Myanmar

Promotor: Prof. Dr. Vlassenroot Commissarissen: Prof. Dr. Doom Dr. Zemni

Scriptie ingediend tot het behalen van de graad van licentiaat in de politieke wetenschappen, optie internationale betrekkingen

De Overlevingsstrategie van het militair regime in Birma/Myanmar

Inge Brees 20004011 academiejaar 2003-2004

DANKWOORD Ik zou eerst en vooral graag mijn promotor bedanken, Prof. Dr. Vlassenroot, voor z’n enthousiasme en vertrouwen, voor de goede tips die hij me heeft gegeven het hele jaar dooor en om me steeds weer nieuwe moed te geven na elk geëvalueerd stukje.

Vervolgens wil ik graag Mr. Peter Ras van “Burma Centrum Nederland” bedanken, voor z’n hartelijke ontvangst in Amsterdam, en voor de vele antwoorden op al mijn mogelijke en onmogelijke vragen. Ook de bibliotheek van BCN bleek een enorme hulp bij het zoeken naar een antwoord op mijn onderzoeksvraag.

Dan zou ik tevens Mr. Min Zaw Oo willen bedanken van de “Free Burma Coalition”, omwille van z’n snelle en gevatte antwoorden op allerlei moeilijke kwesties.

Ook m’n contactpersoon van UNODC in Birma bleek van onschatbare waarde bij het vinden van nieuwe bronnen, en het krijgen van inside- information.

En last but not least, mijn ouders en kotgenoten, die er altijd wel waren voor mij als er iets mis was met de computer, of als ik eventjes de moed kwijt was.

Bedankt allemaal!

2

INHOUDSTAFEL DANKWOORD.............................................................................................................................. 2 INHOUDSTAFEL .......................................................................................................................... 3 KAART BIRMA ............................................................................................................................ 5 INLEIDING .................................................................................................................................... 6 A.GESCHIEDENIS........................................................................................................................ 8 1) VOOR DE KOLONISATIE................................................................................................... 8 2) KOLONISATIE (1885 - 1948)............................................................................................... 9 3) ONAFHANKELIJKHEID EN DE AFPFL – PERIODE ..................................................... 11 (1948 - 1962)............................................................................................................................. 11 4) NE WIN’s COUP EN DE BSPP-PERIODE (1962 - 1988) ................................................. 13 5) STATE LAW AND ORDER RESTORATION COUNCIL (1988 - 1997)......................... 16 6) STATE PEACE AND DEVELOPMENT COUNCIL (1997 - nu) ...................................... 20 B. ONDERZOEKSVRAAG & METHODOLOGIE.................................................................... 23 C. INTERNE LEGITIMITEIT ..................................................................................................... 30 1) THEORIE ............................................................................................................................. 30 2) STERKTES EN ZWAKTES VAN HET REGIME ............................................................. 38 2.1 STERKTES..................................................................................................................... 38 2.2 ZWAKTES ..................................................................................................................... 43 3) DE PRO-DEMOCRATIEBEWEGING ............................................................................... 46 4) DE ETNISCHE BEWEGING .............................................................................................. 49 4.1 ONTSTAAN VAN DE STRIJD..................................................................................... 49 4.2 WAPENSTILSTAND..................................................................................................... 50 4.3 PROBLEMEN ................................................................................................................ 51 4.4 CONCLUSIE .................................................................................................................. 53 5) MENSENRECHTEN ........................................................................................................... 53 D. EXTERNE LEGITIMITEIT.................................................................................................... 58 1) DE VISIE VAN HET MILITAIR REGIME OP DE WERELD.......................................... 59 1.1 ONTSTAAN VAN WANTROUWEN........................................................................... 59 1.2 KENMERKEN BUITENLANDS BELEID ................................................................... 62 2) CHINA.................................................................................................................................. 65 2.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................... 65 2.2 BELEIDSANALYSE ..................................................................................................... 66 2.3 CONCLUSIE .................................................................................................................. 71 3) INDIA................................................................................................................................... 72 4) THAILAND.......................................................................................................................... 76 4.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................... 76 4.2 PROBLEMEN ................................................................................................................ 80 4.3 CONCLUSIE .................................................................................................................. 83 5) ASSOCIATION OF SOUTH-EAST ASIAN NATIONS (ASEAN) ................................... 84 5.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................... 84 5.2 BELEIDSANALYSE ..................................................................................................... 86 5.3 EVALUATIE RELATIE ................................................................................................ 90 5.4 CONCLUSIE .................................................................................................................. 93 6) DE VERENIGDE STATEN................................................................................................. 95 3

6.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................... 95 6.2 DILEMMA’S.................................................................................................................. 98 6.3 ALTERNATIEVEN ....................................................................................................... 99 6.4 EVALUATIE VAN SANCTIES .................................................................................. 102 6.5 CONCLUSIE ................................................................................................................ 111 7) DE EUROPESE UNIE ....................................................................................................... 113 7.1 BELEIDSEVOLUTIE .................................................................................................. 113 7.2 EVALUATIE SANCTIES............................................................................................ 117 7.3 CONCLUSIE ................................................................................................................ 120 8) ANDERE ............................................................................................................................ 121 E. ECONOMISCH OVERLEVEN ............................................................................................ 123 1) ANALYSE ECONOMISCH BELEID............................................................................... 123 2) BRONNEN VAN INKOMSTEN....................................................................................... 129 2.1 LANDBOUW ............................................................................................................... 129 2.2 HOUTSECTOR ............................................................................................................ 129 2.3 MIJNEN........................................................................................................................ 132 2.4 ENERGIE, OLIE & GAS ............................................................................................. 133 2.5 TOERISME................................................................................................................... 135 2.6 HANDEL & BUITENLANDSE INVESTERINGEN.................................................. 136 2.7 DRUGSHANDEL......................................................................................................... 137 2.8 CONCLUSIE ................................................................................................................ 138 3) CASUS: YADANA-PROJECT.......................................................................................... 139 3.1 BESCHRIJVING PROJECT ........................................................................................ 139 3.2 ANALYSE PROJECT .................................................................................................. 140 3.3 RECHTSZAKEN.......................................................................................................... 146 3.4 CONCLUSIE ................................................................................................................ 152 CONCLUSIE.............................................................................................................................. 153 BIBLIOGRAFIE ........................................................................................................................ 158 BIJLAGE A: FEITEN ................................................................................................................ 171 Bijlage B: AFKORTINGEN ...................................................................................................... 175 BIJLAGE C: SAMENSTELLING SPDC .................................................................................. 177 BIJLAGE D: IDEOLOGIE ........................................................................................................ 179 BIJLAGE E: VERKIEZINGSRESULTATEN 1991 ................................................................. 180 BIJLAGE F: WAPENSTILSTANDEN ..................................................................................... 183

4

KAART BIRMA

5

INLEIDING In deze thesis wil ik onderzoeken hoe een militair regime zichzelf reeds sinds 1962 in stand kan houden in Birma 1 , een land met om en bij de 50 miljoen inwoners. Ondanks het feit dat de verkiezingen in 1990 met een overtuigende meerderheid werden gewonnen door de National League for Democracy, geleid door Daw Aung San Suu Kyi, weigert het regime de macht af te staan. De reacties van de internationale gemeenschap variëren van sancties, vooral door de Verenigde Staten en in mindere mate de Europese Unie, over humanitaire hulp van Japan, tot het opnemen van Birma in ASEAN en grootschalige hulp van China, zowel op economisch als op militair vlak. Bovendien is ook de rol van de oliemaatschappijen ter plaatse, waaronder Total Fina, Premier Oil en Unocal, niet te onderschatten. Met de hulp van deze petrodollars, buitenlandse financiële en andere steun en het op akkoordjes gooien met de rebellen, slaagt het regime erin te overleven. Ze doen dit, gelijkaardig met de voormalige Sovjet-Unie, door een volledige infiltratie van de partij in de samenleving, door controle van de pers en door ronduit fysieke intimidatie met massale mensenrechtenschendingen als gevolg. Om er maar enkele te noemen: dwangarbeid, gedwongen verhuizingen, censuur, seksuele slavernij, gebruik van kindsoldaten, wreedheden t.o.v. de etnische minderheden, opdringen van boeddhisme,... 2 Om dit te onderzoeken zond de VN een speciale rapporteur voor mensenrechten, Pinheiro, naar Birma om te onderhandelen met de topgeneraals, Suu Kyi en de etnische minderheden. In maart 2003 verliet deze echter woedend het land na het ontdekken van afluisterapparatuur in de kamer waar hij praatte met politieke gevangenen. Ook een gezant van Kofi Annan, Razali Ismaïl, werd gestuurd om een dialoog op te starten tussen het regime en de NLD en om een pleidooi te houden voor het vrijlaten van alle politieke gevangenen, maar deze poging stuitte aanvankelijk tegen een totale onwil van de generaals.

1

De reden waarom ik “Birma” gebruik als naam voor het land en niet de officiële naam “Myanmar”, ligt in het feit

dat deze tweede naam gekozen werd door de Slorc in 1989, buiten de wil van de bevolking om, als onderdeel van de campagne om het land te “birmaniseren”. Bovendien draagt deze naam een etnische lading met zich mee, daar “Myanmar” de nadruk legt op “het eigen gevoel van collectieve identiteit” van de meerderheidsgroep, de Burman. Deze naam wordt niet gebruikt door de bevolking en werd ook door vele staten, waaronder de VS en Australië, niet erkend, dus ik zal deze enkel gebruiken als het gaat om namen van instellingen, overheidsdocumenten,... Om dezelfde reden zal ik ook de naam “Rangoon” blijven gebruiken om de hoofdstad te benoemen en niet de nieuwe term “Yangon”. 2

Human Rights Watch, World Report 2003, http://hrw.org/wr2k3/asia2.html , raadpleging: 2/2/2003.

6

De vraag is dan ook hoe deze situatie in de toekomst verder zal evolueren, nu de grote man achter de schermen, Generaal Ne Win, is gestorven in december 2002. Academici zijn het er niet over eens. Over de mogelijkheid van nieuwe protesten zoals in ’88 antwoordt één van hen: “Suicide is not a normal act” 3 . Het leger is immers veel te sterk geworden. Meer waarschijnlijk lijkt, onder de huidige omstandigheden, onderhandelingen die uitmonden in een Aziatische democratie, waarbij het leger nog steeds een sterke rol speelt. Maar nu loop ik op de zaken vooruit. Laten we eerst beginnen met het schetsen van de gebeurtenissen, die tot de huidige toestand hebben geleid.

3

International Crisis Group, How strong is the military regime? Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°11,

21/12/2000, p.20, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1259&l=1 , raadpleging: 15/9/2003.

7

A.GESCHIEDENIS Gezien deze mix van problemen, geraakte ik uitermate geïntrigeerd door Birma. Ik verbaasde mij over het feit hoe een militair regime, gehaat en gevreesd door het overgrote deel van de bevolking, geliefd door een kleine groep topmensen die er de voordelen van genieten, bevochten door een gamma aan etnische rebellenlegers en differentieel behandeld door de buitenlandse gemeenschap, reeds sinds 1962 de touwtjes in handen heeft en kan houden. En dat terwijl de vooruitzichten in 1947, na meer dan een eeuw als kolonie van het Verenigd Koninkrijk te fungeren, er behoorlijk positief uitzagen. Een kort geschiedenisoverzicht.

1) VOOR DE KOLONISATIE Voor de kolonisatie bestaat Birma uit verschillende koninkrijken, die onderling oorlog voeren en gevangenen dwangarbeid laten uitvoeren, met veel gemengde relaties als gevolg. Verschillende etnische groepen wonen er dicht bij elkaar. De grootste bevolkingsgroepen zijn de Burman, Karen, Mon en Arakanese 4 . De toonaangevende religie is het Boeddhisme en het overgrote deel van de bevolking is werkzaam in de primaire sector, als boer of visser. De verschillende koninkrijken berusten op een patroon-client-systeem, waarbij in ruil voor veiligheid, goederen en diensten geleverd moeten worden. Er is een enorm grote sociale mobiliteit zowel naar boven als naar beneden, daar de absolute vorst iedereen op elk moment kan degraderen. De koningen slagen erin zichzelf te legitimeren door beroep te doen op het boeddhisme. Hun macht zouden ze verkregen hebben door “goede daden uit het verleden” en daarom zorgen zij ook voor “spirituele benodigdheden” zoals boeddhistische pagodes. 5 In 1044 komt koning Anurudha op de troon terecht in Pagan, wat het begin is van de “gouden eeuw” van de Birmese geschiedenis. Pagan wordt een bekende stad met enorme welvaart. In deze periode wordt ook het boeddhisme geïnstalleerd als staatsgodsdienst.

4

Als ik het dus over "Burman" of Birmanen heb, gaat het over de etnische groep, terwijl "Burmese" of "Birmezen"

de term is om de hele bevolking van Birma te omschrijven. 5

International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.20.

8

Het eerste incident dat Birma op de wereldkaart plaatst, gebeurt in 1767. Op dat moment vallen de Birmezen Siam binnen en veroveren de hoofdstad Ayuthaya, waardoor de Thai hun hoofdstad moeten verhuizen naar Bangkok. Toch blijven er schermutselingen ontstaan in Birma en aan z’n grenzen, die ook het aangrenzende Brits India besmetten. Dus Groot-Brittannië besluit in te grijpen. 6 Er komen 3 Anglo-Birmese oorlogen tussen 1824 en 1885. In 1885 valt Mandalay en wordt de laatste koning, koning Thibaw, verbannen naar India. Daarop volgt het tijdperk van kolonisatie door Groot-Brittannië. 7

2) KOLONISATIE (1885 - 1948) Groot-Brittannië wil natuurlijk z’n Indisch Rijk beschermen en tegelijk een tegengewicht vormen voor de Fransen. Ook de aanlokkelijke voorraad grondstoffen in Birma oefenen een enorme invloed uit op Groot-Brittannië, niet in het minst omdat ze door het aanwezige teak hun vloot kunnen uitbreiden en spoorwegen doorheen heel hun Rijk kunnen aanleggen. De Britten willen echter een “staat met grenzen” en annexeren ook gebieden in de bergen, die nooit onder een koning hebben gestaan. Koningen worden verbannen en al gauw wordt een “Verdeel-en-Heers” – strategie opgezet. Er wordt een duaal systeem op punt gesteld, waarbij het gebied wordt onderverdeeld in twee afgescheiden delen nl. “Ministerial Burma”, in de centrale vruchtbare gebieden, gedomineerd door Burman, en “Frontier Areas”, waar vooral etnische minderheden wonen. De Britten willen er kost wat kost zorgen voor regionale veiligheid en handel, en stimuleren voor dit doel massale migratie van Chinezen en Indiërs, zeer tot ongenoegen van de Burman. Deze inwijkelingen krijgen immers meer privileges dan de autochtone bevolking. Tegen 1920 wordt "Ministerial Burma" ’s werelds grootste exporteur van rijst, met een zeer sterke economie. De grensgebieden daarentegen worden enkel gebruikt als leveranciers van grondstoffen en ontvangen nauwelijks investeringen. Naast al deze differentiaties in het gebied, doen ook de missies nog eens hun duit in het zakje. Zij gaan immers in de grensgebieden het Christendom gaan promoten, waarbij ze vooral de Karen, Kachin en Chin helpen om hun taal ook neer te schrijven. Daardoor ontstaat een sterker gevoel van etnische identiteit, al gauw gevolgd door de vorming van culturele en politieke organisaties,

6

Christie, Kenneth, Roy, Denny, The politics of human rights in East Asia. London, Pluto Press, 2001, pp.82-83.

7

Deze historie wordt prachtig beschreven in het boek van Amitav Ghosh: Ghosh, Amitav, Het glazen paleis.

Amsterdam, Bakker, 2001, 460p.

9

zoals de "Karen National Union" in 1881. Bij sommige Karen heerst dan ook de idee dat de Britten hen hadden verlost van de historische onderdrukking door Birmaanse koningen. Een verdere uitbreiding van de “Verdeel-en-Heers”- strategie, bestaat erin dat vooral etnische minderheden worden opgenomen in het koloniaal leger om de Birmaanse rebellie mee te onderdrukken. Gaandeweg neemt de antipathie tussen beide groepen dus alleen maar toe. Vanaf 1923 laten de Britten een beperkte representatieve regering toe, waarbij verkozen Birmezen mogen deelnemen aan het beleid. Toch is dit voor velen niet voldoende. Antikoloniale gevoelens onder de Burman leiden in de jaren ‘30 tot de vorming van de “Dobama” (“We Burmans”) en tot studentenbewegingen, waar ook Aung San deel van uitmaakt. Eind de jaren ’30 geniet deze laatste samen met een aantal anderen (“de 30 kameraden”) van een militaire training in Japan. Deze groep is dus klaar voor een gewapende strijd tegen de bezetters, en daarenboven zorgen zij ook voor een continue benadrukking van de Burman-identiteit: “There was nowhere near the Anglicisation of society seen in India. On the contrary, a strong movement (“We Burman”, red.) to reassert Burman racial and cultural identity began within a decade of the annexation and soon developed into a concerted drive for independence. The British faced deeper and more consistent opposition in Burma than perhaps in any other of their colonies” 8 . Het vervolg is niet moeilijk te raden. Met het uitbreken van WO II gaan deze, gesteund door de hele Burman-groep, met de Japanners meevechten tegen de Britten, die op hun beurt worden gesteund door vele etnische minderheden. Na de terugtrekking van de Britten worden dan ook duizenden Karen en leden van andere etnische groepen vermoord of gemarteld als collaborateurs. Japan gedraagt zich echter t.o.v. Birma alsof het een overwonnen gebied betreft, waarna allen zich opnieuw tegen Japan keren en zich achter de geallieerden scharen. Birmezen met verschillende politieke achtergrond vormen daarop de “Anti-Fascistische Volksvrijheid Liga” (AFPFL). 9

8

International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world. Bangkok/Brussels, ICG Asia Report

n°28, 7/12/2001, p.3, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1531&l=1 , raadpleging: 15/9/2003. 9

Fink, Christina, Living Silence, Burma under military rule. London, Zed books, 2001, pp.17-22.

Steinberg, David, Burma, The State of Myanmar. Washington D.C., Georgetown University Press, 2001, pp.181183. Steinberg volgt de gebeurtenissen in Birma op sinds 1956 en is op heden directeur van “Office of Philippines, Thailand and Burma Affairs ” in “The Agency for International Development” en is tevens directeur van “Asian Studies” in Georgetown University.

10

3) ONAFHANKELIJKHEID EN DE AFPFL – PERIODE (1948 - 1962) Na de nederlaag van Japan tegen Groot-Brittannië, worden er discussies gehouden over de toekomst van Birma. Een herstel van het koloniaal regime kan Groot-Brittannië immers niet waar maken daar zij noch over het nodige geld meer beschikken, noch over voldoende motivatie om het Birmese verzet onder controle te houden.

Generaal Aung San - de vader van Aung San Suu Kyi- neemt in 1947 het voortouw en gaat in op de eis van de Britten om de rechten van de minderheden te beschermen. Aung San verklaart dan ook voorstander te zijn van een federale staat: “Now when we build our new Burma, shall we build it as a Union or as a Unitary State? In my opinion, it will not be feasible to set up a Unitary State. We must set up a Union with properly regulated provisions to safeguard the rights of the National minorities. But we must take care that “United we stand” and not “United we fall”.” 10 Het akkoord komt er op de “Panlong Conferentie” in februari 1947. Er wordt een federale staat opgericht, waarbij de Kachin, Karen, Karenni en Shan een ruime autonomie krijgen en alles wordt in een grondwet gegoten. Deze grondwet moet de duale doelen van enerzijds federalisme en anderzijds een samenhangende identiteit voor de hele bevolking creëren. Een (te) moeilijke opdracht, vooral daar heel wat etnische groepen genegeerd worden en ook de grenzen van de verschillende deelstaten betwist worden. Maar nog voor de officiële onafhankelijkheidsdag van 4 jan.1948 wordt Generaal Aung San vermoord door U Saw, een politieke tegenstrever. Een zwaar verlies voor de prille democratie, daar deze man de verschillende geledingen van de maatschappij bij elkaar hield: “This was arguably the single most damaging blow to the new nation which lost the only man who enjoyed wide respect and trust among the diverse political and ethnic forces that made up the Union of Burma” 11 . De droom van U Saw om premier te worden, is dus nooit uitgekomen, integendeel: hij wordt geëxecuteerd.

U Nu, lid van de AFPFL, wordt daarop eerste minister. Deze wil zich meteen onafhankelijk opstellen in het geostrategisch spel tussen de grootmachten - in zijn geval was vooral de strijd tussen China en India van belang - en hij neemt deel aan “Movement of Non Aligned States”, met o.a. Tito en Nehru. 10

Steinberg, David, Burma, The State of Myanmar, p.187.

11

International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.3.

11

Op binnenlands vlak zijn er echter heel wat problemen. Eerst en vooral staat het land op de rand van de afgrond, daar Groot-Brittannië en Japan hun oorlog op Birmees grondgebied hebben uitgevochten. Daardoor zijn er nog steeds overal wapens beschikbaar, er is banditisme, de economie ligt plat,... Het communistisch deel van de AFPFL splitst zich daarenboven af en gaat ondergronds, waarbij een tak hiervan, de “Rode Vlag”, de wapens opneemt om de macht in handen te krijgen. Al gauw worden ze gevolgd door een heleboel anderen. In ’49 starten de Karen hun gewapende strijd tegen de regering, die eerst heel erg in hun voordeel uitdraait, maar tegen 1952 zijn ze opnieuw teruggedrongen tot binnen de grenzen van Karen State. In dezelfde periode komt U Nu ook met China in conflict. Mao is daar aan de macht gekomen, waarop de Kwomintang vluchten naar Noord-Birma, met steun van de VS, zonder de toestemming van Birma zelf. Grenzen of geen grenzen, Mao achtervolgt de troepen tot op Birmees grondgebied, in de deelstaat Shan. Rangoon zoekt daarop naar een diplomatieke oplossing, maar stuurt intussen toch wel troepen ter ondersteuning van de Kwomintang, waardoor de Shan zich plots langs alle kanten onderdrukt weten, en ook weigeren de regering nog te steunen. Mix al deze gewapende conflicten nog eens met alle intimidatiepogingen t.o.v. politieke tegenstrevers, private legers van politici, machtsmisbruik en zo meer, en het wordt meteen duidelijk waarom de pogingen van vele programma’s om welvaart te stimuleren, mislukken.

Begin de jaren ’50 beginnen de Tatmadaw, het Birmees leger, zichzelf te ontplooien tot een professionele organisatie, met eigen financiering door middel van import en export. Het economisch succes dat hieruit volgt, heeft als gevolg dat de Tatmadaw zichzelf nog meer dan voorheen, zien als een cruciale actor in de binnenlandse zaken. Dit wordt nog ondersteund door het respect dat ze genoten vanwege de bevolking, wegens hun rol in het verkrijgen en behouden van de onafhankelijkheid.

In april ’58 wordt de chaos compleet door de splitsing van de AFPFL in "Clean" en "Stable" AFPFL. Daarop pleegt Ne Win, generaal van het leger en lid van Stable AFPFL, een staatsgreep samen met 2 andere officieren. Samen vormen ze de “Bogyoke”, de toezichthoudende overheid. Aanvankelijk komt er weinig tegenstand van de bevolking, die een heel sterke nood hebben aan orde in al die chaos. Ne Win stelt orde op zaken door duidelijke grenzen te bepalen met China, door Karenni en Shan ervan te overtuigen hun strijd te staken en door te zorgen voor lage voedselprijzen. Op vlak van behandeling van illegalen en persvrijheid is het plaatje echter minder mooi, waardoor de druk tot verkiezingen stijgt.

12

In 1960 worden dan ook verkiezingen georganiseerd. U Nu’s partijfactie, Clean AFPFL, wint beslissend de verkiezingen maar hij begint het leger in toenemende mate te ergeren door z’n tolerante houding t.o.v. separatisme en door het boeddhisme als staatsgodsdienst in te stellen. Ook de etnische minderheden zijn niet tevreden, daar zij zich reeds in de jaren ’50 tekort gedaan voelden door U Nu. Daarop belooft U Nu onafhankelijkheid te verlenen aan de Mon en de Arakanese, maar niet aan de Shan en Karenni. Het bijna logische gevolg is dan ook dat de Shan en de Kachin (radicale groep binnen de Karenni) rebellenlegers gaan oprichten en opnieuw de strijd aanknopen met de centrale regering. 12

4) NE WIN’s COUP EN DE BSPP-PERIODE (1962 - 1988) De conclusie van het leger laat niet lang op zich wachten: “Democratie heeft gefaald. Een militaire regime kan de landszaken veel beter managen”. In 1962 besluit het leger dan ook komaf te maken met U Nu en pleegt een militaire coup, geleid door Generaal Ne Win, waarbij het federaal systeem overboord wordt gegooid en “de Birmaanse weg naar het socialisme” wordt opgezet. Net zoals in de voormalige Sovjet-Unie, wordt de economie genationaliseerd - en zo kan men tegelijk Indiërs en Chinezen buiten krijgen - , de enige toegelaten partij is de “Burma Socialist Programme Party” en onafhankelijke kranten worden opgedoekt. Overal worden slogans op de muren geschilderd in de zin van: “A true civilian must be prepared to sacrifice his blood” en “Only when there is discipline, there will be progress” of “Oppose those trying to jeopardize the stability of the State and progress of the Nation” 13 . Scheiding van de machten is ver te zoeken en het leger groeit explosief. Toch is er in die eerste periode nauwelijks weerstand van de bevolking, die Stable AFPFL en Ne Win nu wel eens een kans willen geven, al was het maar omdat Ne Win één van de “30 kameraden” was. Enkel de Clean AFPFL en studenten zijn tegen de coup. Om deze protesten in bedwang te houden worden strikte regels opgelegd aan universiteiten, waarna de studenten op straat komen op 7 juli 1962. De reactie van het leger is gewelddadig en hard. Deze dag gaat de geschiedenis in als de “Seven July- Killings”.

Daarop gaat er bij de bevolking een belletje rinkelen, maar ondertussen was er al heel wat veranderd. De administratie was volledig bezet door militair personeel, er waren lokale militaire raden geïnstalleerd en de autonomie van de deelstaten werd ogenblikkelijk opgedoekt. Boeren 12


Fink, Christina, Living Silence, pp.23-26 13

Amnesty International, mensenrechtendag Vooruit Gent, 7/12/2002.

13

moesten hun rijst verkopen aan zeer lage prijzen aan de staat, waardoor er een grote zwarte markt ontstond, en er algauw lege staatswinkels te vinden waren. De regering kreeg dan ook slechts weinig inkomsten uit z’n grootste economische sector, de landbouw, waardoor ze algauw de import niet meer konden betalen. Buitenlanders werden gedwongen het land te verlaten, het werk van onafhankelijke organisaties werd de facto onmogelijk gemaakt, kortom: dit betekende het einde van de “civil society” in Birma. Om de woede van de bevolking te kanaliseren weg van het regime, zorgt Ne Win voor een zondebok: de Chinezen die de zwarte markt controleren. In 1969 sticht U Nu de “Parliamentary Democracy Party”, die met morele steun van de Thaise regering opereert. Financiële problemen en onenigheid met de Karen strooien echter roet in het eten. 14

In 1972 stappen Ne Win en 19 andere officieren uit het leger en ze nemen burgerlijke titels aan ter hervorming van de administratie. Deze elite stelt een nieuwe grondwet op, die via een referendum met een “verrassende” meerderheid van 90 %, wordt goedgekeurd. In 1974 gaat deze grondwet in werking, waarbij de macht wordt overgedragen van de tatmadaw (het leger) naar een “Volksparlement” o.l.v. Ne Win en andere voormalige militaire leiders. Na de economische en politieke macht, komt ook de rechterlijke macht in handen van de tatmadaw, waardoor de wantoestanden zich opstapelen. Niet-leden van de BSPP krijgen het hard te verduren, niemand durft beslissingen nemen uit vrees voor de consequenties, waardoor elke minieme beslissing naar boven wordt gestuurd en het hele systeem totaal inefficiënt blijkt, de geheime politie breidt zich explosief uit,… Ne Win begint te beseffen dat hij z’n macht zou moeten legitimeren, des te meer omdat het verzet van de minderheden langzamerhand vorm aan het krijgen is. Her en der ontstaan immers rebellenlegers die een guerrillaoorlog tegen het regime aanvangen. Al eind de jaren ’60 grijpt Ne Win ter legitimatie dan ook terug naar de wijdst verspreide religie, het boeddhisme, en gaat zichzelf speciale krachten toe-eigenen. Ook claimt hij te regeren zoals Aung San had gewild; een naam die nog steeds met veel ontzag door de bevolking werd uitgesproken.

De hele jaren ’70 door zijn er protestacties, vooral door studenten, monniken en stadswerkers. Zo is er in 1974 een grote protestactie van de studenten, daar zij een grootse begrafenis willen voor U Thant, een succesvolle diplomaat, die de afgunst van Ne Win had opgewekt. De bijeenkomst wordt bestormd. Balans: een kleine 100 doden, zo’n 3000 arrestaties. En deze voorvallen stapelen zich op. Toch wordt de positie van het leger nooit echt gevaarlijk bedreigd door de 14

Fink, Christina, Living Silence, pp.31-36.


14

goede werking van de geheime politie - opgeleid in China, Singapore en waarschijnlijk Israël 15 -, die elke eventuele leider die de verdeeldheid onder de oppositie zou kunnen verminderen, gevangen nemen. De grootste ideologische tegenstand komt van de “Communist Party of Burma”(CPB), die aanvankelijk steun krijgt van de Chinese regering. De naam dekt echter niet echt de “lading”, daar vele leden vooraf niets afwisten van communisme, maar gewoon iets wilden ondernemen tegen de tatmadaw. De grootste etnische legers zijn echter anticommunistisch, met name: de Karen National Union (KNU), Kachin Independence Organization (KIO), the New Mon State Party (NMSP), Shan State Army (SSA),…Deze houden zichzelf in stand door tolmuren te bouwen, zwarte markt te installeren, mijnen te exploiteren,… Ze krijgen het echter in toenemende mate hard te verduren door de strategie die het leger opstelt midden de jaren ’60: “The Four Cuts”. Deze politiek had als doel om alle hulp aan de verzetsgroepen door te snijden, op vlak van voedsel, financiën, mankracht en communicatie. Dit impliceert het confisceren van voedsel, het vernietigen van oogsten, het gedwongen verhuizen van mensen, … Martin Smith 16 maakt duidelijk dat het een harde situatie wordt voor de bewoners: “For the tatmadaw in the Four Cuts Campaign, there is no such thing as an innocent or neutral villager. Every communist must fight, flee or join the tatmadaw” 17 . Toch blijft de strijd voortduren met als gevolg dat eind de jaren ’70, zo’n 20 à 30% van het land werd gecontroleerd door één of andere gewapende groep. Als reactie daarop sloten de autoriteiten het land af voor buitenlandse handel, en zelfs voor contact met het buitenland tout court. 18

15

Fink, Christina, Living Silence, p.156.

16

Martin Smith is journalist en is dé toonaangevende auteur i.v.m. etnische minderheden in Birma. Zie onder meer:

Smith, Martin, Burma: insurgency and the politics of ethnicity. London, Zed Books, 1993, 492p. 17

Fink, Christina, Living Silence, p.48.

18


Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.225-255. In: The political economy of armed conflict, Beyond greed and grievance. Colorado, Lynne Rienner Publishers Inc., 2003, 317 p.

15

5) STATE LAW AND ORDER RESTORATION COUNCIL (1988 1997) Als in 1987 een muntdevaluatie wordt doorgevoerd - bankbriefjes onder 15 kyat, zo’n 2.5 dollar, worden plots illegaal verklaard, zonder compensatie -, breken er over het hele land rellen uit (andere kanalen om het ongenoegen te uiten waren er immers niet). Ook deze rellen worden bloedig onderdrukt. De demonstraties beginnen in Rangoon, maar breiden zich algauw uit tot Centraal Burma. Het is de eerste keer dat niet enkel de grensgebieden het regime openlijk in vraag stellen. Om het volk wat te paaien, doet Ne Win op 23 juli ‘88 (officieel) afstand van de macht. Z’n opvolger Sein Lwin kan het volk echter helemaal niet bekoren, wat wel te verwachten was, daar deze persoon niet alleen nauwelijks onderwijs had genoten, maar bovendien ook nog eens de leider was geweest van de massaslachtingen. In de zomer van ’88 (“Rangoon Spring”) stromen er duizenden mensen de straat op nadat de voornaamste oppositiespreker, Aung Gyi, is opgepakt. In Rangoon alleen al betekende dit het trieste resultaat van zo’n 3000 doden, waardoor Birma hier z’n eigen “Tianmen-drama” creëert. 19 Om de toestand onder controle te houden wordt Sein Lwin vervangen door Dr Maung Maung en wordt het leger teruggetrokken. Hierdoor wordt echter de vrees in hoofde van de bevolking nog kleiner en nog meer mensen komen op straat. Grote groepen nemen ontslag uit de BSPP en er wordt opgeroepen tot staking. Daarop gooit de regering de gevangenissen open, waardoor er alom vrees ontstaat voor anarchie en voedseltekorten. Om dit te vermijden, gaat in de meeste steden een kleine groep van onderwijzers, monniken en intellectuelen de organisatie in handen nemen. Het toeval wil dat de dochter van Aung San, Daw Aung San Suu Kyi 20 , op het moment van de rellen in het land was, hoewel ze was opgegroeid in India en gestudeerd had in Engeland. Op vraag van anderen houdt zij een pleidooi voor multi-partijen-verkiezingen. Bewonderd omwille van haar welsprekendheid en pleidooi voor vredevol verzet, wordt zij plots een sleutelfiguur, hoewel zij met geen enkele groep banden had. De NLD wordt opgericht, met Suu Kyi als Secretaris-Generaal en twee oude Ne Win -officieren, Aung Gyi en Tin Oo (niet te verwarren met de Tin Oo die topgeneraal van de SPDC was tot aan z’n dood in 2001!) als Voorzitter en Vice-voorzitter. 19

21

Toch was de invloed van het leger en de politie heel erg verschillend naargelang de plaats. Zij waren immers in

sterke mate aanwezig in Rangoon en Mandalay, maar veel minder in de rest van het land. 20

Het voorvoegsel “Daw” duidt in het Birmees op een aanspreking. Het betekent zoiets als “tante”.

21


Steinberg, David, Burma, The State of Myanmar, pp.1-25.

16

In september ’88 houden de verschillende dissidente groeperingen een meeting om een interimregering te vormen, maar er wordt geen akkoord bereikt. Enkele dagen later grijpt het leger opnieuw de macht. Beslissingen worden nu officieel genomen door “the State Law and Order Restoration Council” (SLORC) o.l.v. Saw Maung. Vele studenten trekken daarop naar de grensgebieden om daar het gewapend verzet voor te bereiden. Ondanks de vele wantoestanden, reageert de internationale gemeenschap nauwelijks. Slorc wordt erkend en het niet-ingrijpen in de eerste weken van de revolutie wordt gerechtvaardigd door te stellen dat er anders een ongeoefende regering aan de macht zou komen waardoor het land in toestand van anarchie zou kunnen verzeilen. Blijkbaar gaat de internationale gemeenschap er op dat moment van uit dat het regime legitimiteit heeft, louter en alleen omdat het leger fysiek alle structuren bezet en de macht uitoefent. Een argument dat het status-quo ondersteunt. Er zijn ook interne redenen waarom er, ondanks het massale protest, geen nieuw regime aan de macht kwam. De belangrijkste redenen zijn het gebrek aan coördinatie op nationaal vlak tussen de verschillende verzetshaarden en de weigering van de etnische legers om deel te nemen aan een strijd die zij niet als de hunne zagen, maar als een strijd tussen de Burman. Toch was de toestand veranderd: de bevolking hoopt vanaf dan echt op een einde van het autoritarisme. Het regime wordt nu echt gehaat. 22

De Slorc kampt bovendien niet alleen met een populariteitsgebrek, ook aan de slabakkende economie - Birma kreeg ondertussen de weinig flatterende status opgespeld van “minst ontwikkelde natie”- moet dringend iets worden gedaan. Daartoe creëert de Slorc in 1988 een opening naar de private sector en laat buitenlandse investeringen toe in de oliesector. Ook besluit de Slorc het land te “birmaniseren”, waarbij Birma de naam Myanmar (volle naam: Myanmar Naingedow, vertaald: Royal Country of Myanmar 23 ) krijgt en Rangoon, Yangon wordt, een naamsverandering waar het volk niets aan te zeggen heeft. Toch wordt de naam erkend door de VN, maar niet door de VS, Australië, enkele Europese landen en de oppositie . Na deze birmanisering gaat ook de Slorc opnieuw sterk het boeddhisme gaan gebruiken als legitimering, terwijl christenen en moslims worden onderdrukt en gebruikt worden als zondebok. Het regime verspreidt immers voortdurend geruchten over een mogelijke “moslimcoup”, om

22

Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, The Quest for moral authority. Stanford, Stanford

University Press, 1995, pp.170-171. 23

Deze vertaling is afkomstig van David Steinberg, maar wordt tegengesproken door o.a. Muthiah Alagappa. Deze

laatste stelt dat de naam “Myanmar” eigenlijk een adjectief is, en zou moeten gevolgd worden door “-pry” (vertaald: “land”), waarna hij de beschuldiging uit dat de internationale gemeenschap en de VN zeer onnadenkend deze nieuwe naam hebben erkend.

17

nationalistische sentimenten aan te wakkeren. Een strategie die zij ook nu weer aanwenden in het licht van de wereldwijde concentratie op de “strijd tegen het terrorisme”.

De toestand wordt onhoudbaar, en Slorc kan niet anders dan toegeven aan de gestelde eisen: er zullen in 1990 verkiezingen worden georganiseerd. Tegelijk willen ze met deze zet het Westen gunstig stemmen, zodat deze opnieuw ontwikkelingshulp zouden leveren, zoals voor “Rangoon Spring” het geval was. Enorm veel partijen starten een campagne. De 2 grootste zijn de National League For Democracy (NLD) van Suu Kyi, en de National Unity Party (NUP) van o.m. de militairen, BSPP-loyalisten,… Daarnaast zijn er nog zo’n geschatte 200 mededingende partijen, waardoor de hoop van het leger wordt bevestigd dat het volk heel erg verdeeld is. Bovendien verwacht de NUP wel degelijk veel stemmen te halen door hun campagne, waarbij ze grote steden opwaarderen, parken aanleggen en zo meer, terwijl de oppositie niet enkel heel erg verdeeld was, maar ook nog eens nauwelijks georganiseerd was, geïntimeerd werd door het leger, en over weinig fondsen beschikte. De NLD is echter de partij die er het best in slaagt heterogene groepen te verenigen, onder meer door de snel groeiende populariteit van Suu Kyi. Voor het eerst in jaren kwam er een reëel alternatief voor het leger, en dan nog wel in hoofde van de dochter van dé nationale volksheld, die populair was bij alle lagen van de bevolking. De Slorc wordt dan ook terecht bang voor haar en op 20 juli ’87 worden Suu Kyi en U Tin Oo gearresteerd zonder beschuldiging. De weken daarop volgend worden vele leden van de NLD gearresteerd en worden er restricties opgelegd aan de NLD-campagne. De verkiezingsdag zelf echter verloopt relatief vrij. 72.5% van de bevolking komt stemmen en de uitslag is een glansrijke overwinning voor de NLD (392 van de 485 zetels t.o.v. 10 voor de NUP). De resultaten worden echter nooit erkend door het woedende leger. Er was immers nooit afgesproken hoe de macht zou worden overgedragen, waardoor de generaals vertragingstactieken in het leven kunnen roepen. De noodtoestand wordt afgekondigd en de grondwet afgeschaft. Suu Kyi krijgt huisarrest in een wanhopige poging om de macht van de NLD in te perken, maar tot groot ongenoegen van de Slorc, krijgt ze in 1991 de Nobelprijs voor de Vrede. De legitimiteit van de NLD stijgt dus zowel intern als extern, waardoor deze blijven hameren op het erkennen van de verkiezingsresultaten. Dit laatste houdt in dat ook de verkozenen van de etnische groepen hun mandaat moeten kunnen opnemen. Er mag immers niet uit het oog worden verloren dat de NLD wel degelijk een partij van de Burman is, die de verzuchtingen van de etnische groepen dus niet vertolkt. Ondertussen komt er een officiële verklaring van Generaal Saw Maung dat er een Nationale Conventie zou gecreëerd worden, die de krijtlijnen van een nieuwe Grondwet zou vastleggen,

18

waarna de verkozenen de echte Grondwet zouden schrijven. Ondertussen zou hij “voorlopig” blijven regeren. 24

Na 1990 stellen de generaals 4 doelen voorop: een groter leger (van zo’n 180.000 soldaten in ’88, naar 450.000 in 2000), poging tot het doorbreken van de NLD-structuur, een staakt-hetvuren afsluiten met de rebellen en de economie doen heropleven door buitenlandse handel en investeringen toe te laten. Langzamerhand krijgt het regime zo de overmacht. Ze kunnen immers, bij gebrek aan een grondwet, alle wetten uitvaardigen die ze maar willen en ook de economie verbetert dankzij investeringen in o.a. olie en teak en het promoten van toerisme. Tegen 1992 beseft de junta dat ze iets moeten doen aan paria-imago. Saw Maung wordt vervangen door Than Shwe en een Nationale Conventie wordt in het leven geroepen om een grondwet op te stellen. Van de 702 leden zijn er echter slechts 99 verkozenen en alle teksten waarover de werkgroepen een compromis vinden, worden eerst herschreven door de generaals. Protestbrieven van de NLD en de "Shan Nationalities League for Democracy" worden weggelachen, dus deze weten waar ze staan. Nergens… Daarop verlaat de NLD deze schijnvergadering, waarover men vandaag de dag opnieuw praat. Deze actie van de NLD wordt hen zeer kwalijk genomen en er komt zelfs een wet, “The Law Protecting the Peaceful and Systematic Transfer of State Responsibility and the Succesful Performance of the Functions of the National Convention against Disturbances and Oppositions”, die een gevangenisstraf voorschrijft voor elkeen die deze Nationale Conventie bekritiseert.

25

Onder internationale druk wordt Aung San Suu Kyi in 1995 weer “vrijgelaten” (er staan wel nog steeds restricties op haar vrijheid). Deze plotse actie van de junta, kan waarschijnlijk worden verklaard door de nood aan ontwikkelingshulp, die Rangoon na deze actie hoopte te verkrijgen van Japan. Toch hebben zij de kracht van “de Dame” om de beweging nieuw leven in te blazen onderschat. Van het moment van haar vrijlating houdt Suu Kyi elke zondag speeches voor haar huis, die alsmaar talrijker worden bijgewoond, ondanks het feit dat de Slorc er geheime agenten laat infiltreren. Het regime onderneemt vele verwoede pogingen om het succes te breken, zoals het barricaderen van haar straat, of aanvallen op haar auto door groepjes uit de USDA. “The Union Solidarity and Development Association” (USDA) werd in 1993 opgericht om de "civil society" te beïnvloeden en controleren. Enkele jaren later kent deze organisatie reeds 11

24


Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, pp.172-173. 25


19

miljoen leden. De redenen liggen voor de hand: als je ietwat een normaal leven wilt leiden zonder te worden lastig gevallen, heb je geen andere keus dan lid te worden.

26

6) STATE PEACE AND DEVELOPMENT COUNCIL (1997 - nu) Het keerpunt in de internationale relaties van Birma komt er in 1997. Ondanks de oproep van de internationale gemeenschap om het regime te isoleren, wordt Birma toegelaten tot ASEAN. Opnieuw hervormt het regime zichzelf, ditmaal in “State Peace and Development Council” (SPDC). In het beleid verandert er echter nauwelijks iets. Toch werden door de transformatie een aantal corrupte Slorc-leden “toegestaan om ontslag te nemen” en “op pensioen te gaan”. De nieuwe SPDC-leden zijn zo’n 40 à 50 jaar oud: “By this means, the regime has sought to accomodate the process of sub-elite replacement, a necessary condition for long institutional tenure” 27 . Bovendien wilde het centrale leiderschap met deze shift, de andere machtsbasissen in toom houden, en dan vooral die regionale legerleiders die reeds sinds ’88 genoten van de opbrengsten van winstgevende illegale handeltjes. Nog een vernieuwing in die periode, op economisch vlak, is het Yadana-project dat wordt afgesloten met TotalFinaElf, Unocal en Thailand (waarover later meer). Overal worden wegen aangelegd, vaak met dwangarbeid, om het transport te verbeteren. Zijeffecten daarvan zijn natuurlijk dat, enerzijds het regime betere en snellere toegang krijgt tot de vijandige grensgebieden, maar anderzijds dat het regime zich ook niet meer kan verdedigen tegen internationale kritiek op de drugsvloedgolf die uit het land komt, door te zeggen dat zij deze gebieden niet kunnen controleren door hun slechte bereikbaarheid. In de daaropvolgende jaren laat de SPDC af en toe enkele politieke gevangenen vrij, meestal vlak voor de publicatie van een mensenrechtenrapport. Toch blijven ze de NLD kortwieken, door de eventuele leidersfiguren huisarrest te geven of ronduit in de gevangenis te werpen, waar velen ziek worden of sterven door de slechte omstandigheden. Bovendien mag de NLD ook geen literatuur produceren, waardoor het quasi onmogelijk is om te communiceren tussen de verschillende partijkantoren,… Ook andere intellectuelen wordt het leven zuur gemaakt, door absurde wetten, zoals een gevangenisstraf voor het bezitten van een faxmachine… Dat Suu Kyi echt tot het uiterste wil gaan om haar land te hervormen in democratische zin bewijst ze in 1999, als ze weigert om haar man, Michael Arris, bij te staan in de laatste weken voor zijn dood, omdat afreizen naar Groot-Brittannië, zou betekenen dat ze nooit meer Birma 26

Ibidem, pp.86-99.

27

Guyot, James, Burma in 1997: From Empire to ASEAN. In: Asian Survey, xxxviii, vol.2, 1998, p.195.

20

zou binnengeraken. In 2000 krijgt ze opnieuw huisarrest, dat in mei 2002 wordt opgeheven. In mei 2003, op “Black Friday”, komt het dan alweer tot een gewelddadige confrontatie met de USDA. Juntawoordvoerder Than Tun, spreekt van vier doden en vijftig gewonden nadat supporters van Suu Kyi ruzie hadden gezocht. De tegenversie van dezelfde gebeurtenis, spreekt van 70 doden doordat Suu Kyi en haar gezelschap door 5000 leden van de USDA werden geblokkeerd en bekogeld. Daarop werd Suu Kyi op 31/5/2003 opnieuw “onder de bescherming van de autoriteiten” geplaatst. Een daad die door heel wat landen, waaronder de VS en zelfs ASEAN, onmiddellijk werd veroordeeld. Waarnemers verwachten dat zij nu, in mei 2004, elk moment kan worden vrijgelaten. 28

Op 5 dec.2002 sterft Ne Win, de man die heel lang - eerst officieel, later achter de schermen - de touwtjes in handen had. Enkel de laatste maanden voor z’n dood was z’n invloed getaand. Hij werd toen samen met z’n dochter Sandar Win onder huisarrest geplaatst, nadat zijn schoonzoon en drie kleinzoons werden gearresteerd op verdenking van het beramen van een staatsgreep tegen het huidige militaire bewind. Deze zijn intussen alle vier ter dood veroordeeld, maar hebben beroep aangetekend tegen hun vonnis. 29 Om de invloed van Ne Win, “the Old Man”, te typeren, gebruik ik dit passend citaat van David Steinberg: “ He was mercurial as a person, controversial as a leader, and an officer who exuded charisma and generated loyalty towards him, but his influence over the lives of all citizens in Burmese society must be considered detrimental. His legacy will be controversial, but his passing may bring even more profound changes” 30 . Woorden van een toonaangevende Birma-kenner, één jaar voor de dood van Ne Win, waar de overgrote meerderheid van de analisten toen mee akkoord gingen. Zowat iedereen was er immers van overtuigd dat Ne Win z’n dood wel eens een scheuring zou kunnen teweeg brengen tussen de twee vleugels van de SPDC, die onder leiding staan van respectievelijk Khin Nyunt en Maung Aye. De strijd blijkt anno 2004 echter binnenskamers te zijn uitgevochten in het voordeel van Khin Nyunt. Hoewel de tatmadawtroepen vooral opkijken naar hun sterke leider Maung Aye, lijkt het er toch niet op dat deze versterkte positie van Khin Nyunt ook maar enige vermindering heeft teweeggebracht in de loyaliteit van de troepen. De hoop van velen dat het

28


BBC: Timeline Burma, a chronology of key events, news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/1300082.stm, 11/3/2003, raadpleging: 28/3/2003. Weissink, Alexander, Bang voor de Dame. In: Knack, 11/6/2003, pp.92-93. 29

Oud-dictator Birma overleden, Ne Win bracht Birma aan bedelstaf. In: De Standaard, 6/12/2003.

BBC: Timeline Burma, a chronology of key events. 30

Steinberg, David, Burma, The State of Myanmar, p.15.

21

regime, na de dood van Ne Win, misschien zichzelf ten gronde zou richten, is daarmee in de kiem gesmoord. Het regime heeft nog steeds stevig de touwtjes in handen.

Met deze nogal pessimistische boodschap sluit ik dit stukje geschiedenis af. Ik achtte het noodzakelijk deze geschiedenis te behandelen, daar juist in dat verleden de wortels liggen van heel wat van de huidige problemen. Om te beginnen het kolonialisme met de “Verdeel-en-Heersstrategie” en de annexatie van enkele gebieden die voorheen nooit onder de Burman-koningen hadden geresulteerd. De chaos na de onafhankelijkheid, wat de vrees opwekte van het leger dat het land uit elkaar zou vallen, waarop zij besloten zelf orde op zaken te stellen. Zoals vaak het geval is, bleek het proeven van deze staatsmacht echter verslavend en enkele jaren later kon het leger zich in verschillende stappen steeds dieper inwerken in de verschillende staatsstructuren. En met dit punt kom ik dan terug op de doelstelling van deze thesis: onderzoeken hoe het regime dit heeft gedaan, en waar de openingen liggen voor een democratischer regime.

22

B. ONDERZOEKSVRAAG & METHODOLOGIE Dé grote onderzoeksvraag van deze thesis vermeldde ik reeds in de inleiding en ook de titel spreekt voor zich. Ik wil te weten komen welke strategie het regime in Birma/Myanmar aanwendt om aan de macht te blijven.

