Februaristaking
a. De Februaristaking (tekstbord 1.8) is een protest tegen: b. Na de staking kijken veel Nederlanders anders tegen de Duitse bezetters aan. Leg uit.
4
C A
periode 2 maart 1941 - april 1943 duitse opmars stagneert
DUITSE
1 Vragen over de groene banier
OPMARS
a. Duitsland krijgt te maken met twee nieuwe machtige tegenstanders: &
b. In Rusland wordt de Duitse opmars gestopt bij de stad
2 Anti-joodse maatregelen Met anti-joodse maatregelen isoleert de Duitse bezetter de joden van
STAGNEERT ! Maart 1941 - April 1943
Duitsgezind of door Duitsland bezet In oorlog met Duitsland neutraal
aanval
LENINGRAD
belangrijke slag
de rest van de bevolking. Op de blauwe wand zie je een tijdlijn met
MOSKOU
belangrijke slag
LONDEN AMSTERDAM
S TA L I N G R A D
WARSCHAU BERLIJN
foto’s van maatregelen.
PARIJS
De jodenster wordt pas op 3 mei 1942 verplicht. Bedenk waarom de
ROME
Duitse bezetters de anti-joodse maatregelen heel geleidelijk hebben ingevoerd.
EL ALAMEIN
Duitsgezind of door Duitsland bezet
in oorlog met Duitsland
neutraal
belangrijke slag
aanval
Vichy-Frankrijk/ onder Duitse invloed
frontlijn november 1942
Duitse opmars stagneert ! Maart 1941 - april 1943
In juni 1941 vallen de Duitsers de Sovjet-Unie binnen. In december verklaren ze de oorlog aan de Verenigde Staten. Engeland krijgt er daardoor twee machtige bondgenoten bij. In West-Europa wordt niet
German advance stagnates ! March 1941 - April 1943
meer gevochten. De strijd in Noord-Afrika verloopt wisselend, maar eindigt met een Duitse nederlaag in
In June 1941 the Germans invade the Soviet Union.
september 1942. In Rusland wordt de Duitse opmars
In December they declare war on the United States.
in januari 1943 bij Stalingrad gestuit.
This gives England two powerful allies. Fighting ceases in Western Europe. The conflict in Northern
Nederland wacht met spanning op een geallieerde
3 Deporteren Na het registreren en isoleren van de joden volgt het deporteren (wegvoeren).
Africa has its ups and downs, but it ends with a
invasie. Ter verdediging bouwen de bezetters vanaf
German defeat in September 1942. The German
mei 1942 verdedigingswerken langs de kust: de
advance in Russia is halted at Stalingrad in
Atlantik-Wall. De hele Nederlandse kuststrook wordt
January 1943.
hiervoor ontruimd. Holland anxiously awaits an Allied invasion. Tegelijkertijd blijven de bezetters verwoede pogingen
In May 1942 the occupiers begin building defensive
doen om Nederland tot een nationaal-socialistische
works along the coast – the Atlantik-Wall. The entire
samenleving om te vormen. Steeds meer
Dutch coastal region is evacuated.
Nederlandse instellingen worden onder nationaalsocialistische leiding gebracht.
At the same time, the occupiers continue to make frantic efforts to turn the Netherlands into a National Socialist society. More and more Dutch institutions are brought under National Socialist leadership.
Leg uit dat de Duitse bezetters de joden met deze OPROEPING voor de gek houden.
extra
4 Vluchten
a. Wat heeft de groep Westerweel gedaan?
b. Welke speciale functie had het schaakbord?
5 Persoonbewijzen Sommige joden hopen met een vals persoonsbewijs aan de Duitse bezetters te ontkomen. Bekijk van één persoon het echte en het valse persoonsbewijs. Ik heb het persoonsbewijs bekeken van: Twee verschillen tussen echt en vals: 1. 2.
5
periode 2 maart 1941 - april 1943 duitse opmars stagneert extra
6 Naar het Oosten Via het doorgangskamp
in Drenthe worden de meeste joden uit
Nederland gedeporteerd naar de kampen Sobibor en meesten vermoord.
7 Vermoord Van de 140.000 joden in Nederland worden er meer dan 100.000 vermoord. Deze foto is na de bevrijding gemaakt in een concentratiekamp. Wat laat de man op de foto aan de fotograaf zien?
extra
8 Schaarste
a. Waar gaan deze groentekisten over? (tekstbord 2.2) b. Als je onderduikers in huis hebt is het lastig als er veel ‘op de bon’ is. Leg uit hoe dat zit.
c. Hoe wordt het gebrek aan rubberen fietsbanden opgelost?