De wijze waarop ik dit zal onderzoeken, de methodologie, is door middel van literatuuronderzoek. Veldonderzoek werd overwogen, maar uiteindelijk toch niet opportuun geacht. Ten eerste wordt heel wat van het drugsgeld witgewassen via hotels, restaurants en transportfirma’s. En ten tweede steunen toeristen onrechtstreeks het regime omdat van elke dollar of kyat die zij daar uitgeven ook een deel naar de SPDC gaat en omdat een visum moet worden aangeschaft, waarvoor uiteraard ook moet worden betaald. Hoewel de plaatselijke bevolking liever wel toeristen ziet die teveel geld betalen en hun zo in leven kunnen houden, veroordeelt Suu Kyi deze praktijk van onrechtstreekse steun aan het regime. Dit bracht mij reeds aan het twijfelen. En toen ook de idee van deelname aan een missie van Amnesty International ter plaatse negatief werd beantwoord - enkel researchers van hun hoofdkantoor in Londen mogen mee, daar A.I. zelf nog maar onderzoek mag verrichten in het land sinds februari 2003- heb ik dan ook het besluit genomen me te beperken tot literatuuronderzoek. Toch moet ik hierbij vermelden dat ook dit geen evidentie is als het over Birma gaat. De info is immers beperkt, daar er geen persvrijheid is en buitenlandse journalisten het land wel binnenmogen voor maximum één maand, maar slechts in bepaalde (witte 31 ) gebieden. En zelfs dan hebben zij slechts gedeeltelijk toegang tot bronnen, daar de geheime dienst zó ruim verspreid is, dat mensen heel erg terughoudend zijn om de politieke situatie te bespreken. De info die er wel is, komt dan ook vaak uit tweede hand, van mensen die zijn gevlucht naar het buitenland. Ook exacte cijfers zijn er niet voorhanden, omdat de cijfers van de junta zelf volslagen onbetrouwbaar zijn, dus de cijfers die ik gebruik, zijn de schattingen van internationale organisaties. 31

Witte gebieden zijn deze die volledig onder controle van de tatmadaw staan, bruine zijn dat slechts gedeeltelijk en

zwarte zijn de rebellengebieden, ook wel “free-fire-zones” genoemd. (Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, p.14 )

23

Een regime dat zo lang in het zadel blijft, moet er op één of andere manier in slagen z’n macht te legitimeren. Ik zal aantonen dat de SPDC nauwelijks kan steunen op interne legitimiteit, maar wel gedeeltelijk op externe legitimiteit. Dit is mijn basishypothese. Intern wordt de junta bekampt door grote delen van z’n bevolking, zowel gewapend als ongewapend. De reactie van het regime

hierop is pure repressie, met massale

mensenrechtenschendingen als gevolg, wat z’n legitimiteit in de ogen van de bevolking ondermijnt. In het hoofdstuk over interne legitimiteit zal ik dan ook de drie sleutelspelers in het land, en de tactieken die zij aanwenden om hun doel te bereiken, nader belichten. Deze drie sleutelspelers zijn: de junta zelf, de pro-democratiebeweging en de etnische beweging. Extern wordt het militaire regime echter gesteund door een heleboel Aziatische landen, met name: China, India en de leden van ASEAN, wat de legitimiteit van het regime dan weer doet stijgen. Het model van Suharto in Indonesië leverde de Birmese junta een theorie voor legitimering van hun beleid op. Vele van deze landen steunen Birma echter nog maar sinds de laatste tien jaar. Ik zal aantonen dat enerzijds China een zeer grote rol speelt in deze veranderde houding in de regio, en anderzijds de economische belangen van de verschillende landen zelf. Toch zeg ik slechts “gedeeltelijk” steun van de internationale gemeenschap, omdat de VS en de EU allebei jaar na jaar de sancties tegen het land verstrengen, opdat de verhoopte democratische veranderingen er zouden komen. Een tactiek die weinig zoden aan de dijk heeft gebracht, zal blijken uit mijn analyse van deze sancties, juist door de steun die Birma krijgt in Azië zelf. Verder moet om het even welk regime voldoende financiële middelen hebben om een land onder controle te houden, en dat is zeker zo in Birma, waar rebellenlegers de centrale regering uitdagen. Deze financiële middelen haalt de junta uit verscheidene bronnen. In de eerste plaats uit olie, z’n grootste bron van deviezen. En verder ook teak, edelstenen, toerisme en drugs. Deze cruciale inkomsten zal ik bespreken in het hoofdstuk i.v.m. economisch overleven. Deze redenering wordt ondersteund door de theorie van Jalal Alamgir 32 . Ook hij stelt zich de vraag hoe een regime zichzelf kan legitimeren als het niet eens de economische performantie heeft, waarop andere non-democratieën, zoals China, steunen. Ik gebruik zijn theorie omdat deze een zeer bruikbaar kader aanreikt voor de analyse van autoritaire regimes, en dan specifiek hoe

32

Alamgir, Jalal, Against the Current: The Survival of Authoritarianism in Burma. In: Pacific Affairs, vol 70, n°3,

1997, pp.333-350. Alamgir is assistant-editor van het tijdschrift “International Studies Review”, dat publiceert voor “the International Studies Association” (zie: http://www.isanet.org/); een associatie onder de hoede van de universiteit van Arizona. Alamgir schrijft ook regelmatig stukken voor Brown University, dat deze bijdrage in Pacific Affairs publiceerde.

24

deze erin slagen te overleven. Daarom zal ik hier telkens eerst zijn bevindingen bespreken i.v.m. autoritaire regimes in het algemeen, en vervolgens deze theorie toepassen op de concrete binnenlandse situatie in Birma. Over de externe legitimiteit en het economisch overleven van de Birmese junta daarentegen, zal ik telkens naar andere auteurs moeten teruggrijpen, daar Alamgir deze onderwerpen niet belicht, en er geen alomvattende theorieën hierover bestaan.

Jalal Alamgir z’n analyse begint met het argument dat autoritarisme steunt op zowel structurele als strategische bronnen. Op lange termijn zijn de structurele karakteristieken, zoals traditie, sociale orde, klasse, etnische en religieuze verschillen, enz. het belangrijkst. Over de structurele basis van autoritarisme bestaan meerdere theorieën: •

Modernisatiethesis: autoritarisme komt te voorschijn in een premoderne setting, sleept aan door de instabiliteit van industrialisering en doet beroep op traditie, cultuur en religie.

•

Kapitalismethesis: autoritarisme is gebaseerd op een transnationale kapitalistische alliantie, en is nodig om werk efficiënter te maken en snel exportgeleide groei te promoten.

•

Socialismethesis: autoritarisme is nodig om de revolutionaire ideologie in stand te houden en socialistische transformatie mogelijk te maken.

•

Nationalismethesis: autoritarisme komt vooral voor in heterogene maatschappijen en probeert nationale eenheid en orde in stand te houden.

Alamgir argumenteert dat de structurele basis voor het overleven van het Birmese regime, werd gelegd tussen ’62 en ’88, tijdens het bewind van Ne Win. Ne Win en z’n opvolgers maakten eigenlijk gebruik van een combinatie van verschillende thesissen. 33

1) In de eerste plaats de nationalismethesis. Logische argumentatie, die meer is dan enkel retoriek, want de eenheid bewaren in multi-etnisch Birma was (en is) wel degelijk een zware taak, waaraan het leger moet meehelpen. Ne Win beroept zich dan ook op “de historische rol als herstellers van de Birmese natie en de redders van het land”(“guardian of the state”) die het leger vervult. Om de eenheid in het land te bewaren, moet daarenboven het nationalisme worden gepromoot.

33

Ik zal hier de gebruikte tactieken vooral historisch bespreken, hoe ze in werking werden gezet door Ne Win, als

basis voor de volgende regimes. In de volgende hoofdstukken komt dan aan bod hoe hiermee de recente jaren wordt omgesprongen.

25

2) Ook de modernisatiethesis werd aangewend. Het leger wilde immers bewijzen dat zij, in tegenstelling tot het democratisch regime van U Nu, er wel in zouden slagen om orde op zaken te stellen en daarna de economie en de industrie opnieuw te doen aanzwengelen. Omdat zij echter niet op een normale manier aan de macht kwamen, moesten zij zichzelf verantwoorden door beroep te doen op een Birmese traditie, die van een sterke centrale vorst. Ook andere tradities worden aangegrepen om praktijken zoals dwangarbeid te justifiëren. En verder blijkt ook uit hun teruggrijpen naar de wijdst verspreide religie, boeddhisme, dat zij de modernisatiethesis nuttig achten.

3) Tenslotte werd tevens de socialismethesis toegepast in herwerkte versie : “the Burmese Way to Socialism”, die Ne Win terugkoppelde aan de “originele droom van de AFPFL en Aung San”. Marxistische elementen werden hierbij gemixt met boeddhistische elementen over verandering, op basis van de doctrine “System of Correlation of Man and His Environment”. Wat wél typisch socialistisch was, was de oprichting van raden van boeren en arbeiders, om de idee te geven dat de staat in hun belang handelde. Betogingen van arbeiders door de groeiende tekorten en economische stagnatie, werden echter bruut onderdrukt. Toch nam het regime de voorzichtige beslissing om de boeren te sparen van collectivisering. Heel belangrijke beslissing daar de overgrote meerderheid van de bevolking in die sector werkzaam was (en is). Met deze corporatistische basis probeerde het regime een buffer creëren tegen de beteropgeleide oppositie. Toch kan men niet zeggen dat het regime succes boekte in hun poging om een constante steunbasis te doen bloeien onder de bevolking, vooral door het ontbreken van de mogelijkheid om economische begunstigden te creëren, door de slechte economische performantie. Daarom moet het regime reeds al die tijd rekenen op het leger als voornaamste ruggesteun. De etnische oorlogen houden de troepen bezig en alle voornaamste politieke en economische posities worden bezet door militaire bevelhebbers.

Om de uitdagingen van pro-democratiebewegingen te weerstaan, kan een regime verschillende strategieën gebruiken. Om deze te beschrijven, grijpt Alamgir terug naar Samuel Huntington:

1. Economische Hervormingsstrategie: marktgeoriënteerde veranderingen aanbrengen in het economisch beleid, multilaterale hulp proberen bekomen en economisch pluralisme promoten. 2. Politieke Hervormingsstrategie: burgers een beperkte opening geven om hun ongenoegen te uiten. 3. Secularismestrategie: repressie opvoeren en seculiere waarden benadrukken (of net religieus-fundamentalistische, indien pro-seculiere instituties het regime uitdagen) 26

4. Internationale Alliantiestrategie: allianties afsluiten met andere autoritaire regimes en nationalisme benadrukken. 5. Censuurstrategie: media censureren en communicatie met de buitenwereld beperken.

1) Ne Win heeft er steeds voor gezorgd dat alle media in het land werden gecensureerd, tot op absurde hoogten. Zo overleed in ’96 James Nichols, diplomatiek vertegenwoordiger voor Denemarken, Finland en Zwitserland in de gevangenis, tijdens een drie jaar durende gevangenisstraf wegens het “unauthorized use of a fax machine”. 34

2) Door de aanhoudende economische stagnatie en politieke uitdagingen, moesten de opvolgers van Ne Win, de Slorc, toch ook wel enkele politieke liberaliseringmanoeuvres uitvoeren. Vandaar de verkiezingen van ’90, die zij hadden verwacht te winnen. Dit bleek echter een serieuze misrekening, dus van dan af, hanteert de Slorc een duale strategie. Enerzijds proberen zij het overdragen van de macht zo lang mogelijk uit te stellen, wat wel degelijk lukt. Anderzijds proberen zij alle mogelijke oppositieleiders zoveel mogelijk onder druk te zetten, zodat deze het opgeven. Deze tweede pijler lijkt echter minder goed te lukken. Suu Kyi slaagt er immers in om de legitimering van het regime ongewapend onderuit te halen, door te stellen dat democratie, scheiding van de machten en mensenrechten compatibel zijn met boeddhisme en Birmese tradities. En haar onder huisarrest plaatsen, heeft enkel nog bijgedragen tot haar populariteit, en de pariastatus van het regime in de ogen van de internationale gemeenschap nog verhoogd. Maar de werkzaamheden van de oppositiepartijen worden wel degelijk enorm gedwarsboomd, onder meer door het reeds vermelde verbod op het produceren van literatuur, maar ook door allerlei andere maatregelen. Om er maar enkele te noemen: verbod op vergaderingen van meer dan vijf personen, gevangenisstraffen o.b.v. drogredenen als het maken van video’s of het in bezit hebben van buitenlands geld, verbod om met vreemdelingen te praten of iemand te laten overnachten in je huis zonder voorafgaandelijke toestemming,… 35

3) Het regime maakt ook gebruik van de Internationale Alliantiestrategie, via het benadrukken van nationalisme en het onderhouden van contacten met in de eerste plaats China, maar het laatste decennium ook met Noord-Korea, Rusland e.a. 34

Alamgir, Jalal, Against the Current: The Survival of Authoritarianism in Burma, p.345. Deze kwestie wordt

bevestigd door Minka Nijhuis in: Nijhuis, Minka, Smokkelwaar. Verhalen uit Birma. Amsterdam, Contact, 1998, 174p. 35

Heel wat van deze zaken zijn trouwens van toepassing op de gehele bevolking, wat een bewijs is van het klimaat

van angst dat de junta creëert in dit land.

27

4) En tenslotte maakt het regime tevens gebruik van de Economische Hervormingsstrategie, daar zij heel wat liberaliseringen hebben doorgevoerd, zoals in de oliesector, en Japanse hulp proberen bekomen door enkele hervormingen.

Verder voegt Jalal er nog aan toe dat hij twee andere thesissen niet behandelt wegens hun evidentie. Autoritaire regimes overleven ook dankzij brute oppressie van het volk. Maar dat is evident, aangezien zij anders deze naam niet zouden krijgen. En bovendien komt er als laatste poging om te overleven, na liberalisering, vaak democratisering, maar dit betekent eigenlijk het einde van het oude regime, een overgave.

Alamgir concludeert dat, gegeven deze elementen, het autoritair regime in Birma niet oneindig zal blijven bestaan. Een mogelijkheid zou zijn dat het leger zich volledig terugtrekt en dat er een westerse democratie komt, maar meer waarschijnlijk is een Aziatische democratie, waarbij een sterke staat en een sterk leger naast een zwak verkozen parlement staan. Deze democratie zal bovendien waarschijnlijk worden bereikt door onderhandelingen en niet door massamobilisatie van de bevolking. En tenslotte, stelt Alamgir, is ook de internationale omgeving van belang voor de overleving van het regime. De generaals beseffen dit ook. Getuige daarvan is “Declaration 1/90” van de Slorc, waarin deze stelt dat het regime z’n legitimiteit niet komt van het volk, maar wel van z’n aanvaarding door de VN en de wereld. Bovendien beroepen de generaals zich op artikel 2.7 van het "VN Charter" dat interventie in binnenlandse zaken van een land veroordeelt. Als passend antwoord hierop, citeer ik Silverstein, die stelt dat het ondertekenen van het VN Charter een land niet beschermt tegen elke terechte kritiek: “The Charter does not erect a wall around a state and exclude the United Nations and its members from using their eyes, ears and voices to learn about, report and call attention to violations of human rights anywhere in the world. Neither does the Charter provide for a member to select which item in the treaty it will honour and which it will not. Having taken no exceptions when it signed the Charter, it is obligated to honour all provisions.” 36 Economisch zou ASEAN het meest invloed kunnen hebben op het regime, terwijl democratische transitie vlugger zou worden bereikt als China z’n grootschalige militaire hulp stop zou zetten. Dit laatste zal echter waarschijnlijk pas gebeuren als China zelf z’n beleid liberaliseert...

36

Silverstein, Josef, Burma and the World, p.125. In: Taylor, Robert, Silverstein, Josef, Rüland, Jürgen, e.a., Burma:

Political Economy under Military Rule. London, Hurst&Company, 2001, 168p.

28

Mijn persoonlijke analyse wordt dus ondersteund door deze theorie, maar ik zal Alamgir z’n werk nog verder aanvullen en actualiseren. Veel van Alamgir z’n ideeën worden door de recente ontwikkelingen bevestigd, zoals de onderhandelingen over een democratie waarin het leger sowieso nog een rol zal spelen en Suu Kyi een fundamentele positie heeft. Of de manier waarop de protesten in mei 2003 werden onderdrukt, met een nieuwe periode van huisarrest voor Suu Kyi als gevolg, wat meteen aantoont dat de aangehaalde strategieën ook vandaag nog steeds worden gehanteerd. Meer dan Alamgir echter, zal ik veel meer nadruk leggen op de rol van de internationale gemeenschap en op het economisch overleven van het regime. Daar nu ook de Karen, de grootste rebellengroep die nog actief strijdde tegen de tatmadaw, onderhandelt over een wapenstilstand, wordt het binnenlands verzet heel wat kleiner, en zal, mijns inziens, de rol van de internationale gemeenschap nog veel crucialer worden. Bovendien blijkt de visie van Alamgir i.v.m. China ook niet helemaal te kloppen, daar deze zonder wijzigingen in het binnenlands beleid, de laatste maanden toch een wat kritischere houding is gaan aannemen onder druk van de VN en de regio. Maar over dit alles, later meer.

Voor de opdeling in hoofdstukken heb ik me laten leiden door m’n basishypothese, dat het regime geen interne legitimiteit heeft, maar wel gedeeltelijk kan steunen op externe legitimiteit en economisch overleeft dankzij de rijke bodem van het land en de nood aan die producten in de buurlanden. Ik zal wel, zeker in het hoofdstuk over interne legitimiteit, steeds terugkoppelen naar deze alomvattende theorie van Jalal Alamgir.

Bij elk hoofdstuk zal ik telkens duidelijk aangeven welke aspecten van de problematiek ik behandel, en waar de grenzen liggen van m’n onderzoek, zodat het makkelijk wordt om op mijn werk in te pikken en verder te gaan waar ik ben gestopt.

29

C. INTERNE LEGITIMITEIT In dit hoofdstuk wil ik het eerste deel van m’n hypothese aantonen, namelijk dat het regime nauwelijks geniet van interne legitimiteit. Om dit aan te tonen, begin ik noodzakelijkerwijs met een stukje theorie, dat ik vervolgens toepas op de toestand in Birma. Daarna volgt een uiteenzetting over de drie sleutelspelers in het land, nl. het militair regime zelf, de prodemocratie-beweging waar de NLD deel van uitmaakt, en de etnische beweging. Deze drie groepen zullen er immers in de toekomst in moeten slagen om samen te werken aan een regime dat wél legitiem is in de ogen van de bevolking . Zij zullen compromissen moeten sluiten om een leefbare maatschappij uit te bouwen, rekening houdend met de verzuchtingen van alle drie de bewegingen. Vandaar dat het van belang is om eens duidelijk te stellen waar deze drie groepen voor staan en met welke problemen zij te kampen hebben. Ik eindig dit hoofdstuk tenslotte met een beknopt verslag over de slechte mensenrechtensituatie in het land. Dit lijkt mij noodzakelijk daar dit vandaag de dag officieel de grootste beweegreden is voor de internationale gemeenschap om iets van actie te ondernemen, en zeker voor het volk zelf zijn de continue intimidaties het belangrijkste argument om het regime als illegitiem en onwenselijk te zien.

Maar dus eerst een stukje theorie. Voor dit hoofdstuk gebruik ik als leidraad de theorie van Muthiah Alagappa en in mindere mate deze van Bruce Matthews.

1) THEORIE Laten we beginnen met één van de talloze definities van politieke legitimiteit: “the belief of rightfulness of a state, in its authority to issue commands, so that the commands are obeyed not simply out of fear or self-interest, but because they are believed to have moral authority, because subjects believe that they ought to obey” 37 . Ik koos deze definitie van legitimiteit omwille van het tweede deel: ook in Birma zal het overgrote deel van de bevolking de tatmadaw gehoorzamen, maar dat is omwille van vrees voor hun leven of lichaam, en niet omdat er moreel gezag van deze soldaten uitgaat of omdat men vertrouwen zou hebben in hun goede capaciteiten als leiders. En juist dat is volgens deze definitie hét essentiële verschil tussen een persoon of een

37

Barker, Politicical Legitimacy and the State. Oxford, Clarendon Press, 1990, p.11.

30

groep die als legitieme heerser wordt gezien in de ogen van de bevolking, of als een brute dictator.

Legitimiteit bestaat uit meerder elementen. De theorie waarop ik mij baseer om deze te bespreken is die van Muthiah Alagappa. Deze theorie reikt een heel nuttig kader aan om de gebeurtenissen in te vatten, daar Alagappa uitgaat van de specifieke situatie in Zuid-Oost-Azië. Heel wat van de landen in deze regio hebben immers met gelijkaardige legitimiteitsproblemen te kampen. Het leger speelt vaak een grote rol, denk maar aan Cambodja of Indonesië, en als zij na een coup de macht afstaan aan een volksparlement, duiken problemen op, waar ook Birma nu tijdens de onderhandelingen op stuit: hoe ver kan de rol van het leger worden beperkt? Wat met de kwestie van amnestie? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het volk weer vertrouwen krijgt in de politiek, als ook enkele van hun vroegere onderdrukkers in de nieuwe regering moeten opgenomen worden? Al deze prangende vragen, kunnen niet zomaar in een vacuüm worden opgelost. Je moet ergens op kunnen terugvallen, en dan is een theoretisch kader een uiterst handig hulpmiddel. En deze theorie van Alagappa, levert de basis voor zo’n kader, daar hij duidelijk stelt naar welke elementen je moet kijken om legitieme macht te hebben in de ogen van de bevolking. Alagappa onderscheidt vier elementen in z'n analyse van legitimiteit: 38 •

Gedeelde waarden en normen (het normatieve element): Deze normen en waarden komen er niet zomaar. Ze moeten worden gecreëerd en de elite speelt daar een grote rol in. Als het creëren van zo’n gemeenschappelijke identiteit zeer moeilijk blijkt, proberen overheden hun recht om te heersen vaak op andere, minder standvastige elementen te baseren: “The forging of a shared identity (required to legitimate the nation-state) and the forging of a shared normative order (required to legitimate the regime) are difficult, long-drawn-out, conflict-prone processes. In the absence of a shared normative order or a weak one, governments claim the right to rule on the basis of other rationales. (…) These rationales are open to rival interpretations and are less enduring” 39 . Van belang bij het creëren van zulke waarden en normen, is dat ze

38

Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia. The Quest for moral authority. Stanford, Stanford

University Press, 1995, pp.15-29. Alagappa is directeur van het “East-West Center Washington”. Voor een uitgebreidere uitleg over legitimiteit, zie o.m.: Weber, Max, Theory of Social and Economic Organisation. Ed. by Talcott Parsons. New York, Free Press, 1964. 39

Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, p.58.

31

gebaseerd zijn op geschiedenis en cultuur. Als er dan groepen in de samenleving zijn, die andere ideologieën vertolken, zullen deze moeite hebben met het verkrijgen van een grote aanhang door een gebrek aan gedeelde waarden. Van zodra deze echter na een hele periode toch aan populariteit winnen, vormen deze bewegingen een uitdaging voor het regime, daar zij de legitimiteit zullen ondermijnen door andere waarden voorop te stellen, wat uiteindelijk kan leiden tot een legitimiteitscrisis van het regime 40 . •

Conformiteit met de gevestigde regels (procedureel element): als personen legitieme macht verwerven via de gevestigde regels, dan zal deze macht slechts in de marges worden betwist. Het kan echter ook gebeuren dat een regime initieel toch legitimiteit geniet zonder de juiste procedure te hebben gevolgd, omwille van andere redenen, zoals charismatische autoriteit. In nog andere situaties kan het zelfs zijn dat een staatsgreep niet illegitiem is, omdat er voorheen gewoon geen echt regime was. Het belangrijkste is dan het effectief en goed gebruik van macht, het volgende element.

•

Goed gebruik van macht (performantie-element): De regering moet handelen op basis van wetten en de macht gebruiken ten voordele van de maatschappij. Zeker in nieuwe democratieën is performantie héél belangrijk voor de legitimiteit. Gevestigde democratieën hebben meestal de capaciteit om zichzelf zonder crisis te herpakken 41 , maar zelfs in deze maatschappijen kan een lange periode van ineffectiviteit de legitimiteit ondermijnen.

•

Instemming van de onderdanen (instemmingselement): Dit is een cruciaal element want zonder de toestemming van het volk, zonder publieke erkenning, heeft het regime geen autoriteit. Maar het soort van instemming en de rol ervan kan heel erg variëren: “In general, consent implies a duty to obey the government in matters under the jurisdiction of the state, irrespective of the content and outcome of commands. This however is not the same as blind obedience” 42 .

40

Men spreekt over een legitimiteitscrisis van het regime, indien de basiswaarden van de politieke en sociale orde

worden betwist. 41

Alagappa geeft hierbij het voorbeeld van Amerikaans president Bush Sr., die in ’92 werd verslaan bij de

verkiezingen omwille van de slechte economie, hoewel de legitimiteit van z’n administratie nooit in vraag werd gesteld. 42

Friedman, R., The concept of authority in political philosophy. In: Flathman, Richard E., (ed.), Concepts in Social

and Political philosophy. New York, Macmillan, 1973, pp.127-131.

32

Een volk is bovendien geen eenheid, maar kan worden onderverdeeld in verschillende groepen. Een zeer belangrijke groep voor het regime, is de elite, daar deze toegang hebben tot heel wat machtsbronnen en meer politiek geëngageerd zijn. Maar de groep waarbij het regime het meest op z’n tellen moet letten, zijn deze die de effectieve capaciteit hebben om de massa op grote schaal te mobiliseren. Zolang de grieven op lokaal vlak worden geuit, is er eigenlijk weinig te vrezen. Van zodra deze groepen er echter in slagen om de massa op nationaal vlak te coördineren, wordt het veel moeilijker om de situatie onder controle te houden. Het omgekeerde van instemming van het volk is natuurlijk ongehoorzaamheid en indien er op grote schaal ongehoorzaamheid is, daalt in de eerste plaats de legitimiteit van de regering, en in de tweede plaats eventueel die van het regime. Als de overheid deze protesten dan bovendien beantwoordt met repressie, daalt z’n legitimiteit nog meer. Door massaal dwang te gebruiken, toont het regime dat het eigenlijk zwak in z’n schoenen staat: ” It reflects the ineffectiveness of coercion and the weakness of the government’s legitimacy. It can further undermine its legitimacy even from the perspective of those who are not its target” 43 . Als de situatie echter dreigt uit te lopen op complete anarchie, en het regime dan repressie gebruikt om orde te herstellen, kan de legitimiteit van een zwak regime hierdoor stijgen.

Indien de bevolking tevreden zou zijn over alle vier deze elementen, dan bezit het regime een heel hoge graad van legitimiteit. Dan wordt het uitoefenen van macht, een recht en gehoorzaamheid, een plicht. Toch zijn deze vier elementen onderhevig aan veranderingen doorheen de tijd, waardoor finaal geen enkele politieke institutie permanent legitiem is. Laten we nu deze theorie toepassen op Birma 44 .

Reeds met het eerste element, gedeelde waarden en normen, gaat het mis. De leden van de centrale regering behoren immers tot de Burman-meerderheid en prediken voortdurend “nationale eenheid”. Een stelling waar de andere etnische groepen geen oren naar hebben. Vandaar dat deze na de koloniale periode, van bij het begin, onafhankelijkheid of autonomie eisen, en die groepen die dit recht niet krijgen, starten het gewapend verzet. Na de militaire coup, maakt Ne Win duidelijk dat het leger geen separatisme zal dulden, waarna zowat alle etnische 43


44

Hoewel Alagappa zelf case-studies bespreekt in z’n boek, waaronder over Birma, blijft hij daarin zeer algemeen,

en past eigenlijk niet echt z’n eigen theorie toe. Ik doe dit hier wel.

33

groepen een guerrillaoorlog starten 45 . De basis waarop het regime zichzelf legitimeert, “law and order” en “noodzaak aan nationale eenheid” (de nationalismethesis), wordt dus al niet door de gehele bevolking erkend als fundamentele waarde. En door de ingewikkelde mix van etnische groepen in het land, is het creëren van een gemeenschappelijke identiteit al helemaal een onmogelijke opgave.

Ook met het volgende element is het logischerwijs pover gesteld, daar een militaire coup natuurlijk in geen geval de normale procedure is om aan de macht te komen. Van charismatisch autoriteit, waar bijvoorbeeld Khomeini van genoot, is er ook nauwelijks sprake omdat het volk Ne Win zeker niet als een echte leider zag, wegens z’n bekendheid als playboy en gokker, als een politiek lichtgewicht 46 .

Dan komen we bij het derde element, performantie. Alweer geen goed rapport voor de junta. Birma is sowieso al een moeilijk te besturen land door de slechte bereikbaarheid van de bergachtige grensstreken, en de situatie wordt natuurlijk nog veel slechter als er verschillende groepen in die grensstreken een guerrillaoorlog zijn begonnen. Als daarenboven nog eens alle belangrijke posities van de politieke, economische en rechterlijke macht, inclusief de administratie, worden bezet door militairen die hiervoor geen opleiding hebben genoten, is ‘good governance” ver te zoeken. Ook op economisch vlak is de situatie desastreus. Regelmatig zijn er voedseltekorten en het land dat eens “de rijstschuur van de wereld” was, komt nu tot grote woede van de bevolking in de groep van “Minst Ontwikkelde Landen” terecht. Het regime kan dan ook niets anders dan geleidelijk aan openingen creëren voor buitenlandse investeringen (de Economische Hervormingsstrategie), met grootschalige investeringen in de oliesector als gevolg. Resultaat: het leger wordt sterker, daar 40% van de publieke uitgaven naar defensie gaan. Er vloeit hiervan nauwelijks geld naar de gezondheidszorg of andere cruciale domeinen. En als het Westen eindelijk reageert op de wantoestanden in het land, doet ze dit door middel van sancties (die in het volgende hoofdstuk zullen worden geëvalueerd), waardoor de economische situatie nog rampzaliger wordt. Op alle vlakken, behalve het militaire vlak dan, slechte performantie dus.

En dan tenslotte het vierde element: instemming van de bevolking. Na de hele uiteenzetting die hierboven staat, is het wel duidelijk dat ook dit een vage droom is. Geen publieke erkenning van autoriteit, geen steun van groepen die van rijkdom meegenieten wegens de slechte economische 45

Voor een lijst van alle gewapende groepen, inclusief de datum van eventuele wapenstilstand: zie Bijlage F.

46


34

toestand 47 , heel wat groepen die oproepen tot verzet tegen het regime. En als de protesten dan nog eens met bruut geweld worden onderdrukt, wordt publieke erkenning helemaal een onmogelijke zaak: “By firing on fellow Bama and killing thousands, they have done the unthinkable. To circumvent the illegitimacy of the military-socialist regime of which it is the de facto successor, Slorc has linked its right tot rule to the legitimacy of the armed forces: the tatmadaw. (…) In sum, Slorc’s goal is to legitimize the military as a constitutional but extrapolitical institution with the power to define the bound of politics - in other words, the right to deligitimize politics, to depoliticize the political” 48 . Slorc wil en kan de macht niet delen, daar ze de rol van het leger willen formaliseren. Daarom zoeken ze dan maar externe legitimiteit, die ze ook vinden binnen Azië.

Alagappa gaat een deel van z'n theorie specifiek concentreren op autoritaire regimes. Deze legitimeren zichzelf meestal op een negatieve wijze. Het leger, of een persoon gesteund door het leger, grijpt de macht om “law and order” te herstellen, of om het land te beschermen tegen een buitenlandse dreiging. Deze coup krijgt dan vaak de steun van die groepen die ontevreden waren met het vorige regime. Autoritaire regimes proberen vaak zichzelf te legitimeren op basis van performantie (herstel van “law and order” of levering van materiële goederen) of op basis van de persoonlijke autoriteit van de leiders. Toch kunnen deze regimes zich niet té sterk beroepen op performantie want dit stelt vele problemen. Zodra de orde immers helemaal is hersteld, kan men zich hierop niet meer baseren als reden voor het verderzetten van de machtsuitoefening. Aan de andere kant moet de overheid er toch in slagen op een redelijke termijn orde te creëren, of ze komt helemaal in diskrediet. Gelijkaardig dilemma op vlak van economische performantie. Een goed resultaat op dit vlak zal op lange termijn voor conflicten zorgen tussen de junta en de nieuwe groepen die zijn ontstaan door de economische bloei. Zij zullen inspraak eisen om hun belangen te kunnen verdedigen. Deze belangen zullen meer dan waarschijnlijk indruisen tegen die van de machthebbers, met clashes als gevolg. Economische mislukking echter, zullen het regime ook in het nauw drijven, doordat ze hun (frequente) belofte van economische welvaart niet nakomen. De belangrijkste problemen zijn echter de geringe capaciteit om zichzelf in stand te houden door vernieuwing en het gebrek aan morele verantwoording. Fysieke zekerheid en voldoende etenswaren zijn wel een noodzakelijke, maar geen voldoende basis voor morele verantwoording. 47

Er zijn natuurlijk wel lokale officieren die het goed hebben, maar dit komt grotendeels door hun eigen zaakjes in

plaatselijke mijnen of drugshandel, en niet door grote geldsommen die van de centrale regering zouden komen. 48


35

Ook aan sociale en politieke aspiraties van de geregeerden moet in zekere mate tegemoet gekomen worden, wil de autoriteit blijven bestaan. En naast de processen in eigen land, moet zo’n autoritair regime ook nog rekening houden met de politieke en economische ontwikkelingen op internationaal niveau. Zo was tijdens de Koude Oorlog de steun van de VS en de SU een belangrijke factor in de instandhouding van heel wat autoritaire regimes. Na de Koude Oorlog sloeg deze steun echter om in het promoten van mensenrechten en democratische waarden, wat logischerwijs in het nadeel van dictaturen is. Tot slot hebben autoritaire regimes door hun natuur, sowieso een aanleg tot legitimiteitscrisis. Hun basissen (charisma, performantie en eventueel buitenlandse steun) kunnen moeilijk over een lange termijn worden volgehouden en kunnen worden uitgedaagd door een grotere macht. Dit gecombineerd met een geringe capaciteit tot “self-renewal”, maakt de kans op een crisis reëel. 49

Ook deze theorie van Alagappa is rechtstreeks toepasbaar op Birma. Reeds in ’62 legitimeert de junta zich op negatieve wijze, door te stellen dat enkel zij “law and order” kunnen herstellen. De strijd van de etnische groepen, zorgt ervoor dat het regime zich nog steeds op deze claim kan baseren. De “National Security” ideologie, die moet zorgen voor de instandhouding van de staat en het regime, is gebaseerd op de -veelvoudig herhaalde zogenaamde “Three National Causes”: “Non-disintegration of the Union; Non-disintegration of national solidarity; Perpetuation of national sovereignty”. Om te komen tot een “vredevolle, moderne en welvarende natie” heeft de regering ook “The Twelve Objectives” en “Four Desires” gedefinieerd. Die doelen moeten koste wat het kost worden bereikt, dus om het even welk tegenstand wordt illegitiem verklaard. 50 Slechte economische performantie drijft hen inderdaad in het nauw, daar de bevolking gekrenkt is in z’n eer door de degradatie tot MOL en ook het feit dat de junta moet afwijken van z’n geplande strategie en het land niet langer gesloten kan houden voor buitenlandse invloeden en geld, kan worden gezien als een nederlaag. Morele verantwoording en procedures voor opvolging zijn er ook niet, en de geregeerden kunnen op geen enkele manier hun verzuchtingen bekend maken. Internationaal geniet de SPDC wel steun van z’n regio maar niet van het Westen of de VN. Buitenlandse pleidooien voor verandering worden gezien als bemoeienissen van mensen, die een verkeerde perceptie zouden hebben van de complexe omstandigheden in het land, van de Birmese mentaliteit en de speciale positie van het leger. Bovendien stelt Khin Nyunt dat deze pogingen contra-productief werken: “Once the new Constitution has emerged, power will be transferred to a constitutional government. This will happen a lot faster if the negative elements 49

Alagappa, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia, pp.61-63.

50

Deze belangrijke onderdelen van de ideologie, zijn terug te vinden in Bijlage D.

36

inside the country would stop fomenting unrest. Democracy would come sooner rather than later if outside powers would stop applying undue and unwarrented pressure and would stop imposing sanctions. (They should) concentrate their efforts on furthering the cause of the whole population of Myanmar, instead of one individual and her organization”

51

. Het regime probeert dus een

beeld op te hangen dat het transitieproces bezig is, maar in werkelijkheid is die Conventie, zoals vermeld, helemaal geen democratisch orgaan. Zo is één van de stellingen die zeker in de grondwet zouden moeten staan, dat de toekomstige president militaire ervaring moet hebben, en dat de 3 veiligheidsportefeuilles (defensie, binnenlandse zaken en grensgebieden) moeten worden voorbehouden aan militaire officieren. Bezwaarlijk te beschouwen als een “compromis onder de verkozenen”…

Deze theorie van Alagappa toont dus aan dat het regime slecht scoort op de verschillende elementen die Alagappa aanduidt als noodzakelijk om macht uit te oefenen, die legitiem is in de ogen van de bevolking. Noch op vlak van gedeelde waarden en normen, noch op vlak van procedures, performantie of instemming van de bevolking kunnen de tatmadaw vandaag de dag terugvallen. Ook is er geen charismatische figuur à la Khomeini, waar de bevolking achter staat, noch zijn er procedures vastgelegd om opvolging te regelen, waardoor “self-renewal” nooit vlekkeloos verloopt. Hierdoor kan de junta niets anders doen dan zich volledig beroepen op z’n enige binnenlandse steungroep: het leger zelf.

51

Interview met Khin Nyunt. In: Asiaweek, “We restored order”, 17/12/’99, p.36.

37

2) STERKTES EN ZWAKTES VAN HET REGIME Daar het huidige bewind, de SPDC, de belangrijkste speler is in het Birma van vandaag en zeker een rol zal blijven spelen in een eventueel nieuw democratischer regime, is het wel belangrijk om eens te kijken hoe de zaken er voor hen voor staan, hoe zij zich georganiseerd hebben in de maatschappij, en wat daarbij hun sterke en hun zwakke punten zijn.

2.1 STERKTES Het militair regime heeft bovenal zeer veel vertrouwen in z’n eigen missie als politiek heerser, als “guardian of the state”, en bij uitbreiding als beschermer van de Birmese boeddhistische cultuur. Dit vertrouwen is duidelijk geworden, doordat ze hun coup legitimeerden in de naam van “effectiviteit en efficiëntie”. U Nu was er niet in geslaagd om de orde te herstellen in de natie, dus zij zouden dat wel doen. Bovendien werd deze beweging van het leger aanvankelijk niet gezien als een coup, maar als een overgang naar een ander bestuur, net zoals in de 2 jaren (’58-’60) van Ne Win’s regering met een grondwettelijke overheid. In deze overgangsperiode zou er een einde komen aan de heersende chaos. De overgangsperiode is echter iets langer uitgevallen dan twee jaar… Om de eenheid te bewaren, moest volgens Ne Win het nationalisme worden gepromoot. Daarbij moet echter worden vermeld dat dit promoten om meer dan één reden een stokpaardje van de generaals was. Tegelijk wilde Ne Win hiermee immers xenofobie kweken tegen de kapitalistische klasse, die vooral bestond uit Chinese en Indische handelaars. Anti-Chinese betogingen waren het gevolg en tegen 1965 moeten zo’n 300.000 van hen het land hebben verlaten. Voeg hierbij nog eens de “citizenship laws”, waarbij vele privileges slechts toegankelijk waren indien je je Birmese achtergrond kon bewijzen tot 1823, en je beseft dat het ondernemerschap in dit land vernietigd werd. Ook t.o.v. Aung San Suu Kyi wendt het latere regime deze tactiek aan, door haar voor te stellen als “bezoedeld bloed”, daar ze getrouwd was met een Brit, Michael Harris. Alweer een bewijs dat de nationalismethesis, waar Alamgir het over heeft, nog steeds heel hoog in het vaandel wordt gedragen. Als je bovendien kijkt naar de huidige situatie, is het regime behoorlijk goed in z’n missie geslaagd, kun je wel stellen. Zowat alle rebellenlegers hebben immers de strijd gestaakt, hoewel

38

dat vaak niet het gevolg is van een militaire overwinning door de tatmadaw, maar het resultaat blijft hetzelfde: zowat het hele land staat officieel weer onder controle van de centrale regering. 52

Een tweede factor waardoor het leger erin slaagt de touwtjes in handen te houden, is de absolute controle over politieke ideologie en het politieke leven tout court, de censuurstrategie. Ze zijn erin geslaagd om een zeer sterk gecentraliseerde, unitaire staat op poten te zetten, met militaire structuren die de hele landoppervlakte bedekken. De “civil society” wordt op alle mogelijke manieren onder controle gehouden, als het moet met repressie en geweld, waar ze de middelen voor hebben. 53

Ten derde beroept de junta zich op culturele tradities om zichzelf te legitimeren, en dan voornamelijk op aspecten van de prekoloniale traditie in verband met het paradigma van de autoritaire regering. Die traditionele cultuur staat bol van beelden van een “heilig centrum” (Oud Birmees: “nagaya”), en koningen (“yahzahs”), die een absolute autoriteit (“padaithayit”) hebben over de “periferie”(“daitha”) 54 . De vroegere Birmese monarch was “the lord of everything that exists, including life, hair and head of his subjects” 55 . Zowel Ne Win als z’n opvolgers maken gretig gebruik van verwijzingen naar deze aloude traditie van despotisme en claimen dat dit de authentieke uitdrukking van een legitiem Birmees beleid is. Bruce Matthews gaat behoorlijk ver mee in deze redenering door te stellen dat “Sixtythree years of colonial rule and a bare dozen of parliamentary democracy were not enough to wash away the strong cultural-political connection with the past”

56

. Ook een andere

vooraanstaande Birma-watcher, Robert Taylor, zou deze mening delen. Ik ga hier echter niet mee akkoord, daar geen enkel volk voorstander kan zijn van willekeurige executies van een despoot of andere zulke wanpraktijken. En het volk maakte reeds duidelijk tijdens opstanden als“Rangoon Spring”en tijdens de verkiezingen van 1990, dat ook zij hier niet mee gediend zijn. Als passend antwoord hierop, citeer ik Alagappa: “There is (also, red.) another Burmese tradition of rulership. This is the tradition of the min-tara, a just king, who is chosen by the people and whose power and authority derive from a compact with the ruled, whereby the ruler is required to govern justly and to be highly moral. The implication of this tradition is that (…) it is the 52

Matthews, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in Myanmar. In: Pacific Affairs,

vol71, n°1, 1998, pp.7-23. Ik maak gebruik van Matthews zijn ideeën, maar ga niet akkoord met alles wat hij schrijft. Daar waar ik toch onderdelen overneem waar ik mij maar gedeeltelijk kan in vinden, zal ik dit duidelijk aangeven. Verder heb ik z’n theorie aangevuld met heel wat eigen bevindingen. 53

Ibidem.

54

Maung, Mya, The Burma Road to Poverty. New York, Praeger, 1991, p.xxiii.

55

Matthews, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in Myanmar, p.12.

56

Ibidem.

39

governed who determine the legitimacy (…) of rulers”

57

. Met tradities kan dus zowel een

voorkeur voor een sterke leider, als een voorkeur voor een democratische leider worden bewezen. Ik vermeld dus ook dit argument enkel en alleen omdat het regime het gebruikt (de modernisatiethesis), maar ga zeker niet mee in de redering zoals vele anderen dat wel doen. Bovendien is de civil society in Birma sinds vanouds goed georganiseerd, en ik vermoed dat, van zodra zij de kans krijgen, zij zich behoorlijk snel opnieuw zullen ontwikkelen.

Een vierde factor die de junta versterkt is de strikte organisatie van de State Peace and Development Council 58 . De SPDC bestaat uit twee uitvoerende organen. Ten eerste de Raad, die bestaat uit 18 generaals en een admiraal. En ten tweede, het Kabinet van de Ministeries, dat bestaat uit 39 leden. Eventjes heeft er iets bestaan als een “Advisory Bord” voor oudere Slorcofficiëlen, maar in 1997 werd deze alweer opgedoekt. De drie sterke mannen van de SPDC zijn Khin Nyunt, Than Shwe en Maung Aye (deze laatste aanvankelijk met steun van Tin Oo, die echter in februari 2001 omkwam in een helikoptercrash). Hoewel het regime als één blok wordt voorgesteld, is dit niet het geval. Er zijn meningsverschillen, maar deze worden tot nu toe voornamelijk binnenskamers uitgevochten. Generaal Maung Aye is bekend als een hardliner, die tegen het ASEAN-lidmaatschap is, tegen om het even welke toegeving aan de etnische groepen of de NLD, en bereid om elk protest met geweld de kop in te drukken. Luitenant Generaal Khin Nyunt daarentegen, de huidige premier (sinds 25/8/2003), is eerder voorstander van dialoog, overtuiging en diplomatieke middelen. Hij is meer begaan met het imago van z’n land, daar hij inziet dat bondgenoten nodig zijn om té grote invloed van China binnen de perken te houden: “In comparison with Maung Aye, he is “more worldly” and sophisticated, and recognizes the importance of managing public opinion. Moreover Khin Nyunt has been instrumental in brokering and managing the ceasefires with the former Communist Party of Burma/Myanmar insurgents, drug warlords, and ethnic insurgents. He has been responsible for efforts to restore the international credibility of Birma/Myanmar through vigourous propaganda and skilfull diplomacy. An ethnic Chinese, he is close to the Chinese government” 59 . Reeds sinds ’83 is hij het hoofd van de geheime dienst, mede door de ruggesteun van Ne Win. Hij heeft echter nooit rechtstreeks deelgenomen aan gevechten, waardoor de troepen meer opkijken naar Maung Aye. 60

57


58

Voor de leden van de SPDC: zie Bijlage C.

59

International Crisis Group, How strong is the military regime? Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°11,

21/12/2000, p.6, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1259&l=1, raadpleging: 15/9/2003. 60

International Crisis Group, How strong is the military regime?, pp.6-8.

Matthews, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in Myanmar, pp.13-14.

40

Toch hebben ze allen uiteindelijk één en hetzelfde doel: controle van het land door de tatmadaw. Het leger is een loyale en gedisciplineerde bondgenoot van het regime. Zij krijgen dan ook een privilege dat andere leden van de bevolking niet genieten: makkelijke toegang tot schaarse bronnen en een familie die niet regelmatig wordt lastiggevallen met vragen om geld of arbeiders. Bovendien ontvangen de 450.000 soldaten (soms) soldij, wat hen meteen de enige economisch afhankelijken van het regime maakt. En daarbij moet dan nog eens zo’n ruw geschatte 85.000 mensen aan worden toegevoegd van de politie of milities. Een rekensommetje van Matthews: “The larger the armed force, the greater numbers who will depend on it for livelihood and the priviliged lifestyle it can lead to. In addition, it can be assumed that each member of the forces has somebody to support. A reasonable figure could be a family of four, which in turn suggests that two million people receive immediate profit and security from SPDC rule. A further estimation given to me suggests that each of these in turn probably shares his or her privileges directly or indirectly with a couple of friends or relatives, bringing the total to four million, or 10 percent of the population, who, in one way or another, materially benefit from the regime” 61 . In financiële termen betekent dit dat er biljoenen dollars naar het leger vloeien, waardoor het land in ’94 op de 37ste plaats stond in de wereld op vlak van defensie-uitgaven, t.o.v. 130ste op vlak van ontwikkeling. Van de 47 Minst Ontwikkelde Landen, heeft Birma het grootste leger en is na Yemen de grootste importeur van wapens…

Als vijfde factor van sterkte van het regime, vermeldt Matthews een groeiende stedelijke middenklasse, die kan profiteren van de liberaliseringsmaatregelen die het regime heeft doorgevoerd, maar enkel als ze met de junta willen samenwerken. In deze groep zit nog steeds een groot aandeel Indische en Chinese handelaars, wat de onlusten tegenover deze inwijkelingen opnieuw zou kunnen doen opleven. Toch controleert het regime zelf aanzienlijke delen van de private economie, wat hen de nodige financiële middelen verschaft. 62

Ten zesde zorgt een zeer uitgebreide geheime dienst ook voor het instandhouden van het regime. Eén op zeven Birmezen zou een informant zijn, wat natuurlijk een klimaat van vrees en wantrouwen creëert. De fameuze “house checks” worden willekeurig gehouden. De geheime dienst opereert zowel bovengronds als ondergronds, en zowel in binnen- als buitenland. Aan het hoofd van de hiërarchie staat het “National Intelligence Bureau” (NIB) en dit is verantwoordelijk voor de coördinatie, met directe rapportage aan de SPDC-top. Daaronder staan er talloze bureaus, zoals “the Criminal Investigation Departement”, “the Bureau of Special Investigations” 61

Matthews, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in Myanmar, p.14

62

Ibidem, pp.14-15

41

en zo meer. Maar het meest gevreesd is het “Directorate of the Defence Services Intelligence” (DDSI), het machtigste orgaan van de geheime dienst. Aan het hoofd van zowel de NIB als de DDSI staat Khin Nyunt. De DDSI levert de leden voor de NIB, moet alle tegenstand in de bevolking smoren én moet loyaliteit en eenheid behouden in de tatmadaw. 63 Naast deze geheime dienst, bestaat nog een zeer belangrijke denktank waar, alweer, Khin Nyunt het hoofd van is: “the Office of Strategic Studies” (OSS), opgericht in 1994. Het OSS spuit niet alleen strategieën voor alle sleuteldomeinen van de regering (buitenlandse zaken, drugs, veiligheid, etnische zaken en wetenschap&milieu), ze is ook verantwoordelijk voor het management van politieke crisissen en voor het cultiveren van een meer gesofisticeerd beeld van het regime. 64

Een zevende sterkte is de in 1993 opgerichte "Union Solidarity and Development Association", die de bevolking aan het regime moet linken. De organisatie staat geregistreerd als een sociale organisatie onder de vleugels van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Toch loopt de bureaucratische organisatie ervan parallel met die van het regime en valt de territoriale structuur samen met de regionale legerstructuren. Tot nu toe is deze USDA vooral bekend door z’n gewelddadige vleugels, “the Strength of the Nation” en “the People’s Power Group”, die deelnemen aan antidemocratische activiteiten en aanvallen tegen o.m. Aung San Suu Kyi. Naast deze USDA zijn er ook nog tal van andere “NGO’s”, zoals “the Myanmar Red Cross Association” en “the Myanmar Maternal and Child Welfare Association”, die dienen als “hulptroepen voor de tatmadaw”, oftewel in klare taal: paramilitaire groeperingen. 65

En last but not least kreeg het vertrouwen van de SPDC natuurlijk een enorme “boost” door de steun van z’n regio. In de eerste plaats door de stevige politieke, economische én militaire relatie met China, maar op vlak van legitimiteit betekende de toelating van het land tot ASEAN in 1997 nog veel meer een opstap. Iets wat de organisatie nog steeds uit vele hoeken verweten wordt.

63

Callahan, Mary, Cracks in the Edifice? Military-Society Relations in Burma since 1988, p.48. In: Pedersen,

Morten, B., Rudland, Emily, May, R.J. (eds), Burma: Strong Regime, Weak State? Adelaide, Crawford House Publishing, 2000. Voor meer informatie hieromtrent, zie: Selth, Andrew, Burma’s Intelligence Apparatus. Strategic & Defense Studies Center of the Australian National University, Canberra, June 1997, http://www.burmaproject.org/burmadebate/sepoct97bttm.html, raadpleging: 5/4/2004. 64


65

Ibidem, pp.24-25.

42

2.2 ZWAKTES Een sterk teken van zwakte is natuurlijk dat het regime er niet steeds in slaagt om de bevolking onder controle te houden. Zoiets is immers uiterst moeilijk als je bevolking je niet als legitiem ziet, zelfs met zo’n enorm leger als de tatmadaw. Zeker na Rangoon Spring moest het regime steeds meer z’n controles gaan opvoeren om z’n bevolking nog in z’n greep te houden. En hoewel ze daar door het grote leger en de geheime dienst tot op zekere hoogte in slagen, zijn sommige figuren niet in te tomen, huisarrest of niet. Ik heb het hier natuurlijk over Aung San Suu Kyi, dé spreekbuis van de grootste bevolkingsgroep, de Burman. Zij krijgt zowel steun van binnen - als buitenland, waardoor zij de facto onaantastbaar is. Haar laatste huisarrest wordt door de hele internationale gemeenschap veroordeeld, en als haar ooit iets zou overkomen door toedoen van de SPDC, zullen er ongetwijfeld enorme protesten uitbreken - iets wat het regime kan missen als kiespijn nu zij er net bijna in geslaagd zijn het hele land officieel weer onder hun controle te krijgen. Suu Kyi is anders dan de anderen door haar achtergrond, als dochter van een volksheld, en door haar welsprekendheid na universitaire studies in Groot-Brittannië. Zij is moeilijker te verslaan door het regime, daar zij een ongewapende strijd voert en elke keer dat zij met de zondagspeeches voor haar huis zo’n grote massa lokt, betekent dit een kaakslag in het gezicht van de SPDC. Alle steun aan haar initiatieven, hoe stil ook, zorgt voor demoralisering, irritatie en delegitimering van het regime.

En natuurlijk speelt gewapend verzet van de etnische groepen ook een grote rol in het ondermijnen van het vertrouwen van de junta, hoewel deze tegelijkertijd ervoor zorgen dat het regime zichzelf nog steeds kan legitimeren o.b.v. de noodzaak om “law and order” te herstellen. Zelfs na een wapenstilstand blijven deze etnische legers echter een potentiële dreiging, daar ze hun wapens mogen behouden en soms de toestemming krijgen om delen van de economie te controleren. Zo is in het gebied van de Wa zo’n immense drugshandel ontstaan, dat dit gebied de facto niet meer geregeerd wordt door de junta, maar wel door zwaar bewapende troepen van het Wa State Army, die beter zijn uitgerust dan de tatmadaw. Eigenlijk is dit een staat in de staat geworden waar de SPDC nauwelijks nog iets te zeggen heeft. 66

Ten derde heeft een sterkte van de junta tegelijk een keerzijde, die van deze factor een grote zwakte van het regime maakt: het immense leger, dat de capaciteit moet blijven voortbrengen om het hele land onder strikte controle te houden. Doordat steeds meer gebieden, die vroeger onder controle stonden van etnische groepen, nu onder de heerschappij van de tatmadaw vallen, dreigt 66


Giebels, Robert, De Wa, Koppensnellers en drug producers. In: NRC Handelsblad, 30/8/2003.

43

een “overstretch”. Hoe uitgebreider het gebied wordt dat zij onder hun knoet moeten houden, hoe zwakker de controle wordt. Het land is immers zeer uitgestrekt en kent heel wat moeilijk toegankelijke berggebieden, waardoor de buitenposten heel vaak onderbemand zijn. Bovendien krijgen de soldaten niet altijd een soldij, tot op het moment dat de situatie zo ernstig wordt dat er muiterij dreigt. Dan wordt hun salaris plots verdrievoudigd, zoals enkele jaren geleden is voorgevallen. En ten derde hebben de tatmadaw het moeilijk met het rekruteren van soldaten, zelfs onder een regime van verplichte legerdienst, door het slechte imago van het leger. Een tweede signaal van “military overreach” is op vlak van materiaal. De volledige militaire uitrusting, de wapens en de munitie, moet worden geïmporteerd en dan vanuit de centrale opslagplaats bij de regionale bevoorradingscentra terechtkomen. Door slechte communicatie en transport loopt hier echter behoorlijk wat mank. Zo kan het leger, volgens een ILO-rapport, zichzelf niet bevoorraden zonder burgers te dwingen een deel van het materiaal te dragen. Verder loopt ook de verdeling van voedsel en shelters niet van een leien dakje, met overal diefstallen van voedsel als gevolg, zodat het imago van de tatmadaw en de SPDC in de ogen van de bevolking nog verslecht. En tenslotte op vlak van de operaties zelf, is er ook gebrek aan een goede organisatie. Er moet immers een heel strikte hiërarchie zijn over wie de bevelen van wie moet uitvoeren, of het aantal slachtoffers bij elke veldslag zal zeer hoog liggen. Wat dus ook het geval is. Zelfs op basisniveau is de organisatie weinig waard, daar de overgrote meerderheid van de soldaten in de infanterie zitten, terwijl er nauwelijks eenheden zijn die zorgen voor aanvoer van benodigdheden (“support units”). Zonder deze eenheden wordt elk gevecht enorm inefficiënt, waarbij er zowel materiaal als mensen worden verkwist. 67

Een vierde zwakke factor, zijn de verschillende strategieën die de verschillende vleugels van de Raad erop na houden. Algemeen werd aangenomen dat, zolang Ne Win leefde, er geen machtsstrijd zou komen in de top van de SPDC. Than Shwe bemiddelde immers tussen de twee facties van Maung Aye en Khin Nyunt. “These factions need each other more, than they want each other” 68 . Na de dood van Ne Win is de balans voorlopig in het voordeel uitgedraaid van Khin Nyunt en z’n meer gematigde strekking. Khin Nyunt werd premier en ging dus z’n land gaan vertegenwoordigen, terwijl Maung Aye z’n post in de huidige regering behoudt, en Than Shwe minister van defensie, opperbevelhebber van het leger en juntaleider (een soort president) blijft. Luitenant-generaal Soe Win werd het nieuwe hoofd van de Militaire Inlichtingendienst. Men hoopte met deze switch het buitenland gunstig te stemmen, daar zij Khin Nyunt zien als een

67

International Crisis Group, How strong is the military regime, pp.31-33.

68

Ibidem, p.7.

44

figuur waarmee te praten valt. De vraag is echter hoezeer Khin Nyunt de andere vleugel op sleeptouw zal kunnen nemen, om een dialoog aan te gaan met de oppositie. 69

Ten vijfde is de miserabele toestand van de economie, met de belangrijkste sector, de landbouw, die stagneert, ook een factor in het nadeel van de junta (maar daarover meer in het hoofdstuk i.v.m. economisch overleven).

En dan ten slotte is tevens de slechte status van het land bij de internationale gemeenschap en de VN, met onder meer sancties als gevolg, een zware dobber voor de SPDC.

Uit deze uiteenzetting over de sterktes en zwaktes van het regime, blijkt dus dat het regime er daadwerkelijk in geslaagd is, door z’n overtuiging, de censuur, het grote leger, de geheime dienst, en met enkele hervormingen, een deel van z’n tegenstanders in te dammen, nl. de etnische groepen, de studenten en de sangha. Ook de NLD wordt geboycot, maar tot op de dag van vandaag leeft deze beweging nog steeds onder de mensen. En daar nu ook de etnische groepen noodzakelijkerwijs deze ongewapende tactiek zullen overnemen, zal deze tak van het verzet groeien. Dit brengt meteen heel wat nieuwe problemen met zich mee voor de SPDC: wat met het grote leger dat zéér veel geld opslorpt en nu geen etnische groepen meer te bevechten heeft? Kan zelfs zo’n groot leger het volledige land onder controle houden, of wordt dit een “overstretch”, die tot de ondergang van het regime leidt? Hoe zich nu legitimeren, daar “law and order” zijn hersteld? Hoe moet de schrijnende economische toestand in het land worden aangepakt, daar men zich nu niet meer kan beroepen op rebellen die een normale economie onmogelijk maken? Heel wat van de vroegere sterktes zullen aldus zwaktes worden, en het regime zal hier antwoorden op moeten vinden. Als dit dan moeilijk blijkt, zeker met de verschillende facties in de SPDC, ligt de weg misschien wel open naar onderhandelingen met de andere twee sleutelspelers in Birma: de pro-democratiebeweging en de etnische groepen.

69

Burma Centrum Nederland, Heftige reacties wereldwijd op ontwikkelingen in Burma, 15/9/2003,

http://www.xs4all.nl/~bcn/helftig_nov_03.html, raadpleging: 23/4/2004.

45

3) DE PRO-DEMOCRATIEBEWEGING De leidende kracht van de democratiebeweging, de tweede sleutelspeler in Birma, is de NLD. De NLD is zoals gezegd, ontstaan na de gebeurtenissen van 1988, en de belangrijkste personen in de organisatie zijn: Suu Kyi, Aung Shwe en U Tin Oo. De secretaris-generaal van de beweging is Aung San Suu Kyi. Zij staat voor een aanpak van de regering op een manier zoals Ghandi dat gedaan heeft: ongewapend en met karrevrachten moed. De NLD heeft een “Committee Representing the People’s Parliament” (CRPP) opgericht, om beslissingen te nemen in naam van de verkozenen, die nooit in staat zijn geweest om hun mandaat op te nemen. Hun politiek programma bestaat erin te blijven hameren op het erkennen van de verkiezingsresultaten van 1990 en op het aanvatten van een dialoog tussen het leger, de NLD en de etnische partijen. Zij stellen een soort Zuid-Afrikaans scenario voor in de onderhandelingen met de autoriteiten, waarbij de tatmadaw ook in een burgerlijk regime zouden blijven bestaan. Hierbij komt echter het moeilijk probleem van amnestie opduiken: “Distasteful as it may seem, it may sometimes be better to find a way out for the repressive regime in order to persuade it to give up power rather than to force it to fight to the bitter end at enormous cost to everyone.” 70 Moeilijk om uit te leggen aan de achterban, maar ze kunnen deze misschien toch overtuigen, door te stellen dat de tatmadaw er zeker anders zullen uitzien dan heden ten dage. Minder groot, enkel voor defensie en zonder al die verwevenheid in de private economie. Stellingen die de tatmadaw-elite natuurlijk niet goed in de oren klinken, wat één van de verklaringen is voor de huidige impasse. 71 Andere reden voor de impasse zijn de problemen die opnieuw de kop opsteken na 30 mei 2003. De confrontatie met de USDA en het huisarrest van Suu Kyi, zouden volgens de woordvoerder van het regime geen invloed hebben op het proces van nationale verzoening, maar de sluiting van NLD-kantoren in het hele land laat anders vermoeden. Een grote teleurstelling na de hooggespannen verwachtingen van de laatste twee jaar. In oktober 2000 leek het er immers even op dat er een doorbraak was. Suu Kyi en Than Shwe (later vervangen door Khin Nyunt) voeren op dat moment geheime gesprekken met VN-diplomaat Razali als bemiddelaar. In de loop van 2001 lekt dit nieuws uit en de NLD toont zich voorzichtig optimistisch, zeker nadat vanaf februari 2002 steeds meer politieke gevangenen worden vrijgelaten en Suu Kyi opnieuw op vrije 70

Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation. In: Burma’s Lawyers’ Council Journal, Legal

Issues on Burma, n°7, dec.2000, p.10, http://www.ibiblio.org/obl/docs/LIOB07-ConstEng.htm, raadpleging: 23/3/2004. 71

Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, A common future? PD Burma/Worldview Rights,

http://www.ibiblio.org/obl/docs/CB-Word.doc , 2001, 61p., raadpleging: 3/3/2003. International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.7.

46

voeten is. Zij mag vrij reizen in het land en partijkantoren openen. Maar na de confrontatie van mei 2003 wordt al deze hoop in de kiem gesmoord. Beide partijen spreken nu wel met meer respect over elkaar, maar de dialoog zit strop, ook al omdat de SPDC de fase van “opbouwen van vertrouwen” maar niet wil afsluiten. Bovendien worden gesprekken met de NLD niet vermeld in het stappenplan van de huidige premier. 72 Verder is de leger-elite er niet van overtuigd dat ze iets te vrezen hebben van de NLD, en ze zijn dus ook niet geneigd om hen te beschouwen als belangrijke gesprekspartners. Het is wel een feit dat de NLD veel minder sterk staat heden ten dage, dan tijdens de gewonnen verkiezingen. De NLD is immers op allerlei manieren gekortwiekt en vele leiders zijn gevangengenomen. De facto, stelt Camilla Buzzi, blijven er nog maar heel weinig parlementsleden van de 485 verkozenen van 1990 over. 44 verkozenen zijn gestorven, 64 zijn er ontslaan, 96 hebben ontslag genomen, 22 zijn verbannen en 7 zijn er uit de politieke loopbaan gestapt. Velen hiervan zijn logischerwijs van de NLD. 73 De NLD kan dus effectief niet op zichzelf, in het huidige politieke klimaat, de SPDC kelderen, maar er is geen twijfel mogelijk dat zij een grote rol zullen spelen in om het even welke nieuwe orde die ontstaat.

En om het allemaal niet te ingewikkeld te maken, vermeld ik voor de volledigheid nog kort enkele andere belangrijke groeperingen die in het buitenland gevestigd zijn. Vooreerst de “National Coalition Government of the Union of Burma” (NCGUB), die in 1991 werd opgericht door alle NLD-verkozenen. De hoofdzetel bevindt zich nu in Washington, en zij hebben ook lokale bureaus in Thailand en India. Toch heeft deze groep het moeilijk om zich te laten gelden, daar z’n ministers verspreid zijn over verschillende landen en continenten en meetings dus geen makkie zijn. Later werd deze NCGUB uitgebreid met niet-NLD-verkozenen en zo werd “The Member of Parliament Union” (MPU) gevormd. Als reactie op het ontstaan van de NCGUB tenslotte, werd de “National Council of the Union of Burma” (NCUB) gevormd, dat een soort tegengewicht zou moeten vormen van de etnische groepen voor de Burman-groep. 74

Maar de NLD is niet de enige voorvechter van de pro-democratiebeweging. Ook de sangha en studenten spelen sinds vanouds een grote rol bij protesten. Vandaar dat de junta ervoor zorgde 72

Weissink, Alexander, Bang voor de Dame. In: Knack, 11/6/2003, pp.92-93.

Ap, VS “bezorgd” over hongerstaking Suu Kyi. In: De Standaard, 2/9/2003. 73

Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, pp.30-31.

74

Voor meer informatie hieromtrent: zie Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, pp.17-22.

47

dat de universiteiten buiten de stad werden geplaatst en dat deze bij het minste onraad worden gesloten. Studenten speelden immers een toonaangevende rol in de anti-Britse demonstraties, in 1974 en in ’88. Studentenleiders als Baw Oo Tun (ook Min Ko Maing genoemd) en Moe Thee Zun (ook Myo Than Htut genoemd), werden sleutelfiguren in de democratische beweging die groeide na ’88. Baw Oo Tun werd gearresteerd, gemarteld en veroordeeld door de Slorc tot 20 jaar gevangenisstraf, waarop Moe Thee Zun vluchtte naar de grensstreek met Thailand in ’89. Daar werd hij leider van “the All-Burma Students’ Democratic Front” (ABSDF) dat de wapens opnam om de tatmadaw te bevechten. In 1997 besloot deze groep om de strategie te wijzigen en wapens nog enkel te gebruiken voor defensieve doeleinden. Ze concentreren zich nu meer op lobbyen en ondergrondse activiteiten. Toch blijft deze strategische ommezwaai

heel wat

discussies veroorzaken in deze beweging… 75

In 1988 was de sangha een heel grote kracht achter de protesten, maar de laatste jaren hebben deze sterk aan kracht ingeboet. Vooreerst hebben zij niet de structuur voor regelmatige meetings binnen de religieuze groep, zoals deze wel bestaan bij de katholieken of moslims. Bovendien bestaat er geen overkoepelende “paus”, noch is er zoiets als een “bisdom” die de verschillende kloosters aan elkaar bindt. Daarenboven hebben de autoriteiten actie ondernomen om de monniken onder controle te houden. Via het “Ministry of Religious Affairs” probeert men de sangha zoet te houden met allerlei schenkingen, zoals airconditioning voor de kloosters. Alle monniken moeten zich sinds 1990 ook registreren en de religieuze examens worden georganiseerd door de staat. 76

Er bestaan verder ook nog christelijke en islamitische groeperingen, maar deze zijn niet talrijk en zijn, ofwel niet geïnteresseerd in politiek, ofwel worden ze zó geïntimideerd, dat enige politieke “bemoeienis” hun het leven helemaal zuur zou maken.

Over de pro-democratiebeweging kunnen we dus besluiten dat deze aan kracht heeft ingeboet, maar als deze erin zouden slagen, bijvoorbeeld via de MPU, een effectieve samenwerking op poten te stellen, ondanks de draconische regels van de junta, dan kunnen zij weer in sterkte toenemen. Ik zie dit positief in, daar zowat alle etnische groepen de strijd hebben gestaakt, en nu op een andere manier hun grieven willen uiten. En die andere manier is de ongewapende, de wijze waarop Suu Kyi reeds 16 jaar het regime bekampt. Bovendien beseft ook de internationale gemeenschap meer en meer dat deze bevolking echt wel een verandering wilt. Getuige daarvan is 75

Buzzi, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, p.18

76


48

een rapport van Kofi Annan waarin hij stelt: “There are still countries where resistance to democracy is strong, even though the majority of the people clearly desire change. Zimbabwe and Myanmar are cases in point” 77 .

4) DE ETNISCHE BEWEGING Aangezien zij 32% van de bevolking uitmaken, is deze etnische beweging de derde sleutelgroep. Heel wat etnische groepen voeren al sinds mensenheugenis een strijd tegen de dominantie van de Burman en ook na de onafhankelijkheid is dit niet anders. Reeds van in het begin vormen zij een destabiliserende factor doordat zij hun wensen niet beantwoord zien.

4.1 ONTSTAAN VAN DE STRIJD De eerste groep die de strijd inzet, nog voor de onafhankelijkheidsdag, is de "Communist Party of Burma". Aanvankelijk behoort deze groep tot de AFPFL, maar door meningsverschillen over de strategie om de onafhankelijkheid te bekomen, splitst ze zich af in 1946. In 1948 gaat de organisatie ondergronds en begint een gewapende strijd. De communistische opstand kent aanvankelijk een zeer snelle uitbreiding, maar verdwijnt even snel als ze gekomen is. Tegen 1955 zijn ze op politiek vlak reeds van geen groot belang meer. Ze waren teruggedrongen tot de grensstreken met China en als in 1962 de steun van China doodbloedt, krijgt de organisatie het erg moeilijk. Vlak na hen starten ook de Karen hun strijd, maar eigenlijk was dit de bevestiging van een spanning die reeds voor W.O. II aanwezig was tussen de Karen en de Burman. De rebellie verspreidt zich en ook de Mon werpen zich in de strijd, met enorme spanningen in het land in de eerste helft van de jaren ’50 als gevolg. Pas tegen 1954 werd de situatie iets rustiger. De volgende fase van oproer begon in 1959 in Shan State. Deze werden plots, zoals gezegd, geconfronteerd met een influx van allerlei troepen nl. de Chinese communisten, de Chinese nationalisten en als reactie daarop ook nog eens de tatmadaw zelf. Iets teveel van het goede, vooral daar de beloften van secessie voor Shan State in de grondwet maar niet werden nageleefd. En in ’61 volgen dan de Kachin, christenen, als reactie op de statement van premier U Nu dat het boeddhisme zou verheven worden tot staatsgodsdienst.

77

78

UN, Implementation of the United Nations Millennium Declaration. Report of the Secretary-General, doc

A/58/323, 58ste sessie van de Algemene Vergadering, 2/9/2003, p.15.

49

Een hele wirwar aan gevechten dus, en het plaatje wordt er niet bepaald makkelijker op, als je weet dat deze troepen niet enkel de Burman bevochten maar ook elkaar. Zo hebben de Karen en de Mon die beiden in Z-O-Birma wonen, elkaar regelmatig bestookt om controle te krijgen over elkaars gebieden.

Toch doen ook vele van deze etnische groepen in 1988 mee aan de verkiezingen om eens op een andere manier hun belangen te verdedigen. In totaal deden 36 politieke partijen van de etnische groepen mee aan de verkiezingsstrijd. De grootste afzonderlijke winnaar onder hen was de “Shan Nationalities League for Democracy” (SNLD), die 23 zetels won. Een coalitie van etnische partijen, de “United Nationalities League for Democracy”(UNLD) won 66 zetels. Tegen september 2000 zijn er echter slechts acht partijen meer die nog legaal zijn, waaronder de SNLD. Zij spelen dan ook een grote rol in “the Committee Representing the People’s Parliament.” 79

4.2 WAPENSTILSTAND Heel wat etnische groepen hebben echter de strijd tegen de tatmadaw onverminderd voortgezet, verkiezingen of niet, maar door o.a. het succes van “The Four Cuts”-campagne en het einde van de steun uit China en Thailand, kregen velen van hen het moeilijk, en moesten bijgevolg een wapenstilstandsverdrag afsluiten. De eerste fase hierin was in 1989, op het moment dat de “Communist Party of Burma” in verschillende facties uiteenspat, zoals “the United Wa State Party” en “Myanmar National Democratic Alliance Army”, die allemaal apart deals afsluiten met de junta. De volgende fase begon in 1994 toen ook de Kachin toegaven. Het feit dat de Kachin Independence Organization (KIO) de wapens neerlegde, was heel belangrijk voor de moraal van de oppositie. Zij waren immers één van de grootste en best georganiseerde etnische troepen. In 1995 volgde dan nog een belangrijk akkoord, ditmaal met de “New Mon State Party” (NMSP), gevolgd door het “Shang Mong Tai Army”, het leger van Khun Sa. Deze laatste is een notoire drugshandelaar, die na de wapenstilstand een vrijgeleide kreeg van de regering om zich als handelaar te vestigen in Rangoon, alwaar hij z’n geld witwast via de toeristische sector. 80

78


79


80

Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.230-232. In: The political economy of armed conflict,

Beyond greed and grievance. Colorado, Lynne Rienner Publishers Inc., 2003, 317p.

50

Een van de belangrijkste overblijvende groepen is de “Karen National Union”(KNU), maar ook deze zijn zeer recent (december 2003) beginnen onderhandelen zijn met de SPDC. Als gevolg hiervan kondigden ook “the Karenni National Progress Party” (KNPP) en “the Chin National Front”(CNF) aan klaar te zijn om met de onderhandelingen te starten. Enkel “Shan State Army South”(SSA) moet daarna nog naar de onderhandelingstafel komen, en hun woordvoerster meldde dat zij dit wel degelijk zouden doen, áls er eerst een nationale wapenstilstand wordt afgekondigd… 81

4.3 PROBLEMEN De akkoorden die het regime heeft gesloten met deze groepen zijn geen finale politieke akkoorden over hun positie, maar enkel wapenstilstanden, daar de SPDC niets wil horen over autonomie in de unitaire staat die zij voor ogen hebben. Deze hete aardappel zal moeten opgelost worden in de Nationale Conventie. Waarom dan toch een akkoord sluiten? Ten eerste natuurlijk om de aanhoudende aanvallen van de tatmadaw te stoppen rebellengebieden werden steevast uitgeroepen tot “free fire zones”- en een ietwat normaal leven te kunnen leiden (humanitair aspect). En voor de volledigheid moet ik hierbij zeggen dat ook de rebellen zelf geen schatjes zijn natuurlijk. Ook zij eisen van de plaatselijke bevolking voedsel, belastingen en soldaten. Dus met zo’n akkoord is de plaatselijke bevolking al veel minder belaagd op beide fronten. Maar een belangrijk tweede argument dat pleit voor een wapenstilstand, zijn de economische voordelen die eraan verbonden zijn, voor de leiders van de strijdende groepen althans. Met wat geluk slagen ze erin om concessies voor hout- of mineralenexploitatie in de wacht te slepen of knijpt de junta een oogje toe voor illegale activiteiten. Bovendien beloofde de regering om iets te doen aan de slechte economische situatie door middel van het “Master Plan for the Development of Border Areas and National Races”, wat wel een gedeeltelijke erkenning is van de grieven van de etnische minderheden. Maar al gauw is gebleken dat het hen ontbrak aan de nodige fondsen, dus hiervan is niets in huis gekomen. Toch gaat het hier om relatief duurzame wapenstilstanden, in tegenstelling tot de tijdelijke, opportunische deals die je aantreft in andere conflicten, zoals in Sierra Leone. Beide partijen slagen erin hun situatie te verbeteren door het akkoord. De junta is er door deze akkoorden in geslaagd z’n grootste vrees te begraven: een alliantie tussen de verschillende verzetshaarden, of nog erger, tussen de etnische minderheden en de Burman-oppositie. Maar je kan niet zeggen dat het gaat om “normale vredesakkoorden” daar er geen ontwapening, geen demobilisatie of reïntegratie plaatsvindt, noch een duurzame oplossing van de 81

Voor meer informatie hieromtrent: zie www.karen.org

51

onderliggende problemen bekomen is. Men kan dus duidelijk spreken van een negatieve vrede. Zolang de grieven van de etnische minderheden niet worden opgelost, zal Birma kwetsbaar blijven voor het heropflakkeren van de conflicten. 82

Een ander probleem voor een democratische regering zal de houding van de plaatselijke leiders zijn in de etnische gebieden. Weinigen onder hen zijn immers voor een democratie uit overtuiging. Hun enige zorg is hun lokale autoriteit kunnen bewaren, zorgen voor de ontwikkeling van hun regio en hun eigen cultuur blijven behouden zonder remmingen. Hoewel sommigen uit opportunisme dus wel voorstander zullen zijn van een beweging naar een representatieve regering, waarvan zij dan autonomie zullen krijgen in een federale staat, zal dit niet voor allemaal het geval zijn. Er zijn immers groeperingen die ronduit onafhankelijkheid willen en dus een toekomstige bedreiging zullen blijven voor de nationale veiligheid en soevereiniteit. Bovendien zijn zij niet alleen behoorlijk goed bewapend, zij zullen ook niet staan springen om de verkregen economische voordelen opnieuw af te staan. Vaak zorgen deze economische belangen voor het ontstaan van corruptie en criminaliteit, met nieuwe spanningen als gevolg. 83 Het meest notoire voorbeeld hiervan zijn de grote drugsdealers, de Wa, die een zwaar bewapend leger hebben van zo’n 20.000 man, het “United Wa State Army”(UWSA). Deze voeren heroïne en amfetaminen uit - zo’n 600 miljoen van deze tabletten zouden in 1999 uit deze streek zijn getransporteerd naar Thailand - en het plaatje wordt nog ingewikkelder, als je weet dat ook heel wat plaatselijke tatmadaw-leiders bij deze drugshandel betrokken zijn. Bovendien wappert hier officieel wel de vlag van Birma/Myanmar, maar in praktijk heeft deze regio alles gemeen met China. De meeste Birmezen mogen “the Wa Special Region” niet eens binnen. De Chinese yuan is er het enige betaalmiddel, ze spreken een Chinees dialect en zelfs de Chinese klok geldt er, wat de facto betekent dat het er anderhalf uur later is dan in de rest van Birma. 84 Voor men zulke groepen ervan zal kunnen overtuigen om de democratie te ondersteunen, zal men hen dus moeten verzekeren van economische voordelen bij de nieuwe toestand.

Daar de grootste groepen nu allemaal een wapenstilstand hebben onderhandeld of ermee bezig zijn, is de “arena” waarin wordt gestreden, verlegd van het slagveld naar de politieke en administratieve arena. Het komt er dus voor de etnische leiders op aan om politieke en organisatorische capaciteit op te bouwen, zodat ze hun plaats kunnen opeisen in de 82


Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.232-248. 83

International Crisis Group, How strong is the military regime? , pp.27-28.

Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.225-255. 84

Giebels, Robert, De Wa, Koppensnellers en drug producers. In: NRC Handelsblad, 30/8/2003.

52

onderhandelingen over een toekomstig Birma. Daarvoor zullen ze echter de vaardigheid moeten ontwikkelen om te ijveren voor een betere toestand van het hele land en ze moeten dus leren verder te kijken dan de lokale context, een kwaliteit die de meeste etnische leiders nu nog ontberen. Bovendien zijn heel wat van deze leiders ook militairen zonder ervaring in politieke en sociale zaken, die geïntegreerd zijn in de verticale hiërarchie van een leger, en dus nauwelijks voeling hebben met de problemen van de gewone bevolking. 85

4.4 CONCLUSIE Uit deze analyse blijkt dat de etnische strijd die al heel lang bezig is, zo langzaam aan op z’n einde aan het komen is, doordat de verschillende etnische groepen één voor één een wapenstilstand hebben afgesloten met het regime. Toch zijn deze wapenstilstandsakkoorden geen definitieve oplossing voor de onderliggende grieven van de niet-Burman, en blijven deze etnische groepen ook na de wapenstilstand een potentiële dreiging daar zij niet ontwapend worden en ingeschakeld blijven in de informele economie, met alle gevolgen vandien. Verder kan men zich nog de vraag stellen in hoeverre deze lokale leiders zich zullen ontpoppen tot goede nationale leiders, met de capaciteit om verder te kijken dan hun eigen bevolkingsgroep en economische belangen. De grootste moeilijkheid in de onderhandelingen over het toekomstig Birma, zal er in bestaan deze etnische groepen ervan te overtuigen dat onderlinge samenwerking noodzakelijk is, én dat een niet-repressieve, te vertrouwen, centrale regering daadwerkelijk mogelijk is.

5) MENSENRECHTEN Zoals onder elk militair regime, is de status van de mensenrechten in Birma onder alles. Ik vermeldde reeds enkele van de schendingen in de inleiding: dwangarbeid, gedwongen verhuizingen, martelingen, willekeurige arrestaties, censuur, seksuele slavernij, gebruik van kindsoldaten, wreedheden t.o.v. de etnische minderheden, opdringen van boeddhisme,... 86

85

International Crisis Group, Myanmar backgrounds, Ethnic Minority Politics. Bangkok/Brussels, ICG Asia Report

n° 52, 7/5/2003, 38p. http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1528&l=1 , raadpleging: 18/10/2003. 86

Human Rights Watch, World Report 2003, http://hrw.org/wr2k3/asia2.html , raadpleging: 2/2/2003.

53

Ik zal enkele hiervan iets uitvoeriger bespreken, maar zal er niet uitgebreid op ingaan, daar rapporten van organisaties als Human Rights Watch en Amnesty International, ruim beschikbaar zijn en voor zich spreken, en er dus, mijns inziens, weinig nood aan is, dat ook ik hier uitwijdt over allerlei wreedheden die plaatsgevonden hebben. Toch moeten deze schendingen summier aan bod komen, daar deze het grootste argument vormen voor de bevolking om het huidige regime te verwensen, en dit heden ten dage de grootste officiële reden is voor de internationale gemeenschap om in actie te schieten. Ik behandel achtereenvolgens dwangarbeid, het gebruik van kindsoldaten en wetten die burgerlijke vrijheden beknotten, en ik eindig met de gevolgen van deze schendingen voor de bevolking en in de VN.

Sinds het opschorten van de grondwet in 1994 is de “martial law”, de krijgswet, van kracht. Zelfs Khin Nyunt zegt hierover in 1992: “I would like to explain about this martial law according to the records that I have studied (…) martial law is neither more or less than the will of the general who commands the army; in fact martial law means no law at all." 87

Dwangarbeid wordt overal in het land aangewend. Het militaire regime rechtvaardigt dit, door beroep te doen op het verleden. Zo zou er in Birma een traditie zijn, waardoor de bevolking vrijwillig helpt bij publieke projecten. Maar zelfs als dit waar was in het verleden, kan het wijdverspreide gebruik van dwangarbeid vandaag de dag hier niet mee worden vergoeilijkt. Troepen vallen binnen in een dorp met de vraag om arbeiders, en enkel als je rijk genoeg bent, kan je de gunst van de soldaten afkopen, zodat je je zoon geen weken kwijt bent. Fungeren als levend schild voor het leger, hun uitrusting dragen, wegen aanleggen, tempels bouwen,… Daarom heeft “the International Labour Organization”(ILO) actie ondernomen. Myanmar mag niet meer deelnemen aan de meetings - verder kunnen ze niet gaan, want geen enkel lid kan uit de ILO worden gezet - en voor de eerste maal in z’n geschiedenis, heeft de ILO aan de andere leden gevraagd om hun economische politiek t.o.v. Birma te herbekijken, wat eigenlijk niets anders is dan een vraag om sancties. 88

Zoals gezegd, maken zowel de tatmadaw als de rebellen gebruik van kindsoldaten. Vooral jongens worden opgevorderd door deze troepen. De ergste overtreder wat kindsoldaten betreft, is het overheidsleger zelf. Zij zouden zo’n goede 70.000 kindsoldaten onder hun gelederen hebben,

87

Amnesty International, No Law at All: Human Rights Violations Under Military Rule. AI Index 16/11/92,

October 1992. 88

Christie, Kenneth, Roy, Denny, The politics of human rights in East Asia. London, Pluto Press, 2001, pp.83-101.

54

wat hen meteen de twijfelachtige eer geeft, de grootste kindsoldaat-gebruiker ter wereld te zijn.89 Volgens Human Rights Watch wordt aan jongeren onder de 18 jaar vaak de keuze gegeven: ofwel in de gevangenis, ofwel “vrijwillig” in het leger voor 5 jaar. Enkel als deze 5 anderen kunnen aanduiden, ontsnappen ze aan deze keuze. Het zal trouwens ook wel geen verwondering opwekken als je weet dat zowat alle weeshuizen in Birma leeg zijn… Alle rebellengroepen samen, voegen hier dan nog eens zo’n 6000 à 7000 kinderen aan toe. Onder deze laatste zijn er wel sommige vatbaar voor de kritiek op hun gebruik van kindsoldaten. De “Karenni National Progressive Party” en de “Karen National Union” hebben alvast beterschap beloofd aan de internationale gemeenschap. Andere legers, waaronder de “Wa State Army”, staan echter minder open voor kritiek, terwijl deze net de grootste “gebruikers” zijn, na de tatmadaw zelf. Het regime blijft ondanks alle bewijzen ontkennen dat er kinderen worden gerekruteerd. Verder is er dan ook nog eens een acuut gebrek aan opvang van kinderen die de legers ontvluchten. Er is nauwelijks bescherming, onderwijs, psychologische bijstand of bemiddeling om hen terug te brengen bij hun familie. Nog een pijnlijke kwestie die heel wat problemen belooft op te leveren voor dit regime en eventuele opvolgers ervan. 90

Burgerlijke Vrijheden zijn nog steeds sterk beperkt en staan onder controle van harde wetten. Enkele notoire wetten hieromtrent zijn 91 : •

“the Emergency Provisions Act” (1950), waarbij mensen kunnen worden veroordeeld voor “het verspreiden van een vals gerucht dat ontevredenheid opwekt”. Deze wordt nu gebruikt om leden van de NLD en andere politieke dissidenten te veroordelen.

•

“the Official Secrets Act” (1948)

•

“the Printers and Publishers Registration Law” (1962)

•

“The State Protection Law”(1975), waarbij mensen tot 3 jaar lang kunnen worden aangehouden zonder echte aanklacht, als ze acties ondernemen die “de vrede van de meeste burgers of de veiligheid en soevereiniteit van de staat in gevaar brengen”

•

“The Law Protecting the Peaceful and Systematic Transfer of State Responsibility and the Succesful Performance of the Functions of the National Convention against Disturbances and Oppositions”, die zware straffen voorschrijft voor elkeen die de “grondwettelijke conventie” mondeling bekritiseert.

89

Amnesty International, Mensenrechtendag Vooruit Gent, 7/12/2002.

90

HRW, My gun was as tall as me, Child Soldiers in Burma. New York, HRW, oktober 2002,

http://hrw.org/reports/2002/burma/index.htm, raadpleging: 2/2/2003. 91


Christie, Kenneth, Roy, Denny, The politics of human rights in East Asia, pp.89-90.

55

Geen vrije meningsuiting dus, geen persvrijheid, geen onafhankelijke rechterlijke macht Toch verwacht men dat, indien de omstandigheden zouden veranderen, de “civil society” vlug en met vertrouwen, opnieuw zou heropbloeien. Birma heeft immers sinds vanouds een grote diversiteit gekend aan studentengroepen, schrijversverenigingen en professionele associaties, en er is geen enkele reden om aan te nemen dat deze niet vlug zouden heropleven.

De tol van decennialange conflicten wordt langzaam aan bekend. In 2000 wordt het aantal “Internally Displaced Persons” (IDP’s) in de grensgebieden aan Thailand geschat op zo’n ruim half miljoen mensen. Voeg daarbij nog eens 120.000 geregistreerde vluchtelingen in de Thaise kampen en nog veel meer niet-geregistreerden buiten de kampstructuur en minimum één miljoen illegale Birmese arbeiders in Thailand, en je krijgt een vermoeden van wat de aanhoudende burgeroorlog heeft aangericht. 92

De internationale gemeenschap beseft dat de situatie er slecht is, en elk jaar wordt er wel een resolutie uitgevaardigd in de Verenigde Naties, die het regime gewoon naast zich neerlegt. Harde actie wordt er toch nooit ondernomen, vooreerst omdat Birma niet belangrijk genoeg is voor de grootmachten, en ten tweede omdat elke hardere actie van de Veiligheidsraad kan worden geblokkeerd door China. Het regime babbelt er zich dan uit door te goochelen met woorden als “Aziatische mensenrechten” en “unieke omstandigheden”. Om deze paragraaf af te sluiten, een typerend citaat van de toenmalige minister van buitenlandse zaken, U Ohn Gyaw, op de Algemene Vergadering van de VN van oktober 1991, die de tactiek van z’n land verdedigt: “To the fullest extent permitted by our own circumstances- not least among which is the ciontinued existence of armed insurrection in remote parts of the country and the destructive activities of underground elements in urban and rural areas- we are doing our utmost to promote and protect fundamental human rigths in conformity with the purposes and principles of the Charter and the provisions of the Universal Declaration of Human Rights… However, a clear line must be drawn between the internationally binding caracter of the norms I have mentioned on the one hand, and the policy of implementing them by Member States in their own countries on the other. The modality of implementation is the primary responsibility of Member States, to be formulated by each according to its own best judgement, in keeping with its own local conditions” 93 . 92

Deze cijfers zijn afkomstig van een rapport van ICG: International Crisis Group, How strong is the military

regime?, p.1. Voor meer informatie, zie Online Burma Library: http://www.ibiblio.org/obl/show.php?cat=390&lo=d&sl=0 . 93

Geciteerd in: Steinberg, David I., Burma, The State of Myanmar, p.87.

56

57

D. EXTERNE LEGITIMITEIT Daar de macht van de Birmese junta niet is gebaseerd op interne legitimiteit, maar enkel en alleen op het leger, moeten zij op een andere manier proberen hun beleid te legitimeren. Daarom gingen zij op zoek naar partners in het buitenland, en vooral dankzij hun rijke voorraad aan natuurlijke bronnen, vonden zij heel wat kandidaten. In de eerste plaats China, die de tatmadaw op alle mogelijke manieren steunen, wat zonder twijfel één van de grootste oorzaken is van de explosieve groei van de tatmadaw het voorbije decennium. Bovendien zorgde deze steun van China ook voor een ommezwaai in het beleid van heel wat andere Aziatische landen. En naast China, kan Birma ook rekenen op India, Thailand en ASEAN. Zeker deze regionale groepering heeft, door Birma in '97 in z'n midden op te nemen, een enorme boost gegeven aan de legitimiteit van de junta. Zij denken op deze manier, de "constructive engagement approach", meer invloed te kunnen uitoefenen op de generaals. Recht tegenover deze zachte aanpak van Azië, staat de harde aanpak van het Westen. Ondanks de steun van de regio, is Birma immers niet verzekerd tegen internationale kritiek, in een tijdperk waarin respect voor mensenrechten en democratie veelvuldig worden aangegrepen voor allerlei acties door zowel staten en multilaterale organisaties, als NGO’s. Deze kritiek blijkt wel heel duidelijk uit de sancties die werden opgelegd door de VS en de EU, welke jaar na jaar worden verstrengd. En zelfs de “International Labour Organization” vroeg omwille van de massale dwangarbeid, voor de eerste maal in z’n geschiedenis aan z’n leden om een ander lid, Birma, sancties op te leggen. Tot slot is ook de VN zich iets meer met dit land gaan bezighouden. Naast de jaarlijkse resoluties, engageert ook VN-Secretaris-Generaal Kofi Annan zich nu voor een overgang naar een democratischer regime in 2006, het jaar dat Birma voorzitter wordt van ASEAN. Een heel gedifferentieerde reactie van de internationale gemeenschap dus, waarbij iedereen officieel wel de situatie voor de Birmese bevolking wil verbeteren, maar economische belangen toch vaak meer doorslaggevend blijken.

Mijn doel is het hoe en waarom aantonen van deze uiteenlopende reacties van de verschillende sleutelspelers, aan te tonen hoe zij de Birmese junta al dan niet helpen of tegenwerken, om dan per land te eindigen met hoe de situatie mijns inziens in de komende jaren zal evolueren. Maar 58

eerst zal ik noodzakelijkerwijs aanvangen met een analyse van de kijk op de wereld van het Birmees regime zelf.

1) DE VISIE VAN HET MILITAIR REGIME OP DE WERELD De eigen visie van het Birmees regime op de wereld wordt niet vaak bekeken. Toch is dit uiterst belangrijk in deze sterk gecentraliseerde staat, waarin de ideologie een kader heeft doen ontstaan voor het denken van de militairen, dat uiteindelijk zelfbevestigend gaat werken. Het regime wordt immers gedreven door een obsessie met nationale soevereiniteit, waarbij zij bijna totale autonomie zoeken van internationale invloeden. Hun buitenlands beleid wordt gevoerd met de idee van onveiligheid in het achterhoofd, en streeft dus vooral naar “selfreliance”. De problemen in hun land zien zij als uniek, en kritiek van buitenstaanders zou gevoed zijn door partijdigheid en gebrek aan juiste informatie. Verder vertoont de junta een gebrek aan begrip voor internationale acties en verzuchtingen. Elke opening die omwille van grote noodzaak moet worden doorgevoerd, gaat gepaard met een hoop controlemaatregelen die de negatieve impact ervan beperkt moeten houden. Hun vrees voor subversieve ideeën gaat zelfs zó ver, dat er een bijna niet te overbruggen barrière is tegen de import van kennis. Buitenlandse bemiddeling zien zij als ongewenste bemoeienissen. En daarenboven zijn er ook maar weinig overheden en organisaties die zich daadwerkelijk willen inspannen voor een oplossing van dit conflict. 94

1.1 ONTSTAAN VAN WANTROUWEN Hoe is het tot zo’n wantrouwen kunnen komen? Laten we beginnen met de reden waarom het buitenland zo geïnteresseerd is geraakt in dit land. Het antwoord is te zien op de wereldkaart: Birma bevindt zich op de scheiding van Zuid-, Zuidoost- en Oost-Azië. Het ligt tussen de grootmachten China en India, aan de Golf van Bengalen en de Andaman Zee. Bovendien ligt het op de lijnen tussen drie culturen: de boeddhistische, de confucianistische en de hindoecultuur. En last but not least is het daarenboven nog eens enorm rijk aan grondstoffen. 94

International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world. Bangkok/Brussels, ICG Asia

Report n°28, 7/12/2001, 43 p., http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1531&l=1 , raadpleging: 15/9/2003.

59

Niet verwonderlijk dat Groot-Brittannië geïnteresseerd raakte in dit land. Zo kon het Oosten van India immers worden bewaakt en de kloof tussen Bengal en de Straten van Penang en Malakka en Singapore worden gedicht. Bovendien werd Birma nu het bolwerk tegen een eventuele Franse expansie van Indochina, en kon er handel worden gedreven met China. En de vele grondstoffen speelden natuurlijk ook een enorme rol, o.a. voor de uitbreiding van de Britse vloot. 95 Maar deze kolonisatie is het begin van het wantrouwen van de Burman tegenover het buitenland. Deze historie wordt dan nog eens gevolgd door een Japan, dat zich opstelde als bondgenoot, maar zich na de overwinning toch plots zeer autoritair begint te gedragen. En het vertrouwen krijgt dan nog eens een deuk, als blijkt dat heel wat van de etnische groepen die het centrale regime de oorlog verklaarden, gesteund worden door het buitenland.

Het gevolg was dan ook dat de eerste regering van onafhankelijk Birma, onder leiding van premier U Nu, voorstander is van een strikte neutraliteit, waarbij bilaterale relaties gebaseerd worden op de “Five Principles of Peaceful Co-existence”

96

. Deze eerste regering wordt

geconfonteerd met een land dat op de rand van de afgrond staat, zowel economisch als op vlak van veiligheid. Zij proberen dus vooral om niemand voor het hoofd te stoten, zodat er zeker geen buitenlandse interventie zou komen door een buurland, en tegelijkertijd proberen zij actief mee te werken aan het elimineren van internationale conflicten. Het buitenland van zijn kant, zag Birma aan de rand van China, Vietnam en India, als de boord van de “vrije wereld”. Birma werd gezien als een dominosteen, met bijna evenveel strategische relevantie als Vietnam. De Verenigde Staten bijvoorbeeld, geloofden dat een communistisch Birma ook Indochina zou kunnen doen vallen: “Should Burma come under communist domination, a communist military advance through Thailand might make Indochina, including Tonkin, militarily indefensible.” 97 Ook de Britten waren bevreesd voor een eventuele overname van Birma door de communisten, waardoor de veiligheid van Malaya - waar toen Singapore nog toe behoorde - en de Straat van Malakka in gevaar zou komen. Birma kon echter niet worden overtuigd om aan een militaire alliantie deel te nemen, hoewel het land wel werd geïdentificeerd als dé ideale plaats om luisterposten te installeren, en zo de bewegingen van China in de gaten te 95

Selth, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, 2002, p.1,

http://www.nwc.navy.mil/press/Review/2002/spring/art3-sp2.htm, raadpleging; 23/3/2004. 96

Deze vijf principes werden opgesteld door de Birmese, Indische en Chinese leiders in 1950 en werden later

overgenomen door de “Non-aligned movement”. Ze bevatten: (1)wederzijds respect voor elkaars territoriale integriteit en soevereiniteit, (2) non-agressie, (3) “non-interference” in elkaars binnenlandse zaken, (4) gelijkheid en wederzijdse voordelen, (5) vreedzame coëxistentie en vreedzame bemiddeling van conflicten. 97

Pentagon, 1952 Policy Statement by U.S. on Goals in Southeast Asia. Key Document 2. The Pentagon Papers.

Toronto, Bantam Books, 1971, p. 28. Kissinger, Henry, Diplomacy. New York, Touchstone, 1995, pp. 624, 632.

60

houden. Op het hoogtepunt van de Korea-oorlog heeft de VS zelfs eventjes plannen gehad om vanop Birmees grondgebied een invasie te lanceren tegen China. In de eerste helft van de jaren ’50 leverde de CIA daarenboven militair materiaal aan de Kwomintangtroepen die gevlucht waren naar Birma in 1949. Na zeven onsuccesvolle “invasies” van China, slaagde Birma er echter in om in de VN de steun te krijgen van vele landen, zodat de VS zich genoodzaakt zagen hun hulp stop te zetten. 98 Na al deze buitenlandse bemoeienissen zal het dan ook wel geen verbazing opwekken dat U Nu zich bevestigd zag in z’n strategie om het buitenland zoveel mogelijk buiten te houden, door evenwichtige en gediversifieerde relaties, en Birma z’n eigen zaken intern te laten oplossen. Hij wordt dan ook medestichter van de “Non- Aligned Movement”.

Na de coup in 1962 verandert deze aanpak echter grondig. Van neutraliteit gaat Birma over naar isolationisme. Birma trekt zich in ’79 zelfs terug uit de NAM, omdat het teveel in de sovjetinvloed zou beland zijn - niettegenstaande hun eigen socialistisch systeem. 99 Grote delen van de economie worden genationaliseerd, buitenlandse culturele instituties en praktijken worden verbannen, … Kortom, alle linken met de buitenwereld worden beperkt tot een absoluut minimum. Ondanks, of misschien dankzij, dit isolationisme, slaagt U Thant, een schitterend politicus, erin om op het hoogtepunt van de Koude oorlog tot tweemaal (van 1961 tot 1971) toe unaniem te worden verkozen tot Secretaris-Generaal van de VN. Dit isolationisme zorgt er effectief wel voor dat Birma bespaard blijft van het geostrategisch spel van de grootmachten, maar het heeft eveneens zware kosten: de economie stuikt helemaal in elkaar. Pas als de situatie echt desastreus wordt, doet het regime toegevingen, en langzaam aan worden er enkele sectoren geliberaliseerd, om broodnodige investeringen door het buitenland mogelijk te maken. Toch brengen deze niet de verhoopte verlichting, door een slechte implementatie van het beleid, en ze zorgen ook niet voor een bredere steun aan het regime. Zeker na Rangoon Spring, als het Westen en de internationale donors alle hulp aan Birma stopzetten, worden de autoriteiten gedwongen om diplomatieke contacten te verbeteren, in de eerste plaats in de regio. De SPDC wordt opgenomen in ASEAN, het “Asian Regional Forum” (ARF) en de “Bangladesh, India, Myanmar, Sri Lanka and Thailand Economic Cooperation”

98

Lintner, Bertil, The CIA’s first secret war. In: Far Eastern Economic Review, 16/9/1993, pp.56-58.

Selth, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, pp.2-3. 99

Misra, K.P., Burma’s Farewell to the Nonaligned Movement. In: Asian Affairs, feb.1981, pp.49-56.

61

(BIMSTEC)

100

. Ook bilaterale relaties worden verstevigd en om hun toewijding aan de VN te

bevestigen, ondertekent het regime een aantal conventies. Institutioneel heeft de junta z’n buitenlands beleid proberen verbeteren door het opzetten van een aantal mechanismen, zoals “ the Foreign Affairs Committee” (1992), “the Office of Strategic Studies” (1994) en “the ASEAN Leading Committee” (1996). Aan het hoofd van deze drie denktanken staat drie maal dezelfde man: Khin Nyunt. International Crisis Group maakt hierbij echter een opmerking: “However, the consensus-making style of the military junta, coupled with the autonomy of regional commanders, who control the borders, greatly limits the ability of any one individual to steer and implement policy”

101

. Toch is deze man, naar mijn mening, wel

degelijk de sterke man van de staat, daar hij niet enkel premier is en daardoor hét aanspreekpunt bij uitstek is voor zowel binnen- als buitenland, maar ook nog eens alle belangrijke denktanken leidt én de geheime dienst. En na de reshuffle die werd doorgevoerd, zijn alle regionale officieren, die naar de zin van het centrale regime teveel macht hadden, teruggeroepen naar Rangoon en vervangen. Dus de macht van deze groep lokale officieren is slechts relatief, daar ze op elk moment kan worden gebroken.

1.2 KENMERKEN BUITENLANDS BELEID Voor ik met de bespreking begin van de individuele invloed van de verschillende sleutellanden, leek het mij toch nuttig om eerst eens de waarden van het regime onder de loep te houden, en dan specifiek die waarden die z’n buitenlands beleid klaarblijkelijk vorm geven. Enkel op deze manier worden sommige reacties van de junta begrijpbaar.

Dat het leger zeer nationalistisch is ingesteld, werd reeds duidelijk in de vorige paragrafen. In praktijk heeft deze ingesteldheid ook heel wat gevolgen. Deze focus impliceert voor hen immers ten eerste dat Birma’s territoriale integriteit en onafhankelijkheid met man en macht moeten worden beschermd tegen de gevaren van neokoloniale ambities van de grootmachten. En om dit te kunnen waarmaken en de eenheid in het land te bewaren, moeten dan ook, in de visie van de tatmadaw, alle details van het publieke leven in Birma onder totale nationale controle worden gehouden. Het principe van soevereiniteit zit vervat in ‘the Three National Causes”, terwijl economische en culturele soevereiniteit prominent aanwezig zijn in ‘the Twelve National 100

Bimstec werd opgericht in 1997 om samen te werken op vlak van handel & investeringen, technologie, energie,

transport & communicatie, toerisme en visvangst. In januari 2004 werden ook Nepal en Bhutan toegelaten tot de groep. Voor meer info, zie: http://www.bimstec.org/ . 101


62

Objectives” 102 . Deze werden voor het eerst gepubliceerd in ’89 en bewijzen de obsessie van het regime met veiligheid. Ze dienen als doeleinden en verrechtvaardiging van de acties en bezorgen het regime een identiteit. Deze vorm van nationalisme is duidelijk verbonden met conservatisme, isolationisme en een geslotenheid, waarbij nieuwe burgers niet gauw worden toegelaten in de Birmese maatschappij. 103

Dit obsessief nationalistisch denken leidt tot groot wantrouwen t.o.v. de wereld en vooral het Westen. Dit kan gewoon een voorzichtige houding zijn van de heersers van een land dat wordt geconfronteerd met zware interne moeilijkheden en vooral wil vermijden dat de buitenwereld tot een invasie zou overgaan. Maar toch lijkt het erop dat de binnen- en buitenlandse druk op het regime, hen zó zenuwachtig maakt, dat heel wat officieren totaal paranoia zijn geworden. Ter illustratie, een fragment uit een speech van Than Shwe: “Some big neo-colonialist countries, who want to dominate and manipulate Myanmar, are trying to destroy the spirit of national solidarity in order to weaken the country and put it under their influence… Taking advantage of their superiority in science and technology, these big nations are trying to dominate the developing nations politically, economically, socially, and culturally” 104 . De tatmadaw heeft wel gedeeltelijk gelijk, als ze stellen dat de wereld tegen hen is en dat heel wat van de problemen in Birma het gevolg zijn van acties van buitenlandse mogendheden. Maar de paranoia blijkt uit de enorme overdrijvingen en de onwil om ook maar enige verantwoordelijkheid op te nemen voor de mislukkingen. Van zodra je van zo’n wereldbeeld overtuigd bent, wordt alle nieuwe informatie ook in dit kader geplaatst en krijg je een “self-fulfilling prophecy”. Bovendien is er ook gemakzucht verbonden aan zulk een kijk op de “boze wereld”. Het imago van het leger als beschermers van de natie, wordt erdoor versterkt, en diezelfde vijandige wereld wordt de makkelijke zondebok voor alles wat misgaat. Intussen moeten zij niet kijken naar het gebrek aan legitimiteit. 105

Een ander aspect dat aanwezig blijft in het denken van de militairen, is de noodzaak van “selfreliance”. Elke staat zien zij als een soort biljartbal en alles wat binnenin die biljartbal gebeurt, zijn zaken waar het buitenland, de andere biljartballen, niets aan te zeggen hebben. De junta vertoont dan ook een volslagen desinteresse in de problemen en invalshoeken van andere staten. Deze visie wordt bevestigd door de veel herhaalde slogan: “the strength of the nation lies 102

Zie Bijlage D.

103


104

Sen. Gen. Than Shwe, geciteerd in Kyodo News, 31/1/2001. Geciteerd in: International Crisis Group, Myanmar:

the military regime’s view of the world, p.5. 105

International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.4-5.