9 Propaganda
a. De Duitse bezetters en de NSB proberen hun mening aan de bevolking op te dringen. Bekijk de propaganda-posters op de ronde zuil. Zet de juiste letter erbij. A De joden moeten worden vernietigd. B Word lid van de jeugdclub van de NSB. C Het bolsjewisme (communisme in Rusland) is een groot gevaar!
b. Wat vind je de krachtigste propaganda-poster? Leg uit.
10 (N)iets durven doen Lees de verhalen van Truus van der Zwaag en Miep Roestenburg (Schuin tegenover de banier “Oorlogskansen keren!” ). Welke houding begrijp je het beste? Leg uit.
6
in Polen. Daar worden de
periode 3 mei 1943 - mei 1944 oorlogskansen keren
OORLOGS
1 Vragen over de groene banier
KANSEN
De Duitsers lijden voor het eerst zware verliezen. Wat zijn de gevolgen voor de situatie in Nederland? Vul in:
wordt snel verwacht.
Veel mannen die in Duitsland moeten werken
.
De Duitsers gaan over tot
.
KEREN ! Mei 1943 - Mei 1944
2 Melkstaking
Duitsgezind of door Duitsland bezet In oorlog met Duitsland neutraal
aanval
LENINGRAD
belangrijke slag
Waarom wordt er gestaakt? (tekstbord 3.1)
MOSKOU
belangrijke slag
LONDEN AMSTERDAM WARSCHAU BERLIJN KOERSK PARIJS
ROME
Duitsgezind of door Duitsland bezet
in oorlog met Duitsland
neutraal
aanval
belangrijke slag
frontlijn juni 1944
De oorlogskansen keren ! Mei 1943 - mei 1944
extra
3 Inleveren Waarom verstoppen de mensen radio’s?
Na hun overwinning bij Stalingrad dringen Russische troepen de Duitsers terug. De Engelsen veroveren de heerschappij in de lucht. Duitse steden ondergaan zware bombardementen. Hitler zweept de bevolking
War tide is turning ! May 1943 - May 1944
op om zich in de Totalkrieg tot het uiterste in te spannen. De Duitse mannen trekken massaal
After their victory at Stalingrad, Russian troops
naar het Oostfront. Arbeidskrachten uit de bezette
drive the Germans back. The English gain supremacy
landen moeten de Duitse oorlogsindustrie draaiende
of the air, and German cities are subjected to heavy
houden.
bombing. Hitler stirs the population on to an all-out effort in Totalkrieg [Total War]. There is a massive
In Nederland wordt de bevrijding snel verwacht.
move of German soldiers to the Eastern Front.
De weerspannigheid neemt toe. Nederlandse man-
Labour forces from occupied countries are put to
nen die in Duitsland moeten werken, duiken op grote
work to keep the German war industry going.
schaal onder. De Duitsers geven hun pogingen op om Nederland voor zich te winnen. Zij gaan over tot
People in the Netherlands expect the liberation to
intimidatie en geweld.
happen soon. Defiance increases. Dutch men forced to work in Germany go into hiding on a grand scale. The Germans abandon their attempts to win the Netherlands over. They switch to intimidation and violence.
4 Dilemma: MELDEN? In mei 1943 worden mannen opgeroepen om te gaan werken in Duitsland. Het verzet zegt: doe het niet, duik onder! Ga jij werken in Duitsland? Waarom wel of niet? Welke problemen zie je?
5 Aan de deur Verzetsmensen zoeken plekken voor onderduikers. Druk op de deurbel en luister naar de reacties.
a. Dilemma: HELPEN? En jij? Help jij als iemand aanbelt met de vraag of je een onderduiker in huis wilt nemen? Waarom zou je wel of niet helpen?
b. Hoeveel onderduikers zijn er in 1944? (tekstbord 3.7)
Ga links naast de deur de ruimte in
7
periode 3 mei 1943 - mei 1944 oorlogskansen keren
6 LO/LKP Tante Riek en Frits de Zwerver hebben de LO/LKP opgericht. Waar staan deze afkortingen voor? LO: LKP:
7 Onderduikhulp Verzetsmensen helpen onderduikers door:
a. verraders te doden B. papieren te vervalsen C. onderduikplekken te regelen D. aanslagen te plegen Zet de juiste letter bij de afbeelding.
8 vrouwen Vrouwen vervoeren spullen voor het verzet. In de kinderwagen:
In het zwangerschapskorset:
extra
9 Verraders
a. Verzetsmensen schieten soms verraders dood. Hoe nemen de Duitsers wraak? (lees de roze Bekendmaking)
b. Dilemma: DOODSCHIETEN?
Zoek in het bladerboek dit briefje. Stel je voor: je zit in een verzetsgroep en jullie weten wie dit briefje heeft geschreven. Schiet je hem/haar dood?