63

within”. De natie moet er zoveel mogelijk voor zorgen, dat ze kan steunen op eigen krachten en middelen. Dit bleek na ’88 echter niet meer mogelijk, en sindsdien, en zeker met Khin Nyunt, is het land zich ietwat meer gaan bekommeren om z’n buitenlands imago en buitenlands beleid. Toch blijft deze idee invloed uitoefenen op de legerleiding. Dit werd nogmaals aangetoond door de reactie van de leiders op de Aziatische crisis van 1997. Zij trokken niet de conclusie dat transparantie en verantwoording noodzakelijk waren, maar wel dat o.a. de vrij zwevende munt en de isolatie hen hadden beschermd tegen de ergste gevolgen. 106

Terwijl self-reliance zorgt voor de fysieke barrières op het binnenkomen van mensen, informatie, kennis en kapitaal, zorgt etnocentrisme voor de psychologische barrières, die internationale communicatie hinderen en wederzijds begrip beperken. Zoals gezegd grijpen de leiders in Myanmar graag terug naar het concept “Aziatische waarden”, “cultureel relativisme” en “unieke omstandigheden” om zichzelf te verdedigen. Een aanpak die zij kopiëren van de rest van de regio. Er lijkt wel een unieke Birmese manier te zijn voor alles: “There seems to be a distinct Myanmar way of doing everything. The “Burmese Way to Socialism”, a mixture of Buddhist and socialist concepts, has been replaced since 1988 by another home-grown hybrid, ‘disciplined democracy’ that seeks to combine military and popular rule. At best, foreign theories and models provide a framework – and, at worst, simply a justification – for policies, which at the core are inevitably uniquely Myanmar”

107

Door hun overtuiging van cultureel relativisme, is er echter

een accuut gebrek aan begrip voor de waarden en ideeën van andere actoren in de internationale scène. Dit kan misschien ook gedeeltelijk verklaren waarom de junta er niet in slaagt om gepast te reageren op de druk door de internationale gemeenschap. Verder zijn de overgrote meerderheid van de topgeneraals niet vertrouwd met buitenlandse ervaringen, ze spreken nauwelijks Engels, en zijn - als ze al geschoold zijn - onderwezen in eigen land. De meest internationaal georiënteerde en tevens meest getalenteerde mensen, zijn terug te vinden in “the Office of Strategic Studies”.

En tenslotte heeft ook de economische interesse van de legerleiders, die geïnstitutionaliseerd is in ‘the Union of

Myanmar Economic Holdings Ltd.” (UMEH) en “the Myanmar Economic

Corporation” (MEC), een stevige invloed op hun buitenlands beleid. In tegenstelling tot de vorige invloeden die om de overleving van het regime draaien, gaat het hier om de persoonlijke veiligheid van de militaire leiders, die afhangt van de winsten uit de legale en illegale handel.

106

Press Release, Ambassade van Myanmar. Washington DC, 14/9/1998.

107


64

2) CHINA China is een land dat heden ten dage een enorme invloed heeft op Birma. De politieke, economische en militaire banden met zo’n machtige partner, hebben voor Birma enorm veel gevolgen gehad. In de eerste plaats door de import en export van goederen en vooral wapens, maar ook omdat deze sterke steun van China de houding van de andere buurlanden van Birma erg heeft beïnvloed. Uit vrees dat Birma een cliëntstaat zou worden van China, waardoor het gevreesde Chinees expansionisme een feit zou worden, hebben immers velen van hen hun tactiek van steun aan de oppositiebeweging moeten omgooien. De junta moest plots worden gepaaid, want er stonden te veel strategische belangen op het spel. China speelt dus zowel rechtstreeks als onrechtstreeks de grootste rol in de overleving van de Birmese junta, waardoor hun houding noodzakelijk als eerste onder de loep moet worden genomen.

2.1 BELEIDSEVOLUTIE De relaties tussen Birma en China zijn door de jaren heen aan heel wat veranderingen onderhevig geweest. De verhoudingen na 1948 zijn eigenlijk in te delen in 4 fasen. In de eerste fase, vlak na de onafhankelijkheid van Birma, was er nauwelijks sprake van buitenlandse betrekkingen tussen de landen, doordat interne aangelegenheden de volledige aandacht opeisten van beide regeringen. Toen een jaar later de Volksrepubliek China werd opgericht, ontwikkelden Birma en China een wederzijdse afkeer van elkaar, gebaseerd op ideologische verschillen. In de tweede fase verbeterden de betrekkingen door interne problemen in China, wat uitmondde in een grensverdrag. De daaropvolgende fase, in de jaren ’60, verliep dan weer een stuk koeler omdat Ne Win zich afkeerde van het Chinese communisme. Als weerwraak leverde China dan ook steun aan de “Burmese Communist Party”. China’s houding werd daarna echter vooral ingegeven door pragmatisme. Ze beseften dat Birma zou kunnen gebruikt worden door grootmachten van buiten de regio, als basis voor een aanval op hun grondgebied. Hoewel ze dus materiaal en steun leverden aan de BCP, zorgden ze er wel voor dat de relaties met het strategisch belangrijke buurland nooit helemaal verzuurden. Zeker in de

65

jaren ’80 trad er een duidelijke verbetering op in de onderlinge verhoudingen, wat dus de vierde fase is. 108 Het pragmatisme van de Chinezen werd duidelijk tijdens Rangoon Spring. De gecontroleerde Chinese pers verdedigde eerste de BSPP, van zodra de demonstraties escaleerden kozen ze de kant van de protesten, om abrupt hiermee te stoppen na de coup. Daarna was het weer “business as usual”, alsof er niets was gebeurd. China was dan ook één van de eerste landen om de Slorc te erkennen na ’88, en algauw kwamen er hoge delegaties om akkoorden op te zetten op allerlei vlakken. Daarop stopte China de steun aan de BCP, die als gevolg hiervan implodeerde. 109

2.2 BELEIDSANALYSE De samenwerking op militair vlak is al gauw een feit. Voor China is Birma een goede afzetmarkt voor verouderde wapens en met de opbrengst hiervan kan men dan geavanceerde wapens aankopen. Bovendien zullen de nog te bouwen wapenfabrieken, ook gefinancierd door China, goedkope wapens opleveren voor China. Naast materiaal levert China ook militair personeel, dat assisteert bij de Birmese militaire training, de bediening van moderne apparatuur en de bouw van nieuwe militaire faciliteiten. Geen wonder dus dat Japan, India, Thailand, Indonesië en Maleisië zich bedreigd voelen door de Chinese aanwezigheid in de Golf van Bengalen. Voor Japan is de nabijgelegen straat van Malakka één van de belangrijkste doorgangsroutes voor het grootste deel van de Japanse olie-importen uit het Midden-Oosten. Ook India is helemaal niet opgezet met deze situatie. De radarapparatuur op de Coco-eilanden, die voornamelijk geïnstalleerd werd door de Chinezen en ook door hen wordt bediend, is immers in staat om hun marinebasis te controleren. Als India als reactie hierop z’n maritieme macht zou opdrijven, dreigt het gevaar van een destabilisering van de regio. 110 Toch is ook de Chinese houding te begrijpen. Met de val van de Berlijnse Muur, leek er immers een soort verschuiving te ontstaan in de buitenlandse politiek. 111 Was aanvankelijk het aandeel in de wapenwedloop bepalend voor de positie van de landen in de internationale gemeenschap, nu 108

Notenboom, Rachel, Burma en China, Pauk-phaw of Expansie. Niet-gepubliceerde scriptie. Leiden, jan.1995,

p.43. Pettman, R., China in Burma’s Foreign Policy. Canberra, Australian University Press, Contemporary China Papers, n°7, 1973, pp.2-3. 109

Bert, Wayne, Chinese Policy toward Democratization. In: Asian Survey, 30, 11, 1990, pp.1066-1083

110

Notenboom, Rachel, Burma en China, pp.43-45.

111

Voor meer informatie hieromtrent, zie: Coolsaet, Rik, Theorie van de Internationale Betrekkingen. Onuitgegeven

cursus. Gent, Vakgroep Politieke Wetenschappen, RUG, 2002.

66

kwam het accent naast politieke en militaire macht op economische macht te liggen. Economische ontwikkeling zou militaire en politieke macht met zich meebrengen, leek de algemene opinie. Ook China wilde z’n positie verbeteren en voerde dan ook enkele economische hervormingen door. Maar voor economische ontwikkeling is nu eenmaal stabiliteit vereist, zodat buitenlandse investeerders en technologie kunnen aangetrokken worden, maar de regio is helemaal geen toonbeeld van stabiliteit. Birma en Cambodja vormden immers een bedreiging door hun slechte economie en onstabiele politieke situatie. En door de toenemende rol van het leger in Thailand en Indonesië en onrusten in Maleisië vormden ook deze een bedreiging voor de regionale stabiliteit. Vandaar dat marinebasissen in de Golf van Bengalen een sublieme gelegenheid waren voor China, om van hieruit de situatie onder controle te kunnen houden. Bovendien zorgden de wapenleveringen ervoor dat de junta z’n rebellen beter onder controle kon houden, wat de stabiliteit van het land verhoogde en zorgde voor minder hindernissen voor de handel en de exploitatie van Birma’s grondstoffen. 112 International Crisis Group maakt echter melding van groeiende frustratie van Beijing over de onmogelijkheid van Birma om z’n leningen terug te betalen. 113 Het is dan ook niet ondenkbaar dat deze grootschalige wapenleveringen in de toekomst zullen dalen - wat misschien uiteindelijk niet zo’n groot probleem zou blijken voor Birma, daar zij nu reeds wapens kunnen afnemen van Singapore, Maleisië, India, Pakistan,…

Ook de economische banden worden aangetrokken, en dan vooral tussen de Chinese provincie Yunnan, en Shan State. Yunnan, een provincie met 38 miljoen inwoners, krijgt met het vrijhandelsakkoord van 5 augustus 1988 in één klap een grote afzetmarkt én een uitweg naar zee. China kan nu de broodnodige grondstoffen invoeren, landbouwproducten, edelstenen en jade,… Allemaal aan bodemprijzen. David Steinberg maakt zelfs melding van de mogelijke aanleg van een pijpleiding via Birma naar China, waardoor China veel onafhankelijker zou worden van de Straat van Malakka. En tegelijk kunnen ze nu textiel, plastiek, bier en medicijnen en zo meer uitvoeren. Dit alles is van zeer groot belang voor een land dat zich aan een razend snel tempo ontwikkelt door de “open-door-policy”, en niet zelfvoorzienend kan zijn inzake grondstoffen. China is immers niet echt gezegend door een rijke bodem. Het land herbergt zowat 4% van de wereldbossen, maar tegelijk 22% van de totale wereldbevolking. En ook de cijfers inzake mineralen en landbouwgrond zijn niet schitterend. Door de export naar o.a. Birma, krijgen ze goedkope producten én deviezen binnen die dan ook kunnen worden gebruikt voor de import van grondstoffen.

112

Notenboom, Rachel, Burma en China, pp.45-46.

113


67

Er ontstaat dan ook een levendige grenshandel en algauw overtreft deze handel, de handel aan de Birmees-Thaise grens, voornamelijk omdat in dit laatste gebied wél rebellen werkzaam zijn. Deze grenshandel krijgt nog eens een extra boost door contracten tussen Yunnan en Birma, met betrekking tot de exploitatie van bossen en mineralen, verwerking van jade, toerisme, wegenbouw, … In 2002 wordt de buitenlandse handel van Birma op zo’n 6100 miljoen dollar geraamd, waarvan 860 miljoen met China, en 60% hiervan is de handel tussen Yunnan en Shan State. Noord-Birma wordt dan ook overspoeld door Chinese producten en handelaars. Zo zijn er zelfs warenhuizen in Mandalay die enkel nog Chinese producten verkopen, en dit alles met volledige toestemming van de Birmese regering. Door deze grootschalige import, ziet Birma z’n handelsbalans echter alsmaar verslechteren, en dit wordt nog versterkt door de stijging van de importprijzen als gevolg van het grote verschil tussen de officiële en de onofficiële koers van de kyat. Bovendien gaan er zoveel landbouwproducten de grens over dat er in Noord-Birma zélf een tekort dreigt - wat historisch nog nooit het geval is geweest -, en ook de ontbossing in Shan State begint dramatische proporties aan te nemen. Verder heeft de grote toevloed aan Chinese producten de werking van de lokale kleine bedrijfjes ondermijnd - hoewel er natuurlijk wel enkele grote handelaars zijn in Mandalay, die enorme winsten maken. En door de Westerse sancties, dreigt deze grote afhankelijkheid van China nog te vergroten. Tot slot is er nog een probleem voor de junta dat opduikt door deze grensactiviteiten: de autonomie en de sterkte van de Wa en de Kokang wordt met de dag groter, waardoor het steeds onwaarschijnlijker wordt dat deze opnieuw onder controle van de tatmadaw zullen belanden. Een ontwikkeling die de officieren met lede ogen aanzien.

Wat voor de junta wel een voordeel is van de relatie met China, naast de hulp op militair vlak, is de samenwerking tussen beide landen om de Birmese infrastructuur te verbeteren. Daardoor werd het transport van goederen van en naar Birma aanzienlijk verbeterd en kunnen de tatmadaw zich sneller bewegen doorheen het land, indien er ergens oproer zou uitbreken. 114

114

Kammerer, Peter, A Power Play unfolds in Troubled Land. In: South China Morning Post, 1/5/2002.

Arnott, David, China-Burma relations, pp.82-86. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001, 182p., http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap3.pdf, raadpleging: 18/3/2004. Notenboom, Rachel, Burma en China, pp.22-23. Fridley, David, Dorian, James, China’s resource crisis. In: Far Eastern Economic Review, 27/9/1990, p.62. Lwin, Myo, China-Burma Border Trade continues to grow. Mizzima News, http://www.mizzima.com/archives/news-in-2004/news-in-mar/12-mar04-11.htm, 12/3/2004, raadpleging: 16/3/2004.

68

China van zijn kant, krijgt echter problemen door de drugshandel die in Birma rijkelijk bloeit. Zij ervaren immers ook de sociale gevolgen van de criminele activiteiten in Shan State: wijdverspreid gebruik van heroïne, stijging van het aantal aids-patiënten en stijging van de criminaliteit, vooral in Yunnan. China voert dan ook een antidrugsbeleid, en dit is te merken aan foto’s van gevangengenomen drugshandelaren, die in afwachting van hun executie, hangen in ieder stadje of dorpje langs de grens met Birma. Officieel zijn de voormalige CPB-leiders niet toegestaan het Chinees grondgebied te betreden wegens hun drugsconnecties. De werkelijkheid is echter anders. Lokale autoriteiten lijken geen enkel moeite te hebben met de investeringen die met het drugsgeld gedaan worden in hotels en andere “joint ventures” in Yunnan. Bovendien vinden de benodigde chemicaliën voor de productie van drugs, ongehinderd hun weg vanuit China, zelfs langs de officiële grenspost in Wanting-Panghsai. De vraag is waarom China dit toelaat als ze officieel toch zo’n streng drugsbeleid voeren? Zo heeft de Chinese regering de “People’s Armed Police” (PAP) ingeschakeld om anti-drugsoperaties te voeren. Misschien zijn al deze acties wel enkel bedoeld om hun imago te verbeteren? Dit lijkt wel aannemelijk als je weet dat de Minister van Openbare Veiligheid in 1994, Tao Sjiu (nu vervangen door Zhou Yongkang), die ook de PAP leidt, in het openbaar meldt dat de Hong-Kong-triades, die voor de verspreiding van de heroïne verantwoordelijk zijn, “vaderlandslievende en goede mensen” zijn, die welkom zijn om zaken te doen in China. 115

Toch zijn er heel wat gelijkenissen tussen beide landen, wat hen ook op politiek vlak doet samenwerken. Zo worden ze allebei veroordeeld door de internationale gemeenschap wegens hun schending van mensenrechten sinds de onderdrukking van de jaren ’80. En allebei verdedigen ze zich daartegen met het concept “Aziatische waarden” en de idee dat economische groei prioriteit moet krijgen over politieke liberalisering. Het gevolg is dan ook dat beide landen overleggen over hoe ze hun imago moeten verbeteren, wat blijkt uit de grote gelijkenissen tussen propagandacampagnes in China en Birma. Ook wat advies betreft over diplomatie, gaat Birma vaak ten rade bij z’n grootste buur. 116

115

(anon.), Chasing the Dragon, Drugtraffickers Develop New Export Routes. In: Far Eastern Economic Review,

20/2/1992, p.24. (anon.) A Piece of Action, Burma-China Drug Trade Thrives with Official Complicity. In: Far Eastern Economic Review, 22/12/1994, p.27. Heel wat informatie over China: http://www.chinatoday.com/, raadpleging: 18/3/2004. 116

Lwin, Aung S., Sino-Burmese “Pauk-Phaw” Khingship, Communist China and a Military Dictatorship. Bochum,

Burma Büro, Schriftenreihe n°4, 1993, p.8.

69

China heeft het Birmese regime echter op politieke fora niet altijd koste wat het kost gesteund, en blijft ook contact houden met oppositiegroepen, waaronder de NLD. China zou dus waarschijnlijk om het even welk regime in Rangoon steunen, hoewel Andrew Selth terecht opmerkt, dat een NLD-regime dat sowieso sterke steun zou krijgen van de VS, China misschien wel het gevoel zou geven dat ze worden omsingeld door pro-Amerikaanse staten. 117 Verder zal China wel heel erg de voor- en nadelen afwegen, vooraleer ze door onvoorwaardelijke steun aan een pariaregime, hun belangrijkere relaties op het spel zouden zetten. Uiteindelijk is Birma niet zo enorm belangrijk voor Peking - wel voor Yunnan-, daar z’n directe veiligheidsinteresses vooral in Taiwan en de Spratly-eilanden liggen. Bovendien wil China, zoals gezegd, eerst en vooral stabiliteit creëren in de regio en z’n commerciële connecties verbeteren. In dit licht moet de aanmoediging van China worden gezien voor de opname van Birma in ASEAN- een lidmaatschap dat zowel door Birma zelf, als door ASEAN werd gezien als een bescherming tegen de invloed van China. Birma wordt door China dus waarschijnlijk beschouwd als de link met de economieën in Zuid-Oost-Azië. 118 Toch bestaat de vrees bij allerlei analisten dat China Birma enkel gebruikt als springplank voor het ontplooien van z’n militaire macht in de Indische Oceaan, waardoor Birma eigenlijk niets anders zou zijn dan een cliëntstaat van z’n enorme buur. Is Birma een cliënstaat van China? Eigenlijk is dit een kwestie van terminologie. De Chinese inbreng in de economie is inderdaad zeer groot, zoals de cijfers wel aantonen. Maar stellen dat de junta geen enkele Chinese vraag naast zich zou kunnen neerleggen omdat ze zó afhankelijk zouden zijn van hun bovenbuur, onderschat de eigen inkomsten van Rangoon en de sterkte van het Birmese nationalisme. De junta zorgt wel degelijk voor een diversificatie in z’n buitenlandse contacten; een strategie die met z’n toelating tot ASEAN duidelijk vruchten heeft afgeworpen. Ook zal de junta ongewenste invloed tegenhouden. Zo sloten zij in 1998 unilateraal de grens, met grote economische problemen in Yunnan als gevolg. Vele officieren hebben trouwens regelmatig blijk gegeven van hun ontevredenheid over de grote invloed van een oude vijand, wat natuurlijk niet strookt met hun heilig idee van totale soevereiniteit. Voorlopig zal de junta er dus wel zeker voor zorgen dat het met z’n gedrag China niet provoceert. Maar de kans is niet ondenkbaar, zeker indien Khin Nyunt van de scène zou verdwijnen, dat de militaire leiders deze relatie onder druk zouden zetten indien ze te zwaar worden gepusht - althans, van zodra ze de nodige steun dan van elders zouden krijgen. Ook China beseft dit, en de Chinese officielen houden zich dan ook “low-profile” in het 117

Selth, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, p.5.

118

Lintner, Bertil, Slorc Salvation, Peking’s diplomatic priorities benefit junta. In: Far Eastern Economic Review,

3/10/1991, pp.24-25. Seekins, Donald, M., Burma-China Relations: Playing with Fire. In: Asian Survey, 37, 6, 1997, pp.199-212.

70

land en drukken zich steeds voorzichtig uit om de onvoorspelbare Birmese leiders niet voor het hoofd te stoten, en zo te verliezen wat ze al sinds ’88 hebben opgebouwd in het land. 119

2.3 CONCLUSIE Samenvattend kunnen we stellen dat de vroegere geïsoleerde positie van Birma in de internationale politiek, het land in de armen van China hebben gedreven, met als gevolg dat de ontstane samenwerkingsverbanden heel erg belangrijk zijn voor de Birmese junta. Van China krijgt Birma de nodige wapens en knowhow, die essentieel zijn om hun positie te behouden, en ze betalen hen door middel van inkomsten uit olie, jade, drugs, ,… Bovendien hebben ze met China een machtige bondgenoot in de VN Veiligheidsraad, hoewel het erg te betwijfelen valt dat daar ooit tot sterke actie zal worden beslist tegen Birma, en als dat zo is, dat China dan nog z’n nek zal willen uitsteken voor dit pariaregime. Voor China, en dan vooral voor de provincie Yunnan, is de Birmese afzetmarkt van het allergrootste belang, daar deze zorgt voor de economische ontwikkeling van deze provincie. Verder bekomen zij, via Burma, een uitweg naar zee, goedkope grondstoffen, een afzetmarkt voor verouderde wapens en controle op het doen-enlaten in de Zee van Bengalen. De drugshandel zorgt dan weer voor problematisch druggebruik, criminaliteit en stijging van het aantal HIV-patiënten.

Internationaal heeft deze stevige relatie ook heel wat repercussies gehad. Het Westen is vooreerst niet tevreden met deze steun, daar hierdoor de slaagkansen van de sancties enorm ondermijnd worden. Zeker als je weet dat de overige landen in de regio, en dan vooral India en Thailand, zich genoodzaakt voelden om deze Chinese invloed te temperen, en daardoor zelf ook de contacten met de junta hebben opgevoerd. Hoewel de grote invloed van China in Birma dus met argusogen wordt bekeken in de regio, en analisten vrezen voor een tegenreactie van India, lijkt het vooralsnog nog niet zo'n vaart te lopen. China merkte deze groeiende spanningen immers op en werd zelf voorstander voor de opname van Birma in ASEAN, zodat deze landen ook de idee zouden hebben dat ze invloed kunnen uitoefenen op de SPDC, en daardoor geen, voor de stabiliteit gevaarlijke, tegenreacties zouden op punt zetten.

119


Selth, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, p.6.

71

3) INDIA Uit gesprekken met Birma-kenners, bleek dat ik nog een land zeker niet mocht verwaarlozen: India. ’s Werelds grootste democratie ging z’n beleid tegenover Birma het laatste decennium plots helemaal omgooien. Ik zal aantonen dat dit niet uit overtuiging gebeurde, maar wel om geopolitieke redenen. Hoewel zij in het verleden maar weinig in de pap te brokken hadden in Birma, is deze situatie aan het wijzigen, waarbij zij een belangrijk tegengewicht zouden kunnen vormen voor China. Ik zal dan ook de beleidsevolutie en de redenen van de ommezwaai uiteenzetten, maar op een beknopte wijze, omdat dit land heden ten dage nog steeds van minder groot belang is dan bijvoorbeeld China en de ASEAN-lidstaten.

Tijdens het koloniaal tijdperk was de relatie tussen de Burman en de Indiërs ronduit vijandig. De Britten hadden immers Indische immigratie massaal aangemoedigd om de nood aan goede arbeidskrachten en administratief personeel op te vullen. Een oproep waaraan massaal gevolg werd gegeven: meer dan 1 miljoen Indiërs kwamen het land binnen. In de jaren ’30 verloren vele boeren hun land ten voordele van Indische schuldeisers, waardoor deze meteen het symbool werden van kapitalistische exploitatie. De eerste regering van onafhankelijk Birma had daarentegen zeer goede contacten met India, voornamelijk door de hechte persoonlijke contacten tussen beide premiers, U Nu en Nehru. In de jaren ’50 kreeg Birma dan ook ruime militaire en economische steun van India. Na de coup van ’62 echter, werd het overgrote deel van de Birmese economie genationaliseerd, waardoor vele Indische ondernemers plots op straat stonden. Een exodus van deze bevolkingsgroep was het gevolg en de goede relaties tussen beide landen verzuurden ogenblikkelijk. Ook na’88 bleven de contacten beperkt, daar India de strategie van het Westen volgde en de prodemocratiebeweging ondersteunde. 120

Deze strategie bleek echter weinig uitwerking te hebben. Zeker tegen 1993 krijgt India het vermoeden dat ze Rangoon steeds verder duwen in de armen van Beijing. Ze zien zich dus genoodzaakt om hun steun aan de oppositiebeweging stop te zetten, vooral nadat hun aartsvijand

120


72

Pakistan plots hulp ging aanbieden aan Birma 121 . New Delhi haastte zich dan ook om Birma voordelige handelsrelaties aan te bieden en zelfs met hen samen te werken om de etnische opstanden langs hun gemeenschappelijke grens binnen de perken te houden. Verschillende verzetsgroepen die het Noordoosten van India teisteren, de PLA en de NSCN-Khaplang, opereren immers vanuit Birma. India besefte dat zij de hulp nodig hebben van de tatmadaw om deze groepen te breken en hun goederen te bevriezen. Ook de toenemende drugshandel moet worden ingedijkt met de hulp van de Birmese junta. Bovendien kunnen ze nu op grote schaal landbouwproducten importeren uit hun buurland. Dankzij goede contacten met Maung Aye (die veel minder Chinees gezind is dan Khin Nyunt), worden er enkele wederzijdse bezoeken afgelegd, en even later begint India, zij het op kleine schaal, militair materiaal te leveren aan Birma, zoals uniformen en helikopters. Vanuit het oogpunt van Birma echter hebben deze wapenleveringen, volgens een analyst van “The Hindu”, Soe Myint, eigenlijk een heel andere achterliggende reden: “India’s achievements after all these years of sweet-talking the Generals amounts to the sale of a few mountain guns which Myanmar bought not because it desperately needs India’s guns but so it can tell the world’s largest democracy is supporting them” 122 .

In 1994 wordt een “Memory of Understanding” (MoU) getekend om de coöperatie tussen beide overheden te verbeteren op vlak van “preventie van illegale en ondermijnende activiteiten”. Een ander bilateraal akkoord wordt ondertekend ter regularisering van de grenshandel.

123

Toch wordt in 1995 de prestigieuze “Jawaharlal Nehru Award for International Understanding” nog toegekend aan Suu Kyi: “India’s heart might beat for the pro-demoracy movement, but its head has directed it to improve ties with the generals.” 124

Het waren dus strategische, realistische berekeningen die India ertoe gebracht hebben om een beleid van “Strategic Engagement” te beginnen voeren ten aanzien van de generaals. Het niet121

Pakistan levert immers wapens, munitie en getraind personeel aan Birma. En nu lijkt het er volgens India op dat

Pakistan probeert voet aan wal te krijgen in het Noord-Oosten van Birma, in Chin-State, om er op lange termijn oproer te kweken. 122

Myint, Soe, India must review Myanmar Policy. In: The Hindu, 13/6/2003.

123

London’s International Institute for Strategic Studies, China and India jockey for influence in Myanmar. In: The

Straits Time, http://straitstimes.asia1.com.sg/, 3/8/2000. (anon.), India to monitor Musharraf’s visit to Myanmar. In: The Hindu, 18/12/2000. Myint, Soe, India must review Myanmar Policy. In: The Hindu, 13/6/2003. 124

Ramachandran, Sudha, India plays it both ways with Myanmar. In: Asia Times, 15/5/2002.

73

bestaan van een democratie naast de deur is immers een gevaar voor de democratie in India zelf. Bovendien konden ze niet achterblijven na de toenaderingen van China en Pakistan tot Birma. Ze volgen dus twee sporen in hun beleid, waarbij enerzijds de banden met de generaals worden verstevigd, en anderzijds toch nog publieke steun wordt toegekend aan organisaties die het tatmadaw-regime bekritiseren en aan de “exile”-beweging. De Birmese junta van hun kant, lijken bereid om dit tweesporen beleid te aanvaarden, om zo hun strategische vrijheid te kunnen verbeteren.

Het is pas na 1998 dat de banden van India met de generaals significant worden verstevigd. India onder een regering die een “muscular foreign policy” wil voeren, probeert op alle mogelijke manieren z’n defensie en veiligheid op te krikken. Door o.a. een akkoord over een weg, die van India, door Birma, tot in Thailand zou moeten lopen, helpt Birma z’n buurland met het versterken van de relaties met Zuid-Oost-Azië. Een schitterende uitkomst van de “Look-East Policy” van deze regering. Ook op economisch vlak levert dit beleid India geen windeieren op. Zij kregen immers het vooruitzicht van een Trans Myanmar-Bangladesh gaspijpleiding, zodat Myanmar zou verbonden zijn met de Indische deelstaten van Tripura en West-Bengal. India wil immers een economische groei van 6% per jaar halen en heeft daarvoor gigantisch veel energie nodig. Door de conflicten met Pakistan, lukte het echter niet om op lange termijn gas af te nemen van Iran, waardoor India naar een alternatief moest zoeken, en dus gevonden heeft. De meest geloofwaardige oliemaatschappij die zich met de aanleg van deze pijpleiding zou inlaten, is Unocal. 125

India is vandaag de dag in de eerste plaats bezorgd om de radarapparatuur die werd geïnstalleerd met behulp van de Chinezen op ten minste vier plaatsen langs de Golf van Bengalen en in de Andaman Zee: Man-aung, Hainggyi, Zadetkyi island en vooral de strategisch belangrijke Cocoislands. Deze laatste bevinden zich net ten noorden van de Indische Andaman Islands, waar er een Indische marinebasis gelokaliseerd is (Port Blair). Hoewel China’s aanwezigheid in de regio gelimiteerd lijkt tot instructeurs en technici, is het nieuwe radarsysteem van Chinese makelij en zal het grotendeels worden bestuurd door Chinese technici, zodat Beijing z’n M.I. deze gevoelige maritieme regio in het oog kan houden. Hierover zijn er al enkele hevige discussies geweest tussen China en India. Zo was er in augustus 1993 een incident, waarbij de Indische kustwacht drie boten onderschepte die zogenaamd aan het vissen waren, vlakbij het nieuwe “Far Eastern Naval Command” van de Indische marine in de Andaman Zee. De boten droegen een Birmese vlag, maar de 55 mannen aan boord waren Chinezen. Verder was er ook geen visserijmateriaal 125

(anon.), The big energy game: Trans Myanmar-Bangladesh Gas Pipeline.

http://gasandoil.com/goc/search/welcome.html, 14/1/2003, consultatie: 30/7/2003.

74

aan boord - enkel radiocommunicatie en dieptegeluiden - materiaal. Toch werden deze geschillen grotendeels discreet begraven. 126

Voorlopig blijft de invloed van India op Birma beperkter dan die van China. India volgt een tweesporen beleid, waarbij de economische en politieke banden wel verstevigd worden, maar Suu Kyi en andere oppositiebewegingen toch nog steeds mondeling worden gesteund. De wapenleveringen zijn kleinschalig en lijken een poging om ervoor te zorgen dat zij niet té ver zouden achterblijven op aartsvijand Pakistan. Deze beperkte invloed van India zou echter in de toekomst kunnen toenemen 127 . Een aantal zaken beginnen Rangoon immers in toenemende mate te ergeren in de relatie met hun grootste bondgenoot China. Vooreerst willen zij niet zo afhankelijk zijn van de welwillendheid van één land, en bovendien stijgt de vrees van de generaals dat de spanningen door de alsmaar groeiende groep aan Chinezen wel eens zouden kunnen uitmonden in clashes tussen hen en de autochtone bevolking. Als deze frustraties zouden vergroten, kan New Delhi wel nog hechtere relaties verwachten.

126

London’s International Institute for Strategic Studies, China and India jockey for influence in Myanmar.

127

Blijkt ook uit: Brees, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/5/2004

75

4) THAILAND Traditioneel waren de linken van Birma met z’n buren in Zuid-Oost-Azië relatief zwak. Dit is veranderd na 1988 door de slechte economische toestand in Birma en de westerse isolatie van het land na Rangoon Spring. Vooral Thailand, Singapore en Maleisië hebben hun best gedaan om zo snel mogelijk diplomatieke en economische contacten aan te knopen. Van deze drie heeft Thailand het meest belang bij een stabiel Birma, daar zij een heel lange gemeenschappelijke grens hebben en veel problemen vanuit Birma niet stoppen aan die grens. Ik behandel hier dan ook Thailand als casus, om in het volgend stuk de globale houding van de regio te bekijken in de regionale organisatie: ASEAN.

Thailand en Birma delen een gemeenschappelijke geschiedenis, religie, cultuur en zo’n 2400 kilometer grens, waardoor deze relatie heel erg complex in elkaar zit. Grote hoeveelheden mensen, diensten, goederen en kapitaal gaan heen en weer over deze enorme grens, waardoor de lokale gemeenschappen

en economieën sterk aan elkaar gebonden zijn. Zeker in het

berglandschap gebeurt dit zonder enige controle van de centrale regeringen; enkel op de officiële handelsposten van de provincies Mae Hong Son, Tak en Chiang Rai, kan controle worden uitgeoefend doordat deze bereikbaar zijn via goede wegen. Hoewel Thailand de derde grootste handelspartner is van Birma en de vierde grootste investeerder, worden deze economische belangen doorkruist door heel wat politieke problemen.

4.1 BELEIDSEVOLUTIE Birma en Thailand dragen een geschiedenis van vijandigheid met zich mee. Reeds in de 18de eeuw slaagden Birmese krijgers er immers tot tweemaal toe in om de Thaise hoofdstad, Ayudhya, te vernietigen, waarna vele wederzijdse invallen plaatsvonden door de decennia heen.

Na de onafhankelijkheid, bleef Birma een neutraal land, terwijl Thailand een pro-Amerikaans beleid volgde tijdens de Koude Oorlog. Tijdens deze periode waren er wel normale contacten tussen de lokale gemeenschappen aan beide zijden van de grens.

In de jaren ’60 tot ’80 steunde Thailand de dichtstbijzijnde Birmese rebellen, de Karen en de Mon. De Thai zagen dit immers als hun bescherming tegen de “Birmese weg naar het socialisme” die Ne Win geïnstalleerd had. De relaties werden in deze periode dan ook 76

gekenmerkt door een diep wantrouwen, en de dialoog op hoog niveau stokte. De officiële economische betrekkingen werden bevroren door de nationalisaties in Birma, maar de zwarte markt aan de grens kende hierdoor natuurlijk een enorme opbloei. Tijdens deze periode stortten beide landen zich op interne problemen en gevaren. Birma richtte z’n aandacht op de strijd met de rebellen, en Thailand op de grootse gebeurtenissen die op dat moment plaatsvonden in de regio: de hereniging van Vietnam, de overwinning van de Khmer Rouge in Cambodja en de communistische overwinning in Laos. 128

Op het moment dat de Slorc geïnstalleerd werd en erin slaagde heel wat wapenstilstanden af te sluiten met de rebellen, werd het contact tussen de overheden ietwat beter, maar toch bleven de relaties aanvankelijk doorspekt met wederzijds wantrouwen en misperceptie. Als echter eind de jaren ’80 Generaal Chavalit, onder de regering van Chatichai Choonhavan (’88-’91), aan het hoofd komt te staan van de Thaise troepen, kende de relatie een stevige opbloei. Tijdens deze regering waren de banden met de Thaise ondernemers heel sterk, en deze zagen Birma als een nieuwe markt, die lag te wachten op exploitatie. Zij bleven -nu nog steeds - de regering onder druk zetten om het aantal “checkpoints” in de grens te vergroten en zo handel te vergemakkelijken, zonder aandacht voor de bijkomende problemen die hiermee gepaard zouden gaan. Daar Chavalit de eerste was die een hoog bezoek bracht aan Rangoon na de zomer van ’88, slaagde hij erin om talrijke lucratieve contracten binnen te halen voor de visvangst en de houtindustrie. Door de concessies die Chavalit kreeg, werden ook voor de andere ASEAN-leden de voordelen van Birma duidelijk. In 1991 maakte de toenmalige Thaise Minister van Buitenlandse Zaken, Sarasin, voor de eerste maal gebruik van de term “constructive engagement” tijdens een meeting met de ASEAN-leden. In ruil voor de concessies zegde Thailand z’n steun aan de rebellen op. Toch kon Thailand de duizenden studenten die het land waren binnengevlucht na het bloedblad van ‘88, niet zomaar uit het land zetten, omwille van humanitaire redenen en internationale druk. De Chatichaiadministratie zag zich dan ook genoodzaakt om een ambivalent beleid te voeren, heen en weer geslingerd tussen economische belangen en mensenrechtenconsideraties. 129

128

Chongkittavorn, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.117-119. In: Challenges to Democratization in Burma,

Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001, 182p., http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap5.pdf, raadpleging: 18/3/2004. IDEA staat voor “Institute for Democracy and Electoral Assistance”, en is een internationale organisatie met hoofdzetel in Stockholm, met als mandaat overal ter wereld “duurzame democratie” te ondersteunen. International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.26. 129

Ibidem, pp.120-121.

77

Aan deze administratie kwam abrupt een einde in 1991, toen Chavalit de macht greep in Bangkok. Door de goede relatie tussen beide legers, betuigde Gen. Saw Maung in 1991 natuurlijk luidop z’n steun aan z’n “broer” Chavalit.

Van zodra er echter een nieuwe civiele regering aan de macht kwam in Thailand, in 1993, gingen de relaties terug naar af. Zeker in 1997, tijdens de Chuan-administratie, werd een dieptepunt bereikt, door de nadruk van deze regering op democratie en mensenrechten, en door hun gelobby in ASEAN om meer interesse te tonen voor de grensoverschrijdende problemen die uit Birma voortkwamen. Thailand wist zich geen raad met de massa vluchtelingen en illegale arbeiders en beschouwde de toevloed van drugs uit z’n buurland als dé grootste bedreiging voor z’n veiligheid en stabiliteit. Na lange debatten over de samenwerking van het Birmese regime en de Wa in de drugshandel, bleek dat de Thaise regering in 2000 zelfs bereid was heel ver te gaan als de drugstoevloed niet zou worden ingedijkt. Volgens Chongkittavorn 130 , was Thailand serieus aan het nadenken om het plan van legerleider Chulanot door te voeren: het uitvoeren van gerichte militaire acties tegen de amfetaminen-fabrieken van de Wa, vlakbij de grens. Zulk een actie zou natuurlijk enorme gevolgen hebben voor de relatie tussen beide landen en voor de eenheid van ASEAN, maar het leek erop dat Thailand bereid was dit risico te aanvaarden om datgene wat zij als hét grootste gevaar zagen voor hun veiligheid, te bestrijden. Bovendien waren zij ervan overtuigd dat ze voor hun actie op internationale steun zouden kunnen rekenen. Een daadwerkelijk militair grensconflict tussen de historische vijanden kon echter nog op het nippertje worden vermeden door persoonlijke diplomatie, waarbij vooral de goede relatie tussen beide legers een grote rol speelde.

131

Deze harde visie kwam er na een shift in het beleid,

waarbij twee topfiguren bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken, Chavanaviraj en Footrakul, in april 2000 werden vervangen door Nitr en Surapong. Deze shift was cruciaal omdat het Ministerie van Buitenlandse Zaken voorheen nauwelijks invloed had op het gevoerde beleid, ten voordele van het leger, wat met Nitr en Surapong radicaal veranderde. Surapong stond bekend om z’n harde standpunten over Birma en z’n pleidooien voor respect voor mensenrechten. De beleidsverandering werd voor het eerst getest op de meeting van de International Labour Organization in Genève, op 14 juni 2000. Op die meeting was Thailand het enige land van ASEAN dat losbrak van de groep en Birma niet steunde. Op diezelfde vergadering werd beslist dat er sancties zouden volgen indien de massale dwangarbeid in Birma niet verminderde. 132

130

Chongkittavorn is “managing editor” van een Engelstalige krant “The Nation” met hoofdzetel in Bangkok,

voormalig “special assistent” van de Secretaris-Generaal van ASEAN en verbonden aan Harvard University. 131


132

Chongkittavorn, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.126-128.

78

Met het aan de macht komen van de regering van Thaksin Sinawatra begin 2001, werd dit confrontatiebeleid echter opnieuw omgegooid. Met de steun van zijn Minister van Defensie, werden alle voorwaarden voor politieke liberalisering en betere mensenrechten in Birma, overboord gegooid. Een “appeasement”-aanpak van wederzijdse bezoekjes kwam in de plaats. Reden? Natuurlijk: economische belangen, “business-as-usual”, net zoals onder Chatichai. Bovendien maakt Thaksin zich hard dat door verstevigde relaties, het drugsprobleem beter zal kunnen worden aangepakt. Zij hebben dan ook heel hard hun best gedaan om een geïnstitutionaliseerde werkrelatie op te bouwen. Toch blijkt dit laatste niet zo goed te werken, o.m. door een tekort aan meetings én omdat de publieke opinie in Thailand vindt dat z’n regering te zwak reageert op de slechte mensenrechtensituatie in z’n buurland133 , en teveel rekening houdt met economische belangen.

134

En niet enkel van z’n eigen bevolking, maar ook van het buitenland, krijgt Thaksin steeds vaker de kritiek dat hij z’n pariabuur te veel verdedigt. Een Amerikaans senator, Mitch Mc Connell, ging zelfs Thailand zwaar onder druk zetten, door te verwijzen naar een bepaling in Resolutie 1426 van de Senaat, een wet over de begroting van Buitenlandse Operaties van 2004: “It conditions United States assistance to Thailand on a determination by the Secretary of State that: one, it supports the advancement of democracy in Burma; two, is not hampering the delivery of humanitarian assistance to people in Thailand who have fled Burma; and three, is not forcibly repatriating Burmese to Burma”. 135 Omwille van deze hevige kritiek op hun beleid, lanceerde Phutrakul, lid van het Thaise Ministerie van Buitenlandse Zaken, een “Road Map” voor Birma. Het plan bestaat uit twee delen. In het eerste deel staat beschreven dat de SPDC in dialoog zou moeten treden met de verschillende stakeholders: de NLD, de etnische groepen, de oppositiegroepen in het buitenland, en de internationale gemeenschap. Na de dialoog moet er vertrouwen worden opgebouwd, een grondwet worden geschreven, macht worden verdeeld en verkiezingen worden uitgeschreven. En in het tweede deel zegt men dat de “genomen besluiten moeten worden geïmplementeerd”. De roadmap voorziet ook een daling van de internationale sancties in verschillende stappen. Maar voor hierover kan worden gesproken, besluit de roadmap, moet er worden teruggekeerd naar de situatie van voor 30 mei 2003, m.a.w.: Suu Kyi en andere NLD-leden moeten ogenblikkelijk worden vrijgelaten en de boycot van de NLDwerking moet worden opgeheven. Allemaal goed en wel, maar toch weinig concreet voor een 133

Aung San Suu Kyi is één van de meest gewaardeerde politieke figuren in Thailand.

134


International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.27-29. 135

(anon.), BURMA: Thailand siding with hated regime. In: International Nation, 25/7/2003, www.karen.org,

raadpleging: 22/2/2004.

79

plan dat hoopt op een einde van de militaire junta in 2006, als Birma voorzitter van ASEAN wordt. 136

4.2 PROBLEMEN Voor het overgrote deel van de voorvermelde problemen, is vandaag de dag nog steeds geen oplossing gevonden. Laten we ze eens allemaal op een rijtje zetten.

Het eerste grote struikelblok is de aanwezigheid van de etnische minderheden in de grensstreken. Aanvankelijk steunde Thailand de gewapende rebellen van de Karen en de Mon, wat logischerwijs zorgde voor een verzuurde relatie tussen de twee buren. Omwille van economische belangen werd deze hulp later stopgezet. Thailand zou echter in toenemende mate de gevolgen van deze beleidsverandering gaan ondervinden, daar duizenden Karen, na een grote nederlaag tegen de tatmadaw, gedwongen werden de grens over te steken, waar ze in vluchtelingenkampen verblijven. Heden ten dage huizen officieel zo’n 120.000 mensen in deze kampen, waarvan een ruw geschatte 50.000 Karen zouden zijn, maar de Thaise regering heeft z’n migratiebeleid verscherpt in 2004. Human Rights Watch meldt dat United Nations High Commission on Refugees (UNHCR) onder intense druk van de Thaise regering, op 1 jan.2004 moest stoppen met het screenen van asielzoekers, waardoor deze plots in een vacuüm terechtkwamen. UNHCR verwacht dat de procedures voor het toekennen van de asielstatus binnen afzienbare tijd wel weer zullen hervatten, wat goed is. Het probleem is, dat dit zal gebeuren door de Thaise overheid zelf, waardoor vele Birmezen zullen gerepatrieerd worden naar hun land. De reden daarvoor is, dat de Thaise overheid een nauwere definitie hanteert van “vluchteling” dan het overgrote deel van de internationale gemeenschap, doordat zij hen omschrijven als “personen die een gewapend conflict ontvluchten”. Hierdoor negeert Thailand een heel belangrijk principe van het internationaal recht, het principe van “non-refoulement”: “It appears that Thailand tries to ignore one of the most basic principles of international law: the principle of non-refoulement. Non-refoulement means that governments must not send people fleeing persecution back to countries where their 136

Democratic Voice of Burma, where would the new Road Map Plan lead to?, 18/9/2003, www.karen.org,

raadpleging:18/10/2003. Bij een survey, uitgevoerd door “Yahoo Asia Internet Website”, vond 90% van 8889 stemmers dat Birma geen president mag worden van ASEAN zolang het wordt geregeerd door een militair regime. (zie: Burma should not lead ASEAN, Survey shows. Network Media Group, 8/9/2003, www.karen.org, raadpleging: 18/10/2003.)

80

lives or liberty would certainly be threatened.” 137 Daarenboven heeft Thaksin ook een “Memory of Understanding”(MoU) getekend met Birma in juni 2003, waarin besloten werd dat Thailand elke maand 400 Birmezen zou deporteren naar een centrum o.l.v. de Birmese geheime dienst, waarna niemand nog iets te weten komt van deze personen. Naast deze officiële repatriëringen, zijn er elke maand ook “informele deportaties”, waarbij zo’n 10.000 Birmezen het land worden uitgezet, tenzij ze natuurlijk iemand kunnen omkopen aan de grens. En alsof deze migratiepolitiek al niet drastisch genoeg is, heeft de Thaise overheid ook nog eens aangekondigd alle Birmese vluchtelingen en asielzoekers die heden ten dage in Bangkok leven, te verplaatsen naar de kampen aan de grens. Dat kunnen ze want UNHCR deelt al z’n gegevens met hen. Indien dit zou gebeuren, kunnen deze asielzoekers echter hun campagne voor democratie in Birma niet meer verder zetten, en bovendien zullen zij in de kampen worden geconfonteerd met andere politieke en etnische groepen, en ook met tatmadaw, die af en toe de grens eens oversteken. Het meest waarschijnlijke gevolg zal dus zijn, dat zij alle contact met UNHCR zullen verbreken en ondergronds gaan. Stuk voor stuk nefaste ontwikkelingen voor het leven van deze mensen, die al zoveel gruwel zijn ontvlucht. 138

Een tweede conflict in de relatie tussen Thailand en Birma is de aanwezigheid van Birmese troepen aan de grens. Het gevolg van de wapenstilstanden, is immers dat de tatmadaw nu zelf gewapend de grens bewaken, en er dus op sommige plaatsen, zoals Doi Lang, gewapende soldaten van beide legers tegenover elkaar staan. Bovendien houden de tatmadaw zich niet altijd aan alle details van de kaart, als ze “potentiële rebellen” achtervolgen tot op Thais grondgebied. Om de rust hier te bewaren, is alweer de hulp van het Thaise leger noodzakelijk. 139

Ten derde is er het drugsprobleem. Enorme hoeveelheden amfetaminen geraken over de grens met Thailand, zelfs langs de officiële grensposten, met een alsmaar stijgend aantal drugsverslaafden en aidspatiënten als gevolg. Thaksin beschuldigt de SPDC ervan de drugsproducenten een hand boven het hoofd te houden, en dan doelen ze vooral op de Wa. De situatie verslechtte nog door een grootscheepse actie van de junta in maart 2000, waarbij 100.000 mensen werden verplaatst van aan de Chinese grens, naar het Oosten van Shan State. In 137

Zia-Zaraffi, Sam, Thailand: Harsh Policy towards Burmese refugees. In: The Nation, 28/1/2004, www.karen.org,

raadpleging: 22/2/2004; 138

Zia-Zaraffi, Sam, Thailand: Harsh Policy towards Burmese refugees.

HRW, Thailand: End crackdown on Burmese Fleeing Abuses. New York, 25/2/2004, http://hrw.org/english/docs/2004/02/25/thaila7656.htm , raadpleging: 3/3/2004. Voor een heel uitgebreid rapport over dit beleid, zie: HRW, Out of sight, Out of mind: Thai Policy toward Burmese Refugees. New York, feb.2004, vol.16, n°2 (C), 37p., www.hrw.org, raadpleging: 3/3/2004 139


81

die grensstreek schoten als gevolg daarvan de amfetaminebedrijfjes als paddestoelen uit de grond. Als je weet dat elk van deze fabriekjes per dag zo’n 1 miljoen tabletten kan produceren, besef je pas wat dit voor de wereld, en in de eerste plaats Thailand, betekent… 140

Ten vierde is er een probleem met illegaal vissen. Daar de wateren van Thailand overbevist zijn, trekken de Thaise vissers steeds verder in de maritieme gebieden van Birma, waarbij zij ofwel geen toestemming daarvoor vragen, ofwel enkel aan de lokale autoriteiten. Deze laatste geven concessies, die zij op elk moment weer kunnen terugtrekken indien er een conflict zou komen met de centrale regering. De vissers die ontdekt worden door de tatmadaw zonder vergunning, worden gearresteerd en gevangengenomen, maar ondanks deze risico’s, gaan de vissers toch door met hun activiteiten. 141

Ten vijfde is er ook nog de illegale houtexploitatie door Thaise bedrijven. In januari 1995 vaardigde de Slorc een verbod uit op houtexploitatie in z’n land, waarbij slechts enkele grote bedrijven werden toegestaan om voort te werken. Maar de junta slaagt er niet in te vermijden dat Thaise bedrijven toch hun gang gaan in de etnische gebieden, waar de tatmadaw niet alles onder stevige controle kunnen houden, door de vermelde “overstretch”. 142

En tot slot zorgen ook de ideologische verschillen tussen beide administraties voor problemen, daar zij misverstanden doen ontstaan. De junta, met z’n gigantische nadruk op nationalisme, ziet Thailand als een agent van het Westen naast de deur. Zij kijken met een superioriteitsgevoel neer op de Thai, omdat die hun cultuur en nationale identiteit zouden verkwanseld hebben aan het Westen, en ook omwille van de historische overwinningen in Ayudhya. De Thai van hun kant voelen zich óók superieur, omwille van hun democratie en goede mensenrechtensituatie, waardoor zij zich als meer ontwikkeld zien dan hun buur, en meer waardig t.o.v. het Westen. 143

140

Chongkittavorn, Kavi, Challenges to Democratization in Burma, pp.124-126

141

Ibidem.

142

Ibidem.

143

Chongkittavorn, Kavi, Challenges to Democratization in Burma, p.118.


82

4.3 CONCLUSIE Beide landen beseffen dat ze met elkaar contact moeten blijven houden. De junta’s grootste prioriteit is ervoor te zorgen dat de Thaise regering voor altijd stopt met het steunen van rebellen en pleit ook voor meer controle op de onfrisse economische praktijken van vele Thaise bedrijven, vooral in de visvangst en de houtsector. Maar tegelijkertijd is Thailand voor hen ook van strategisch belang, als tegengewicht voor China, en als partner in ASEAN. Thailand van zijn kant, heeft Rangoon nodig om samen aan een oplossing te werken voor de influx van drugs, vluchtelingen en illegalen in Thailand. En de opeenvolgende administraties in Bangkok ondervinden ook de hete adem van hun ondernemers, als zij hardere actie tegen Birma plannen. Hoe deze relatie in de toekomst zal evolueren, hangt af van de houding van huidig Thais premier Thaksin. Hoewel deze een harde houding aanneemt in de drugskwestie, is de invloed van economische lobbys op z’n administratie zeer duidelijk merkbaar. En deze willen natuurlijk op goede voet staan met grondstofrijk Birma. Met een absolute meerderheid in het parlement, zal het Thaksinbeleid ongetwijfeld nog enkele jaren worden voortgezet, waarbij handel wordt gestimuleerd en grensposten geopend, zonder rekening te houden met de politieke condities in het land van hun handelspartner. Als het dan toch tot een conflict komt, blijkt de goede relatie tussen beide legers vaak cruciaal om de vrede te bewaren. Tot slot mag ook niet worden vergeten dat, zowel in Birma als in Thailand, de greep van de centrale regering op de lokale dynamieken niet altijd even sterk is, wat betekent dat eventuele oplossingen voor grensoverschrijdende problemen op centraal niveau, daarom niet meteen daadwerkelijk soelaas zullen brengen.

83

5) ASSOCIATION NATIONS (ASEAN)

OF

SOUTH-EAST

ASIAN

Een stuk over ASEAN kon natuurlijk niet ontbreken. Terwijl iedereen ziet dat de mensenrechtensituatie in Birma er niet op verbetert, en dat de verkiezingsresultaten helemaal niet worden erkend, nam deze regionale organisatie Birma in z’n midden op. Tot grote verbijstering van de oppositiegroepen en de westerse landen die sancties hadden opgelegd om het regime tot een betere houding te bewegen. Met deze toelating tot de multilaterale organisatie, kreeg de legitimiteit van de militaire junta immers een enorme boost. Wat de SPDC prompt deed beweren dat legitimiteit niet van het volk of verkiezingen afkomstig is, maar wel van de erkenning door de internationale gemeenschap. Verregaande consequenties dus, wat het noodzakelijk maakt om het hoe en waarom van deze toelating nader te bekijken, om te eindigen met een bespreking van de positie van Birma in ASEAN vandaag de dag.

5.1 BELEIDSEVOLUTIE Toen ASEAN werd opgericht in 1967, sloeg Ne Win een uitnodiging af om deel te nemen. De vijf initiatiefnemende landen - Indonesië, Maleisië, de Filippijnen, Singapore en Thailand tekenden de Bangkok-Verklaring om een regionaal blok te vormen dat moest zorgen voor veiligheid en stabiliteit in de regio. Birma leek hen een goede partner door de geografische nabijheid van het land, de culturele gelijkenissen, de vergelijkbare problemen met interventies door grootmachten en ook door het verzet van de communisten, die ook bij hen werden gesteund door China. Ne Win zag echter de dichte militaire banden die verschillende stichtende leden hadden met de VS, als een bedreiging voor de neutrale buitenlandse politiek van Birma.

Na deze initiële interesse, verdween het land van de ASEAN-agenda voor de volgende twee decennia. Birma trok zich terug in isolatie, en ook ASEAN had z’n eigen problemen. Bovendien was het economisch belang van Birma weinig soeps, door de totale mislukking van de “Birmese weg naar het socialisme”: “ASEAN emerged in the 1970s and 1980s as a close knit club of likeminded states focused on high economic growth. Burma was outside the club, out of step and increasingly irrelevant. Only Thailand, which shared 2,100-mile border, had any sustainable interest at stake” 144 . 144

Ott, Marvin, From Isolation to Relevance: Policy Considerations. In: Burma: Prospects for Democratization.

84

Tegen het begin van de jaren ’90 was de internationale situatie echter al helemaal gewijzigd. De Koude Oorlog was op z’n einde gekomen, waardoor het gevaar om meegesleept te worden in een conflict tussen de grootmachten veel kleiner werd. Birma zag in ASEAN een efficiënte manier om z’n economie te openen, zonder z’n autonomie en identiteit kwijt te raken. Ook ASEAN had verscheidene geostrategische en economische redenen om opnieuw banden aan te halen met Birma. De harde kritiek van het Westen maakte het ASEAN aanvankelijk echter erg moeilijk. Toen de ASEAN-lidstaten op forums met o.a. de EU in het begin van de jaren ’90, steeds meer vragen begonnen te krijgen over hun positie t.o.v. Birma, groeide langzaam aan de vrees dat het Westen misschien wel zou interveniëren. ASEAN-lidstaten zochten dus naar een gemeenschappelijke positie over de toestand, en besloten een speciaal gezant, Minister van Buitenlandse Zaken Manglapus van de Filippijnen, naar Rangoon te sturen voor een onderhoud met de generaals. Deze laatsten weigerden dit echter, waardoor de relatie opnieuw in een dipje terechtkwam. ASEAN en het Westen lijmden de brokken in Singapore, waar ze akkoord waren dat ze niet akkoord waren over Birma, en dat dit meningsverschil de samenwerking op andere vlakken niet mocht tegenhouden. In die periode werd het “ASEAN Regional Forum” (ARF) opgericht, waarin ASEAN en z’n partners - China, de EU, de VS, Japan en Rusland - de veiligheid in de regio bespreken.

In 1994 keerde de relatie tussen ASEAN en Birma echter, als gevolg van een poging van Thailand om de bilaterale relatie met z’n buur weer op te krikken. Maleisië en Indonesië stonden positief tegenover Birma, maar wilden dat eerst de kwestie van de Rohingya-vluchtelingen zou worden bekeken. Deze moslims waren in 1992 van hun land verdreven en Bangladesh ingevlucht. Aangezien Birma tegen deze tijd behoorlijk happig was op lidmaatschap, toonden zij zich een voorbeeldig kandidaat, en de Rohingya mochten terugkomen naar Birma. Hierna maakten noch Indonesië, noch Maleisië nog enig bezwaar tegen de toetreding, hoewel er fundamenteel eigenlijk niets was veranderd aan de slechte behandeling van de etnische minderheidsgroepen in Birma.

Reeds in 1996 werd Birma toegelaten tot ASEAN als “observer”, waarbij ze toetraden tot het “ASEAN Treaty of Amity and Cooperation”. Wegens z’n gloednieuwe status van toeschouwer, kon Birma ook direct toetreden tot het ARF. Er kwam natuurlijk een storm van kritiek van de

Washington, Brookings Institute Press, 1998, p.71.

85

oppositie en uit het Westen, maar door een slimme zet van de Slorc werd deze in de kiem gesmoord: Suu Kyi werd vrijgelaten uit haar huisarrest.

In 1997 wordt Birma volwaardig lid van ASEAN, na een overgangsperiode van een half jaar, de kortste ooit in de geschiedenis van ASEAN. Een van de grootste voordelen van Birma, waren alweer z'n natuurlijke rijkdommen. Bovendien wilden vooral Maleisië en Indonesië met deze zet het Westen hun onafhankelijkheid bewijzen. Het land dat het meeste protesteerde tegen de toelating van Birma, omdat het nog steeds zo’n repressief regime was en te weinig geliberaliseerd, was Thailand. Toch slaagden zij er niet in om de andere landen actief te beïnvloeden, door een preoccupatie met interne problemen op dat moment. Hieruit blijkt nogmaals dat de relaties tussen deze twee buren onderhevig is aan een jojo-effect, afhankelijk van welke administratie er aan de macht is in Bangkok, en de toestand van deze verhouding heeft heel wat invloed op de werking en de eenheid van ASEAN.

145

5.2 BELEIDSANALYSE Zoals gezegd, hadden zowel Birma als ASEAN hun redenen om hun vroegere houding aan te passen in de gewijzigde internationale context na het einde van de Koude Oorlog.

Birma had dringend nood aan buitenlandse hulp en investeringen, die waren gestokt na Rangoon Spring. Ten tweede hadden ze behoefte aan politieke partners, en ASEAN met z’n principes van “non-interference” 146 in de interne zaken van een land, en een benadering van “constructive engagement” in plaats van sancties, was maar een heel kleine bedreiging voor de gewaardeerde autonomie. Bovendien werd elke beslissing genomen met unanimiteit, wat heel wat zekerheid gaf. Vele andere lidstaten hadden immers zelf ook geen schitterend mensenrechtenrapport, waardoor er sowieso niet zo gauw eensgezindheid zou kunnen komen om een land te veroordelen voor interne gebeurtenissen. Door lid te worden van ASEAN, had Slorc dus een 145

Funston, John, ASEAN: Out of Its Depth? In: Contemporay Southeast Asia, vol 20, april 1998, n°1, pp.22-28.

Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.37-42. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001, 182p., http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap1.pdf . 146

In essentie betekent deze doctrine van “non-interference” dat lidstaten de anderen niet openlijk bekritiseren, en

geen steun geven aan de oppositiegroepen in de buurlanden. Deze doctrine is gebaseerd op het de notie van “gelijkheid tussen soevereine staten in de internationale betrekkingen”, die er gekomen is na de Vrede van Westfalen.

86

middel gevonden om z’n economie te openen en z’n legitimiteit te verhogen, zonder z’n nationale controle op te geven. De generaals zagen regionale samenwerking als een conditio sine qua non, om de gevolgen van de globalisering, in hun ogen “een modern middel voor westerse exploitatie”, binnen de perken te houden: “The globalisation process has brought with it new opportunities as well as new challenges, particularly to the developing nations. In these times, no nation can stay aloof and in isolation. To overcome these challenges, the developing nations must learn to cooperate with each other in the most effective and efficient way possible… The Asian nations need to work together to thrive and to progress.” 147 Vandaag de dag spelen ASEAN en z’n leden een heel grote rol in de buitenlandse politiek van Birma. Getuige daarvan is de speciale commissie, “the ASEAN Leading Committee”, die werd opgericht in 1996 om de betrekkingen in de organisatie voor te bereiden. Toch is deze beslissing van de junta niet te beschouwen als een enorme beleidsverandering. Het was een beslissing die vooral werd gedreven door pragmatische bedenkingen, en weerspiegelt geen verandering in de basisideeën van de SPDC. Zij zien te grote afhankelijkheid van het buitenland nog steeds als een vergroting van de kwetsbaarheid voor buitenlandse bemoeienissen en exploitatie. Nationale veiligheid betekent voor hen nog steeds “self-reliance”. Ze hebben nu gewoon een nieuwe manier gevonden om hun belangen in de internationale gemeenschap te verdedigen:”Gaining friends in the international community also means that the autoritarian regime has others to speak up on its behalf and lend a voice to protect its interests on the world stage. In gaining membership of ASEAN, the military junta in Burma gained the backing of a powerful regional grouping, particularly in its skirmishes with the Western nations” 148 .

Terwijl Birma dus verschillende redenen had om ASEAN te vervoegen, kunnen we ons afvragen waarom deze organisatie zelf er zo een pariaregime bijwilde. In de eerste plaats blijkt dat het hen vooral te doen was om een geostrategisch aspect: heel ZuidOost-Azië zou verenigd zijn in één organisatie, die van de ASEAN-10, daar samen met Birma ook Cambodja en Laos werden toegelaten. Als één groot blok zou hun invloed in de wereld hierdoor heel wat toenemen. Natuurlijk kwam er tegenstand van de Birmese oppositiegroepen en het Westen, die sancties prefereerden. De lidstaten van ASEAN meenden echter zo meer invloed te kunnen uitoefenen op Birma. Via de zachte aanpak in hun “diplomatic community”waarmee ze erin slagen om de vrede te bewaren in de regio, zouden ze ook de Birmese problemen 147

Quote van Gen. Khin Nyunt op de “Third BIMSTEC Trade/Economic Ministerial Meeting” in Yangon, op

15/2/2001. Geciteerd in: International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.25. 148

Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation. In: Burma’s Lawyers’ Council Journal, Legal

Issues on Burma, n°7, dec.2000, p.10, http://www.ibiblio.org/obl/docs/LIOB07-ConstEng.htm, raadpleging: 23/3/2004.

87

aanpakken, nl. door het opbouwen van vertrouwen en door binnenskamers diplomatieke druk uit te oefenen. En tegelijk konden zij het Westen op deze manier tonen dat ze niet alleen totaal onafhankelijk waren, maar bovendien ook een benadering hadden, de “constructive engagement approach” , die beter werkte dan de harde methode van sancties. De essentie van deze benadering is dat het promoten van politieke en economische banden met een regime, zal zorgen voor een grotere openheid van het land, waardoor informatie en liberale invloeden een groter besef zullen kweken van democratische waarden en mensenrechten. De ASEAN-landen waren heel erg overtuigd van deze methode en besloten dan ook hun zin te doen, onder meer omdat ze de kritiek van de VS als zeer selectief beschouwden, daar deze de mensenrechten in China blijkbaar minder belangrijk vindt. Lees: de Chinese markt is te belangrijk voor de Amerikaanse bedrijven. Ook wilden ze met de toelating van Birma vermijden dat het land een cliëntstaat zou worden van China. Dit laatste zou immers zorgen voor een toename van de controle van China over de regio, en men is nog altijd zeer beducht voor eventuele expansionistische ambities van China. Dat Birma na zo’n korte overgangsperiode lid werd, heeft te maken met het feit dat ASEAN in 1997 z’n 30e verjaardag vierde, en een voltooiing van de oude droom van de ASEAN-10 op zo’n moment, was natuurlijk heel symbolisch. Maar naast deze geostrategische factoren, zijn er tevens de economische belangen van ASEAN die hen tot een andere houding beroerden. In de jaren ’90 werd ASEAN gealarmeerd door de opgang van hechte regionale economische blokken, de EU en NAFTA, wat bij hen de vrees opwekte dat ze zouden uitgesloten worden van deze markten en zouden terechtkomen in een wereldwijd groeiende economische competitie. ASEAN reageerde door zelf op de proppen te komen met een plan voor regionale economische samenwerking, de “ASEAN Free Trade Area” (AFTA), waar Birma lid van zou worden tegen 2008. 149 Als voorbereiding daarop werden in 1992 allerlei plannen gemaakt voor tariefreductie, de “Singapore Declaration”, en werden liberaliseringen van de wetten voor buitenlandse investeringen doorgevoerd. En in deze pogingen om Zuid-Oost-Azië aantrekkelijker te maken voor investeringen, kadert ook de toenadering tot Birma. Met het ontstaan van de ASEAN-10, zou immers een blok worden gevormd met een bevolking van 500 miljoen mensen, een gecombineerd BNP van 685 biljoen$, een totaal handelscijfer van 720 biljoen$ en een enorme voorraad aan goedkope grondstoffen. Heel aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders.Van alle ASEAN-landen heeft Birma de rijkste bodem, met onder andere hout, gas en mineralen. Ook de andere ASEAN-landen hadden aanvankelijk enorme houtvoorraden, maar door een slecht ecologisch beleid, verminderen deze aan een gigantisch tempo, een lot dat ook Birma te wachten staat. 150 149

Voor uitgebreide informatie over AFTA, zie: http://www.aseansec.org/12025.htm

150

Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.37-42.

88

En naast dit globaal belang voor ASEAN als groep om Birma op te nemen, waren er natuurlijk ook nog de onderscheiden belangen van de verschillende lidstaten. Ik vermeldde reeds Thailand, die Chavalit stuurde om concessies af te pingelen in de visvangst en de houtindustrie. Concessies die enkele jaren later werden gevolgd door de Yadanagaspijpleiding, hét grootste investeringsproject in Birma ooit. Singapore is, na China, de grootste wapenleverancier van de tatmadaw. Volgens IMF-cijfers is Singapore ook de grootste buitenlandse investeerder in Birma, goed voor zo’n 600 miljoen dollar in de periode 1996-2000. 151 Met de toetreding van Birma in ASEAN, wilden zij meer invloed krijgen op het economisch beleid van de junta. Dit zorgde er bijvoorbeeld voor dat Singapore in 1997 weigerde om een VN-resolutie te ondertekenen, die de mensenrechtenschendingen in Birma veroordeelde, met als verweer: “Our position is different. We have concrete and immediate stakes.” 152 Ook Maleisië heeft grote economische belangen in het land, als derde grootste investeerder in Birma. Ze investeren vooral in de toeristische sector en de textielsector. En Indonesië onder Suharto had er belang bij dat er nog autoritaire regimes deel gingen uitmaken van de organisatie, zodat ook zij heftig voorstander waren van de toetreding van het land. Birma had meteen een ideologische partner gevonden. Suharto’s “dwifungsi”, een duaal model waarbij het leger zowel controle heeft over defensie als over de staat, gaf de junta een middel om z’n eigen macht te legitimeren. Deze ideologische link werd nog versterkt door de vriendschap tussen Suharto en Ne Win. Het feit dat het Suharto-regime in elkaar is gestuikt, deed bij de Birmese oppositie de hoop leven dat dit ook in eigen land wel gauw zou gebeuren, maar dit bleek toch een misrekening. Tot slot moet ik vermelden dat natuurlijk ook de andere landen van ASEAN banden hebben met Birma, maar toch in mindere mate dan de hiervoor vermelde landen, dus zal ik hier niet verder op ingaan. 153

Bachoc, R., (ed.), From consensus to controversy. ASEAN’s relationship with Burma’s Slorc. Rapport. Bangkok, Altsean-Burma, 1997, 110p. International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.24-33. Chongkittavorn, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.121-123. Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation, 13 p. 151

Cijfers in: International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, p.29.

152

Quote in: Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, p.48.

153


Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.77-49. International Crisis Group, How strong is the military regime, pp.14-15.

89

5.3 EVALUATIE RELATIE Laten we nu eens kijken wat dit “verstandshuwelijk” beide partners heeft opgebracht, zeven jaar nadat Birma lid werd van ASEAN. Het blijkt nogal een probleemrelatie te zijn.

De verwachtingen van Birma zijn niet echt ingelost. Enkele maanden na z’n toetreding stortte de Thaise baht immers in elkaar, waarna de hele regio in een crisis terechtkwam. Hierdoor bleven de verhoopte grootschalige investeringen uit. Bovendien kwam Thailand plots op de proppen met een aanpassing van z’n vroegere term “constructive engagement”, tot “constructive intervention”, later “flexible engagement”genoemd, wat de Birmezen helemaal niet positief onthaalden. Ten tijde van hun toetreding zagen zij zich beschermd tegen zware kritiek, doordat de ASEAN-leden niet bereid waren om te breken met het “non-interference-principe”, uit angst voor wat er boven water zou komen. Met de val van het Suharto-regime in Indonesië en de opkomst van de Chuan-administratie in Thailand veranderde deze houding echter, tot grote verbijstering van de SPDC.

154

De Thai wilden zo immers een

belangrijke aanpassing van het jarenlange principe bekomen: interne zaken van een land worden nog altijd volledig beheerd door het land zelf, tenzíj er nefaste ontwikkelingen van het ene land overslaan op een ander land, waardoor de stabiliteit in het gedrang komt. Dan is kritiek op de interne politiek van een lidstaat wel aangewezen. Thailand doelde natuurlijk op de massa mensen en drugs, die z’n land binnenstroomt, omdat de Birmese junta zelf de drugsproducenten niet durft aan te pakken, en z’n volk onderdrukt. Een positieve ontwikkeling mijns inziens. ASEAN functioneert immers goed als een forum voor staatsbelangen en is er wel degelijk in geslaagd de vrede te bewaren in de regio, maar heeft herhaaldelijk bewezen dat het niet kan omgaan met internationale zaken die de macht van één van de leden fundamenteel uitdagen. Deze verandering zou heel wat soelaas kunnen brengen. Hoewel deze aanpassing finaal niet werd doorgevoerd, toont ze toch een belangrijke shift aan in het denken over intra-ASEAN-relaties. Iets wat Birma koste wat het kost binnen de perken wil houden, en zij blijven dan ook hameren op het respecteren van het principe van “noninterference”. Bovendien blijkt de laatste zet van de Birmese junta, de raid tegen de NLD en Suu

154

Maar niet enkel Birma zag deze aanpassing niet zitten. Ook Indonesië zou gevolgen ondervinden van deze

“flexible engagement”, door de “haze” die van hun land afkomstig was. Dit was een enorme smog, die door grote bosbranden in Indonesië was veroorzaakt, en die zich verspreidde over de hele regio, omdat de Indonesische regering te weinig moeite deed de branden in te dijken. Tot grote frustratie van de andere ASEAN-landen natuurlijk. Voor meer informatie over dit “non-interference-principe”, zie: Ramcharan, Robin, ASEAN and non-interference: a principle maintained. In: Contemporay Southeast Asia, vol 22, april 2000, n°1, pp.60-85.

90

Kyi op 30 mei 2003, helemaal niet in goede aarde te vallen van de gehele internationale gemeenschap. Zelfs de traditioneel zeer diplomatieke ASEAN-landen spraken plots hardere taal. De inmiddels gepensioneerde premier van Maleisië, Mahathir, die oorspronkelijk nochtans één van de grootste voorstanders was van de toetreding van Birma, sprak zelfs over een eventuele schorsing van Birma, als Suu Kyi niet zou worden vrijgelaten. Om enkele weken later deze woorden toch weer terug te trekken weliswaar. Misschien het begin van het einde voor het klassieke “non-interference principe”, en de eerste stap op weg naar de “flexible engagementapproach”. Alweer ontwikkelingen die de SPDC niet had voorzien. 155

ASEAN van zijn kant geraakt langzaam gefrustreerd door de houding van de Birmese junta. Van z’n oorspronkelijke hoop om het regime zo beter te kunnen beïnvloeden en tot een democratischer houding te bewegen, blijft weinig meer over. Integendeel: zoals Suu Kyi reeds had voorspeld, zagen de generaals het lidmaatschap aan ASEAN als een bevestiging en goedkeuring van hun gevoerd beleid, en de repressie tegen de oppositie werd nog opgedreven. De verhouding tussen Suu Kyi en de ASEAN-leden is dan ook niet echt vriendschappelijk. Enkele ASEAN-leden maakten bovendien melding van hun idee, dat Suu Kyi niet echt capabel zou zijn om het land te leiden, omdat ze onderwijs heeft genoten in het Westen, en aldus “out-oftouch” zou zijn met de Aziatische realiteit. De informele werking van de Associatie, vraagt heel veel geven-en-nemen. Het is gebaseerd op principes van respect en verantwoordelijkheid, waarbij men rekening moet houden met de impact van de eigen beslissingen op de belangen van de andere leden. 156 Het militair regime heeft echter weinig gedaan om de stortvloed van drugs, of andere problemen aan te pakken. ASEAN ondervindt dus nog steeds heel wat nadelen van hun jonge lid. Birma bezorgt ASEAN bijvoorbeeld rode kaken bij meetings met z’n traditionele partners, de VS en de EU, van wie zij broodnodige investeringen wilden aantrekken na de Aziatische crisis van 1997. Zeker het feit dat de generaals Suu Kyi niet toelieten haar stervende echtgenoot te bezoeken in ’99, viel niet in goede aarde. Toch kon Birma grotendeels aan de dans ontsnappen, doordat de lidstaten een verschillend pad volgden naar economisch herstel, en omdat kort daarna het conflict in OostTimor uitbarstte, wat de aandacht afleidde. Tot slot zijn de ASEAN-landen er als de dood voor dat er nog geen hervormingen zouden gebeurd zijn in Birma, op het moment dat zij voorzitter worden van ASEAN in 2006. 157 155

Ramcharan, Robin, ASEAN and non-interference: a principle maintained. In: Contemporary Southeast Asia, vol

22, apr 2000, n°1, pp.75-83. 156

Caballero-Anthony, Mely, Mechanisms of Dispute Settlement: The ASEAN Expernience. In: Contemporary

Southeast Asia, 20, april 1998, 1, pp.52-53. 157


91

Ook op economisch vlak, zijn er heel wat frustraties van de kant van ASEAN. De junta voldoet niet aan de vraag van Singapore en Maleisië om z’n businessklimaat te verbeteren. Heel wat van het geld werd immers niet opnieuw geïnvesteerd, maar wel gebruikt om de hoeveelheid deviezen aan te vullen en import te betalen. Ook de verhoopte opbrengsten van de toeristische sector bleven ver onder de voorziene bedragen, onder meer door de boycot die de oppositie en heel wat westerse landen ondersteunen. Verder zijn de arbeiders goedkoop, maar doordat dit ook het geval is in China, bleek dit toch niet zo’n voordeel. Daarenboven zorgt het gebrek aan infrastructuur voor het opdrijven van de produktie- en transportkosten, plagen frequente elektriciteitspannes de fabrieken en jagen de steeds grotere bedragen voor omkoperij en de enorme stapels administratief werk steeds meer investeerders weg. De junta sloeg dan ook nog eens technische hulp af van ASEAN-landen om z’n administratief en wettelijk kader aan te passen, zodat het niet klaar zal zijn voor de economische integratie in AFTA. Onwil van de generaals die verregaande gevolgen heeft. Birma is immers mede hierdoor het enige ASEAN-land dat nog geen deel uitmaakt van het economisch samenwerkingsakkoord tussen ASEAN en de EU. Een ferme opdoffer voor het land, daar de EU de grootste donor is van de groep sinds 1977. 158

De invloed van het lidmaatschap van Birma, is dan ook geen schitterend plaatje: “Unless ASEAN develops a kind of two-tier membership, the admission of Burma and the former Indochina states will almost certainly slow the broader process of ASEAN integration, regardless of the delaying effects of the economic crisis. None of the new members could responsibly open its economy to competition within the ASEAN market in the way that countries such as Thailand and Malaysia had begun to do . . . But even before the economic crisis the combined resources of the older ASEAN states would not have been enough to raise Burma to economic parity in ASEAN affairs in the foreseeable future.” 159

Wat ASEAN verwacht van Birma, is meer flexibiliteit en wil om regionale problemen aan te pakken. En voor de interne situatie van Birma, gaan alsmaar meer stemmen op om de junta toch wat steviger onder druk te zetten om in dialoog te treden met Suu Kyi, eventueel onder leiding van de Speciaal Gezant van Kofi Annan, Razali, of van mensenrechtenrapporteur Pinheiro. Tegelijkertijd beseffen ze dat een te grote druk op Khin Nyunt en zijn kompanen, zou kunnen leiden tot een terugtrekking van het regime in z’n aloude isolatie, wat uiteindelijk geen enkele partij ten goede zou komen. De vraag is echter hoeveel kan worden verwacht van ASEAN, 158

Ibidem, p.50.

159

Cribb, R., Burma’s entry into ASEAN, p.57. Geciteerd in: Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, p.51.

92

zolang ook bij de andere leden democratie niet echt diep in de maatschappij ingeworteld zit. Deze moeilijke situatie werd op treffende manier samengevat door Aung Zaw: “Perhaps it is too late for ASEAN to admit that it made a mistake in allowing Burma to join its fold. But this awkward marriage of self-interest has revealed that the solidarity of 10 ASEAN members standing hand in hand has become just a stage show. Just before Burma was admitted ASEAN leaders defended their decision saying that “In Asia when one marries one expects the bride to behave.” But the bride still refuses to behave. This marriage has had the rockiest of honeymoons, but now that it is time to live together, ASEAN has a moral obligation to assist Burma in working out her problems” 160 . De voornaamste doelstellingen die ASEAN zou moeten verwezenlijken, is naast het promoten van een dialoog met de NLD, het opstellen van een roadmap voor economische en politieke hervormingen, mét duidelijke tussenstappen en deadlines. En daarnaast zouden zij de rest van de internationale gemeenschap, met name de VS en de EU, moeten aanmoedigen tot een “carrots-and-sticks-approach”, wat waarschijnlijk de beste methode is om tot positieve resultaten te komen.

161

5.4 CONCLUSIE ASEAN koos ervoor om de banden met Birma aan te halen en op deze manier invloed uit te oefenen, in plaats van Birma te negeren en isoleren. Politiek gezien, komt dit neer op een beleid van “non-interference” in de binnenlandse gebeurtenissen van Birma. Van zodra Birma lid was geworden, zijn echter de mogelijkheden van ASEAN om Birma onder druk te zetten veel kleiner geworden. Vandaar dat Thailand een poging deed om het "non-interference"-principe aan te passen, wat uiteindelijk toch niet is doorgevoerd, maar wel een uiting is van het stijgend ongenoegen over het gebrek aan effectief beleid van de junta om grensoverschrijdende problemen aan te pakken. Op economisch vlak hebben zowel ASEAN als z’n individuele leden voordeel bij het lidmaatschap van Birma, door de rijke bodem en de afzetmarkt van het land. De free-rider-houding van de junta in de moeilijke nasleep van de Aziatische crisis, en z’n onwil om economische hervormingen door te voeren, wekken echter steeds meer ergernis op. Bovendien is er nog geen scenario klaar, over wat er met het land zal gebeuren, indien het de nodige aanpassingen niet heeft uitgevoerd bij het in werking treden van AFTA. “Constructive Engagement” tot slot, heeft de internationale gemeenschap een alternatief gegeven voor de

160

Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, p.56.

161



93

aanpak met sancties. Maar, na deze analyse moet ik besluiten dat ook deze zachtere aanpak niet heeft gewerkt. Integendeel, had Birma de investeringen van China en ASEAN na ’88 niet verkregen, had de situatie er misschien al helemaal anders uitgezien: “ASEAN investors had accounted for almost 60% of the FDI (foreign direct investment) prior to the crisis”. (…) This helped the government stave off bankruptcy and maintain its control of the political system. Without Chinese and ASEAN investment, Burma would have been forced to make cuts in spending that could have incited protests or face international donors and their demands for political reform.” 162 Hoe deze situatie in de toekomst zal evolueren, zal afhangen van de nog resterend tolerantie van de overige ASEAN-leden, waar er nu geen Suharto-regime meer is om Birma ideologisch te steunen, en welke invloed zij willen en kunnen uitoefenen op de westerse landen. Mijns inziens, kunnen we ons dan ook verwachten aan een verslechtering van de relatie tussen de Birmese junta en ASEAN in de toekomst.

162

Zaw, Aung, ASEAN-Burma Relations, p.50.

94

6) DE VERENIGDE STATEN Tegenover de zachte Aziatische aanpak, staat de harde aanpak van de westerse landen, met de VS op kop, gevolgd door de Europese Unie, Canada en Australië. Daar de VS het vlugst heeft gereageerd op Rangoon Spring, en ook de strengste sancties heeft opgelegd, neem ik eerst hun aanpak onder de loep. In het volgend stuk bespreek ik dan het Europees beleid. Ik zal beginnen met een schets van de evolutie in het Amerikaans beleid en de dilemma’s waarmee zij worden geconfronteerd, inclusief de alternatieve mogelijkheden die zij hebben naast sancties. Vervolgens zal ik aantonen dat deze sancties als drukkingsmiddel om de houding van de junta te beïnvloeden, minder uitwerking hebben dan verhoopt, omdat niet de hele internationale gemeenschap erachter staat.

6.1 BELEIDSEVOLUTIE De aanwezigheid van de VS in Birma, is altijd al minimaal geweest. Sinds het begin van de 19de eeuw waren er Amerikaanse missionarissen actief in Birma. In de jaren ’50 slaagden de “Asian Foundation” en de “Ford Foundation” er gezamenlijk in een cultureel programma op poten te zetten, maar dat werd opgedoekt na de militaire overname in 1962. De Birmese culturele integriteit moest immers beschermd worden. In de jaren ’70 leverde de VS behoorlijk wat economische en andere steun aan de BSPP, vooral op vlak van drugsbestrijding, maar na Rangoon Spring werd deze steun ter waarde van 16 miljoen $ opgedoekt. Sindsdien is de diplomatieke relatie tussen beide landen naar een absoluut minimum herleid, waarbij de ambassade in Rangoon in een afstandelijke relatie met de junta z’n bezigheden verderzet. Hulp wordt nu gegeven aan Birmese vluchtelingen en aan de oppositiegroepen, zowel in Birma zelf als in het buitenland. Vooral de relatie met Aung San Suu Kyi verloopt opperbest, wat ook wel voor problemen zorgt. In 1989 werd de relatie tussen beide landen nog slechter doordat de VS Birma schrapte van het “Generalized System of Preferences” (GSP), waardoor Birma z’n import niet meer voordelig kon uitvoeren naar de VS, en er werd ook een wapenembargo ingevoerd. Om het regime tot een democratischer houding te bewegen, en ze te dwingen de verkiezingsresultaten van 1990 te respecteren, bleven zij continu het regime onder druk zetten

95

door kritiek op hun slechte mensenrechtensituatie en slecht antidrugsbeleid. Bovendien hebben zij de nieuwe naam van het land, Myanmar, nooit erkend. 163 In 1994 werd Birma op de lijst van “schurkenstaten”geplaatst: “In 1994, the US Congress placed Burma/Myanmar alongside Libya, North Korea and Iraq, on the list of “outlaw”states, which implied that no Foreign Assistance’s funds could be used to finance US share in international organisation’s programs for these countries” 164 . Ondanks deze kritiek, bleek Amerika in 1995 toch de vierde grootste investeerder te zijn in het land, vooral in de oliesector, goed voor 203 miljoen $. De opeenvolgende administraties bleven wel herhalen dat zij voor sancties waren, àls daartoe multilateraal zou worden beslist. Na een nieuwe repressiegolf in Birma, waarbij honderden mensen werden opgepakt, kondigde President Clinton in 1997 een ban aan op alle nieuwe investeringen, en alle Slorc-officiëlen en hun familie kunnen sindsdien geen visa meer krijgen voor de VS. Door deze sancties werd de handel logischerwijs beperkt. Enkel de import uit de textielindustrie groeide explosief aan. Dit was het gevolg van het importquotasysteem van de VS, waardoor vele ondernemers uit de buurlanden van Birma, een vestiging in Birma gingen oprichten, om voordeel te kunnen slaan uit de aldaar nog niet gevulde quota’s. De export van deze sector naar de VS vervijfvoudigde tussen ’96 en ’01, van 83,8 tot 413,1 miljoen $ in 2001. 165 In het begin van de Bush-administratie werd deze harde politiek echter even achterwege gelaten en er werd het regime beloofd dat een positievere behandeling op komst was, als er verbeteringen in democratische zin en meer respect voor mensenrechten in ruil zouden komen. Ook werden gesprekken op punt gezet om de samenwerking op vlak van drugsbestrijding op te drijven. Toen in november 2002 echter duidelijk werd dat de dialoog met Suu Kyi muurvast zat, verstrengde de VS z’n positie opnieuw. En in 2003 vaardigde het Amerikaans Congres, onder de vlag van z’n meest actieve senator op vlak van Birma, Mitch McConnell 166 , nieuwe sancties uit: een ban op alle import uit Birma, als begin van de implementatie van “the Burmese Freedom and Democracy Act”van 2003. Ook 163

Voor een overzicht van alle sancties die door de VS, de EU en Japan zijn ingevoerd sinds ’88, inclusief cijfers,

zie: Institute for International Economics, US/EU/Japan v. Burma, http://www.iie.com/research/topics/sanctions/myanmar.htm, raadpleging: 26/4/2004. 164

Tamen, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of Burma/Myanmar. Thesis.

Brussel, Universite Libre de Bruxelles, International Politics, 2003, p.40, http://www.ibiblio.org/obl/docs/Memoire-AT.htm#_Toc54419317 , raadpleging: 21/4/2004. 165

Cijfers uit: Institute for International Economics, US/EU/Japan v. Burma,

http://www.iie.com/research/topics/sanctions/myanmar3.htm#economic , raadpleging: 26/4/2004. 166

Deze McConnell is een sterke man in de senaat, daar hij sinds 12/11/2002 de “whip” is van de republikeinen in

de Senaat, oftwel de tweede belangrijkste republikein in de senaat. Hij is de senator voor Kentucky, en voorzitter van een belangrijke denktank van het buitenlands beleid: “the Foreign Operations Appropriations Subcommittee”.

96

werden de tegoeden van alle leden van de junta in de VS bevroren en buitenlandse overschrijvingen werden geblokkeerd (“smart sanctions”). De enige uitzonderingen op deze importban, zijn de documenten en het videomateriaal van academici en diplomaten, zolang ze niet voor verkoop bedoeld zijn. Door deze sancties kreeg vooral de textielsector een zeer grote klap. Een ander gevolg van deze sancties is dat geen enkele NGO die humanitaire hulp biedt, geen enkele buitenlandse ambassade die lokaal personeel betaalt en geen enkel lokaal bedrijf dat werkt in de ASEAN-regio en betalingen uitvoert via een Amerikaanse bank, dit kan doen zonder een licentie van de VS. Hierbij moet echter vermeld worden dat de President deze wet meteen kan opheffen als dat in het belang van de VS is.

167

De VS hanteert dus een “verstikkingstrategie”, waarbij zij het regime willen isoleren en zo tot hervormingen dwingen. Deze staat recht tegenover de houding van ASEAN en ook Japan, de “zuurstofstrategie”, waarbij er engagement en actie wordt ondernomen om het regime te beïnvloeden.

De band tussen Birma en de VS is dan ook allerminst vriendschappelijk. De Birmese junta ziet de rol van de VS in z’n land als één van constante manipulatie en pogingen tot ondermijning van de macht van het regime. En deze perceptie wordt natuurlijk bevestigd door het buitenlands beleid van de VS, dat zich niet weerhoudt van interventie op basis van z’n “Benevolent Hegemony”. Een houding die Birma doet huiveren, door z’n obsessie met nationale soevereiniteit en onafhankelijkheid. De zeer nationalistische en conservatieve legerleiders voelen zich bovendien bedreigd door de wereldwijde verspreiding van de Amerikaanse economische en culturele waarden. Meer concreet zijn zij natuurlijk niet opgezet met de afgekondigde sancties van zo’n machtige staat tegen hun land, en ook niet met het veto van de VS tegen multilaterale financiële steun van o.a. de Wereldbank en het IMF, die werd stopgezet na ‘88. Bovendien is de junta bevreesd dat de VS eventueel zouden overgaan tot een militaire interventie, bijvoorbeeld om Thailand te steunen na een eventueel uitgelokt grensconflict. 167

Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar. Washington, Georgetown University Press, 2001, pp.241-245.

Ap, VS legt handelssancties op aan Birma. In: De Standaard, 16/7/2003. AFP, US Myanmar Sanctions come into force, 29/8/2003, www.karen.org, raadpleging:18/10/2003. Steinberg, David, The Triumph of the Hard-Liners. In: South China Morning Post, 15/8/2003, www.karen.org, raadpleging:18/10/2003. Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma: Western Governments, NGO’s and mulilateral institutions, pp.131-182. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001, 182p., http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap6.pdf, raadpleging: 7/4/2004.

97

Nogmaals een uiting van de vermelde paranoïde houding van de generaals volgens mij, daar de VS veel te weinig belangen heeft in Birma om er militair in te grijpen, zeker met de huidige kosten van hun oorlogsvoering in Irak en Afghanistan. En ook de goede relatie tussen de VS en Aung San Suu Kyi is een doorn in het oog van de SPDC.

168

Niettemin wil Birma koste wat het kost de banden met de VS normaliseren. Birma bekijkt immers geen enkel land als een absolute of permanente vijand, zelfs indien deze er andere religieuze of ideologische ideeën op nahouden. Hun ideaalbeeld is een wereld waarin ze een goede verstandhouding met iedereen hebben, zodat niemand zal geneigd zijn in te grijpen in hun land. In dit licht kan men de poging zien van de junta om z’n imago te verbeteren, via het inhuren van Amerikaanse Public Relations-bureaus. Voorstanders van sancties grijpen dit aan om te bewijzen dat de Amerikaanse sancties werken. Maar daarover meer in de volgende paragrafen. 169

6.2 DILEMMA’S Het beleid van de VS wordt geconfronteerd met verscheidene dilemma’s, zowel op nationaal als op internationaal vlak. Op nationaal vlak, zitten de verschillende administraties voortdurend ingesloten tussen drie groepen met uiteenlopende belangen: enerzijds die politici die succesvol belobbyd zijn door de NCGUB en andere oppositiegroepen, anderzijds de zakenwereld die in Birma een grondstofrijk-kandidaatland voor investeringen zien. En de derde drukkingsgroep is de “Drug Enforcement Agency” (DEA), die Birma zien als grootste heroïneproducent in de wereld, en hen daarom willen bijstaan om deze stortvloed van drugs in te dijken.

En ook op internationaal vlak moet de VS belangrijke afwegingen maken. Aan de ene kant zijn er de mensenrechtenschendingen in Birma, die moeten veroordeeld worden. Aan de andere kant is voor de VS de relatie met China en Japan van enorm groot belang, en deze twee willen de banden met de Birmese junta intact houden. En ook de strijd tegen drugsverspreiding is een wereldwijde prioriteit van de VS, wat van Birma natuurlijk een belangrijk land maakt. 170

168


169

Ibidem.

170

Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma, p.136

98

Het probleem van het VS-beleid in Birma, is dat zij zich heel hard hebben opgesteld tegenover de Birmese generaals, en wel op zo’n manier dat ze eigenlijk geen gesprekspartners meer zijn: “Right now the U.S. has been negotiating by yelling and screaming. This is not negotiating. Basically we’ re not saying “compromise”, we’re saying “surrender”. It is a zero sum game and under those circumstances the processes of negotiation have been minimal.” 171 Maar dit is natuurlijk geen basis voor verdere gesprekken, dit is dé manier voor een padstelling. Het is onmogelijk geworden voor de VS om het militair regime te belonen als ze goede stappen ondernemen, en tegelijkertijd is het even onmogelijk om de oppositie iets van kritiek te geven. 172 De VS hebben zichzelf in een hoekje geduwd door kant te kiezen, en het zal zeer moeilijk zijn om hier uit te geraken. Ze zijn immers door deze steun aan iemand die het regime als z’n grootste interne bedreiging ziet, niet meer aanvaardbaar als “neutrale” bemiddelaar. Bovendien heeft de VS zo hard aangedrongen op de erkenning van de verkiezingsresultaten van ’90, dat ze vergeten aandacht te schenken aan dé grootste moeilijkheid in Birma, decennia geleden en vandaag de dag nog steeds: verschillende etnische groepen moeten er samenleven. Als er daar geen duurzame oplossingen voor worden gevonden, is de kans reëel dat er zelfs bij een democratisch regime opnieuw onlusten zullen uitbreken, net zoals onder premier U Nu het geval was.

6.3 ALTERNATIEVEN Vooraleer ik mij begeef in de moeilijke discussie over het nut van sancties, wil ik eerst nog een ander punt bekijken: “Heeft de VS nog andere mogelijkheden naast sancties, in z’n beleid jegens Birma, zonder dat ze hun gezicht verliezen”?

In de eerste plaats zouden zij het Birmese volk kunnen bevrijden. Zelfs als daar een voedingsbodem zou voor bestaan onder de bevolking, is het hoogst onwaarschijnlijk dat dit ooit zal gebeuren. Ten eerste, omdat de VS er te weinig belang bij heeft. Ten tweede omdat dit voor problemen zou zorgen in hun relatie met China en Japan, wat de VS nooit zal riskeren. En ten derde omdat zij met het astronomische begrotingstekort na de Afghanistan- en Irak-oorlogen, niet in staat zullen zijn om nog een oorlog aan hun bevolking te verkopen en te financieren.

171

Steinberg, David, Approaching Burma/Myanmar: Foreign Policy Dilemmas, 1999, p.5,

http://www.arts.monash.edu.au/mai/savirtualforum/PaperSteinberg.htm, raadpleging: 3/3/2004. 172

International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward? Bangkok/Brussels, ICG

Asia Report n°78, 26/4/2004, p.17, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=2677&l=1 , raadpleging: 28/4/2004.

99

Een tweede mogelijkheid is bekijken hoe er aan het leger een aanvaardbare positie kan worden gegeven in een democratie, door te gaan kijken hoe hiermee is omgesprongen in andere staten, zoals bijvoorbeeld Zuid-Afrika. Daaruit blijkt dat het mogelijk is om het leger nog een beperkte macht te geven op politiek en economisch vlak, maar dit moet natuurlijk gepaard gaan met intensieve communicatie naar de bevolking toe, daar het voor hen moeilijk zal zijn om hun vroegere onderdrukkers amnestie te verlenen. Voor we tot zo’n situatie kunnen komen, zijn er echter eerst onderhandelingen nodig en daarin zou de VS een rol kunnen spelen. Ze zouden bijvoorbeeld via stille diplomatie, meetings kunnen opzetten in een derde land, zoals Maleisië, en een soort “roadmap” 173 opstellen, met deadlines voor de verschillende stappen: “It might be possible to explain to the regime that it could accomplish some of the goals it has set for itself (such as the cardinal principles of national solidarity, sovereignty, security and development), through a different path that would benefit the people, consolidate the state, protect the integrity of the armed forces, and reduce foreign oppobrium. (…)Face must be saved, but in this instance, face is as much a Western as an Eastern requirement” 174 .

Een derde mogelijkheid is wel humanitaire hulp bieden, zoals vele Birma-kenners vragen, omdat een humanitaire crisis, o.a. door het snel groeiend aantal drugsverslaafden en HIV-patiënten, in de maak is: “The spread of AIDS is deeply worrying. It could cripple economic and political prospects for many years to come. Burma is close to the point where the critical mass of infection gets so great that the epidemic becomes widely prevalent in the general population. This makes it much harder and more expensive to address even if behavior among drug users and sex workers improves. The epidemic is fueled by population mobility, poverty and frustration, all of which breed risky sexual behavior and drug taking. Thailand and Cambodia have shown that concerted, nationwide intervention at this stage can succeed in controlling the epidemic.” 175

En naast deze humanitaire hulp eventueel ook economische hulp, maar dit moet wel onder zeer strikte voorwaarden gebeuren. In de jaren ’70 en ’80 kwam er immers een enorme toevloed aan onvoorwaardelijke economische hulp, waardoor de junta het onnodige vond om hervormingen door te voeren. Elk soort hulp zou dus afhankelijk moeten zijn van bepaalde “benchmarks”van

173

Het zou dan ook het beste zijn, als de internationale gemeenschap gezamenlijk, in de VN, een roadmap zouden

opstellen, voor er tientallen van zulke voorstellen circuleren. Op dit moment is het aantal beperkt tot één roadmap van Khin Nyunt en één van Thailand. 174

Steinberg, David, Burma/Myanmar and the dilemma’s of U.S. Foreign Policy. In: Contemporary Southeast Asia,

vol 21, n°2, aug.1999, p.303. 175

Templer, Robert, Humanitarian help can’t wait for politics. In: International Herald Tribune, 17/4/2002,

http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=2193&l=1, raadpleging: 18/10/2003.

100

wederzijdse actie, en als er een voorwaarde wordt geschonden, moeten de programma’s onmiddellijk worden stilgelegd. Er blijft natuurlijk het gevaar dat het stopzetten van de sancties, en het geven van hulp voor duurzame ontwikkeling, de macht van de junta zou kunnen versterken. Dit was ook de grootste reden voor het stopzetten van de multilaterale hulp door de Wereldbank en the “Asian Development Bank”. Toch denk ik dat humanitaire hulp wel degelijk mogelijk is zonder het regime te versterken, door enkel middelen te geven aan échte NGO’s -niet aan de NGO’s die gesteund worden door het regime, en dus in praktijk wel “governmental”zijn -, eerst en vooral via multilaterale donors, en dan eventueel op bilaterale basis. Blijft dan natuurlijk wel de moeilijkheid dat de junta hiermee moet instemmen, maar in het licht van hun toelating van het Rode Kruis en Amnesty International sinds 2003, denk ik dat zij op dit vlak niet erg meer gaan dwarsliggen. Van zodra de toestemming hiervoor zou komen, moet men bij het geven van deze hulp wel prioriteit geven aan die regio’s die het meest achtergesteld zijn. Dit lijkt logisch, maar dat wordt zeker een moeilijke kwestie in Birma, daar de gebieden van de etnische minderheden jaren achterop staan op vlak van economische ontwikkeling, zowel inzake infrastructuur en transport, als elektriciteit, telecommunicatie,… Daar zij het meest in nood zijn en het meest hebben geleden onder het militair regime, verdienen zij ook de meeste steun, maar dat zal voor de NLD moeilijk worden om te verkopen aan z’n achterban. Problemen zijn dan ook te verwachten. Bovendien zal Suu Kyi zo lang mogelijk hulp tegenhouden omdat ook dit volgens haar de junta te veel zou legitimeren. Dat is begrijpelijk vanuit haar standpunt, maar niet vanuit dat van de internationale gemeenschap. Hieruit blijkt nog maar eens dat de VS zich te veel vereenzelvigen met Suu Kyi. Ze hebben wel allebei hetzelfde doel, nl. een democratische staat, maar de wegen ernaar toe lopen uit elkaar.

176

Ten vierde zou er steun kunnen worden gegeven aan de Birmese junta om de drugsproductie in te dijken door teeltsubstitutie, zoals UNODC reeds op kleine schaal bezig is. Zomaar de teelten vernietigen, waardoor de kleine boertjes plots zonder inkomen vallen, is immers ook geen mogelijkheid. Hiervoor is echter infrastructuur nodig, die helemaal afwezig is in de etnische gebieden. Vroeger werd het bouwen van zulke infrastructuur tegengehouden, met het verweer dat de aanleg van bijvoorbeeld wegen, de tatmadaw zouden helpen bij hun strijd tegen de rebellen, maar door de vele wapenstilstanden gaat dit argument eigenlijk niet meer op. 177

176

Steinberg, David, Burma/Myanmar and the dilemma’s of U.S. Foreign Policy, pp.299-309.

International Crisis Group, The Politics of Humanitarian Aid. Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°32, 2/04/2002, 47 p., http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1532&l=1, raadpleging: 15/9/2003. 177

Ibidem.

101

De alternatieven voor sancties lijken dus te zijn: het geven van humanitaire hulp en hulp bij de drugsbestrijding, gecombineerd met druk om een dialoog op te zetten. Als het regime besluit mee te werken, zou dit eventueel kunnen worden gecombineerd met voorwaardelijke economische steun of een vermindering van de sancties van de westerse landen.

6.4 EVALUATIE VAN SANCTIES Maar laten we nu eens kijken of het buitenlands beleid dat de VS nu voert tegenover Birma daadwerkelijk z’n vruchten heeft afgeworpen. Dit betekent dus: evalueren of de sancties daadwerkelijk voor veranderingen in de houding van de junta hebben gezorgd. Ik begeef mij hierbij in een zeer moeilijke discussie, daar de meningen van de verschillende Birma-experten, en -organisaties hierover grondig verschillen. Dit is geen zwart-witplaatje, deze aanpak heeft zowel voor- en nadelen. Daarom zal ik de meest aangehaalde argumenten bij de analyse van deze sancties bespreken, en kijken of ze daadwerkelijk opgaan voor de specifieke toestand in Birma.

1) Sancties treffen vooral het volk Het grootste argument van tegenstanders van sancties, is dat sancties de samenleving treffen in z’n meest kwetsbare lagen, en dat de heersende klasse er vaak weinig last van ondervindt. In dit opzicht worden meestal Cuba en Irak genoemd als voorbeelden. Ook in Birma zou je voor dit argument kunnen gaan. Vooral door de laatste sancties, het verbod op import vanuit Birma, wordt de textielsector en de mensen die daar werkzaam zijn, hard getroffen. Vele bedrijfjes zullen overkop gaan, met een stijging van de werkloosheid als gevolg, want zo’n 180.000 mensen zullen hun werk verliezen. 178 Heel wat vrouwen die hier werkzaam zijn, schijnen te belanden in de prostitutie, of migreren illegaal naar Thailand, in de hoop daar werk te vinden. Maar in het licht van wat ik reeds vertelde over de huidige migratiepolitiek van Bangkok, weet je dat ook dit niet goed afloopt. En een stijging van de prijzen voor basisgoederen wordt ook verwacht. 179 Een ander gevaar is dat universiteitsstudenten nu steeds moeilijker uitdagende jobs 178

Voor de volledigheid moet ik er wel bij vermelden, dat de cijfers voor het schatten van het aantal toekomstige

werklozen in de textielsector, enorm uiteenlopen: van 75.000 tot 300.000. Toch lijkt op basis van de informatie die ik heb, 180.000 een maximum, omdat blijkt dat de hogere cijfers geen rekening houden met de daling van investeringen in Birma door het slechte business-klimaat dat er heerst. 179

Steinberg, David, Testimony on Burma. Washington D.C., U.S. House of Representatives, Committee on

International Relations, Subcommittee on Asia and the Pacific, 25/3/2004, 6p., http://wwwa.house.gov/international_relations/108/stei032504.htm , raadpleging: 12/4/2004.

102

kunnen vinden bij internationale bedrijven, waardoor zij ofwel hun motivatie verliezen, ofwel zich bij de tatmadaw aansluiten, wat steeds meer de enige weg wordt voor sociale en professionele vooruitgang. 180

Deze ideeën waar vooraanstaande Birma-kenners als Steinberg en Taylor achter staan, worden echter tegengesproken door voorstanders van sancties. Zij stellen dat de meeste mensen die in staat zijn om in deze fabriekjes te werken, daar zijn geplaatst vanwege hun goede relaties met het regime. Bovendien maken zij melding van het feit, dat de Birmese textielsector ook zonder de sancties zou bedreigd zijn, doordat in 2005 de quota’s van het WTO-Textielakkoord op z’n einde komen, wat meteen impliceert dat die jobs in de textielsector ook na het beëindigen van de sancties waarschijnlijk niet naar Birma zullen terugkeren. Bovendien waren er ook reeds vele fabriekjes gesloten door de effectieve consumptieboycots. De sancties vervroegen dus enkel deze toestand. Wat het argument betreft over de nodige vriendschappelijke banden die je zou moeten hebben om te werken, moet ik wel nog een kanttekening maken. Ik vraag me af in hoeverre mensen normaal kunnen leven, als ze zich bijvoorbeeld niet aansluiten bij de USDA, en daardoor kans krijgen op een goede job. 181

Een tweede argument van voorstanders steunt op het feit dat het overgrote deel van de investeringen kapitaalintensief is, vooral naar de steden gaat en slechts weinig jobs met zich meebrengt. Twee derden van alle investeringen zijn immers in voornamelijk kapitaalintensieve sectoren, namelijk olie en gas, mijnen, teak, toerisme en de vastgoedsector. Het overgrote deel van de investeringen wordt trouwens enkel toegestaan, als er een joint venture wordt afgesloten met een staatsbedrijf, zoals de “Union of

Myanmar Economic Holdings”(UMEH). Het is

evident dat het regime en ook individuele officieren van deze investeringen hebben kunnen profiteren. In een jaarrapport van UMEH van ’95-‘96, dat gelekt is, staat dat de 2 voornaamste doelen van UMEH zijn: “to support military personnel and their families” en “to try and become

Reuters, US Sanctions drive jobless into sex trade, 2/10/2003, www.karen.org, raadpleging: 16/10/2003. Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation. In: Burma’s Lawyers’ Council Journal, Legal Issues on Burma, n°7, dec.2000, pp.5-13, http://www.ibiblio.org/obl/docs/LIOB07-ConstEng.htm, raadpleging: 23/3/2004. 180 181

International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward?, p.18. Rüland, Jürgen, Burma, ten years after the uprising, the regional dimension., pp.137-158. In: Taylor, Robert,

Silverstein, Josef, Rüland, Jürgen, e.a., Burma: Political Economy under Military Rule. London, Hurst&Company, 2001, 168p.