Waarom is dit een moeilijk besluit? Leg uit.
10 Verzetskranten
a. Lees tekstbord 3.11. Wat vind jij de belangrijkste functie van verzetskranten?
b. Ga de ruimte in. Wat vind je van de keuze die Wim Speelman heeft gemaakt? 8
periode 4 juni 1944 - mei 1945 duitsers teruggedreven
DUITSERS
1 Vraag over de groene banier
TERUG
Waarom is 6 juni 1944 een belangrijke dag?
GEDREVEN !
extra
2 Dolle Dinsdag
JUNI 1944 - MEI 1945
Er zijn geruchten dat de bevrijders in aantocht zijn. In oorlog met Duitsland
Lees in het bladerboek de verzetskrant Het Parool.
neutraal
aanval
LENINGRAD
belangrijke slag
Wat is de reactie van NSB’ers op Dolle Dinsdag?
MOSKOU
belangrijke slag
LONDEN AMSTERDAM ARNHEM NORMANDIE ARDENNEN
WARSCHAU BERLIJN
PARIJS BOEDAPEST
ROME
3 Bevrijd
Duitsgezind of door Duitsland bezet
In welk deel van Nederland wonen deze feestvierende mensen?
in oorlog met Duitsland
neutraal
aanval
op 5 mei 1945 nog in Duitse handen
belangrijke slag
Duitsers teruggedreven ! Juni 1944 - mei 1945
Op 6 juni 1944 begint eindelijk de langverwachte invasie. Amerikaanse en Britse troepen komen in Normandië aan land. Op 4 augustus bereiken ze Parijs, op 3 september Brussel. De bevrijding
Germans driven back ! June 1944 - May 1945
van Nederland lijkt nabij. Maar na mislukte luchtlandingen bij Arnhem stokt de geallieerde
On June 6th 1944 the long-awaited invasion finally
opmars bij de Rijn.
begins. American and British troops come ashore in Normandy. On August 4th they reach Paris, and
extra
4 Staking
Het grootste deel van Nederland moet nog tot mei
on September 3rd Brussels. The liberation of the
1945 op de bevrijding wachten, tijdens een winter vol
Netherlands seems to be close. But after failed
ontberingen. De omgeving van Arnhem wordt na de
airborne landings near Arnhem, the Allied advance
luchtlandingen geëvacueerd. In West-Nederland
comes to a halt at the Rhine.
heerst hongersnood. De Duitsers treden steeds harder op. Ze dwingen Nederlandse mannen om
The bulk of the Netherlands will have to wait until
Duitse verdedigingslinies aan te leggen. Op verzets-
May 1945 to be liberated, in a winter of hardship.
acties volgen harde vergeldingsmaatregelen.
After the airborne landings, the area around Arnhem is evacuated. Dire food shortages afflict the western part of the Netherlands. The Germans become increasingly ruthless. They force Dutch men to lay German defence lines. Resistance actions are followed by harsh reprisals.
a. Deze poster is gemaakt door de Duitse bezetter. Over welke ellende gaat het? (tekstbord 4.3)
b. Dit postertje is gemaakt door verzetsmensen. Zij zeggen dat de nazi’s de spoorwegen helemaal niet willen gebruiken voor de voedselvoorziening maar voor
c. Lees het bladerboek. Waarom is Henk Das kwaad?
5 Hongerwinter
a. Wat voor bijzonder voedsel eten de mensen tijdens de hongerwinter? (tip: zie ook de recepten aan de muur) 1)
en 2)
.
b. Wat kun je met deze knipkaart krijgen?
c. Zie vitrine naast het beeldscherm. Wat wordt er in deze flacon vervoerd? Waarom op zo’n vreemde manier? (zie tekst op de foto op de linkerwand)
9
periode 4 juni 1944 - mei 1945 duitsers teruggedreven
6 Verzet in de laatste fase In containers worden spullen boven Nederland gedropt. Wat: Voor wie:
7 De Binnenlandse Strijdkrachten In de Binnenlandse Strijdkrachten gaan gewapende verzetsorganisaties samenwerken. Er zijn stoottroepen en ordetroepen. Wat is hun taak? Stoottroepen:
Ordetroepen:
extra
8 Terreur en represailles a. Wat zie je op deze foto?
b. Hoe beschrijft verzetskrant Trouw het gedrag van de Duitse bezetters?
9 Gerrit Waarvoor zijn deze sleutels gebruikt?
extra
10 uit de lucht Waarom zijn de mensen blij met dit bombardement? (vitrine bij tekstbord 4.7)
10
NEDERLAND BEVRIJD
NEDERLAND
1 Vragen over de groene banier
BEVRIJD!
a. Wanneer geven de Duitse troepen zich over? b. Hoeveel ‘foute’ Nederlanders worden er ongeveer gevangengezet?