103

the main logistics and support organization for the military by gradually establishing industries.” 182 Zij zullen dus zeker het meest hinder ondervinden van de sancties. Daarbij komt nog dat Birma slechts op heel kleine schaal geïndustrialiseerd is; het grootste deel van de bevolking, zo’n 70%, is tewerkgesteld in de primaire sector. Minder dan 1% van de bevolking werkt voor buitenlandse bedrijven. De overgrote meerderheid van de bevolking is werkzaam in de informele economie, die slechts minimaal zou worden aangetast door de sancties, wegens de weinige linken die er bestaan tussen de formele en de informele economie. De informele economie waar ik het hier over heb, behelst vooral landbouwers die produceren voor eigen gebruik, en eventueel het eigen dorp, waarbij de invloed van buitenlandse markten, technologie, e.a. nihil is. De formele economie daarentegen gaat over winstgevende sectoren als houtexploitatie, mijnen, olie en gas, toerisme, textiel, banken,… Zij zullen de sancties wel vervloeken, maar aangezien dit, behalve de textielsector, geen arbeidsintensieve sectoren zijn, zullen de gevolgen vooral de buitenlandse bedrijven en de junta en z’n officieren frustreren, en in veel mindere mate de gewone mens. 183

De lokale bevolking heeft trouwens ferm geleden onder de opening van het land voor investeringen, omdat de dwangarbeid voor de aanleg van infrastructuur plots fel werd opgedreven. Burma Campaign UK zegt: “In fact, because of the widespread human rights abuses linked to tourism, the high cost for the vast majority of ordinary Burmese of tourism development currently outweigh the benefits.” 184

Tot slot melden de voorstanders nog een belangrijk feit: de Birmese democratische groepen in binnen- en buitenland vragen zelf om sancties. Vanuit hun standpunt is dit inderdaad begrijpelijk, daar een slechte economische toestand de junta z’n opbrengsten verkleint, hen alweer in een slecht daglicht plaatst, en meteen de legitimiteitkwestie weer op de voorgrond brengt.

Uit deze analyse blijkt dat de sancties wel vooral de junta zullen treffen, en ook de bedrijven uit de kapitaalintensieve sectoren. Maar tegelijkertijd zullen er met deze sancties zo’n geschatte

182

Robertson, Filip S., Sanctions are working in Burma, 26/8/2003, 4p., http://www.irrawaddy.org/business.html,

raadpleging: 18/10/2003. Dit wordt bevestigd in: International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.19. 183

Rüland, Jürgen, Burma, ten years after the uprising, the regional dimension., pp.137-158.

184

Altsean, Ready, Aim, Sanction, nov.2003, p.151, http://www.altsean.org/ReadyAimSanction112003.pdf,


104

180.000 mensen in de textielsector hun werk verliezen. Hoewel sommigen daar effectief zijn geplaatst omwille van hun goede banden met het regime, is dit voor een ander deel onder hen pure noodzaak om te overleven. Deze laatsten zullen dan ook minder positief beginnen staan tegenover Suu Kyi en de rest van de oppositie die deze sancties luid toejuichten. Voor de overgrote meerderheid van de bevolking zullen de sancties echter weinig veranderen, daar zij werkzaam zijn in de informele economie, die weinig banden heeft met de geviseerde formele economie.

2) Sancties kunnen niet efficiënt zijn want het Westen heeft er te weinig economische banden Sommige regimes kunnen als een kaartenhuisje in elkaar stuiken door middel van een embargo, maar er is weinig kans dat dit met de huidige sancties zal gebeuren in Birma. Voorstanders van sancties vergelijken de situatie graag met deze in Zuid-Afrika, maar de waarheid is dat er toch behoorlijk wat verschillen zijn. Ten eerste steunde een heel groot deel van de internationale gemeenschap, inclusief de buurlanden, de sancties tegen Zuid-Afrika. Zoals reeds blijkt uit mijn voorgaande bespreking is dit echter niet het geval in Birma, waar er hechte economische banden zijn met ASEAN-lidstaten, China en India. Ten tweede was ook de blanke regering in ZuidAfrika helemaal anders dan de SPDC: “Sanctions worked in South Africa because white leaders proved pragmatic. Given a choice between living in a society of ever increasing repression and fear and accepting majority rule, they chose the latter. The Myanmar government has yet to show the same pragmatism, at least at the level where it matters” 185 . Verder was de elite in ZuidAfrika naar het Westen gericht, in tegenstelling tot de Birmese tatmadaw. En ook het ZuidAfrikaanse ANC stond veel sterker dan de NLD, die niet de hele bevolking, maar enkel de Burman meeheeft. Het ANC kon makkelijker werken dan de NLD, en zelfs met Mandela in de gevangenis, draaide de partij op volle toeren, wat zonder Suu Kyi nauwelijks denkbaar is. “The charged emotional attraction of two strong, democratic Nobel Peace Prize laureates has driven the comparison but in practical respects, it is inadequate.” Voorstanders van sancties maken er echter melding van dat in 2002 nog 13,2 %, of 350 miljoen $, van de Birmese export naar de VS ging, waarbij het vooral ging om kleding en hout. 186 Verder zijn ook een pak van de buitenlandse directe investeringen afkomstig uit de VS, vooral in de oliesector, hoewel dit nog altijd ondergeschikt blijft aan de investeringen van bijvoorbeeld Singapore en Thailand. Dit plots allemaal stopzetten, zal dus wel gevolgen hebben voor Birma, zeggen voorstanders. Bovendien gebruikt de Birmese junta Amerikaanse dollars voor het 185

International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward?, p.21.

186

Zie Bijlage A.

105

overgrote deel van z’n buitenlandse handel, en daar de financiën van de junta in de VS nu bevroren zijn, kunnen zij geen gebruik meer maken van deze bron van inkomsten. En door de sancties heeft de bank van Singapore ook de “credit rating” van het regime moeten verlagen. Allemaal voelbare gevolgen van de sancties voor de junta. Toch denk ik dat de “gap” die hierdoor zal ontstaan wel behoorlijk snel zal worden opgevuld door de andere belangrijke handelspartners van Birma in Azië. In de cijfers van het CIA World Factbook valt immers te lezen dat van dé vijf belangrijkste exportpartners enkel de VS voorkomt als westers land met z’n 13.2% tegenover bijvoorbeeld 31.8% van de Birmese export die naar Thailand gaat, en bij de top vijf importpartners staat zelfs geen enkel westers land. 187 Daarom denk ik dat Birma slechts een tijdelijke shock zal krijgen, zolang de Aziatische landen niet meewerken aan een strategie voor democratisering in Birma.

Als men dan toch opteert voor een soort sancties, waar de hele internationale gemeenschap het mee eens zou zijn, dan moet men er wel voor zorgen dat ze snel worden geïmplementeerd, want anders zou het regime er kunnen in slagen om “coping mechanisms” uit te werken, wat de impact zou verkleinen, en de nood van het regime om mee te werken dus minder groot wordt. Bovendien moet het ook gaan om iets met directe impact op het regime, zoals een visaban, een teak-embargo, een wapenembargo of olie- en gasembargo. Toch is dit laatste onwaarschijnlijk, daar de twee grootste voorvechters van sancties, de VS en de EU, allebei machtige oliemaatschappijen in het land hebben. Zeer veel effect zou er uitgaan van een verbod op nieuwe samenwerking in joint ventures, aldus Peter Ras, algemene coördinator van Burma Centrum Nederland. Geen enkel buitenlands bedrijf mag zich immers in het land vestigen zonder een joint venture af te sluiten met één van de staatsbedrijven. 188

Dat de westerse landen geen enkele invloed zouden hebben op Birma, wordt bovendien door de feiten tegengesproken. Voorstanders van sancties zoals Amerikaans senator McConnell, maken melding van het feit dat de junta, door de algemene negatieve kritiek op de gevangenneming van Suu Kyi, Razali toch toeliet om Suu Kyi te bezoeken en over te brengen naar een andere gevangenis. En ook in het verleden is dit al gebleken. Zo werd Suu Kyi in 1995 vrijgelaten uit haar huisarrest, één dag voor de Amerikaanse senaat het debat zou beginnen over het stoppen van alle economische contacten met Birma. En zoals gezegd, veroordeelt de junta mensenrechtenrapporten wel omdat ze niet objectief zouden zijn, maar tegelijkertijd zorgen ze er toch voor dat de week voor er een belangrijk rapport verschijnt, er een aantal gevangenen 187

CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html.

188

Brees, Inge, Interview met Peter Ras. Amsterdam, Burma Centrum Nederland, 29/10/2003

Altsean, Ready, Aim, Sanction, p.141.

106

worden vrijgelaten. Dit is voor voorstanders hét teken dat de junta wel gevoelig is aan kritiek, en dat dus sancties als drukmechanisme ook zullen helpen. Al deze veroordelingen zijn immers steevast een aanval op hun legitimiteit. 189

Ik kan dus besluiten dat sancties wel invloed hebben als drukkingsmiddel op de junta, want het Westen heeft wel economische banden met Birma, maar toch zullen deze minder invloed hebben dan verhoopt, omdat de buurlanden van Birma en de ASEAN-lidstaten niet meedoen aan de boycot. Als deze wel zouden meedoen, zou een Zuid-Afrikaans scenario wel mogelijk worden. Ook blijkt dat de sancties die het regime het meest aan het denken zouden zetten, zoals een teak-, wapen-, olie- en gasembargo, niet worden ingevoerd omwille van economische belangen. Het argument dat het de Birmese junta koud zou laten wat het Westen over hen denkt, wordt tegengesproken door de feiten.

3) Sancties kunnen worden omzeild door de junta Hoe Birma erin zou slagen om economisch te overleven, zal ik uiteenzetten in het volgend hoofdstuk, en daar ga ik nu dan ook niet uitvoerig op ingaan. Ik kan wel al een tipje van de sluier oplichten door te zeggen, dat het regime met de huidige sancties niet zal imploderen. Bovenal omdat de grootste handelspartners Aziatische landen zijn, die niet meedoen aan de boycot. De junta is daarenboven ook gezegend door de rijke bodem van Birma: olie, teak, edelstenen, jade,… En dan heb je ook nog de inkomsten uit toerisme, en drugshandel op de lokaal vlak. Om deze inkomsten in te dijken, zouden de westerse landen moeten proberen om China aan hun kant te krijgen. Van alle (officiële) import uit Birma, komt immers 21% uit China, en zoals gezegd zijn daar zeer veel wapens bij. 190 China moet dan ook overtuigd worden dat zij meer voordeel zullen hebben aan een stabiele, welvarende buur aan hun zuidelijke grenzen, dan aan een kwakkele staat, waarbij China waarschijnlijk bevestiging zal willen krijgen dat het z’n verkregen economische voordelen niet zal kwijtraken. 191 Als China meedoet met het Westen, en daardoor ook ASEAN, zullen meer algemene sancties mogelijk worden, die het voor het regime veel moeilijker zullen maken voldoende inkomsten binnen te rijven om de werking van het enorme leger te blijven verzekeren. Er moet dan wel over gewaakt worden, dat het wel degelijk gaat om sancties in sectoren die de generaals nauw aan het hart liggen, en zo weinig mogelijk de

189

Altsean, Ready, Aim, Sanction, pp.132-134.

190

Cijfer afkomstig uit: CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html

191

Naing Oo, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation, pp.5-13

107

bevolking zullen treffen. Maar zoals gezegd, zullen de huidige sancties de junta enkel kunnen beïnvloeden, maar niet kunnen breken. Zij kunnen ze dus inderdaad omzeilen.

Wordt er nu iemand beter van deze sancties? Laten we beginnen met te kijken naar het soort sancties dat door de VS werd opgelegd: een visaban, wapenembargo, investeringsstop, importban en het bevriezen van activa. De zwarte markt voor consumptiegoederen, waar handelaars in andere conflictsituaties vaak rijk van worden, wordt dus niet aangetast, en wordt zelfs mede in stand gehouden door een regime dat soms de grenzen om die reden sluit. En voor die zaken die ze toch nog willen uitvoeren naar de VS, wordt er wel een omweg gevonden via Thaise handelaars, die dan ook hun deel van de winst opstrijken. Wapens en munitie, die heel belangrijk zijn voor de junta, worden daarentegen wel aangetast. In de beginjaren gebruikten de tatmadaw kleine wapens en munitie van Europese landen of NAVOlanden, zoals 79mm granaatlanceerders en antitankraketten van Zweden. Na ’88 worden deze importen echter stilgelegd, dus Birma heeft toen al een alternatieve leverancier gezocht voor deze wapens: Singapore. Het regime heeft z’n strijdtechnieken bovendien zó aangepast, dat ze geen nood meer hebben aan om het even welk wapen uit het Westen. Deze werden allemaal vervangen door wapens gemaakt in Birma zelf, in China of in Singapore. Verder bant de VS wel alle “made-in-Burma”-producten, maar geen natuurlijke bronnen zoals teak en edelstenen. Deze kunnen naar overal ter wereld worden geëxporteerd, behalve rechtstreeks naar de VS zelf. Die deze producten dan toch aankoopt via bijvoorbeeld Thailand. Zelfs de meest welvarende mensen in Birma -de officieren, Chinese en Indische handelaars -, zullen dus niet rijker worden op de rug van de sancties. 192

4) Sancties kunnen als zondebok gebruikt worden door het regime “Door de sancties, kan het regime z’n verantwoordelijkheden ontlopen, en stellen dat de economische rampspoed die het land treft, het gevolg is van de actie van de vijandige westerse landen. Het Westen wordt dus de zondebok voor alles wat misgaat.” Deze redenering gaat wel op voor de generaals zelf, die hun eigen versie van de werkelijkheid soms wel geloven, maar de bevolking weet mijn inziens wel dat de slechte economische toestand het gevolg is van het wanbeleid van de junta. Eerst met de geflopte “Birmese weg naar het socialisme”, dan door de desastreuze muntdevaluaties, en het laatste decennium door z’n onwil om de nodige 192

Brees Inge, Interview met Min Zaw Oo, 3/5/2004.

Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, p.165.

108

economische hervormingen door te voeren, waardoor buitenlandse investeerders geen vertrouwen meer hebben in het land: “The Economic Intelligence Unit reported that activist campaigns dissuading investment in Burma, have not done nearly as much damage as have the unpredictable, sometimes bizarre, policies of the junta itself.” 193

Daarenboven gaat deze

redenering ervan uit dat de bevolking, indien er geen sancties zouden zijn, het beleid wel zou bekritiseren. Dit is natuurlijk nonsens, daar slechts een heel kleine groep opgezet is met het regime, namelijk die mensen die daar economisch voordeel bij hebben. De anderen steunen het regime niet, sancties of geen sancties. Misschien kunnen sancties er juist voor zorgen dat de “geldtaart” die kan worden verdeeld, kleiner zal worden, waardoor misschien toch druk zou kunnen ontstaan om hervormingen door te voeren. Waarschijnlijk zullen de tatmadaw-officieren op lokaal vlak dan steeds meer moeten rekenen op het in beslag nemen van gronden en op dwangarbeid, om hun inkomen aan te vullen, wat de ontevredenheid bij de bevolking nog meer zal doen stijgen, en hun legitimiteit nog meer zal doen dalen. Maar dit scenario is eigenlijk afhankelijk van hoe snel de regio de “gap” die ontstaan is door de VS-sancties zal opvullen. Hoe trager dit gebeurt, hoe meer kans op ontevredenen bij de regimeaanhangers. 194

5) Sancties isoleren het regime Doordat sancties het regime isoleren, wordt de toestand nog slechter, menen tegenstanders. Harde sancties bevestigen het regime immers in z’n vijandig wereldbeeld, waardoor het wantrouwen nog toeneemt. Bovendien worden de gematigden in het regime daardoor in een moeilijk parket gebracht, en sterkt dit de hardliners hun discours tegen de oppositie. De oppositieleden steunen de sancties immers, wat hen in de ogen van de tatmadaw tot verraders maakt. 195 Verder zorgt veroordeling door het Westen voor een versterking van het nationalisme, daar geen enkele leider ook maar een haarbreed mag toegeven aan deze imperialisten, terwijl ASEAN wel kritiek kan geven zonder beschuldigd te worden van raciale discriminatie. Er ligt dus zeker een grote rol weggelegd voor ASEAN, zeker nu ze sinds de gebeurtenissen van 30/5/2003 ook kritiek durven geven op binnenlandse zaken. Maleisië zou een heel goede bemiddelaar kunnen zijn, in de figuur van Razali Ismaïl, daar Maleisië het regime heel vaak heeft gesteund, een belangrijke handelspartner is, Razali gesteund wordt door de VN en ook veel respect geniet van

193

Heritage Foundation, Index of Economic Freedom, 2/1/2002.

194

Altsean, Ready, Aim, Sanction, pp.135-136.

Robertson, Filip S., Sanctions are working in Burma, 4p. 195

International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward?, p.17.

109

activisten in het veld196 . Engagement en dialoog hebben hun beperkingen, maar ze maken tenminste de uitwisseling en absorptie van ideeën mogelijk, terwijl isolatie al deze mogelijkheden blokkeert: “The fundamental policy prescription is to encourage the opening up of the leadership and populace to new ideas and experiences that will enable them to cope more effectively with inevitable changes. This means the import of information through all media. (…) This approach is one that concentrates not on the immediate goal of “democracy”, a desirable concept of many interpretations, but first by building pluralism-those centers of influence and independence in all fields, the development of trust, and eventually a democratic state”. 197

198

Ik kan me helemaal scharen achter de mening dat er moeite moet worden gedaan om met het regime te praten, want isolatie van de wereld, is niets nieuws voor Birma. Onder Ne Win hebben ze moedwillig 30 jaar afgesneden van de wereld geleefd. Het is dus zeker van het allergrootste belang, dat er hen geen kans wordt gegeven om zich terug te trekken in hun schelp, en dat de weg wordt opengehouden voor politieke dialoog. En hierin zie ik een grote rol weggelegd voor Razali, om de druk op de Birmese junta op te voeren, opdat zij een dialoog zouden beginnen met alle stakeholders. De vraag is echter of louter en alleen dialoog die klus kan klaren, en ik vrees dat het antwoord op die vraag neen is. Louter politieke druk zal niet voldoende zijn, daar de legerofficieren op allerlei manieren verwikkeld zijn in de formele en informele economie, en dat zullen zij niet gauw opgeven. Pas als er geraakt wordt aan hun inkomsten, aan de manier waarop zij economisch overleven, zullen zij bereid zijn iets van hervormingen door te voeren. Daarom pleit ik voor sancties met de hele internationale gemeenschap opgelegd via de VN, in cruciale domeinen zoals wapens, gas of in de houtsector. Daarbij moet dan meteen duidelijk gemaakt worden, dat positieve stappen van hun kant, zullen beantwoord worden door een verlichting van de sancties.

6) Sancties zijn niet de beste manier om een democratie te vestigen “Achieving democracy through sanctions-easy to impose and difficult to retract– is clearly problematic. U.S. policy has been designed to produce the product- the result of the May 1990 elections- which one might hope would somehow gain democracy by fiat, but the critical process leading to democratic governance has been considered unnecessary and compromise avoided. This approach is attractive to those who equate elections with democracy. Tragically, it ignores Burmese history and the role of the military there since independence, and indeed the fact that 196

Blijkt uit interview: Brees, Inge, Interview met Peter Ras.

197

Steinberg, David, Testimony on Burma, p.6.

198

International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward?, p.17, 24, 34.

110

elections are but one, albeit essential, element of democratic governance.” 199 Ik ga deels akkoord met deze stellingen van Steinberg, maar toch heb ik enkele bedenkingen. Vooreerst zijn de sancties geen middel om meteen verkiezingen te organiseren of het leger terug te dwingen naar de kazernes, maar wel om de junta te dwingen tot een dialoog met Suu Kyi en de etnische partijen. Verder heeft Suu Kyi zelf al duidelijk gemaakt dat ze beseft dat de macht in een democratisch regime nog steeds zal worden gedeeld met de tatmadaw, omdat zij het niet zullen toestaan om plots van al hun macht te worden beroofd, en bovendien reeds gedurende de hele periode na de onafhankelijkheid een grote rol hebben gespeeld in het land. De initiatiefnemers van sancties beseffen dus wel dat een overgang naar een democratisch regime in de westerse zin van het woord, waarin het leger onder controle staat van de minister van defensie, niet in de eerstvolgende jaren zal worden gerealiseerd in Birma. Sancties zijn slechts een middel om druk te zetten op de junta, opdat onderhandelingen zouden kunnen beginnen over een regime waarin ook het volk iets te zeggen zou hebben.

6.5 CONCLUSIE Uit de voorgaande analyse blijkt dat sancties wel degelijk het regime rechtstreeks zullen raken. Door de recent ingevoerde importban, zullen vooral de arbeiders van de textielfabrieken het hard te verduren hebben, maar de rest van de bevolking zal nauwelijks invloed ondervinden van de sancties, daar zij voornamelijk werkzaam zijn in de informele economie. De junta zelf daarentegen, zal heel wat meer last hebben met de sancties, via de staatsbedrijven, en door hun gebruik van Amerikaanse dollars. Deze sancties zijn ook noodzakelijk omdat politieke druk de officieren te weinig rechtstreeks raakt. Zij proberen wel hun imago te verbeteren, maar pas als ze echt worden geraakt in hun levensstijl zullen zij daadwerkelijk bereid zijn hervormingen door te voeren. Toch zou de druk op het regime veel efficiënter zijn, als de hele internationale gemeenschap zich achter één Road Map zou scharen. Daarbij zouden positieve acties van de junta, moeten worden beloond met een positieve reactie van de internationale gemeenschap, om aldus te komen tot een “carrots-and-sticks-approach”, hoe moeilijk dit ook zal zijn voor de bevolking om te aanvaarden. Een cruciaal element in deze Road Map, zou het opzetten zijn van een dialoog met de NLD en de etnische partijen. Om deze dialoog in goede banen te leiden, zie ik een sleutelrol weggelegd voor Razali. Van zodra de hele internationale gemeenschap, in de VN, zich achter een plan zou scharen, dan moet dit ook zo vlug mogelijk worden geïmplementeerd, daar het regime anders 199

Steinberg, David, Testimony on Burma, p.2.

111

“coping mechanisms” zou kunnen ontwikkelen, of zich zou kunnen terugtrekken in isolatie en “self-reliance”. Het regime zou het moeilijk hebben om de sancties te omzeilen, àls de hele internationale gemeenschap zou meedoen. Zeker bij een algemeen wapen - en olie-embargo, zullen zij zeker bereid zijn om mee te werken met de VN. Toch is de kans klein dat één van deze laatste embargo’s er komt, omdat deze in de VN zullen worden geblokkeerd door respectievelijk China, en de VS en de EU. China zou dus moeten overtuigd worden van z’n voordeel bij een stabiel, democratisch Birma, en de Westerse landen zouden niet zo hard mogen vasthouden aan de belangen van hun oliemaatschappijen, en toch met een embargo instemmen. Ook zou de VS moeten proberen om ASEAN te overtuigen dat Birma de organisatie geen eer aandoet, en dat een democratischer Birma de status van de organisatie veel meer zou verhogen. Tot slot moet zo vlug mogelijk opnieuw humanitaire hulp worden geboden aan Birma, maar dan wel via NGO’s, opdat de junta zelf er niet sterker van zou worden.

112

7) DE EUROPESE UNIE Als laatste neem ik het beleid van de Europese Unie onder de loep. Na de Verenigde Staten, heeft de EU ook een belangrijke positie, als economische grootmacht. De stugge houding van de junta heeft ertoe geleid dat de EU z’n economische macht is gaan aanwenden om ASEAN te beïnvloeden, in de hoop dat zij op hun beurt de druk op de tatmadaw zouden opvoeren. De EU staat echter niet op één lijn wat Birma betreft. In het algemeen hebben de Scandinavische landen en Groot-Brittannië de hardste positie ingenomen tegenover Birma, terwijl Frankrijk en Duitsland terughoudender zijn om Birma te isoleren. Dit zorgt ervoor dat het beleid niet echt coherent verloopt. Eerst zal ik de beleidsevolutie van de EU bekijken en vervolgens die aspecten van de sancties die uniek zijn voor de Europese context.

7.1 BELEIDSEVOLUTIE Zoals vermeld in het geschiedenisoverzicht, hadden Europese landen in de “Scramble for Colonies” heel wat interesse in het grondstofrijk en strategisch Birma. Vooral Groot-Brittannië en Frankrijk boksten tegen elkaar op, waarbij deze laatste het onderspit moest delven. Tot 1948 fungeerde Birma als kolonie van Groot-Brittannië. Ten tijde van U Nu kreeg Birma nog behoorlijk veel economische hulp van de Britten, maar onder Ne Win werd deze afgeschaft. De grootste bondgenoot van Birma in het socialistische tijdperk was West-Duitsland, dat toen voor ongeveer een vijfde van alle hulp zorgde, enkel voorafgegaan door Japan. Na ’88 werden de meeste banden echter doorgeknipt. De Europese landen reageerden op dit bloedbad, net zoals de VS, met het stopzetten van alle hulp, en het instellen van een wapenembargo. In 1990 kreeg Aung San Suu Kyi van het Europees Parlement de “Sakharov Prize for Freedom of Thought”, de eerste internationale erkenning, voor ze de Nobelprijs zou krijgen in 1991. In de internationale arena namen Zweden en Frankrijk in de VN het voortouw in de resoluties van de Algemene Vergadering en de Mensenrechtencommissie. Nadat Suu Kyi de Nobelprijs kreeg, ging Noorwegen over tot de erkenning van de "National Coalition Government of the Union of Burma", en ze installeerden “the Norway Burma Council”. Tegen 1992 werd, met de steun van andere Europese landen en fondsen, de “Democratic Voice of Burma”

113

opgericht, een radiostation dat wordt geleid door Birmese bannelingen, en dat via satelliet uitzendt van Oslo naar Birma. 200 In 1993 ging de EU z’n Birma-beleid herzien. Aan de ene kant omdat de junta nauwelijks reageerde op de druk, aan de andere kant wegens pleidooien van businesslobby’s. Deze laatsten zagen veel potentieel in Birma, dat in die periode een groeicijfer had van zo’n 10%, en als toegangspoort tot de Aziatische economieën zou kunnen fungeren. Het nieuw beleid werd de “critical dialogue” genoemd. De EU stelde de Slorc een aantal stappen voor, waarbij hervormingen zouden leiden tot humanitaire en bilaterale hulp. Er kwam echter weinig reactie van de Slorc, en bovendien maakten de Europese landen ook behoorlijk wat tactische blunders. Zo lanceerde de Britse ambassade in Rangoon in 1995 een “British Week” om Britse bedrijven aan te moedigen tot investeringen in Birma, slechts enkele weken na een bloedige aanslag van hulptroepen van de tatmadaw op Karen-vluchtelingen in Thailand. 201 Terwijl de regeringen hun “critical dialogue” verderzetten, werden ze langs alle kanten belobbyd (“advocacy”) om het “critical”-deel te verhogen. Zo diende de “International Confederation of Free Trade Unions” (ICFTU) in 1995 een klacht in bij de Europese Commissie, waarbij zij vroegen dat Birma niet meer zou kunnen genieten van het GSP-voordeel, wegens het wijdverspreide gebruik van dwangarbeid. Toen de Europese Commissie besloot om deze klacht ter plaatse te gaan onderzoeken, werd hun delegatie geen toegang gegeven tot het land, met als excuus dat er geen dwangarbeid was in Birma en dat er dus ook niets te onderzoeken viel. Tot grote frustratie van de Commissie natuurlijk, die dankzij mensenrechtenrapporten weet had van het tegendeel. Slechte zet van de junta, daar als reactie hierop, Birma in 1996 de enige Minst Ontwikkelde Natie werd, die niet kon genieten van het GSP-systeem en het “everything-butarms-initiatief”. De facto was dit echter vooral een symbolische daad, daar de EU op dat moment slechts voor zo’n 30 miljoen $ aan goederen importeerde. Ook hield de EU z’n “critical dialogue” aan, waarbij ze, zeker na de vrijlating van Suu Kyi, hoopten dat dit beleid nog meer vruchten zou afwerpen. 202 Toen in 1996 echter enorm veel leden van de NLD gearresteerd werden, kondigde de Europese Raad een “Gemeenschappelijke Positie” aan. Bovendien maken enkele bronnen melding van nog een ander incident dat ook aanleiding zou gegeven hebben tot deze Gemeenschappelijke Positie: “In April 1996, the consul in Burma/Myanmar for Denmark, Norway, Finland, Sweden and Switzerland, James Leander Nichols, was sentenced to three year in jail. The incrimination was the illegal possession of two facsimile machines and a telephone switchboard. Two months later, on June 22nd, James Leander Nichols died in prison. Despite Danish insistence, Burmese 200

Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma, pp.138-139.

201

Ibidem, p.139.

202

Ibidem, pp.139-140.

114

authorities refused the execution of an independent autopsy.” 203 De generaals van de Slorc en hun familie zouden geen visa meer krijgen, en alle hoge bezoeken aan Birma werden opgeschort. Deze Gemeenschappelijke Positie zou elke zes maanden worden herbekeken en vernieuwd, tot er verbetering kwam. Een goede daad, ware het niet dat er sowieso heel weinig generaals interesse hadden in reizen naar de EU, en dat er geen officiële namenlijst was, waardoor degenen die dit toch wilden, wel door de mazen van het net konden glippen. Deze visaban lag dus nog veraf van de sancties waar NGO’s en het Europees Parlement om vroegen. 204

Langzaam aan is de EU gaan beseffen dat zij meer zouden bereiken door druk uit te oefenen op ASEAN, die dan op hun beurt de Birmese junta zouden kunnen beïnvloeden. Reeds in ’92, toen Birma duidelijk maakte dat ze wel happig waren op ASEAN-lidmaatschap, verklaarde de EU onmiddellijk dat zij sterk tegen deze zet waren. Toen Birma in 1997 dan toch werd toegelaten, ondanks of juist mede door de Amerikaanse en Europese druk, zorgde dit voor een breuk die constructieve discussies over Birma onmogelijk maakte. De Europese Unie weigerde om een meeting met ASEAN (ASEM) te laten doorgaan als Birma aanwezig was. Voor ASEAN was er echter geen sprake van dat één van z’n leden niet zou deelnemen. Aan elke meeting gingen er dus telkens langdradige discussies vooraf, om te beslissen over de positie van Birma. Uiteindelijk werd een compromis gevonden in december 2000, waarbij de Birmese delegatie wel zou aanwezig zijn, maar niet mee zou beslissen. Ook blijft de EU weigeren om de Birmese junta op te nemen in de “EU-ASEAN Cooperation Agreement”, dat het raamwerk vormt voor economische hulp van de EU aan Zuid-Oost-Azië. Deze druk van de Europese Unie heeft zeker invloed gehad op ASEAN. Maar in de nadagen van de Aziatische crisis en het conflict in OostTimor, werden deze problemen toch op de achtergrond geschoven. Naast deze diplomatieke initiatieven, ging de EU ook financiële steun aan NGO’s geven, die hulp aanbieden aan Birmese vluchtelingen in de buurlanden -vooral Thailand en Bangladesh - en aan diegene die erin slagen humanitaire projecten op te zetten in Birma zelf. Multilaterale hulp van het IMF en de Wereldbank, houdt de EU echter, net als de VS, tegen. 205 In april 2000 werd de Gemeenschappelijke Positie nog strenger, door een lijst te produceren van die mensen die geen visa -inclusief transitvisa - meer kunnen krijgen, door de fondsen van de mensen op die lijst te blokkeren, en door een ban in te stellen op “alle export naar Birma van

203

Tamen, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of Burma/Myanmar, p.28.

204

De meest invloedrijke NGO’s op vlak van Birma, die lobbyen op Europees niveau en analyses ter beschikking

stellen van de Europese instellingen, zijn: “the International Confederation Free Trade Union” (ICFTU), “the European Trade Union Confederation” (ETUC) en “the Euro-Burma Office”. 205

Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma, p.141.

115

materiaal dat zou kunnen worden gebruikt voor binnenlandse repressie of terrorisme”. Toch herhaalde de Raad nog eens z’n wens om een dialoog op te starten met de SPDC. De volgende versteviging van deze positie kwam er op 28 april 2003, waarbij nog meer personen met politieke of economische banden met de SPDC invloed ondervonden van de visaban en het bevriezen van activa. En ook het wapenembargo werd uitgebreid met een verbod op technische opleiding of bijstand. Als reden voor de verstrenging meldde de Raad: “The EU could find no credible reasons for the Burmese government not to agree on a definite timetable for the return of democracy to the country and found that the positive steps taken so far were insufficient to adress economic, humanitarian and political problems in the country”206 . Toch besliste de EU dat deze verstrenging van de sancties zou worden opgeschort tot 29 oktober 2003. Als er tegen die datum substantiële vooruitgang zou zijn geboekt op vlak van Birma, zouden deze strengere maatregelen niet worden uitgevoerd. Na de gebeurtenissen van 30 mei en de detentie van Suu Kyi, besliste de EU echter op 16 juni, om de sancties toch onmiddellijk uit te voeren. De EU heeft sindsdien ook herhaaldelijk gevraagd om Suu Kyi weer vrij te laten. Ook hebben ze de beslissing genomen om toch ietwat meer hulp te bieden, op een voorbeeldige manier en in een cruciaal domein: “The Commission has recently taken the decision to contribute $5 million to combat HIV/Aids in Burma/Myanmar. This assistance will be implemented by NGO’s and International Organisations. Further humanitarian assistance could be foreseen, provided that appropriate conditions for implementation can be secured and that there will be no direct involvement of or transfer to any SPDC or SPDC-related body” 207 . Door het ontbreken van verdere economische sancties, blijven echter zowel Frankrijk als Groot-Brittannië nog steeds veel investeren in het land. Bij nader inzien blijkt dat dit vooral gelegen is aan twee bedrijven in de oliesector: TotalFinaElf en Premier Oil. 208 Daar deze Gemeenschappelijke Positie echter slechts geldig is tot 29 april 2004, was de Europese Commissie alweer aan een evaluatie toe. Daarop werd heel recent, op 2/4/2004, een voorstel ingediend door Patten om de sancties nog te verscherpen in het licht van de wegblijvende vooruitgang, en dit voorstel werd goedgekeurd op de Raad van 26 april 2004. Nu

206

Europese Commissie, The EU's relations with Myanmar / Burma, april 2004, p.1,

http://europa.eu.int/comm/external_relations/myanmar/intro/index.htm, raadpleging: 21/4/2004. 207

Ibidem, p.3.

208

Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma: Western Governments, NGO’s and mulilateral

institutions, pp.138-142. Europese Unie, The EU's relations with Myanmar / Burma, 3p. International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world, pp.14-16.

116

wordt er bijvoorbeeld ook een niet-exhaustieve lijst vermeld van de activa die zullen worden geblokkeerd. 209

7.2 EVALUATIE SANCTIES Daar ik reeds in het vorig stukje over het Amerikaans beleid de sancties onder de loep heb genomen, behandel ik hier logischerwijs enkel nog die zaken die uniek zijn voor de Europese context. Aan de oppervlakte lijken de relaties van Birma met de EU het evenbeeld van hun relatie met de VS. Het lijkt er echter op dat de junta de EU veel minder serieus neemt, onder meer omdat de afgekondigde sancties veel minder verregaand zijn dan de Amerikaanse, omdat zij minder sterke economische banden hebben met de EU en omdat de EU-lidstaten nogal verdeeld zijn over de kwestie. Toch wil Birma de relaties met de EU wel verbeteren, omwille van de economische voordelen dat dit zou opleveren, en omwille van de problemen die de slechte relatie oplevert met ASEAN.

Laten we beginnen met te kijken hoe gevoelig het invoeren van sancties tegen Birma ligt in de EU. Blijkt dat de EU toch niet zo eensgezind is over Birma. Alle lidstaten willen wel verbetering van de mensenrechten, maar niet iedereen houdt er dezelfde mening op na wat de tactiek is om daartoe te komen. Zo nemen Groot-Brittannië en de Scandinavische landen steevast het voortouw om de Gemeenschappelijke Positie te verstrengen, terwijl Duitsland en Frankrijk meer open zouden staan voor engagement. Ook de SPDC ziet deze tegenstellingen en maakt er gebruik van. Zo stelden zij zich even onverzoenend op als de EU, door ook een ban in te voeren voor Britse en Deense delegaties. Tegenover Frankrijk stellen zij zich echter veel opener op. Zo vroeg Khin Nyunt in een interview met een Frans tijdschrift in 1999, openlijk aan Frankrijk om de EU-strategie achterwege te laten, en opnieuw meer te gaan investeren in Birma: “We have always enjoyed cordial and friendly relations with France… It is our hope that France will have a better understanding and appreciation of the challenges we face (than the UK)…Myanmar has the greatest respect for French technology and expertise, and by combining it with Myanmar’s natural resources, it would be very advantageous for both sides” 210 . Maar door de druk van de andere lidstaten kon Frankrijk niet anders dan toestemmen met de sancties. Zij weten immers 209

Voor de volledige tekst van het document, zie: Prelex, Voorstel tot een verordening van de Raad tot verscherping

van de beperkende maatregelen tegen Birma/Myanmar, 21p., http://europa.eu.int/prelex/detail_dossier_real.cfm?CL=nl&DosId=190171, raadpleging: 5/5/2004. 210


117

ook dat té harde sancties, die hun belangen in het land in gevaar zouden brengen, er nooit zullen doorkomen, daar noch Groot-Brittannië, noch Duitsland daarmee zullen toestemmen. Deze “softe” sancties konden ze wel nog aanvaarden. Al een verdeeld Europa dus, wat het invoeren van de sancties betreft.

Nu, hoe effectief zouden de genomen Europese sancties kunnen zijn? Vanuit economisch oogpunt, heeft de EU eigenlijk geen harde handelssancties genomen tegen Birma. De enige zet in deze richting, was het verwijderen van Birma van het “Generalized System of Preferences”, waardoor zij minder goedkoop konden exporteren naar de EU, in vergelijking met andere “Minst Ontwikkelde Naties”. De échte economische impact hiervan was echter zeer beperkt: in 1997 ging dit maar om zo’n 5% van alle Birmese export, goed voor zo’n 30 miljoen$ aan goederen. 211 Sindsdien is dit handelscijfer echter enorm gestegen. Zo is de export naar de Europese Unie tussen 1997 en 2001 gestegen met maar liefst 300%, wat voor 2001 dus zo’n 400 miljoen$ betekent. 212 Maar in 1997 had het verwijderen van Birma uit het GSP-systeem dus slechts een symbolische waarde. Het wapenembargo en het embargo op“alle export naar Birma van materiaal dat zou kunnen worden gebruikt voor binnenlandse repressie of terrorisme”, was een mooie zet, maar haalt weinig uit, daar dit Birma helemaal niet verhindert om z’n wapens elders te kopen, daar z’n belangrijkste handelspartners niet meedoen aan de boycot. De belangrijkste wapenleverancier van de junta is China. Maar de laatste 14 jaar hebben ook Polen, ex-Joegoslavië, Rusland, Israël, Pakistan en Singapore opleidingen aangeboden aan de tatmadaw, en hebben wapens en civiel materiaal met meerdere functies (zoals elektronische technologie) aan het regime verkocht. En op dit moment was het regime met de steun van Rusland een nucleaire reactor aan het bouwen, maar door geldgebrek is de bouw stopgezet. 213

De sancties van de EU hebben dus vooral een symbolische betekenis , maar zelfs de mogelijke kleine impact wordt ondermijnd omdat er behoorlijk wat misloopt met de implementatie. Eerst neemt de Raad een Gemeenschappelijke Positie aan en dan vaardigt de Europese Commissie basisregels en aanbevelingen uit die de lidstaten zouden moeten volgen. En “that’s it”. Van dan

211

Voor de volledigheid moet ik hier wel bij vermelden dat deze cijfers enorm variëren naargelang de bron, van 30

miljoen dollar, tot 102 miljoen dollar. Mijn cijfer wordt o.m. vermeld door: Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma, p.140. 212

Cijfers, zie: Institute for International Economics, US/EU/Japan v. Burma,

http://www.iie.com/research/topics/sanctions/myanmar3.htm#economic , raadpleging: 26/4/2004. 213

Tamen, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of Burma/Myanmar, pp.51-

52.

118

af komt er geen enkele inspectie meer bij te kijken. Dat zou te veel kosten aan de Commissie en tegenstrijdig zijn aan het principe van subsidiariteit. Wat natuurlijk geen goede uitvoering van de beslissingen verzekert. Bovendien zorgt het vrij verkeer van kapitaal voor heel wat moeilijkheden om sancties die te maken hebben met financiën goed te implementeren. 214

En nog een reden waarom de Birmese junta waarschijnlijk minder opkijkt naar de EU dan naar de VS, naast het feit dat z’n oude kolonisator een lidstaat van de EU is, is dat de positie van de EU in internationale fora helemaal niet coherent is. Zo gaan ze wel aan de kar trekken als er een meeting is met ASEAN, of als er resoluties moeten worden gestemd in de Algemene Vergadering van de VN, maar in de WTO zijn zij dan juist de dwarsliggers! Zo kwam het in 1997 tot een handelsconflict in de WTO tussen de EU en Japan aan de ene kant, en de VS aan de andere kant door een wet die was ingevoerd in Massachussets: “In June 1996, the Commonwealth of Massachusetts had passed a legislation that “adds a ten percent premium on contracts with states agencies for companies that do business in Burma and prohibits those companies from purchasing or leasing state-owned property”. In addition, in November, it released a list of 234 firms susceptible to be concerned by the legislation. From 1996 to 2000, 23 other states, cities and counties followed the Massachusetts initiative.” 215 De VS probeerde te verhinderen dat het zou uitlopen op een dispuut in de WTO, maar Japan ging de EU steunen en samen dienden ze in juni 1997 een klacht in bij de WTO, omdat de wet van Massachussets strijdig zou zijn met de “WTO Government Procurement Agreement”. De federale overheid van de VS was natuurlijk niet opgezet met deze actie en besloot Massachussets terug te fluiten: “The US “National Foreign Trade Council file(d) a constitutional challenge in federal district court against the Massachusetts’ selective purchasing law and (sought) an injunction to halt implementation of the law while the cases proceeds. The law is challenged on the ground that it violates constitutional provisions giving the federal government supremacy over foreign policy and international commerce. Massachusetts’s regulation is declared unconstitutional in November 1998, by the US District Court, in June 1999 by the First US Circuit Court of Appeals in Boston, and finally, on 20 June 2000, by the US Supreme Court.” 216 Deze actie van de EU staat natuurlijk haaks op de druk die ze met hun eigen sancties willen opvoeren tegen de Birmese overheid. De EU en Japan saboteerden hier een Amerikaans initiatief dat daadwerkelijk invloed had kunnen hebben op de junta. Blijkbaar hebben Britse, Franse en zelfs Deense firma’s toch te veel belangrijke investeringen in Birma. Deze wetten van al die 214

Tamen, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of Burma/Myanmar, pp.51-

52. 215

Ibidem, p.48.

216

Ibidem, pp.48-49.

119

Amerikaanse deelstaten zouden voor een té negatief imago hebben gezorgd voor de Europese bedrijven die handel drijven met Birma.

7.3 CONCLUSIE De Europese Unie wil met z’n beperkte sancties, “smart sanctions”, de druk op de Birmese junta opdrijven. Dat blijkt echter niet zo goed te lukken, daar niet alle lidstaten akkoord zijn met deze strategie, daar de sancties niet verregaand genoeg en moeilijk te implementeren zijn. Bovendien stuurt de EU heel gemengde boodschappen de wereld in, daar haar positie over Birma varieert van voortrekker naar dwarsligger, naargelang het forum waarin zij opereren. Daarin verschilt de Europese aanpak wel van de Amerikaanse, die een coherenter beleid voeren ten aanzien van Birma, en mede daardoor ook meer effect hebben. Toch zal zelfs het gecombineerde effect van de sancties van deze twee grootmachten op economisch vlak weinig soeps zijn, daar Birma vooral economische banden heeft met Aziatische staten. Ik herhaal dus nog eens m’n vorige conclusie, dat de westerse landen vooral moeten proberen om ASEAN en China onder druk te zetten, en hen te proberen overtuigen dat zij meer voordeel hebben bij een democratisch en stabiel Birma. Deze kunnen dan op hun beurt de SPDC proberen beïnvloeden, wat zeker met meer succes zal gebeuren omdat hun banden met het regime veel sterker zijn.

120

8) ANDERE Voor de volledigheid zal ik hier heel summier de invloed van enkele andere landen vermelden, maar het weze duidelijk dat deze minder in de pap te brokken hebben dan die landen die ik voorheen behandeld heb.

De grootste bilaterale donor van de junta is Japan. In ’87 leverde Japan welgeteld 71.5% van alle donorhulp aan Birma, wat op dat moment zo’n 20% van Birma’s BNP betekende. Zij beweren na ’88 enkel nog humanitaire hulp te bieden, maar deze wordt zeer ruim opgevat. Sinds ’92 hanteren zij een zogenaamde “aid sanctions”-strategie, waarbij hulp wordt gebruikt als diplomatiek drukkingsmiddel om het beleid van het ontvangende land te beïnvloeden. Als er beslissingen worden genomen, die tegen de zin zijn van Japan, wordt de hulp verminderd (negatieve hulpsancties). Deze strategie heeft z’n vruchten afgeworpen in Cambodja, maar in Birma bleek ook Japan z’n tanden stuk te bijten. Door hun goede relaties met Ne Win, slaagden ze er wel in het regime te bewegen tot enkele hervormingen, maar na het aantreden van de Slorc werd de relatie minder vriendschappelijk. Toch bleven ze behoorlijk wat humanitaire hulp geven, in de ruime zin van het woord -bijvoorbeeld voor de opbouw van Yangon International Airportvoornamelijk om ervoor te zorgen dat niet enkel China iets zou te zeggen hebben in het land. Het resultaat is dan ook dat Tokyo “Official Development Assistance” blijft geven, en blijft vragen dat het regime een dialoog zou beginnen met de NLD, maar niets doet als dit niet gebeurt. De negatieve hulpsancties worden dus achterwege gelaten, wat ook deze aanpak niet echt effectief maakt. 217

Van de westerse landen heeft Australië zich het minst hard opgesteld. Zij proberen sinds 1997 de dialoog aan te gaan met de junta, en hebben zelfs programma’s opgesteld voor Birmese ambtenaren om hun kennis van mensenrechten te trainen. Misschien zal dit de invloed verhogen van mensenrechtenrapporten in de toekomst, die nu gewoon als propaganda worden beschouwd door de generaals. Deze zet van Australië wordt natuurlijk veroordeeld door de oppositie, daar zij willen dat Australië zich even hard opstelt als de andere westers landen, maar uit een vergelijking met andere landen, blijkt dat dit initiatief toch invloed zou kunnen hebben: “Australian support for Indonesia’s now well-regarded human rights commission in the early

217

Oishi, Mikio, Furuoka, Fumitaka, Can Japanese aid be an effective tool of influence? In: Asian Survey, vol43,

nov.2003, n°6, pp.890-907.

121

1990s suggests that such a move is not without potential to advance some of the goals that the santions policies are supposes to serve.” 218

219

Ook Canada dat steeds een zeer sterke supporter is geweest van sancties, lijkt sinds 2000 z’n beleid toch ietwat aan te passen, om samenwerking op punt te kunnen zetten op vlak van drugsbestrijding en zo de toevloed van Birmese heroïne in te dijken. 220

En wat moeten we denken van de groeiende aandacht van een ander pariah-regime voor Birma, nl. Noord-Korea? Waar zullen hun gesprekken over eventuele militaire samenwerking eindigen? En wat zullen de gevolgen zijn van de nucleaire reactor die Rusland mee helpt bouwen? 221

Heel wat interessante vragen, maar de bespreking hiervan zou mij te ver leiden. Zij vallen dan ook buiten het bestek van deze thesis.

218


219

Liddel, Zunetta, International Policies towards Burma, p.143.

220


221

Lugar, Richard G., Seeds of Trouble in Burma. In: Washington Post, 28/9/2003, www.washingtonpost.com,


122

E. ECONOMISCH OVERLEVEN En dan nu het laatste, maar belangrijke hoofdstuk, waar ik nog één prangende vraag moet beantwoorden: hoe slaagt de junta erin z’n bezigheden te financieren? Dit is een uiterst belangrijke vraag, daar zij zonder afdoende middelen er nooit in zouden geslaagd zijn een bevolking van zowat 50 miljoen mensen zo lang onder controle te houden. 222 Welke natuurlijke bronnen heeft Birma, hoe lang kunnen zij hieruit nog blijven putten, op welke manier draagt het buitenland bij tot inkomsten uit deze bronnen,...? Allemaal vragen waarop ik in dit hoofdstuk zal proberen een antwoord te geven. Ik zal dit stuk aanvangen met een analyse van het economisch beleid, om vervolgens te komen tot de belangrijkste bronnen van inkomsten vandaag de dag. En tot slot behandel ik een casus in de gassector: de invloed van het Yadana-project op de Birmese junta en op de omgeving van de pijpleiding.

1) ANALYSE ECONOMISCH BELEID In de koloniale periode is Birma de rijstschuur van de wereld. De Britten hanteren het laissezfaire-principe, waardoor private initiatieven en ook de internationale handel stijgen. Na de onafhankelijkheid kent de economie een enorme boom door de democratie en de industriële diplomatie van U Nu. Door de burgeroorlog wordt de toestand echter minder rooskleurig, en U Nu ziet zich genoodzaakt om het leger ter hulp te roepen. Met het aan de macht komen van Ne Win wordt de “Birmese weg naar het Socialisme” geïnstalleerd, waarbij alle private bedrijven worden genationaliseerd, en alle economische activiteiten in het land worden gemonitored door de centrale regering. Banden met het buitenland worden zoveel mogelijk doorgeknipt, en de Birmese economie moet op zichzelf leren

222

Zelfs de schattingen voor het bevolkingscijfer lopen echter erg uiteen. De meeste bronnen, inclusief die van het

IMF en de Wereldbank, maken melding van een cijfer tussen de 48 en 50 miljoen mensen, maar het “CIA World Factbook” spreekt van 42,5 miljoen mensen, daar zij rekening houden met de effecten van de wijdverspreide aidsepidemie.

123

functioneren, moet “self-reliant” zijn, door het geprefereerde isolationisme van Ne Win. Het wordt dus een zeer gereguleerde en gecentraliseerde economie, met ook de problemen die daar steevast mee gepaard gaan: kleine ondernemers vluchten, corruptie stijgt, explosie van de zwarte markt, mismanagement in de staatsbedrijven,… En ook de voorheen uitvoerige buitenlandse hulp wordt stopgezet. Economische stagnatie is het gevolg, en Birma profiteert niet mee van de economische vooruitgang die wel plaats heeft in z’n buurlanden. Een politieke en economische crisis komt dus naderbij. In 1987 wordt dan de kyat gedevalueerd, met de status van “Least Developed Country” als toetje, met de gekende gevolgen: Rangoon Spring. Het leger grijpt toch opnieuw de macht, en de Slorc wordt geïnstalleerd. Deze zien zich echter steeds meer geconfronteerd met een economische afgrond, en kunnen niet anders dan hun “Law on the Establishment of a Socialist Economic System” van 1965 aan een herziening onderwerpen. Tussen ’88 en ’95 worden dan ook heel wat economische hervormingen - de economische hervormingsstrategie van Alamgirdoorgevoerd inzake investeringen, handel, financiën en privatisering, waardoor het aandeel van “Foreign Direct Investments” (FDI) wel groter werd, maar toch kleiner bleef dan het gemiddelde van de omringende landen. Ze beginnen met een kleine opening naar de private sector toe, en met de verkoop van grondstoffen en modernisering van de steden. Dit gaat echter gepaard met gedwongen verhuizingen en het bijdrukken van geld, wat het investeringsklimaat alweer niet verbetert.

Bron: Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective, p.201

124

Toch zorgde de Slorc er steeds voor dat deze hervormingen binnen het door hen geschapen kader bleven, opdat er geen grote veranderingen zouden komen voor de staatsbedrijven, of erger: opdat er met de economische opening van het land, geen politieke invloeden zouden meekomen. Het socialisme werd dus verlaten, maar toch blijft de lange arm van het dirigisme nog steeds voelbaar met alle gevolgen vandien: “When dirigiste characteristics are coupled with technocratic competence and a government that understands the nature of the economic processes or gives relatively free rein to economic experts, as in South-Korea, the results may be higly effective, at least for a considerable period. When, however, dirigisme is coupled with misunderstanding or ignoring the nature of internal and external economic forces, a profound mistrust in the process of capital formation and a weak democracy in which loyalty to ideology is valued over competence, the results can be highly dangerous. Myanmar represents the latter case” 223 .

224

De laatste crisis dateert van februari 2003, toen bekend raakte dat de grootste bank in Birma, de “Asia Wealth Bank” (AWB), enorme verliezen had geleden in z’n deals met China. Daarop werd de Birmese Minister van Financiën, Khin Maung Than, ontslaan. Dit alles zorgde voor een “bank run” op 6 febr., waarbij AWB zowat een derde van de deposito’s heeft moeten terugbetalen, en ook andere banken bleven niet gespaard. De SPDC reageerde door de oproerpolitie op straat te sturen, en door een legerofficier zonder enige kennis ter zake te benoemen als nieuwe minister. De centrale bank legde een plafond op voor verdere geldafhalingen, en blokkeerde andere transacties. 225

Laten we nu eens de oorzaken van deze slechte economische toestand op een rijtje zetten.

1) Macro-Economische Instabiliteit Deze instabiliteit probeerde de junta onder controle te krijgen door enkele hervormingen, maar deze kwamen niet echt goed van de grond, omdat de beleidsmakende instituties gewoon te weinig geloofwaardigheid bezaten, o.m. door een tekort aan academische onderzoeksinstituten die advies zouden kunnen geven. En dat alle economische beslissingen sowieso ondergeschikt 223

Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar. Washington, Georgetown University Press, 2001, p.135.

224

Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective. Hampshire, Ashgate, 2002,

pp.193-214. Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.123-138. International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.18. 225

Global Witness, A conflict of interest, the uncertain future of Burma’s forests.

http://www.globalwitness.org/reports/show.php/en.00046.html, oktober 2003, raadpleging: 3/12/2003, p.27.

125

zijn aan de Heilige Politieke Principes, komt de economie ook niet ten goede: “All economic decisions are determined on the basis of perceived political and power needs and thus are of secondary import, or the military itself has yet to comprehend some rather basic economic factors, such as the roles of money supply, exchange rates, ans sound financial institutions. It shows even less comprehension of the private sector and the types of political-economic garantuees required to attract it on a continuing basis. (…) Further, the state has virtually forced into exile a generation of trained people, for whom there have been no replacements.” 226 Bovendien is er sowieso geen onafhankelijke centrale bank, een massa aan leningen, fraude, weerstand tegen nieuwe technologieën en import van kennis, tekort aan infrastructuur,… Deze instabiliteit leidde tot slechte performantie van de economie, te zien in: de inflatie, het onevenwicht op de handelsbalans, hoge schulden -op dit moment zo’n 6 biljoen$-, te weinig internationale reserves, … Dit gaat dan nog gepaard met 3 verschillende “exchange rates”, waarbij enkel de staatsbedrijven kunnen genieten van de officiële “exchange rate”, en daardoor winst kunnen maken. 227 Het vertrouwen in de Birmese economie bleef dan ook laag en de corruptie steeg.

2) Inefficiëntie van de staatsbedrijven Zoals vaak het geval is, blijkt de garantie dat een overheid je toch sowieso steunt, geen prikkel om efficiënter te gaan werken. Door de dominantie van deze staatsbedrijven in alle meest winstgevende sectoren, konden er geen grote businessgroepen ontstaan om de economische activiteiten te doen opbloeien en het niveau te doen stijgen. Een poging werd gedaan om dit te verbeteren door het aantrekken van buitenlandse investeerders, die dan “joint ventures” zouden kunnen sluiten. Deze campagne bleek echter geen succes, door het slechte investeringsklimaat, maar ook door het succes van consumptieboycotcampagnes, waardoor bijvoorbeeld bedrijven als Triumph en Pepsico uit het land wegtrokken. De bedrijven die toch nog een vestiging willen in het land, sluiten meestal een joint venture met het grootste van deze staatsbedrijven: de “Union of Myanmar Economic Holdings”(UMEH). 228

226


227

Om de grote verschillen aan tonen, vermeld ik even de cijfers van 1993: de officiële wisselkoers was toen

6kyat/US$1 terwijl de wisselkoers van de lokale markt was 900-1100/US$1 was! En dan had je ook nog de FEC’s, van 400-500kyat/US$1, die de overheid uitgaf om z’n tekort aan deviezen aan te vullen. (Bron: Altsean, Ready, Aim, Sanction, nov.2003, p.158, http://www.altsean.org/ReadyAimSanction112003.pdf , raadpleging: 23/3/2004) 228

Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective. pp.224-225.

126

3) Weinig instroom van buitenlands kapitaal Na de hervormingen groeide het aantal investeringen ietwat aan, maar bleef toch nog steeds onder het gemiddelde van de buurlanden. De voornaamste reden daarvoor was natuurlijk het onzekere politieke klimaat, wat de risicopremie voor investeringen in Birma heel hoog maakt, en ook de druk van mensenrechtenorganisaties bleek heel belangrijk. Bovendien weigerde het Westen om steun te verlenen op bilaterale basis en blokkeerde ook multilaterale steun. Deze toestand werd nog slechter door de Aziatische crisis van ’97 waardoor ook de buurlanden veel minder konden investeren, en door de sancties van de VS. 229

4) Niet beëindigde financiële hervormingen Vanaf 1990 was de junta begonnen aan financiële deregulering, waardoor het aantal private banken moest stijgen. De facto zijn echter nog steeds 90% van alle kyat-deposito’s en deviezendeposito’s in handen van vier overheidsholdings. 230

5) Zwarte Markt Door de grote kloof tussen de officiële wisselkoers en de wisselkoers op de markt, kende de zwarte markt een explosieve groei. En ook wordt er natuurlijk veel gesmokkeld uit de buurlanden, al sinds de socialistische Ne Win-periode, waarbij de buurlanden allerlei consumptiegoederen moesten leveren. En dan heb je ook nog het drugsgeld, logischerwijs afkomstig uit de zwarte markt, dat wordt witgewassen in de formele economie.

231

Om deze problemen onder controle te krijgen, vaardigde de junta allerlei maatregelen uit, die echter hun doel niet bereikten. Zo werd in 1997 en midden ’98 de kyat nog eens gedevalueerd, waardoor deze met wel degelijk 45% in waarde daalde. Hierbij kwam er dan nog eens het gerucht dat een aantal bankbiljetten zouden worden geschrapt, waardoor het vertrouwen in de munt helemaal zoek was. Bovendien werden er importrestricties doorgevoerd, voornamelijk op machines en ruw materiaal, waardoor het voor private importeurs moeilijk werd om aan dollars te komen. En ook werden te pas en te onpas de checkpoints aan de grens eens afgesloten, officieel om smokkelaars te stoppen, maar in praktijk was dit meestal om het tekort aan deviezen te verminderen. Om een voedselcrisis tegen te gaan, ging de junta de boeren verplichten om een bepaald deel van hun oogst aan hen te verkopen, maar aangezien dit gebeurde voor een bedrag onder de marktprijs, bleek ook deze maatregel geen succes. En als vijfde maatregel werd afgekondigd dat slechts nog twee banken de 229

Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective, p.226.

230

Ibidem, p.227.

231

Ibidem, p.228.

127

toestemming hadden voor "Foreign Exchange Trading”. Dit laatste zorgde er effectief voor dat de kyat gedurende enkele maanden in 1998 weer steeg, maar aangezien deze hervormingen alles behalve marktgericht waren, daalde het vertrouwen er toch weer door. 232

Hoewel het regime dus wel pogingen heeft gedaan om de economie te verbeteren, blijkt toch dat deze hun doel niet bereikten doordat vele andere broodnodige hervormingen achterwege bleven. Uit een rapport waar Steinberg aan meewerkte, werden de volgende prioriteiten voor economische hervormingen gedistilleerd 233 : •

een einde maken aan de fictieve officiële wisselkoers

•

het complexe systeem van rijstbedeling hervormen, zowel in het binnenland als de export ervan

•

de verregaande restricties in de private sector opheffen

•

meer prioriteit leggen bij uitgaven voor sociale diensten en infrastructuur

•

de inefficiënte staatsbedrijven hervormen

Al deze zaken zijn broodnodig, maar nog steeds niet doorgevoerd, met desastreuze gevolgen voor de bevolking. De inflatie is enorm (om en bij de 40%), de levensverwachting laag, kindersterfte hoog, … Alle cijfers zijn kenmerkend voor een ontwikkelingsland. En van de inkomsten die het regime binnenkrijgt, gaat de hoofdbrok dan nog naar defensie, en niet naar infrastructuur of sociale doeleinden, waardoor er weinig hoop is op verbetering op korte termijn. Nochtans heeft de Birmese economie heel wat potentieel. Heel wat van z’n natuurlijke bronnen zijn nog onvolledig geëxploreerd, laat staan geëxploiteerd. Het aandeel aan vruchtbare landbouwgrond is dubbel zo groot als de grond die nu daarvoor wordt gebruikt. En ook de visvangst en de mineralen kunnen nog heel wat groeien. Er is geen overbevolking in vergelijking met de beschikbare grond, en de status van vrouwen is er hoog. 234 Met het juiste economisch beleid is er dus zeker enorm veel mogelijk, maar daarvoor zijn zeer grote hervormingen nodig. En zulke hervormingen, zoals het stopzetten van de drugsteelt en dit substitueren door rijst, zullen heel wat moeite en inspanning vragen van iedereen; een inspanning die enkel kan gevraagd worden door een regering met de volle steun van het volk, met legitimiteit.

232

Sulistiyanto, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective, pp.231-241.

Altsean, Ready, Aim, Sanction, pp.153-158. Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.138-139. 233

Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.168-176.

234

Ibidem, p.164.

128

2) BRONNEN VAN INKOMSTEN De junta is gezegend met de heel rijke bodem van Birma, waardoor zij zelfvoorzienend kunnen zijn inzake voedsel, en ook heel wat bronnen hebben waar hun buurlanden niet van genieten. Ik zal de verschillende sectoren één voor één behandelen, waarbij ik telkens zal aangeven hoe belangrijk zij zijn voor de junta of voor het land zelf in termen van inkomsten.

2.1 LANDBOUW Het overgrote deel van de bevolking, zo’n 70%, is werkzaam in de primaire sector. 60% van het BNP is dan ook afkomstig uit deze sector. De meeste van hen hebben slechts kleine stukjes grond, waarop ze voedsel kweken voor eigen gebruik, voornamelijk rijst. Zij zijn dus niet verbonden met de formele economie en er wordt ook maar op zeer kleine schaal gebruik gemaakt van technologie. Zo beschikken er bijvoorbeeld op 1 miljoen landbouwers slechts 258 over een tractor. 235 De producten die wel op grote schaal worden geproduceerd en geëxporteerd, zijn: vis, garnalen, rijst, bonen en peulvruchten. Hout behoort eigenlijk ook tot deze sector, maar door het enorme belang van de houtexport, behandel ik deze in een aparte paragraaf. 236

Uit deze cijfers blijkt nog maar eens de onderontwikkeling van Birma, daar er in geïndustrialiseerde landen een enorm overgewicht is, eerst van de secundaire sector, en bij nog verdere ontwikkeling van de dienstensector.

2.2 HOUTSECTOR Birma heeft één van de grootste bosvoorraden ter wereld, als je het in percentages bekijkt. De junta kan hier natuurlijk van profiteren, en vooral uit de teakhandel valt veel geld te slaan. Teak groeit enkel in Zuid-Oost-Azië, in Birma, Thailand, Laos, Indonesië en Zuid-India. Birma heeft zo’n 60% van de hele teakvoorraad in de wereld op z’n grondgebied, omdat Thailand zijn voorraad al grotendeels heeft omgehakt. Ze zijn dan ook de grootste exporteur ter 235

Nationmaster, Burma: Agriculture, http://www.nationmaster.com/country/bm/Agriculture, raadpleging:

10/5/2004. 236


Cijfers uit: CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html.

129

wereld, als producent van 75% van alle teakexport. Teak wordt heel erg gewaardeerd omwille van z’n esthetische kwaliteiten, z’n duurzaamheid en het gemak waarmee het kan worden bewerkt. De Birmese teak wordt daarbij van hogere kwaliteit geacht dan deze in de andere vernoemde landen, omdat in Birma de bomen in natuurlijke bossen worden omgehakt, terwijl ze bijvoorbeeld in Indonesië worden gekweekt op plantages. Dit quasi-monopolie van Birma, gecombineerd met de hoge kwaliteit ervan, heeft ervoor gezorgd dat buitenlandse overheden nooit gevraagd hebben om een boycot van deze sector. Hout werd dan ook een heel belangrijke bron van inkomsten in Birma, en zowel de junta als de rebellen hebben dan ook niet getwijfeld om hier geld uit te slaan voor hun overleving, waarbij er concessies werden toegestaan aan buitenlandse bedrijven, voornamelijk uit Thailand en China. Zeker China heeft een enorme nood aan energiebronnen voor z’n snel ontwikkelende economie, en vooral voor de provincie Yunnan is het Birmese hout onontbeerlijk: “Importing timber from Myanmar has many advantages. Firstly, there are many species of trees, in good quality, obtainable at a cheap price; secondly using timber from this source can support the increasing demands from China’s domestic markets and reduce the amount of the forest cut in Southwest China, thus protecting our environment. Thirdly, we can develop our timber processing industries (cutting of teak, producing wood fibre, paper mills, furniture manufacturing), and assist local economic development ... Myanmar is the only country in which we do not have to pay foreign currency (we can pay directly in Chinese yuan), for imported timber ... In fact, Myanmar is playing the leading role in compensating for the short-fall in the consumed volume of forest of Yunnan.” 237 En ook Thailand kan sterk worden beïnvloed via deze houthandel. Deze handel is immers voornamelijk in handen van de “jao por”, de “untouchables” van Thailand. Dit zijn zeer invloedrijke Chinese ondernemers, met veel connecties, die relatief boven de wet staan. Een niet te onderschatten lobbygroep dus, die zeer veel invloed heeft op de beleidsbeslissingen in Bangkok. 238 De Birmese junta is er dus in geslaagd om z’n bronnen te ruilen voor politieke, financiële en militaire steun van z’n buren. Nu komt er reeds 11% van de buitenlandse deviezen uit deze sector, oftewel 280 miljoen $, en dit zou nog kunnen vermeerderen door de gigantische bosvoorraad die Birma nog heeft in vergelijking met de rest van de regio. Een enorme bron van inkomsten dus, die een pak deviezen in het laatje brengt. Bovendien doen de cijfers van de

237

Citaat van Chenwen Xu, Chinees academicus, 1993. Geciteerd in: Global Witness, A conflict of interest, p.81.

238

Global Witness, A conflict of interest, the uncertain future of Burma’s forests.

http://www.globalwitness.org/reports/show.php/en.00046.html, oktober 2003, raadpleging: 3/12/2003, p.59.

130

landen die het hout invoeren, geloven dat het werkelijke cijfer van inkomsten uit deze sector zo ongeveer het dubbel is van dit cijfer dat de Birmese junta aangeeft.

Bron: Global Witness, A conflict of interest, p.39

Bovendien blijkt dat het regime niet alleen op internationaal vlak “resource diplomacy” aanwendt, maar ook nationaal. Hoewel dit oorspronkelijk niet de inzet was van het conflict, hield deze lucratieve bron van inkomsten immers vele rebellenlegers tegen om een wapenstilstand af te sluiten; iets wat ook de tatmadaw hebben begrepen. Zo hebben vele etnische rebellenlegers, of althans hun leiders, controle gekregen over bepaalde natuurlijke bronnen, zoals mijnen of hout, in ruil voor een wapenstilstand. Deze hebben echter geen kaas gegeten van duurzame ontwikkeling, waardoor veel van hun voorraad al weg is. Ook de junta staat concessies toe zonder op lange termijn te denken, waardoor deze bosvoorraad aan een enorm tempo vermindert, en de toekomst van deze inkomsten gehypothekeerd wordt: “While some ethnic communities may benefit in the short-term, long-term benefits are less certain. Unsustainable logging is leading to increased poverty due to its environmental destruction, which is severely hindering many people’s main subsistence income of agriculture and hunting, and by creating natural disasters, which will obstruct economic development. Poverty rates are further exacerbated as many workers employed by foreign companies, are “imported” from Thailand and China.” 239 Global Witness, een NGO die deze ontwikkelingen nauwgezet in het oog houdt, zegt dat door de sancties, Birma effectief nog meer zal gaan steunen op de inkomsten uit deze sector, wat de duurzaamheid van deze bossen in stijgende lijn in het gedrang zal brengen.

239

Altsean, Ready, Aim, Sanction, p.147.

131

Het probleem van onduurzaam omhakken, werd nog groter door de corruptie, inaccurate cijfers en houthakkers van de “Myanmar Timber Enterprise” (MTE), die steeds meer meenemen dan de officiële aantallen, om te voldoen aan “welvaartsnoden”. Misschien is er echter door de reshuffle in de centrale regering verbetering op komst. De vroegere Minister van Bosbouw, werd toen immers ontslaan omdat hij illegale houtexploitatie toestond. Sindsdien schijnt de junta toch iets moeilijker te doen, alhoewel dit ook gewoon een gevolg zou kunnen zijn van één of andere redistributie van privileges. Een andere verklaring is dat ze meer gevoelig zijn voor hun imago nu, en dat ze daarom een milieuvriendelijker beleid proberen voeren.

240

Het is duidelijk dat ook zonder deze bron van inkomsten om hun werkzaamheden mee te financieren, zowel de rebellen als de tatmadaw al vlugger zouden toegegeven hebben om in dialoog te treden met elkaar. Bovendien blijken de inkomsten, vooral uit de export van teak, nog veel hoger dan het cijfer dat de junta aangeeft, waardoor teak, naast gas, de belangrijkste bron van inkomsten wordt. Desondanks is er nooit om een boycot van deze sector gevraagd, omdat Birma een quasi-monopolie heeft op dit teakhout. Bovendien zou zo’n sanctie alweer geen nut hebben, zolang de grootste stakeholders, China en Thailand, hier niet mee zouden instemmen.

2.3 MIJNEN De mijnen zijn grotendeels in handen van de tatmadaw, maar er zijn wel enkele joint ventures afgesloten. Tot en met ’88 werd er vooral tin uitgevoerd, maar de laatste jaren is de nadruk komen te liggen bij edelstenen en jade. China is verzot op deze kostbare groene steen, de “steen van de hemel” genoemd. En voor jade van topkwaliteit, zoals ze in Birma te vinden is, worden enorme bedragen neergeteld. Sinds de jaren’60 was de strijd van het Kachin Independence Army (KIA) gefinancierd door de jademijnen. Aanvankelijk verliep de handel via een KIA-post aan de Thaise grens, waar de steen werd geruild voor wapens of andere essentiële benodigdheden. Met de economische hervormingen in China, verhuisde de handel naar de grensstreek met China. Met het aantreden van de Slorc, verhoogde de druk op deze KIA-economie echter. Jademijnen in de Hpakant-streek en ruilposten aan de Chinese grens werden favoriete doelen voor offensieven van de tatmadaw. De Birmese overheid begon ook concessies voor jademijnen in KIA-gebied te verkopen. Beetje bij beetje verloor de KIA zo z’n grootste bron van inkomsten, wat uiteindelijk resulteerde in een 240

Global Witness, A conflict of interest, pp.27-115.

132

staakt-het-vuren. De Kachin zelf werden uitgesloten van de veiling van de concessies voor de mijnen, ten voordele van de SPDC, de Wa en de Pa-O. Het gevolg is dan ook dat er nu behoorlijk wat drugsgeld wordt witgewassen via deze mijnen. Bovendien is alles veel minder arbeidsintensief geworden dan vroeger door de komst van deze groepen, met een stijging van de werkloosheid als gevolg. 241 Uit een onderzoek van journalisten van “The Guardian Unlimited” blijkt bovendien dat er in die mijnen die nu worden beheerd door de tatmadaw, grootschalige wantoestanden plaats vinden. In een grote mijn in de jungle van Noord-Birma, ligt Hpakant, een stad van duizenden en duizenden arbeiders, omringd door 10.000 Birmese troepen. Hoewel de meeste van hen er vrijwillig aankomen, aangetrokken door dezelfde ideeën als goudzoekers - enkele splinters of zelfs een steen vinden en in één klap schatrijk zijn -, zijn de omstandigheden vreselijk. Urenlang ploeteren in de modder, uitbetaald worden in heroïne -ongeveer 800 personen krijgen een shot met dezelfde naald -, kleine vuile hutten, … 242

Met uitzondering van de winstgevende handel in jade, die ik hier als casus behandelde, en ook edelstenen, vallen de inkomsten uit de mijnen zwaar tegen, in vergelijking met de cijfers van voor W.O. II. Dit is het gevolg van het feit dat vele van de mijnen in handen van de rebellen waren gevallen, maar ook het gebrek aan goede infrastructuur, technologie en ander materiaal zorgen voor slechte resultaten. 243

2.4 ENERGIE, OLIE & GAS De eerste opening voor FDI kwam er in ’88, voor de oliesector. Dit zwarte goud trok aanvankelijk heel wat bedrijven aan, maar door de hoge kosten, bleven er in ’97 slechts 5 bedrijven meer over. Doordat de olie-exploitatie eigenlijk al bezig was in de prekoloniale periode -toen logischerwijs op zeer kleine schaal -, geraakte de voorraad door de jaren heen langzaam aan uitgeput, zodat in ’97 slechts 3,8 miljoen vaten meer werden bovengebracht, wat neerkomt op 37% van het niveau van 1985. 244

241

Global Witness, A conflict of interest, p.93.

242

Levy, Adrian, Scott-Clark Cathy, Between Hell and the Stone of Heaven. In: the Guardian Unlimited,

11/11/2001, http://www.guardian.co.uk/Archive/Article/0,4273,4296520,00.html , raadpleging: 3/5/2004. 243


244

Ibidem, pp.148-149.

133

Wat wel pas recent werd ontdekt, in 1975, is de gasvoorraad. De exploitatie van dit gas gebeurt door verscheidene bedrijven, maar de grootste stakeholder onder hen is het Franse TotalFinaElf. Zij zetten dan ook het eerste grootschalige project op in Birma, het Yadana-project, spoedig gevolgd door een tweede, het Yetagun-project, dat wordt geleid door Premier Oil. 245

Investeringen in de oliesector brengen echter heel wat problemen met zich mee. Zo is er het gevaar dat de Birmese regering te sterk zou gaan steunen op de inkomsten uit deze sector, en dat is een nefaste ontwikkeling, blijkt uit een vergelijking met andere landen. Als men vooral gaat steunen op deze sector, leidt dit immers niet sowieso tot duurzame economische ontwikkeling. Integendeel, er kunnen zelf fenomenen optreden als “Dutch Disease”. Hierbij drijven de grote inkomsten uit de grondstoffensector de munt omhoog, waardoor de wisselkoers slechter wordt. En daardoor wordt het moeilijker voor andere sectoren om competitief te zijn op de wereldmarkt, want een sterke munt drijft alle andere prijzen ook op, zoals de lonen van de werknemers. Birma is echter op dit moment nog geen petro-staat, daar zij nog vele andere bronnen hebben om op te steunen, zoals teak en edelstenen, maar het is wél de grootste bron van deviezen voor de junta. Verder is de olie- en gassector, door de concentratie van kapitaal, ook heel erg gevoelig voor corruptie. En ook geweld komt hier vaak bij kijken: “This pattern, of government security forces using force to repress local protests against the operations of extractive industry corporations, is the commonest form of violence associated with the presence of these corporations in developing countries today. Where there are pre-existing conflicts (…) revenue from oil, mining, or logging operations can sustain and exacerbate the violence” 246 . Ook in de Tenasserim-regio, waar de pijpleidingen werden aangelegd, heeft dit soort geweld plaatsgevonden, en zorgen deze inkomsten voor het versterken van één van de partijen in het conflict, in dit geval de tatmadaw. Ook voor het oliebedrijf zelf is het een moeilijk evenwicht vinden tussen zorgen voor de groei van het bedrijf, wat vaak betekent dat er moet worden gewerkt in landen die geen toonbeeld van democratie zijn, en zich toch distantiëren van de wanpraktijken van de regering in het gastland. Ook dit is in Birma niet anders. Maar hierover later meer.

247

245

Ibidem, pp.146-147.

246

Mack, Andrew, The Private Sector and Conflict. Harvard Program on Humanitarian Policy and Conflict

Research, pp.1-2, www.unglobalcompact.org, raadpleging: 9/4/2003. 247

Mack, Andrew, The Private Sector and Conflict, 5p.

Karl, Terry Lynn, The Paradox of Plenty. Oil Booms and Petro-States. Berkeley, University of California Press 1997, pp.47-52.

134

In elk geval is het een feit, dat deze olie- en gasprojecten in Birma, de grootste bron van inkomsten zijn voor de junta. Het Yadana-project alleen al, brengt jaarlijks zo’n 400 miljoen dollar op voor de junta.

2.5 TOERISME Na de onafhankelijkheid was er op kleine schaal wat toerisme, maar na de overname van de macht door het leger, viel deze terug op een minimum, daar de BSPP slechts visa voor 1 dag wou uitreiken. In 1994 kwam dan de liberalisering van de toeristische sector, waarbij grote investeringen werden doorgevoerd in hotels en reisagentschappen. Visa voor één maand werden mogelijk. Een groot probleem was wel het gebrek aan goed binnenlands transport, maar ook deze sector krijgt de laatste jaren steeds meer investeringen, vermoedelijk vooral afkomstig uit de drugshandel. Wat brengt dit nu op voor de junta? : “According to statistics from the Burmese government, tourism has consistently led to an inflow of over $30 million per year since 1988, and foreign investment in the hotel sector has amounted to over $1 billion for that same period.” 248

Zoals ik reeds vermeldde, zijn er heel wat boycotcampagnes tegen toerisme naar Birma, en ook Aung San Suu Kyi vraagt om niet naar haar land te reizen zolang de tatmadaw aan de macht zijn. Daar zijn verschillende redenen voor. Vooreerst moet elke toerist een visum betalen van 20$, wat niet veel lijkt maar toch ongeveer het dubbel is van wat een Birmese leraar of ambtenaar verdient per maand. Ook moet elke toerist sowieso minimum 200 dollar omwisselen, en hotels en transport moeten vaak in dollars worden betaald, alweer om het tekort aan deviezen van de junta op te vullen. Bovendien worden heel wat van de wegen en spoorwegen voor toeristen en zelfs “hill resorts” aangelegd door dwangarbeiders. 249 Zelfs als je je bewust bent van de wantoestanden in het land, dan nog is het moeilijk om op geen enkele manier de junta te steunen: “While some proponents of tourism advocate that conscientious visitors avoid military owned establishments, this is not easy to do. Many of the hotels and restaurants in Burma, both large and small, are owned directly by the government, or are joint ventures with the Union of Myanmar Economic Holdings.” 250 Verder is ook met zekerheid geweten dat een groot deel van het drugsgeld wordt witgewassen via de toeristische sector en het transport voor toeristen. 248

Kemal, Mustafa, A Human Rights Toerist Odyssey, The Irrawaddy, vol.10, n°9, nov.2002,

http://www.irrawaddy.org/database/2002/vol10.9/article1.html, raadpleging: 3/5/2004. 249


250

Kemal, Mustafa, A Human Rights Toerist Odyssey.

135

Aan de andere kant zijn er natuurlijk ook wel mensen die soms een maandloon kunnen verdienen door één of andere dienst aan toeristen, en die niets liever willen dan een opbloeiende toeristische sector.

De vele protestacties tegen Birma hebben in elk geval gewerkt: het “Visit Myanmar Year 1996” werd geen succes. De verhoopte 1 miljoen toeristen werden helemaal niet gehaald, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Thailand, dat jaarlijks zo’n 10 miljoen toeristen trekt. Ook in 2003 ontvangt Birma nog steeds het minst toeristen van de hele ASEAN-regio.

Total International Visitor Arrivals to ASEAN (2003) Member Countries Brunei Darussalam Cambodia Indonesia Lao PDR Malaysia Myanmar Philippines Singapore Thailand Viet Nam Total

2003* 1,057,348 701,014 4,400,000 465,470 10,500,000 205,610 1,907,226 6,125,480 9,703,000 2,428,735 37,493,883

2002 1,116,925 786,524 4,913,835 735,662 13,292,010 217,212 1,932,677 7,567,110 10,799,067 2,627,988 43,989,010

+/(5.33) (10.87) (10.46) (36.73) (21.01) (5.34) (1.32) (19.05) (10.15) (7.58) (14.77)

Bron: ASEAN, ASEAN Tourism Statistics, 2003

Van de verhoopte grootschalige inkomsten die de junta met het toerisme wilde bekomen, is dus weinig in huis gekomen. Er zijn wel enorm veel hotels, vooral in Rangoon en Mandalay, maar de meeste daarvan staan leeg. De junta verdient wel zo’n geschatte 30 miljoen$ per jaar uit deze sector, maar dat blijft toch nog sterk onder de inkomsten van de gas - en teaksector.

2.6 HANDEL & BUITENLANDSE INVESTERINGEN Birma heeft een handelsbalansonevenwicht, waarbij er veel meer wordt geïmporteerd dan geëxporteerd. 251 Zoals blijkt uit de onderstaande tabel is het overgrote deel van de buitenlandse investeringen terug te vinden in de olie- en gassector, op verre afstand gevolgd door investeringen in het fabriekswezen, mijnen, vastgoed, en de toeristische sector. 251

IMF heeft het over 2539 miljoen$ import versus 1132 miljoen$ export. (IMF Country Report n°1/18, p.32)

136

Uit de evolutie van ’95 tot 2000 blijkt dus dat, na het instellen van de sancties van de VS in ’97, de hoeveelheid nieuwe investeringen significant gedaald is, om in 2000 te eindigen op een totaal van 304,2 miljoen$ aan investeringen. 252

Myanmar: Foreign Direct Investments by Industry, 1995/96-1999/00 (in millions of US dollars) 1995/96

1996/97

1997/98

1998/99

1999/00

Approved Actual Approved Actual Approved Actual Approved Actual Approved Actual Agriculture

0,0

0,0

6,0

0,0

5,7

0,0

0,0

0,3

0,0

0,2

Manufacturing

21,3

30,6

923,5

29,1

319,2

52,9

43,3

95,7

18,1

54,6

Oil and Gas

14,8

189,2

695,6

269

172,1

489,3

0,0

385,8

5,2

199

Mining

155,8

10,9

178,3

38,4

3,3

63,6

4,9

80,7

16,0

21,7

13,1

2,7

17,5

2,3

5,8

6,4

4,8

7,5

3,3

2,4 10,5

Fishery Hotels tourism

and 79,2

70,5

114,9

182

274,9

172

1,4

60,2

15,5

Transport

118,9

6,3

47,9

25,2

106,3

57,5

0,0

29,4

0,0

0,6

Real Estate

251,5

7,3

623,5

24,7

122,2

25,6

0,0

20,6

0,0

15,3

Industrial Estate

12,0

0,0

181,1

8,5

0,0

10,1

0,0

0,0

0,0

0,0

Other

1,7

0,0

25,9

1,7

3,4

1,4

0,0

3,4

0,0

0,4

Total

668,3

317,5

2814,2

580,7

1012,9

878,8

54,4

683,6

58,1

304,2

Bron: International Monetary Fund, Country Report N°01/18, p.41

2.7 DRUGSHANDEL Tot 1959 was het kweken van opium legaal in Birma. Nadat de teelt ervan echter illegaal werd verklaard, steeg de productie enorm. Birma maakt heden ten dage deel uit van de beruchte “Gouden Driehoek”, samen met Thailand en Laos, gekend om z’n opiumteelt, die wordt omgevormd tot heroïne en morfine. In 1997 zou er in Birma zo’n geschatte 2500 ton zijn geproduceerd. Soms illegaal, soms met medewerking van rebellen, soms met medewerking van lokale legerofficieren, die hiermee hun soldij willen aanvullen. De laatste jaren is vooral de productie van amfetamines sterk toegenomen, met desastreuze gevolgen voor de drugsverslaving, zowel in Birma zelf, als in Thailand. Op de vraag of het regime op grote schaal is betrokken bij de drugshandel, lijken verschillende Birma-experten “neen” te antwoorden. Zelfs het “US State Department” geeft dat toe in z’n jaarlijks “International Control Strategy Report”. Het regime voert bijvoorbeeld antidrugscampagnes en sproeit ook plantages kapot, maar lijkt toch geen grootschalige operaties op punt te zetten om deze handel echt onder controle te houden. Er wordt immers sterk geïnvesteerd in de economie door de drugsproducenten, die hiermee hun geld witwassen: “It is hard to find a 252

Een lijst van alle 370 bedrijven die investeren in Birma is te vinden op: Global Unions, Companies linked to Burma, 14/4/2004, http://www.global-unions.org/burma/default3.asp, raadpleging: 5/4/2004.

137

proof to claim its institutional linkage with the drug trade. Nevertheless, the gap between the actual expenditure and the official GDP suggests that it must be drug money financing the regime’s economy” 253 . Zo werd notoire drugshandelaar Khun Sa wel opgepakt, maar later zonder problemen aanvaard als “normale” businessman, die in Rangoon woont en mag investeren in de toeristische sector. Birma krijgt voor deze zaakjes natuurlijk een blaam van de VS. De kleine boertjes die papavers kweken zouden dus moeten worden aangeleerd om op andere teelten over te schakelen, zoals rijst. Het probleem met vele van die teelten, is dat zij minder zullen opbrengen dan de lucratieve drugshandel. Zo zette Japan een project op voor het kweken van boekweit voor sojanoedels, maar dit project flopte, precies omdat het voor de boeren te weinig opbracht. Andere projecten, zoals deze opgezet door UNODC in Wa State Region, kennen echter meer succes. 254

2.8 CONCLUSIE Van de hele bevolking werkt 70% in de primaire sector, in de landbouw of de visvangst. Samen zorgen zij voor 60% van het BPP, wat de onderontwikkeling van Birma aantoont. Voor de junta zelf zijn de inkomsten uit de olie- en gassector, en uit de handel in teak het grootst. Ook de handel in jade blijkt winstgevend, en werd dan ook na allerlei acties overgenomen van de rebellen. Dankzij deze ruime aanwezigheid van natuurlijke bronnen kan de junta een “resourcediplomacy” aanwenden, zowel in hun binnenlandse verhoudingen met de rebellen, als in hun relaties met andere landen. De inkomsten uit de toeristische sector zijn echter onder de verwachtingen gebleven, en ook de FDI liggen veel lager dan in de omringende landen, onder meer door de boycot van de VS. De investeringen die wel plaatsvinden zijn grotendeels terug te brengen tot de olie- en gassector. Over de betrokkenheid van het regime bij de drugshandel, kunnen we stellen dat enkele lokale officieren er wel munt uit slaan, maar er zijn nog geen institutionele verbanden gevonden tussen de centrale overheid en de drugshandel. Toch genieten zij er wel onrechtstreeks van, daar een oogje wordt toegeknepen als dit geld dan wordt geïnvesteerd in de Birmese economie. 253

Brees Inge, Interview met Min Zaw Oo, Free Burma Coalition/Burma Strategy Group, 2/5/2004.

Dit wordt bevestigd in: International Crisis Group, How strong is the military regime?, p.20. 254

Brees, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/10/2003.

Brees, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/5/2004. Steinberg, David I., Burma: the State of Myanmar, pp.215-216. Sherman, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.238-239.

138

3) CASUS: YADANA-PROJECT 3.1 BESCHRIJVING PROJECT In het begin van de jaren ’90 kondigde TotalFinaElf een project aan in de Golf van Martaban. Er werd een grote hoeveelheid gas gevonden, geschat op zo’n 3 tot 8 triljoen cubic feet. 255 Dit gas bevindt zich 45 meter onder de bodem van de Andaman Zee, op ongeveer 43 mijl van de Birmese kust. In juli 1992 werd een contract ondertekend tussen Total en MOGE over de exploitatie van dit gas. Daarop werd er een groot industrieel project opgezet, waarbij verschillende bedrijven gingen samenwerken in een consortium: TotalFinaElf (Fr., 31.24%), Union Oil of California (Unocal, VS, 28.26%), the Petroleum Authority of Thailand (PTT, 25.5%) en Myanmar Oil and Gas Enterprise (MOGE, 15%). De projectleider is Total, met aan het hoofd in Birma: Herve Madeo, later opgevolgd door Olivier de Lanvagant en Jean du Rusquec. Het doel van dit project is om het gas, via een onderzeese pijpleiding, over te brengen van de Golf van Martaban naar de kust van de Tenasserim-regio, en dan over land naar Thailand. Het grootste deel van de pijpleiding, 346 km, loopt onder water, en de laatste 65 km loopt bovengronds in de Tenasserim-regio. Het totale kostplaatje van deze pijpleiding: 1.2 biljoen$. Het gas wordt dus verkocht aan Thailand, en brengt voor het regime zo’n geschatte 400 miljoen dollar per jaar in het laatje, nog naast de eenmalige betalingen die de verschillende deelnemende bedrijven aan het begin van het project moesten betalen aan de junta 256 . In het contract, dat werd ondertekend op 2 februari 1995, werd een werkingstermijn van 30 jaar voorzien. In 1998 kwam het project daadwerkelijk in werking, na het tekenen van een “Memory of Understanding” tussen Birma en Thailand. De uiteindelijke bestemming van het gas in Thailand, is de “Electricity Generating Authority of Thailand”(EGAT). Een tweede veld, Yetagun, onder leiding van het Britse Premier Oil, werd ook ontwikkeld, in samenwerking met Nippon Oil en Texaco. Het gas van dit veld zou ook worden vervoerd via de Yadana-pijpleiding.

255

Omgerekend in kubieke meter is dit: tussen de 84.900 en de 226.400 miljard m³.

256

Voor Total was dit 15 miljoen dollar, wat natuurlijk wel een peuleschil is in vergelijking met wat zij in andere

landen moeten betalen voor zo’n concessie.

139

Op 6 maart 1996 maakte “Asia Pacific Ventures” bekend dat er ook nog een derde veld werd ontdekt op 10 km van het Yadana-veld, “Sein” genoemd. 257

Deze Yadana-pijpleiding leidde echter tot allerhande schendingen van mensenrechten, milieuproblemen,… Bovendien zijn de inkomsten van dit project de grootste bron van deviezen voor de junta. Vandaar dat ik besloot dit Yadana-project (Y.P.) eens onder de loep te nemen. Ik koos er daarenboven voor om het Y.P. te analyseren, en niet de Yetagun-pijpleiding, omdat dit project reeds langer in werking is en omdat er veel meer om te doen is in de media, wegens de verschillende rechtszaken die tegen Total en Unocal zijn aangeknoopt, zowel in de VS als in Europa.

Bron: Burma Centrum Nederland 258

3.2 ANALYSE PROJECT Zijn deze investeringen nu een goede zaak voor de bevolking? Min Zaw Oo van de “Free Burma Coalition” beweert van niet: “This type of investment will benefit only the generals and the military for hard cash without having even a minimal trickle down effect on the general 257


Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, A Report on the Yadana Pipeline Project in Burma, 10/07/1996, pp.69-80, http://www.ibiblio.org/freeburma/docs/totaldenial/td.html, raadpleging: 9/4/2003. (anon.), TotalFinaElf Group to develop Sein, Badamyar Fields off Myanmar. In: Oil and Gas Journal, 28/4/2003. 258

Burma Centrum Nederland, http://www.xs4all.nl/~bcn/english/eu&burma4.html, raadpleging: 5/5/2004.

140

public” 259 . Er zijn effectief heel wat argumenten die deze mening ondersteunen. Aangezien Birma, net zo min als andere ontwikkelingslanden, de nodige financiële middelen of de technologie heeft om zelf te beginnen aan de exploratie en productie van olie en gas, moeten zij daarvoor buitenlandse firma’s aantrekken. Deze brengen dan ook wel een groot deel eigen personeel mee - in het Y.P. goed voor één derde van het tewerkgestelde personeel -, en bovendien is deze sector sowieso kapitaalintensief, dus er kunnen zeker niet veel lokale arbeiders hiermee hun brood verdienen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de landbouw, die vraag naar o.a. transport en verpakking genereert, stimuleert de olie- en gasindustrie zo goed als geen andere economische activiteiten (backward linking). Ook de vrij hoge lonen in deze sector, hebben geen grote invloed op het macro-economisch gebeuren. Door hun klein aantal zijn deze arbeiders immers, ondanks hun verhoogd consumptiegedrag, niet in staat op afdoende wijze de interne markt te stimuleren. Deze corridor, 10 tot 15 km breed en 63 km lang, is eigenlijk niets anders dan een enclave, die het beter heeft dan de rest van het land. 260

Sommige bronnen maken dan ook nog melding van de praktijk dat enkel USDA-leden zouden mogen werken aan het Y.P., daar het personeel dat mag gaan solliciteren, vooraf wordt geselecteerd door de SPDC. 261

Naast de sommen die de SPDC krijgt via de aandelen van MOGE, worden ook de soldaten af en toe rechtstreeks betaald door Total voor de bewezen diensten inzake veiligheid. Eén van de getuigen in de Franse rechtszaak, Ba Kyaw, een kindsoldaat die deserteerde, getuigt: “Notre commandant (…) a organisé une grande fête. Il y avait du whisky, des vidéos, et de la musique. Il a pris un mégaphone pour nous expliquer que Total avait versé de l’argent, des dollars, car nous devions être épuisés après six mois de sécurité sur le chantier. Et il a dit qu’il était temps de toucher notre part: 500 kyats (un peu moins d’un mois de salaire) pour chacun des 100 soldats, 5000 kyats pour les sous-officiers et des sommes plus importantes pour les officiers. Je ne sais

259

Brees Inge, Interview met Min Zaw Oo.

260

Karl, Terry Lynn, The Paradox of Plenty. Oil Booms and Petro-States. Berkeley, University of California Press

1997, pp.47-52. Gobyn, Winne, De Afrika-politiek van de regering Bush. Onuitgegeven thesis. Gent, Universiteit Gent, AOO, 2003, p.33. Sertyn, Pascal, Total onder druk in Myanmar. In: De Standaard, 9/12/2003, p.16. (anon.), TotalFinaElf Group to develop Sein, Badamyar Fields off Myanmar. In: Oil and Gas Journal, 28/4/2003. 261

Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, p.8.

Christophe, Francis, Birmanie, la dictature du pavot. Arles, Editions Philippe Picquier, 1998, p.7, http://www.ibiblio.org/obl/docs/birmanie,%20la%20dictature%20du%20pavot.htm , raadpleging: 21/4/2004.

141

pas combien le commandant a touché, mais il a pu se payer une voiture japonaise toute neuve.” 262

Bovendien zijn er heel wat mensenrechtenschendingen verbonden aan het project, iets waarvoor zowel Unocal als Total medeverantwoordelijk zouden zijn, en daarom werd er een rechtszaak tegen hen aanhangig gemaakt. De veiligheid van de pijpleiding werd immers in het contract toevertrouwd aan de tatmadaw, daar zowel de Slorc als de oliemaatschappijen wisten dat het project zou floppen als niet de hele regio onder controle van de junta stond. Alleen was dit niet het geval op het moment dat over het contract werd onderhandeld. De regio was deels in handen van etnische rebellen, de Karen, die dan ook niet nagelaten hebben aanvallen te plegen op de pijpleiding (waaronder nog drie in 2003). Als reactie op de eerste aanvallen meldde Unocal voorzitter John Imle in januari ‘95: “If you threaten the pipeline there’s going to be more military… for every threat to the pipeline there will be a reaction” 263 . De junta dreef z’n troepen in de regio dan ook sterk op. Van ongeveer 5 bataljons in 1990, tot 14 tegen mei 1996, wat betekent dat zo’n 3000 troepen de exclusieve opdracht hadden de pijplijnregio te bewaken, bijgestaan door nog zo’n 10 andere bataljons die moeten patrouilleren in de streek. En deze cijfers houden dan nog geen rekening met speciale politie-eenheden of mensen van de geheime dienst. Het zal dan ook geen verwondering wekken, dat er naast de gedwongen verhuizingen, ook heel wat mensen, vooral van de Karen en de Mon, zijn gevlucht naar Thailand, om de allesoverheersende aanwezigheid van deze gewapende troepen te ontvluchten. 264

Er worden twee categorieën van misbruiken gemeld. Ten eerste zijn er die misbruiken begaan door de troepen in de pijplijnregio, die de pijpleijnregio moeten bewaken sinds de aanleg van de pijpleiding. Deze misbruiken omvatten volgens Earth Rights International (ERI), een NGO die zich heel uitvoerig met dit Y.P. bezig houdt: executies, martelingen, verkrachtingen en afpersing. De tweede categorie van misbruiken, zijn deze gepleegd door de Slorc op het moment van de aanleg van de pijpleiding. Hier gaat het om onder meer gedwongen verhuizingen en dwangarbeid, zowel voor de infrastructuur die werd gebouwd rondom de pijpleiding, als op de eigenlijke route voor de pijpleiding zelf. Zo waren er bijvoorbeeld veel meldingen van

262

Payen, Cyril, Birmanie. Les forçats du gazoduc. In: Le Nouvel Observateur, 16/1/2003,

http://archives.nouvelobs.com/recherche, raadpleging: 24/9/2003. Om deze 500 kyat naar waarde te schatten, moet je weten dat een Birmees ongeveer 800 kyat per dag nodig heeft om te overleven. 263


264

Ibidem, pp.14-15.

142

dwangarbeid i.v.m. de aanleg van de Ye Tavoy-treinspoor, waar in 1993 dagelijks tot 2000 mensen aan moesten meewerken. De dorpelingen moesten zelf hun voedsel meebrengen, en 300 kyat betalen voor de benzine van de boot die hen naar de treinlijn bracht. De oliemaatschappijen gebruiken deze spoorlijn echter niet, maar de tatmadaw gebruikt ze om troepen en goederen aan te voeren voor het beschermen van de pijplijnregio. De enige manier voor de dorpelingen om van deze dwangarbeid gespaard te blijven, is het betalen van een soort belasting aan de tatmadaw, of iemand anders inhuren om voor hen te werken voor 2500 kyat. Hoewel sommige van deze mensen achteraf wel werden vergoed door Total, verandert dit niets aan de onvrijwilligheid waarmee deze arbeid gepaard ging. 265 Wat de gedwongen verhuizingen om plaats te maken voor de pijpleiding betreft, bestaat er discussie. ERI beweert dat zij mensen in de Thaise vluchtelingenkampen hebben geïnterviewd die uit hun huis zijn gezet, en ook de ontvanger van het gas, EGAT, geeft toe dat er mensen moesten verhuizen.

266

Wel zegt ERI dat de meeste van de gedwongen verhuizingen

plaatsvonden in ’91 en ’92, toen het contract nog niet was ondertekend, maar de onderhandelingen wel bezig waren. Total beweert echter dat zij vooraf de berekeningen zo hebben gemaakt, dat er geen enkel dorp in de weg lag. Wat deze mensenrechtenschendingen nog erger maakt, is dat de personen die er het slachtoffer van werden, nergens terecht kunnen met hun klachten, daar er geen “rule of law” is in Birma, of zelfs geen lichte versie van een onafhankelijke rechterlijke macht. Deze beschuldigingen bleven natuurlijk niet zonder gevolg. Her en der werden boycotcampagnes opgezet, in de hoop hetzelfde effect te kunnen bereiken als voorheen bij Triumph, Pepsico en anderen het geval was: het stopzetten van de investeringen van de oliemaatschappijen in Birma. Hoewel dit tot op heden niet is gelukt, heeft deze campagne toch reeds enkele successen geboekt. Zo doen zowel de Belgische als de Vlaamse overheid mee aan de boycot, daar zij het benzinecontract met Total sinds 2001 niet meer verlengen, en dit zou het gevolg zijn van het ongenoegen over de houding van Total in Birma. 267

De vraag is natuurlijk hoe Total en Unocal op deze mensenrechtenschendingen zouden kunnen reageren, daar in hun contract staat dat om het even welke bemoeienis met de politieke omstandigheden in het land, zal leiden tot een eenzijdige opzegging van het contract door MOGE. Als zij toch benaderd worden door oppositiegroepen of NGO’s, roepen zij een Birmese wet in: “ Unocal invoque la “loi sur les secrets officiels de Myanmar” dont la section 3 stipule qu’ “il est interdit à quiconque, à des fins préjudiciables à la sécurité des interêts de l’Etat, 265

Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, pp. 1-3, 15-16, 33-41.

266

Ibidem, pp.42-45.

267

KWIA, TotalFina, www.kwia.be/birma/totalfina.htm, raadpleging: 23/2/2004.

143

d’obtenir, publier ou communiquer à toute personne quelque information qui pourrait êtredirectement ou indirectement- utile à un ennemi” 268 . Vandaar dat ERI de houding van Total en Unocal verwerpt, daar deze beweren dat er enkel kritiek op het Y.P. komt van buiten Birma. Aangezien zij echter een verbod kregen om te praten met die Birmese groepen die tegen het project en tegen de junta zijn, is die bewering niet veel waard. 269

En tot slot reageren ook milieuactivisten tegen het project. Met de huidige regelgeving in Birma, mogen buitenlandse investeerders immers opereren, zonder dat om het even welke milieuregel hun bezigheden beperkt, waardoor de consortiumpartners absolute vrijheid hebben. Daarenboven zorgt een gebrek aan transparantie ervoor dat multinationals niet aansprakelijk kunnen worden gesteld voor eventuele schade die ze aanrichten. En de activisten zijn ervan overtuigd dat het milieu grote schade zal oplopen door het Y.P.. De consortiumpartners zouden het tegendeel van deze klachten kunnen bewijzen door onafhankelijke “Environmental Impact Assesments” (EIA’s) te laten uitvoeren. Volgens Unocal werden er wel degelijk zulke onderzoeken uitgevoerd door multidisciplinaire teams, maar toch willen de oliemaatschappijen het resultaat van dit onderzoek niet bekend maken, wat de negatieve speculaties natuurlijk de hoogte indrijft. Aan de Thaise zijde van de grens werden immers wel zulke EIA’s doorgevoerd, en daaruit blijkt dat de omgeving toch behoorlijk wat schade zal oplopen. Het kan dus bijna niet anders dan dat dit in Birma ook het geval is. Onderzoeken uitvoeren zonder de toestemming van het consortium is echter onmogelijk, daar de pijpleiding op het land zwaar bewaakt wordt door de tatmadaw, en de onderzeese pijpleiding zeer moeilijk toegankelijk is en nauwelijks zichtbaar vanop de kust. Een andere reden waarom milieuactivisten bevreesd zijn voor de ecologische gevolgen van deze pijpleiding, is dat Unocal al geen schitterende reputatie heeft op dit vlak: “Unocal was responsible for a massive oil leak from their pipeline at their Guadelupe field in California, which has been estimated to be the largest in the state’s history.(…) If Unocal can operate in such an unclean and closed manner in countries with advanced environmental regulations and relative transparancy (…), the prospect of their operations in a country as closed as Burma, should raise major warning signals” 270 . 271 Mijn idee is dat Total en Unocal deze hele geruchtenmolen zouden kunnen stoppen, door onafhankelijke experten toe te laten tot het gebied, zoals in Thailand, en hun rapport dan ter 268

Christophe, Francis, Birmanie, la dictature du pavot, p.10.

269


270

Ibidem, pp.60-61.

271

Ibidem, pp.55-66.

144

beschikking te stellen van het publiek. Het feit dat ze dit nu niet doen, doet alleszins vermoeden dat het milieu wel degelijk schade zal oplopen door het Y.P..