2 NSB
a. Wat is hier aan de hand?
Nederland bevrijd! Vanaf maart 1945 veroveren geallieerde troepen het nog bezette deel van Nederland. Daarbij wordt zwaar gevochten en veel schade aangericht. Pas op 5 mei geven de Duitse troepen zich over. Er volgen
Liberation comes to the Netherlands!
chaotische dagen, waarin nog doden vallen. Tegelijk wordt overal de herwonnen vrijheid
From March 1945 onwards Allied troops begin
uitbundig gevierd. De hele zomer zijn er feesten.
capturing those parts of the Netherlands still under occupation, with heavy fighting and much damage
Duizenden Nederlanders melden zich aan voor de
inflicted. Only on May 5th do the German troops
strijd tegen Japan in Nederlands-Indië. De Tweede
surrender. Chaotic days follow in which people are
Wereldoorlog is pas voorbij als Japan in augustus
still killed. At the same time, the recovered freedom
capituleert.
is celebrated with exuberant festivities that go on throughout the Summer.
b. Naast de beschadigde kop van Hitler vind je deze foto. Wat is daarop te zien?
Ongeveer 120.000 ‘foute’ Nederlanders worden gevangengezet. Hun berechting duurt enkele jaren.
Thousands of Dutchmen sign up to fight against
Ten slotte worden 34 Nederlanders geëxecuteerd,
Japan in the Netherlands East Indies. The Second
onder wie NSB-leider Mussert.
World War is only over when Japan capitulates in August.
Honderdduizenden politieke gevangenen, vervolgden en tewerkgestelden keren terug naar Nederland.
Approximately 120,000 Dutch collaborators are put
Opvang is er nauwelijks. Er is weinig begip voor de
in prison. Their trials continue for several years.
traumatische ervaringen van de joodse overlevenden.
In the end, 34 Dutch people are executed, including
Veel verzetsmensen raken teleurgesteld in de
NSB leader Mussert.
naoorlogse politiek. Eind jaren veertig vermindert de aandacht voor de oorlogsperiode. Nederland richt
Hundreds of thousands of political prisoners, victims
zich op de wederopbouw van het verwoeste land.
of persecution and forced labourers return to the Netherlands. There are very few repatriation facilities set up to receive them and there is very little understanding for the traumatic experiences of Jewish survivors. Many members of the resistance become disappointed with post-war politics.
c. Wat vind je daarvan?
Interest in the war dwindles as the forties draw to a close and the ravaged Netherlands concentrates on reconstruction.
extra
3 Oppassen De bevolking is blij met de komst van de bevrijders. Maar waarom moeten Nederlandse meisjes oppassen voor deze soldaten?
extra
4 Verzetsman Waarom heeft verzetsman Jan Brasser de bevrijdingsfeesten niet meegemaakt?
5 Terug in Nederland Hoe heeft Dina Davidson haar terugkeer ervaren?
6 Straf Welke straf krijgt Seyss-Inquart bij het proces in Neurenberg? (tip: te vinden tegenover de vitrine met de rok)
7 Verzet begint met een vraag Een stukje uit een gedicht van Remco Campert:
Ook nu kun je je tegen dingen verzetten.
Jezelf een vraag stellen
Welke vraag zou jij – als begin van verzet – willen stellen?
Daarmee begint verzet En dan die vraag Aan een ander stellen 11
Wat is verzet?
1
Voorbeelden van verzet in bezet Nederland Welke drie vormen vind jij het belangrijkst? Kruis aan (en bespreek in de klas). ■ leuzen op muren schilderen
■ staken
■ verzetskranten drukken en verspreiden
■ documenten vervalsen
■ een oranje speldje op de jas dragen
■ bonkaarten stelen
■ spotliedjes zingen
■ aanslagen plegen op bevolkingsregisters
■ NSB’ers pesten
■ spioneren
■ naar Radio Oranje en de BBC luisteren
■ spoorlijnen opblazen
■ onderduikers helpen
■ Duitse militairen en verraders liquideren
Leg uit waarom:
www.verzetsmuseum.org Colofon
12
tekst en samenstelling Verzetsmuseum Amsterdam
druk i-drukker
grafische vormgeving Zwaar Water Jarno Aafjes Concept & Design
fotografie Jeroen de Nijs Gerard Mensink Sandra ter Mijtelen
Verzetsmuseum Amsterdam Plantage Kerklaan 61 1018 CX Amsterdam 020-620 25 35
[email protected] www.verzetsmuseum.org