Er zitten echter ook positieve kanten aan deze investering. Verschillende mensen uit allerlei hoeken, menen dat het juist goed zal zijn voor Birma dat er openingen komen voor investeringen, omdat economische ontwikkeling dan zou kunnen gevolgd worden door politieke ontwikkeling. Zo beweert “Commerce Secretary” van de VS, Donald Evans: “It is free enterprise, the capitalist system, the spirit of competition, that holds the key to liberating people from poverty, despair and hopelesness(…)When American companies do business overseas (…) (they) bring with them the American values of service and volunteerism, social responsibility and giving something back to the local community.” 272 Ook Debora Spar, professor verbonden aan Harvard University, deelt deze mening: “Overall and empirically, there is little to suggest that U.S. Investment is inherently bad for human rights in the developing world. (…) They bring jobs, capital, technology, know-how, management techniques, labor relations, and administrative structures that are unlikely to depart too dramatically from U.S. standards. These working standards will nearly always be higher than those that prevail in the local developing economy. Finally, U.S. multinationals bring with them the glare of public scrutiny and the changes it can induce in an increasingly global marketplace” 273 . Spar heeft daarin natuurlijk gelijk, dat de werkomstandigheden in het Y.P. heel hoog zijn, en hoger dan in de andere delen van het land. Bovendien worden de arbeiders van het Y.P. ook op een goede manier verzorgd, wat ook het verweer is van de investeerders. Zo maken zij melding van het feit dat in de corridor van de pijpleiding, de leefomstandigheden drastisch zijn verbeterd dankzij de vele programma’s die werden opgezet. Zo kwamen er ziekenhuizen, dokters, scholen, elektriciteit en stromend water, projecten voor het kweken van allerlei dieren en zo meer, die de levensstandaard van de 45.000 mensen die er leven zeker verhogen. Ook kunnen de mensen kleinschalige leningen afsluiten om te investeren in bijvoorbeeld varkens of kippen. En de arbeiders die effectief voor Total werken, worden ook beter betaald dan gewoonlijk het geval is in Birma. Bovendien werden er per dorp 3 “Village Communication Officers” verkozen, die daarna deel gingen uitmaken van het team van Total, waar de mensen terecht kunnen met problemen. Door het feit dat iedereen kan worden verkozen, kan echter ook wel het dorpshoofd worden verkozen, 272

Washington File, Commerce Secretary Taking Positive Message to Africa, 7/11/2002,

http://www.uspolicy.be/issues/africa/africa.asp, raadpleging: 5/5/2004. 273

Spar, Debora L., The spotlight and the bottom line, How multinationals Export Human Rights. In: Foreign

Affairs, vol.77, apr.1998, n°2, p.7.

145

dat wordt aangesteld door de SPDC. En zelfs als deze niet wordt verkozen, speelt die toch vaak een grote rol in het toezeggen van leningen en andere, na een klein financieel overtuigingsmanoeuvre weliswaar. Toch zeggen zelfs de lokale mensen die er de voordelen van genieten, dat de verbeterde toestand volslagen afhankelijk is van de aanwezigheid van Total, en dus helemaal niet duurzaam is. En het grootste gevaar is dat er een enorme kloof komt tussen de levensstandaard van de mensen in deze corridor, of enclave zoals ik het genoemd heb, en de bevolking daarbuiten. 274 Andere verweermiddelen zijn: dat deze bronnen anders niet zouden worden geëxploiteerd door een gebrek aan know-how, dat toch enkele honderden mensen werk hebben door het project, dat het traject zó is uitgekozen dat de impact op de omgeving minimaal is,… Bovendien maken zij melding van het feit dat dit project een sterke band creëert tussen Birma en Thailand, twee vroegere vijanden. 275

De vraag is echter in hoeverre deze voordelen voor een heel kleine groep mensen, opwegen tegen de nadelen voor zovele miljoenen anderen, tegen wie de repressie nu kan worden verhoogd, door middel van deze inkomsten…

3.3 RECHTSZAKEN “These companies are thus ethically responsible for the human rights violations they have directly and indirectly caused in Burma. Moreover, they are legally responsible. Given SLORC's well-known practice of using forced labor on infrastructure projects and forced portering for military purposes, it was reasonably foreseeable that these services would be exacted from civilians in furtherance of the pipeline project itself. Furthermore, since the pipeline project began, the companies have been contacted by human rights groups, lawyers and even ethnic, indigenous and Burmese people, all of whom have catalogued the harms occurring in the course of their projects. The criticism has been public and consistent.” 276 Dit is een samenvatting van de aanklachten van NGO’s en Birmezen, in de verschillende rechtszaken die aangespannen zijn: twee in de VS, één in België en één in Frankrijk. 274

Unocal, Improving lives in Myanmar, 26/7/2002, http://www.unocal.com/myanmar/socecon.htm, raadpleging:

9/4/2003. Zandvliet, Luc, Fraser, Doug, Yadana Gas Transportation Project. Rapport. Cambridge, Collaborative for Development Action, juli 2003, 26p. Luc Zandvliet werkt zowel voor Corporate Engagement Prject als voor International Crisis Group. 275

Christophe, Francis, Birmanie, la dictature du pavot, p.8.

Paolo, V., Interview met Michel de Laborde. Parijs, Total Hoofdkantoor, oktober 1996. 276


146

3.3.1 Amerikaanse rechtszaken In Amerika zijn twee rechtszaken aangespannen tegen Unocal, één voor de “Federal Court”, en één voor de “California State Court”.

1) In 1996 dienden twee groepen een klacht in voor de “US Federal District Court”. De eerste klacht kwam van verscheidene Birmese landbouwers, verenigd onder de naam “Doe” (daar zij anoniem moeten blijven voor hun eigen veiligheid), ingediend tegen Unocal voor medeplichtigheid aan allerlei mensenrechtenschendingen, gepleegd door de tatmadaw in de pijplijnregio. Deze Birmezen worden bijgestaan in de eerste plaats door “Earth Rights International”, maar ook “the Center for Constitutional Rights”(CCR), Paul Hoffman, Hadsell&Stormer en Judith Brown Chomsky steken een handje toe. De tweede klacht kwam van de NCGUB en de “Federation of Trade Unions”. Enkel de eerste klacht werd effectief in de rechtbank behandeld.

In 1997 kwam de zaak, “Doe vs Unocal”, voor de eerste maal voor in de “US Federal District Court”(“Ninth Circuit Court”) in Los Angeles. Deze rechtbank oordeelde dat bedrijven en hun managers, effectief kunnen worden veroordeeld op basis van de “Alien Tort Claims Act”(ATCA) van 1789, voor het schenden van mensenrechten in het buitenland. Het speciale aan deze “Amerikaanse genocidewet” is dat deze vragen om schadevergoeding mogen gebeuren door niet-Amerikanen. 277 Daarenboven zijn de Amerikaanse rechtbanken bevoegd om over zulke zaken te oordelen. De aanklacht was gericht tegen Total, Unocal, MOGE en de anderen. De Franse overheid heeft echter, bij de oproeping van Total voor de Amerikaanse rechtbank, het sterk opgenomen voor het bedrijf waar ze vroeger grote aandeelhouder van was, en een dringend “amicus curiae”-verzoek opgesteld. 278 Dit werd gepresenteerd door de Amerikaanse advocaten in september 1997 voor de “Federal Court” in L.A.. In het verzoek vroegen zij om de aanklacht 277

ATCA was bedoeld om zeepiraterij te bestrijden en de eigenaars te helpen hun gestolen cargo terug te krijgen.

Het verschil met de Belgische genocidewet is echter dat dit een burgerlijke wet is, waardoor men schadevergoeding kan eisen, en geen strafrechterlijke zoals in België, die in een gevangenisstraf kan uitmonden. Wel is het actiedomein van ATCA breder, want het gaat om persoonlijke schade geleden door “een schending van het internationaal recht of een Amerikaans verdrag”. De grote doorbraak kwam er in 1995 toen in een zaak tegen Karadzic werd besloten dat de wet ook tegen ondernemingen kon worden gebruikt. (Bron: Neefs, Evita, Bush wil eigen genocidewet weg. Amerikaanse bedrijven vrezen eindeloze reeks processen. In: De Standaard, 3/7/2003.) 278

In de VS kan iemand die geen partij is in de zaak, maar wel gevolgen zal ondervinden van de uitspraak, z’n

mening te kennen geven in een “amicus curiae”-brief die moet worden voorgelezen tijdens de zitting.

147

tegen Total te classeren: “ l’instruction de cette plainte aux Etats-Unis entrerait en conflit avec les interêts souverains de la France. (…) Les authorités françaises,(…) soutiennent les droits de l’homme et croient que le développement économique contribue au processus de libéralisation et de démocratisation de pays comme la Birmanie. (…) Une action en justice contre Total fondée sur ses investissements en Birmanie les comprometterait et par là interférait avec les vues du gouvernement français qui considère que l’isolation de la Birmanie serait contreproductive.” 279 Eén maand later keurt Frankrijk het voorstel van de EU goed om binnen de 6 maanden Birma te schrappen uit het GSP-systeem… In 1998 werd Total effectief geschrapt als verdediger in de zaak omdat de rechtbank geen jurisdictie had over dit buitenlands bedrijf. Unocal verdedigde zichzelf door te stellen dat zij een Britse dochtermaatschappij gebruiken en dat de investeringen dus niet onder US-jurisdictie vallen, maar deze argumentatie werd niet aanvaard. Bovendien stellen zij reeds van in het begin dat deze rechtszaak niet werd aangespannen omwille van de problemen met de dwangarbeid, maar wel om de investeringen van Unocal in Birma stop te zetten. 280

Aanvankelijk probeerden de Birmezen de rechtszaak aan te spannen in naam van alle afwezige aanklagers, waarbij ze dus een klasse zouden vertegenwoordigen, maar dit werd in 1999 afgewezen door de rechter. Ze konden enkel zichzelf vertegenwoordigen en niet de afwezigen uit de Tenasserim Regio.

In 2000, nadat ook de feiten ter zake waren gehoord, concludeerde de rechtbank dat: “the evidence does suggest that Unocal knew that forced labour was being utilized and that Unocal and Total benefited from the practice. (…)The violence perpetrated against the plaintiffs is well documented in the disposition testimony filed under seal with the Court” 281 . Desondanks was het verdict van rechter Stanley Lew dat Unocal niet medeplichtig kon zijn tenzij ze het leger zouden gevraagd hebben om die misbruiken te plegen, wat niet werd aangetoond.

Op 18 september 2002 verwierpen drie rechters van de “United States Court of Appeals for the Ninth Circuit” deze beslissing, en stonden toe dat het proces tegen Unocal verder ging. Deze

279

Geciteerd door: Christophe, Francis, Birmanie, la dictature du pavot, p.5.

280

Burma Centrum Nederland, Europe and the Burmese economie, www.xs4all.nl/~bcn/english/eu&burma4.html,

raadpleging: 7/4/2003. Earth Rights International, Doe v. Unocal, 2003, www.earthrights.org/unocal/index.shtml, raadpleging: 5/10/2003. Unocal, The activist’s lawsuits, 3/12/2003, http://www.unocal.com/myanmar/suit.htm, raadpleging: 10/5/2003. Neefs, Evita, Bush wil eigen genocidewet weg. 281

Earth Rights International, Doe v. Unocal.

148

rechtbank stelde dat de aanklagers niet moesten bewijzen dat Unocal de troepen controleerde, maar enkel dat Unocal weet had van de schendingen. Bovendien verwierpen zij ook de argumenten van Unocal, dat stelde dat deze zaak problemen zou geven in de buitenlandse betrekkingen van de VS. Een beredeneerde zet daar het “State Departement” in een zaak tegen Exxon Mobil aan de rechter vroeg om de zaak te schrappen, daar het de relaties met Indonesië zou kunnen verzuren en zo de “War on Terrorism” zou kunnen hinderen. Maar dit argument werd dus verworpen en de zaak werd teruggestuurd naar de eerste rechtbank. 282

In februari 2003 besloot de “Ninth Circuit Court” opnieuw de verschillende partijen te horen. Op 17 juni kwam er dan een “en banc”-zitting, waarbij 11 rechters de argumenten aanhoorden. Daarbij kon Unocal niet enkel z’n eigen argumenten voorleggen, maar ook “amicus curiae”brieven van de Amerikaanse regering (geschreven door Minister van Justitie, John Ashcroft), de “USA Engage and National Foreign Trade Council” en de “Washington Law Foundation”. 283

De kans is groot dat de zaak uiteindelijk naar de “US Supreme Court” gaat, die zal moeten oordelen over de draagwijdte van ATCA. Deze beslissing is enorm belangrijk is daar ze een precedent zou kunnen scheppen voor nieuwe rechtszaken; iets waarvoor zowel de Amerikaanse regering als de businesslobby’s hun hart vasthouden. En ook andere bedrijven tegen wie er een aanklacht loopt, zoals Texaco, Royal Dutch Petroleum en Exxon Mobil willen zo snel mogelijk een nauwe interpretatie van deze wet. 284

2) Op 11 juni 2002 besloot rechter Victoria Chaney van de “Superior Court of California” dat er een proces zou komen tegen deze multinational, daar het mogelijk was dat een jury, op basis van de neergelegde bewijzen zou besluiten dat Unocal medeplichtig was, daar zij de tatmadaw hebben ingehuurd voor het verzekeren van de veiligheid. En zij kunnen daar effectief voor worden aangeklaagd op basis van de wetten van Californië, hoewel Unocal zelf dat aanvankelijk betwiste. 285

282


Lobe, Jim, Unocal Liable for Overseas Abuses by “Agents”, 20/9/2002, www.irrawaddy.org/art/20021/02art12.html, raadpleging: 6/4/2003. 283

Unocal, The activist’s lawsuits.

Voor de volledige tekst van deze brief van Ascroft, zie: HRW, http://www.hrw.org/press/2003/05/doj050803.pdf. 284

Campbell, Duncan, Burmese sue US oil company. In: The Guardian, 28/7/2003.

285


149

Unocal meldt dat het proces in 2 delen verloopt en dat het eerste deel, dat begon op 9/12/2003, handelt over de “alter ego”- kwestie, namelijk de vraag of Unocal zelf moet worden aangeklaagd, dan wel z’n “alter ego”, z’n dochtermaatschappijen. Petrocelli, advocaat van Unocal, zegt natuurlijk dat de dochtermaatschappijen verantwoordelijk zijn, terwijl de advocaten van de aanklagers, Stormer en Collingsworth, stellen dat deze dochtermaatschappijen enkel op papier bestaan en dat Unocal zelf alle beslissingen nam. In februari 2004 oordeelde Chaney: “that the subsidiaries were common and legitimate and that parent company Unocal is not liable because the subsidiaries have the financial resources to be held accountable under California law (…) but ruled that the case could move forward if plaintiff attorneys used other means to prove liability” 286 . De eerstvolgende zitting in de zaak, waar mondelinge argumenten van beide partijen zullen worden aanhoord, is gepland voor 2 juni 2004. 287

Als er wordt beslist de zaak verder te zetten, dan zal er in Fase II worden gefocust op indirecte aansprakelijkheid: “That is, whether Unocal, as an investor in the project, should be financially responsible for human rights abuses allegedly committed by the Burmese military”288 .

3.3.2 Belgische rechtszaak De aanklacht in België gebeurde op basis van de beruchte genocidewet. Vier Birmese vluchtelingen, dienden op 25 april 2002 een aanklacht in in België, tegen TotalFinaElf en z’n “chief executives”, zowel deze van de moedermaatschappij, Thierry Desmarest, als deze van het bedrijf in Birma zelf, Hervé Madeo. Total wordt beschuldigd van medeplichtigheid in misdaden tegen de menselijkheid, met name marteling en dwangarbeid van arbeiders die moesten meewerken aan de aanleg van de pijpleiding. Deze genocidewet was in het leven geroepen in 1993, en België verklaarde zich in deze wet bevoegd om mensenrechtenzaken van overal ter wereld te behandelen. De vier aanklagers beschuldigden Total ervan op de hoogte te zijn van deze misdaden, en van morele en financiële steun te geven aan het regime. Het dossier geraakte echter al vlug geblokkeerd door de vragen over de bevoegdheid van het Belgisch gerecht, omdat diegenen die werden geviseerd door deze klacht, zich niet op Belgisch grondgebied bevonden.

286

Hughes, Daniel J., Unocal off the hook? In: These Times, 17/2/2004, www.karen.org, raadpleging: 10/5/2004.

287

Unocal, The activist’s lawsuits. California State Court lawsuit, 21/4/2004, www.unocal.com/myanmar/suit-

state.htm, raadpleging: 10/5/2004. AFP, Final Arguments in grounbreaking rights case against Unocal, 22/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004. 288

Unocal, The activist’s lawsuits. California State Court lawsuit.

150

Op 5 augustus 2003 werd deze genocidewet echter aangepast, na grote diplomatieke problemen met de VS en Israël wegens klachten die waren ingediend tegen o.a. George Bush en Ariel Sharon. Dit betekende meteen het einde van deze extraterritoriale bevoegdheid die België zichzelf had toegekend, en ook deze procedure werd stopgezet. 289

3.3.3 Franse rechtszaak Tot slot werd ook in Frankrijk op 26 augustus 2002 een klacht ingediend door advocaten van Sherpa 290 , Bernard Dartevelle en William Bourdon, in naam van twee Birmese arbeiders. Eén van deze twee arbeiders was 13 jaar oud in ’95, ten tijde van de feiten. Zij verklaren allebei gedwongen te zijn hun huis te verlaten, om te gaan werken op de site van de pijpleidingconstructie. Zij beweren dat er werknemers van TotalFinaElf aanwezig waren ten tijde van deze gebeurtenissen. Dus zij moeten wel op de hoogte geweest zijn van de slechte behandeling van de arbeiders, en in dat geval zijn zij dus medeplichtig. Deze getuigenissen worden bevestigd door een deserteur uit het Birmese leger. Op de vraag waarom hij geen aanklacht op basis van “misdaden tegen de menselijkheid” indient, antwoord Bourdon: “Nous ne voulons attaquer que sur des faits indiscutables. L’infraction de crimes contre l’humanité ne nous paraît pas suffisamment caractérisée en droit français.” 291 Toch loopt de voorbereiding van de rechtszaak niet van een leien dakje, daar enkele van de getuigen, na gesprekken met de twee advocaten, werden opgepakt door de Thaise politie, en de advocaten aldus niet meer werden toegelaten tot enkele van hun cliënten. Over de reden van de arrestatie is weinig bekend, maar de advocaten hebben wel een vermoeden : « Nous ne mésestimons pas évidemment le poids économique considérable du groupe Total en Thaïlande et, en conséquence, ne pouvons rien exclure de sa capacité d’influence »292 . Ook in deze zaak is er nog geen uitspraak.

289

Nguyen, Katie, Brussels Judge studying TotalFinaElf Rights Case. Reuters, 8/5/2002,

http://www.enn.com/news/wire-stories/2002/05/05092002/reu_47164.asp, raadpleging: 7/5/2004. AFP, Klacht tegen TotalFinaElf wegens dwangarbeid in Birma. In: De Standaard, 30/8/2002. TotalFinaElf, Les procès en cours, http://birmanie.total.com/fr/controverse/p_4_2.htm, raadpleging: 7/5/2003. 290

Sherpa is een internationaal netwerk van advocaten, die de negatieve gevolgen van de globalisering in toom

proberen te houden door aan te tonen dat de internationale wetgeving op heel wat punten tekort schiet. 291

Payen, Cyril, Accusé Total, Levez-vous! Interview met William Bourdon. In: Le Nouvel Observateur, 29/8/2002,

http://www.birmanie.net/birma/11_presse_birmanie.html, raadpleging: 7/5/2004. Payen, Cyril, Birmanie. Les forçats du gazoduc. In: Le Nouvel Observateur, 16/1/2003, http://archives.nouvelobs.com/recherche, raadpleging: 24/9/2003. 292

Payen, Cyril, Birmanie. Les forçats du gazoduc.

151

3.4 CONCLUSIE Het Yadanaproject, afgesloten tussen TotalFinaElf, Unocal, de PTT en MOGE, brengt gas van de Andaman Zee, over etnisch gebied, naar EGAT, de elektriciteitsmaatschappij van Thailand. Het levert de junta, via het staatsbedrijf MOGE, jaarlijks zo’n 400 miljoen dollar aan inkomsten op, z’n grootste bron aan deviezen. Dit project heeft de levensomstandigheden van de mensen in de corridor drastisch verbeterd, maar de vraag is hoe duurzaam die verbetering is. Bovendien is het aantal werknemers beperkt, daar één derde van de tewerkgestelden uit het buitenland afkomstig is, en daar deze sector sowieso kapitaalintensief is. Ook zorgt deze sector nauwelijks voor “backward linking”. Voor het overgrote deel van de mensen zorgt deze investering dus vooral voor een mogelijke verhoging van de repressie door de tatmadaw. En ook het milieu lijdt waarschijnlijk onder dit project. Een argument waarmee men deze investering dan nog zou kunnen justifiëren, is de idee van Evans, dat economische opening zal leiden tot economische ontwikkeling, wat op zijn beurt zal zorgen voor politieke hervormingen. Dit is echter opnieuw de discussie over wat nu beter is voor de inwoners van het land: sancties of investeringen, en deze kwestie heb ik reeds uitvoerig besproken. Verder zijn er ook tal van problemen verbonden aan deze pijpleiding, zoals dwangarbeid, gedwongen verhuizingen, executies,… TotalFinaElf en Unocal worden beiden aangeklaagd voor medeplichtigheid aan deze wandaden. Unocal werd in de VS aangeklaagd, zowel voor de “Federal Court”, als voor de “Superior Court of California”. In geen van beide zaken is er al een uitspraak. Waarschijnlijk zal de zaak voor de Federal Court bovendien naar de U.S. Supreme Court gaan, die zal oordelen over de draagwijdte van ATCA, de wet die kan worden aangegrepen om Unocal te veroordelen. Daarbij hopen zowel de Amerikaanse regering als de businesslobby’s op een strikte interpretatie. TotalFinaElf werd aangeklaagd in België en Frankrijk. In België gebeurde de aanklacht op basis van de genocidewet, maar deze klacht werd al snel bevroren omdat geen van de verdedigers zich op Belgisch grondgebied bevonden, en later werd deze genocidewet aangepast omwille van diplomatieke problemen. De zaak in Frankrijk is nog steeds bezig, maar de aanklagers ondervinden heel wat problemen met de Thaise autoriteiten. Ook in deze zaak is er nog geen uitspraak.

152

CONCLUSIE Het militair regime in Birma is reeds sinds 1962 aan de macht. Zij hebben echter nauwelijks interne legitimiteit, maar wel gedeeltelijk externe legitimiteit, en kunnen ook terugvallen op een uitgebreid gamma aan natuurlijke rijkdommen. Ze legitimeren zichzelf op een negatieve manier, door te stellen dat zij er zijn om “law and order” te herstellen, en zien zichzelf als “the guardian of the (unitary) state”. Ze zijn dan ook zeer nationalistisch, en elke vorm van oppositie wordt onderdrukt door middel van censuur of op een meer gewelddadige manier, waardoor hun legitimiteit natuurlijk nog meer daalt.

In Birma zijn er eigenlijk drie sleutelgroepen terug te vinden die van belang zijn voor de vorming van de staat: de tatmadaw, de pro-democratiebeweging en de etnische beweging. Van deze drie is vooral het leger de laatste jaren toegenomen in macht. De drie sterke mannen van de SPDC zijn Than Shwe, Maung Aye en vooral Khin Nyunt, die quasi alle belangrijke denktanken leidt. Deze SPDC kan intern steunen op een klein deel van de bevolking, namelijk het leger zelf en de USDA. Zij zijn door allerlei structuren sterk in de maatschappij verankerd, maar krijgen langzamerhand problemen door een “military overstretch”, en ook de uiteenlopende tactieken van Khin Nyunt en Maung Aye zouden problemen kunnen opleveren. In tegenstelling tot deze versterking van het leger, heeft de oppositie aan macht moeten inboeten door de grootschalige tegenwerking van de junta, waarbij leiders werden gevangen genomen of onder huisarrest werden geplaatst. En ook de vele draconische maatregelen maken het civiele organisaties uiterst moeilijk om normaal te functioneren. Daarenboven is de gewapende strijd van de verschillende etnische groepen bijna ten einde, daar alle grote rebellengroepen ofwel reeds een wapenstilstandsverdrag ondertekenden, ofwel de onderhandelingen met de SPDC hebben aangevat. De grootste reden van deze wapenstilstanden, naast gebrek aan financiële middelen en mankracht, zijn de concessies die de rebellenleiders dan krijgen in de lokale economie. In het geval van de Wa gaat het zelfs over verregaande autonomie, gecombineerd met een vrijgeleide voor drugshandel. Door deze wapenstilstanden en de beknotting van alle mogelijke vormen van oppositie, stijgt het belang van een eensgezinde reactie van de internationale gemeenschap. Toch zou de SPDC ook intern opnieuw meer tegenwerking kunnen krijgen, indien de prodemocratiebeweging en de etnische beweging erin zouden slagen een effectieve samenwerking op touw te zetten, bijvoorbeeld via de MPU.

153

De externe legitimiteit van de junta verhoogde, door de erkenning van de VN, maar vooral door de steun van de omringende Aziatische landen. Zeker China heeft een niet te onderschatten rol gespeeld in de explosieve groei van de tatmadaw het voorbije decennium. Bovendien zorgde deze steun van China ook voor een ommezwaai in het beleid van heel wat andere Aziatische landen. India ging immers om geopolitieke redenen z’n beleid van steun aan de oppositie omgooien ten voordele van de junta. In Thailand echter blijken vooral de enorme economische belangen van hun handelaars in Birma prioritair. Hoewel de relatie tussen deze twee buurlanden wel varieert naargelang de regering die in Bangkok aan de macht is, is in het Thaise beleid toch steeds de invloed van de trade-lobby voelbaar. Ook het beleid van de Thaksin-regering is hierop geen uitzondering, ondanks de toenemende ergernis wegens de massastroom aan drugs en vluchtelingen die via Birma het land binnenkomt. Tot slot heeft ook ASEAN z’n duit in het zakje gedaan, daar zij met de toelating van Birma tot deze regionale groepering, de legitimiteit van het regime een enorme boost hebben gegeven. Zij dachten op deze manier, de "constructive engagement approach", meer invloed te kunnen uitoefenen op de generaals. Hun geduld begint echter te verminderen, wegens de onwil van de generaals om de gevraagde hervormingen door te voeren. De eerste tekenen daarvan zijn de ideeën van Thailand om het “non-interferenceprincipe” aan te passen, en ook de duidelijke kritiek van de ASEAN-lidstaten op het hernieuwde huisarrest van Suu Kyi spreekt boekdelen. In tegenstelling tot deze diplomatieke aanpak van Azië, pakt het Westen Birma hard aan. De VS wil door middel van sancties de junta dwingen om een dialoog te beginnen met de NLD en de etnische partijen. Deze sancties zullen het regime wel raken, maar toch zal deze druk niet volstaan om het regime op de knieën te krijgen. Dezelfde redenering gaat ook op voor de “smart sanctions” van de EU. Deze zijn niet alleen minder verregaand, maar ze hebben bovendien ook minder morele waarde, daar de EU haar houding tegenover de gebeurtenissen in Birma verandert naargelang het internationaal forum waarin ze opereert. Noch de tactiek van ASEAN van politieke druk, noch de sancties van de Westerse landen blijken op zichzelf voldoende uitwerking te hebben op de SPDC. De druk op het regime zou dan ook veel efficiënter zijn, als de hele internationale gemeenschap zich achter één Road Map zou scharen. Daarbij zouden positieve acties van de junta, moeten worden beloond met een positieve reactie van de internationale gemeenschap. In deze roadmap moet worden uiteengezet hoe de dialoog tussen de drie sleutelgroepen kan worden opgezet, en deze dialoog zou in goede banen kunnen worden geleid door VN-gezant Razali Ismaïl. Als er dan toch negatieve gebeurtenissen zouden plaatsvinden, dan moet de internationale gemeenschap daar ook op reageren, bijvoorbeeld door een wapen -, gas - en teak-embargo in te stellen. Positieve hervormingen van de junta daarentegen, moeten worden beantwoord met een verlichting van deze maatregelen. En bovenal moet zo vlug mogelijk, zelfs nog voor er een dialoog aan de gang is, de humanitaire 154

hulp aan Birma weer op gang komen, in de eerste plaats in de etnische gebieden, via NGO’s en met geld van multilaterale donors.

Wat het economisch overleven van de junta betreft, kan ik kort zijn. Door de miserabele toestand van de economie, werd het socialisme verlaten, en werden enkele hervormingen ingevoerd, maar deze bereikten niet het gewenste effect. De economische performantie blijft dan ook sterk onder de resultaten van de buurlanden, maar dankzij de rijke bodem van Birma, heeft de junta toch nog veel inkomsten. Vooral de teakhandel en de olie- en gassector brengen vele deviezen in het laatje. De grootste toevloed van geld, is afkomstig uit het Yadana-Project, een pijpleiding die gas brengt van Birma naar Thailand, en beheerd wordt door een consortium van TotalFinaElf, Unocal, de PTT en MOGE. Er zijn echter allerlei problemen verbonden aan deze pijpleiding, wat ervoor zorgde dat Total en Unocal de wind van voren kregen voor hun aandeel in dit project. Unocal werd in de VS aangeklaagd voor de “Federal Court” en voor de “Superior Court of California”, terwijl Total werd aangeklaagd in België en Frankrijk. In geen van de zaken is er al een uitspraak. Er is een overduidelijke nood aan economische hervormingen, maar dit zal heel wat opofferingen vragen van de hele bevolking; opofferingen die enkel kunnen worden gevraagd door een regime met legitimiteit.

De grootste uitdaging waar Birma in de toekomst mee zal worden geconfronteerd, is het zoeken naar een oplossing voor het eeuwenoude conflict: verschillende etnische groepen moeten er samenleven op één grondgebied. Daarvoor moeten er uitvoerige onderhandelingen worden opgestart, en dit lijkt recent mogelijk te worden, door een poging van de junta om de “Nationale Conventie” nieuw leven in te blazen. Hoewel de NLD hier in het verleden helemaal niet voor te vinden was, lijken zij nu toch bij te draaien, mits het regime akkoord is met enkele procedurewijzigingen. Meer dan waarschijnlijk zal het regime wel naar deze vraag luisteren, daar hun Nationale Conventie geen legitimiteit zal hebben zonder de NLD, noch in de ogen van de eigen bevolking, noch in de ogen van de internationale gemeenschap. Als deze Conventie dan zou worden gemonitored door de internationale gemeenschap, zouden hier wel positieve resultaten uit kunnen voortvloeien. Ook de internationale gemeenschap begint immers in te zien dat deze situatie niet kan voortduren, maar hun bezorgdheid lijkt vooral ingegeven door het feit dat Birma in 2006 voorzitter zal worden van ASEAN. Eigenlijk zou het beste compromis voor deze samenleving een federale staat zijn, zoals Aung San reeds bij de onafhankelijkheid voor ogen had, maar wegens de obsessie van het leger met “national unity”, zal dit waarschijnlijk de eerste jaren nog niet op de agenda verschijnen.

155

Een van de meest emotionele discussiepunten in deze Conventie, die start op 17 mei 2004, zal ongetwijfeld de amnestiekwestie worden; een amnestie die noodzakelijk zal zijn om het leger over de schreef te trekken, maar die de oppositiepartijen nog heel wat kopzorgen zal opleveren als ze dit moeten verdedigen naar hun achterban toe. De NLD heeft al duidelijk gemaakt dat ze bereid zijn hierover te discussiëren, maar de tatmadaw staan nog steeds heel erg afwijzig tegenover om het even welke aanpassing aan hun monopolie op het nationaal veiligheidsbeleid. De meest waarschijnlijke optie is dus een Aziatische democratie, waarbij het leger nog steeds veel macht heeft, en normale verkiezingen nog niet voor de eerstkomende jaren zullen zijn. Democratie moet immers beschouwd worden als een proces, en kan er uiteindelijk enkel komen door graduele hervormingen. Een heel plotse overgang zou trouwens praktisch onmogelijk zijn, daar er allerlei nieuwe structuren moeten worden opgezet en de tatmadaw dus niet van de ene dag op de andere alle huidige administratieve posities kunnen verlaten. Dit zou immers het gevaar van anarchie met zich meebrengen. En een democratisch regime zou ook niet willen geconfronteerd worden met een grote groep aan ex-soldaten die voor opstoten zouden kunnen zorgen overal in het land, dus ook op dat vlak is een graduele vermindering noodzakelijk. Daarenboven is er nog een risico, namelijk dat bij het installeren van een democratie, zowel het huidige regime als de oppositie uit elkaar zouden kunnen vallen, daar de eersten nu worden bijeen gehouden door de wil om aan de macht te blijven, terwijl de oppositie samenwerkt wegens gemeenschappelijke anti-tatmadaw-gevoelens. Zij zullen duurzaam moeten leren samenwerken in de verschillende instellingen, en ook dat kan niet worden bereikt op korte termijn. Naast de kwestie van amnestie, zal een vermindering van de alomaanwezige geheime dienst heel erg noodzakelijk zijn, en dit moet nog sneller gebeuren dan een inkrimping van het leger, daar de “civil society” een kans moet krijgen om op te bloeien. Aangezien deze geheime dienst echter heel sterk vervat zit in de basis van het leger, wordt ook dit een zeer moeilijke kwestie.

Verder zullen ook de gevolgen van de decennialange strijd nog heel wat problemen opleveren. Zo kunnen de grieven van de verschillende partijen wel worden besproken in de Conventie, maar ondertussen zijn de rebellen helemaal niet gedemobiliseerd of ontwapend. Er moeten dus programma’s worden opgezet voor ontwapening, demobilisatie, rehabilitatie en reïntegratie van ex-soldaten in de samenleving. En ook de opvang van het massale aantal kindsoldaten, IDP's en vluchtelingen moet dringend worden gerealiseerd. Een ander probleem is dat zowel de rebellenleiders als de lokale tatmadaw-officieren, economische voordelen genieten bij de huidige toestand, die zij niet zullen willen kwijtraken. Zij zullen dus één of andere garantie moeten krijgen, dat zij deze inkomsten ook onder een nieuw

156

democratischer regime niet zullen kwijtraken, wat echter niet altijd mogelijk zal zijn, daar hun manier van werken helemaal niet duurzaam is. Tot slot zal de verwevenheid van de formele en informele economie, bijvoorbeeld wegens het geld dat wordt witgewassen door drugsbaronnen als Khun Sa, heel wat maatregelen vereisen. Aan de kleine boertjes die met de papaverteelt bezig zijn, moeten daarenboven technieken worden aangeleerd om over te schakelen op andere teelten, zoals rijst. En ook de exploderende aids-epidemie ten gevolge van deze drugshandel moet dringend worden aangepakt.

Vele moeilijkheden en obstakels dus, waarover nog heel wat zal worden gedebatteerd. De compromissen zullen moeten worden bereikt door de Birmezen zelf, waarbij de internationale gemeenschap op een neutrale manier, zonder partij te kiezen, voorstellen zou kunnen doen voor oplossingen. De internationale gemeenschap moet zich echter wel degelijk engageren om mee te helpen aan een democratischer regime in Rangoon, daar gewoon aan de zijlijn staan en wachten, enkel en alleen de positie van de tatmadaw zal versterken, terwijl de “civil society” helemaal zal gemarginaliseerd worden. Compromissen zijn mogelijk, maar alle sleutelspelers zullen moeten leren geven en nemen in het lange proces naar een democratie.

157

BIBLIOGRAFIE A. Boeken & rapporten •

ALAGAPPA, Muthiah, Political Legitimacy in Southeast Asia. The Quest for moral authority. Stanford, Stanford University Press, 1995, 447p.

•

BACHOC, R., (ed.), From consensus to controversy. ASEAN’s relationship with Burma’s Slorc. Rapport. Bangkok, Altsean-Burma, 1997, 110p.

•

CALLAHAN, Mary, Cracks in the Edifice? Military-Society Relations in Burma since 1988. In: Pedersen, Morten, B., Rudland, Emily, May, R.J. (eds.), Burma: Strong Regime, Weak State? Adelaide, Crawford House Publishing, 2000.

•

CAREY, Peter, From Burma to Myanmar: Military Rule and the Struggle for democracy. London, Research Institute for the Studie of Conflict and Terrorism, Conflict Studies, n°304, 1997, 30p.

•

CHRISTIE, Kenneth, ROY, Denny, The politics of human rights in East Asia. London, Pluto Press, 2001, 307 p.

•

Far Eastern Economic Review Yearbook.

•

FINK, Christina, Living Silence. Burma under military rule. London, Zed books, 2001, 256 p.

•

FRIEDMAN, R., The concept of authority in political philosophy. In: Flathman, Richard E., (ed.), Concepts in Social and Political philosophy. New York, Macmillan, 1973, pp.127-131.

•

GHOSH, Amitav, Het glazen paleis. Amsterdam, Bakker, 2001, 460p.

•

GOBYN, Winne, De Afrika-politiek van de regering Bush. Onuitgegeven thesis. Gent, Universiteit Gent, AOO, 2003, pp.3-40

•

International Monetary Fund, Country Report N°01/18. Myanmar Statistical Appendix. Washington

D.C.,

IMF,

jan.2001,

45p.,

http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2001/cr0118.pdf, raadpleging: 9/4/2004. •

KARL, Terry Lynn, The Paradox of Plenty. Oil Booms and Petro-States. Berkeley, University of California Press, 1997, 342p.

•

KISSINGER, Henry, Diplomacy. New York, Touchstone, 1995, pp. 624, 632.

158

•

LINTNER, Bertil, Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Boulder,Westview Press, 1994, 514p.

•

NIJHUIS, Minka, Smokkelwaar. Verhalen uit Birma. Amsterdam, Contact, 1998, 174p.

•

NOTENBOOM, Rachel, Burma en China, Pauk-phaw of Expansie. Niet-gepubliceerde scriptie. Leiden, jan.1995, 61p.

•

SHERMAN, Jake, Burma: lessons from the cease-fires, pp.225-255. In: The political economy of armed conflict, Beyond greed and grievance. Colorado, Lynne Rienner Publishers Inc., 2003, 317p.

•

SMITH, Martin, Burma: insurgency and the politics of ethnicity. London, Zed Books, 1993, 492p.

•

STEINBERG, David I., Burma: the State of Myanmar. Washington, Georgetown University Press, 2001, 342p.

•

STEINBERG, David, SMITH, Martin, e.a., Strengthening Civil Society in Burma: possibilities and dilemmas for international ngo’s. Bangkok, Silkworm Books, 1999, 112p.

•

SULISTIYANTO, Priyambudi, Thailand, Indonesië and Burma in comparative perspective. Hampshire, Ashgate, 2002, 308p.

•

TAYLOR, Robert, The State of Burma. Honolulu, Hawaï University Press, 1987, 395p.

•

TAYLOR, Robert, SILVERSTEIN, Josef, RÜLAND, Jürgen, e.a., Burma: Political Economy under Military Rule. London, Hurst&Company, 2001, 168p.

•

THANT, Myint-U, The making of modern Burma. Cambridge, Cambridge University Press, 2001, 284p.

•

World Development Report.

•

YAWNGHWE, Chao-Tzang, The politics of authoritarianism: the state and political soldiers in Burma, Indonesia and Thailand. http://www.ibiblio.org/obl/docs/ctyPhD_thesis.doc, 1997, 332p.

•

ZANDVLIET, Luc, FRASER, Doug, Yadana Gas Transportation Project. Rapport. Cambridge, Corporate Engagement Project, juli 2003, 26p.

159

B.Tijdschriften •

ALAMGIR, Jalal, Against the Current: The Survival of Authoritarianism in Burma. In: Pacific Affairs, vol70, 1997, n°3, pp.333-350.

•

BERT, Wayne, Chinese Policy toward Democratization. In: Asian Survey, 30, 1990, 11, pp.1066-1083.

•

CABALLERO-ANTHONY, Mely, Mechanisms of Dispute Settlement: The ASEAN Experience. In: Contemporary Southeast Asia, 20, april 1998, 1, pp.52-53.

•

FINK, Christina, An Overview of Burma’s Ethnic Politics. In: Cultural Survival Quarterly, 31/10/2000, http://www.culturalsurvival.org , raadpleging: 3/3/2003.

•

FUNSTON, John, ASEAN: Out of Its Depth? In: Contemporay Southeast Asia, vol 20, april 1998, n°1, pp.22-28.

•

GUYOT, James, Burma in 1997: From Empire to ASEAN. In: Asian Survey, 38, 1998, vol2, p.195.

•

HRW, Out of sight, Out of mind: Thai Policy toward Burmese Refugees. New York, feb.2004, vol.16, n°2 (C), 37p., www.hrw.org, raadpleging: 3/3/2004.

•

LINTNER, Bertil, Slorc Salvation. In: Far Eastern Economic Review, Peking’s diplomatic priorities benefit junta, 3/10/1991, pp.24-25.

•

LINTNER, Bertil, The CIA’s first secret war. In: Far Eastern Economic Review, 16/9/1993, pp.56-58.

•

MATTHEWS, Bruce, The Present Fortune of Tradition-bound Authoritarianism in Myanmar. In: Pacific Affairs, vol 71, 1998, n°1, pp.7-23.

•

MISRA, K.P., Burma’s Farewell to the Nonaligned Movement. In: Asian Affairs, feb.1981, pp.49-56.

•

NAING OO, Minn, Constructive Engagement: A Critical Evaluation. In: Burma’s Lawyers’

Council

Journal,

Legal

Issues

on

Burma,

n°7,

dec.2000,

13p.,

http://www.ibiblio.org/obl/docs/LIOB07-ConstEng.htm, raadpleging: 23/3/2004. •

NARINE, Shaun, ASEAN and Regional Security. In: Pacific Affairs, vol71, 1998, n°2, pp.201-204.

•

OISHI, Mikio, FURUOKA, Fumitaka, Can Japanese aid be an effective tool of influence? In: Asian Survey, vol43, nov.2003, n°6, pp.890-907.

•

PETTMAN, R., China in Burma’s Foreign Policy. Canberra, Australian University Press, Contemporary China Papers, n°7, 1973, pp.2-3.

•

RAMCHARAN, Robin, ASEAN and non-interference: a principle maintained. In: Contemporary Southeast Asia, vol 22, apr 2000, n°1, pp.60-85. 160

•

SEEKINS, Donald, M., Burma-China Relations: Playing with Fire. In: Asian Survey, vol37, 1997, n°6, pp.525-539.

•

SEEKINS, Donald, Myanmar: Secret Talks ans Political Paralysis. In: Southeast Asian Affairs, 2002, pp.199-212.

•

SPAR, Debora L., The Spotlight and the Bottom Line, How Multinationals Export Human Rights. In: Foreign Affairs, vol.77, apr.1998, n°2, pp.7-13.

•

STEINBERG, David, Burma/Myanmar and the dilemma’s of U.S. Foreign Policy. In: Contemporary Southeast Asia, vol 21, aug.1999, n°2, pp.299-309.

•

THAYER, Carlyle, Challenges to Regime Legitimacy. In: Southeast Asian Affairs, 1999, pp.3-19.

•

WEISSINK, Alexander, Bang voor de Dame. In: Knack, 11/6/2003, pp.92-93.

•

WINGFIELD, Tom, Myanmar, Political Stasis and a Precarious Economy. In: Southeast Asian Affairs, 2000, pp.210-218.

•

(anon.), Chasing the Dragon, Drugtraffickers Develop New Export Routes. In: Far Eastern Economic Review, 20/2/1992, p.24.

•

(anon.), TotalFinaElf Group to develop Sein, Badamyar Fields off Myanmar. In: Oil and Gas Journal, 28/4/2003.

•

(anon.), Interview met Khin Nyunt. In: Asiaweek, “We restored order”, 17/12/1999, p.36.

•

PAOLO, V., Interview met Michel de Laborde. Parijs, Total Hoofdkantoor, oktober 1996.

C.Kranten •

AFP, Klacht tegen TotalFinaElf wegens dwangarbeid in Birma. In: De Standaard, 30/8/2002.

•

AFP, Final Arguments in grounbreaking rights case against Unocal, 22/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

Ap, VS “bezorgd” over hongerstaking Suu Kyi. In: De Standaard, 2/9/2003.

•

Ap, VS legt handelssancties op aan Birma. In: De Standaard, 16/7/2003.

•

ASHAYAGACHAT, Achara, Ethnic Minorities raise concern. In: Bangkok Post, 17/8/2003, www.karen.org, raadpleging: 18/10/2003.

•

BOYD, Alan, Multinationals and accountability. In: Asia Times, 19/8/2003, www.atimes.com, raadpleging: 5/10/2003. 161

•

Bvb, belga, Nieuwe premier Myanmar kondigt verkiezingen aan. In: De Standaard, 30/08/2003.

•

CAMPBELL, Duncan, Burmese sue US oil company. In: The Guardian, 28/7/2003.

•

HUGHES, Daniel J., Unocal off the hook? In: These Times, 17/2/2004, www.karen.org, raadpleging: 10/5/2004.

•

GIEBELS, Robert, De Wa, Koppensnellers en drug producers. In: NRC Handelsblad, 30/8/2003.

•

GIEBELS, Robert, Militaire junta en oppositie als hamer en aanbeeld in Birma. In: De Standaard, 2/6/2003.

•

GINA, Keating, Calif judge to rule in Myanmar pipeline case. Reuters, 21/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

KAMMERER, Peter, A Power Play unfolds in Troubled Land. In: South China Morning Post, 1/5/2002.

•

KAZMIN, Amy, Burma may survive sanctions by turning timer into cash. In: Financial Times, 3/10/2003, www.karen.org, raadpleging: 18/10/2003.

•

KHAING, Thet, PM stresses importance of drafting constitution in 2004. In: Myanmar Times, 14/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

LEVY, Adrian, SCOTT-Clark Cathy, Between Hell and the Stone of Heaven. In: the Guardian

Unlimited,

http://www.guardian.co.uk/Archive/Article/0,4273,4296520,00.html

11/11/2001, ,

raadpleging:

3/5/2004. •

London’s International Institute for Strategic Studies, China and India jockey for influence in Myanmar. In: The Straits Time, http://straitstimes.asia1.com.sg/, 3/8/2000.

•

LUGAR, Richard G., Seeds of Trouble in Burma. In: Washington Post, 28/9/2003, www.washingtonpost.com, raadpleging: 19/10/2003.

•

MYINT, Soe, India must review Myanmar Policy. In: The Hindu, 13/6/2003.

•

NEEFS, Evita, Bush wil eigen genocidewet weg. Amerikaanse bedrijven vrezen eindeloze reeks processen. In: De Standaard, 3/7/2003.

•

PECK, Grant, Karens laying down arms. In: Bangkok Post, 23/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

RAMACHANDRAN, Sudha, India plays it both ways with Myanmar. In: Asia Times, 15/5/2002.

•

SERTYN, Pascal, Total onder druk in Myanmar. In: De Standaard, 9/12/2003, p.16.

162

•

SUPRAMART, Kasem, Bo Mya heads KNU delegation tot Rangoon to discuss peace. Deal could be signed if concitions are right. In: Bangkok Post, 15/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

TEMPLER, Robert, Humanitarian help can’t wait for politics. In: International Herald Tribune,

17/4/2002,

http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=2193&l=1,

raadpleging: 18/10/2003. •

ZIA-ZARAFFI, Sam, Thailand: Harsh Policy towards Burmese refugees. In: The Nation, 28/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

(anon.), BURMA: Thailand siding with hated regime. In: International Nation, 25/7/2003, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

(anon.), China factor in ASEAN Expansion. In: The Star, 5/6/1997.

•

(anon.), Don’t push Rangoon into Beijing’s Orbit. In: The Nation, 13/6/1997.

•

(anon.), India to monitor Musharraf’s visit to Myanmar. In: The Hindu, 18/12/2000.

•

(anon.), Karen rebel chief to hold peace talks in Yangon. In: Japan Today, 15/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

(anon.), Oud-dictator Birma overleden, Ne Win bracht Birma aan bedelstaf. In: De Standaard, 6/12/2003.

•

(anon.),

Regime

unchanged.

In:

The

Economist,

11/10/2003,

www.karen.org/news/wwwboard//messages/2248.html, raadpleging: 18/10/2003.

D.Internet 1) Algemeen, feiten en geschiedenis •

Action Birmanie: http://www.birmanie.net/

•

Birma-bibliotheek: www.burmalibrary.org

•

http://www.burmadaily.com

•

Birma-bibliotheek: http://www.ibiblio.org/obl/index.php

•

ICFTU: http://www.icftu.org/

•

ETUC: http://www.etuc.org/en/

•

Tijdschrift Irrawaddy: www.irrawaddy.org

•

Dagelijks nieuws over Birma: www.mizzima.com

•

CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html 163

•

BBC: Timeline Burma, a chronology of key events, news.bbc.co.uk/1/hi/world/asiapacific/1300082.stm, 11/3/2003, raadpleging: 28/3/2003.

2) Interne legitimiteit •

Amnesty International: http://web.amnesty.org

•

Burma Centrum Nederland: http://www.xs4all.nl/~bcn/poli_situa.html

•

BCN, Heftige reacties wereldwijd op ontwikkelingen in Burma, 15/9/2003, http://www.xs4all.nl/~bcn/helftig_nov_03.html, raadpleging: 23/4/2004.

•

Burma Campaign UK: http://www.burmacampaign.org.uk/pm/news.php

•

BUZZI, Camilla, Burma, Twelve years after 1988, A common future?. PD Burma/Worldview Rights, http://www.ibiblio.org/obl/docs/CB-Word.doc, 2001, 61p., raadpleging: 3/3/2003.

•

CIA,

Chiefs

of

state

and

cabinet

members,

9/2/2004,

http://www.cia.gov/cia/publications/chiefs/chiefs29.html, raadpleging: 12/5/2004 •

Christian Solidarity Worldwide, Thousands more civilians attacked in Burma as ceasefire talks start, www.karen.org, 21/1/2004, raadpleging: 22/2/2004.

•

Human

Rights

Watch,

World

Report

2003,

http://hrw.org/wr2k3/asia2.html,

raadpleging:2/2/2003. •

Human Rights Watch, My gun was as tall as me, Child Soldiers in Burma. New York, HRW,

oktober

2002,

http://hrw.org/reports/2002/burma/index.htm,

raadpleging:

2/2/2003. •

International Crisis Group, How strong is the military regime? Bangkok/Brussels, ICG Asia

Report

n°11,

21/12/2000,

41

p.,

http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1259&l=1, raadpleging: 15/9/2003. •

International

Crisis

Group,

Myanmar

ICG

Asia

Bangkok/Brussels,

backgrounds, Report

n°

Ethnic 52,

Minority

Politics.

7/5/2003,

38p.


JAGAN, Larry, Analysis: Burma’s Karen talk peace. In: BBC, 22/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

KHIN KYAW, Han, 1990 Multi-Party Democracy General Elections, 1/2/2003, http://www.ibiblio.org/obl/docs/1990_elections.doc, raadpleging: 13/5/2004.

•

MORRIS, Kylie, Burma rebels in Rangoon talks. BBC, 16/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

164

•

The Irrawaddy, List of ceace-fire-agreements with the junta, januari 2004, http://www.irrawaddy.org/res/ceasefire.html, raadpleging: 12/5/2004.

3) Externe legitimiteit •

AFP, Malaysia’s Mahatir says no regrets at bringing Myanmar into ASEAN, 8/10/2003, www.karen.org/news/wwwboard//messages/2234.html, raadpleging: 18/10/2003.

•

AFP, Myanmar says time for the West to be more positive about military state, 27/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

AFP,

US

Myanmar

Sanctions

come

into

force,

29/8/2003,

www.karen.org,

raadpleging:18/10/2003. •

Altsean,

Ready,

Aim,

Sanction,

nov.2003,

214p.,

http://www.altsean.org/ReadyAimSanction112003.pdf , raadpleging: 23/3/2004. •

ARNOTT, David, China-Burma relations, pp.69-86. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001,

182p.,

http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap3.pdf,

raadpleging:

18/3/2004. •

ASEAN: www.aseansec.org

•

BBC Monitor, Shan State leaders express support for Burmese government “road map”, 27/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

BCN,

Helpen

sancties?,

http://www.xs4all.nl/~bcn/helpensanctie_burma.html,


China: http://www.chinatoday.com/, raadpleging: 18/3/2004.

•

CHONGKITTAVORN, Kavi, Thai-Burma Relations, pp.117-129. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses. International

IDEA,

14/12/2001,


182p., raadpleging:

18/3/2004. •

Democratic Voice of Burma, where would the new Road Map Plan lead to?, 18/9/2003, www.karen.org, raadpleging:18/10/2003.

•

Europese Commissie, The EU's relations with Myanmar / Burma, april 2004, 3p., http://europa.eu.int/comm/external_relations/myanmar/intro/index.htm,

raadpleging:

21/4/2004.

165

•

Europese Commissie, EU Troika to Myanmar, 13-15 March 2002, 15/3/2002, 2p., www.deltha.cec.eu.int/en/news_2002/eu_troika_myanmar.htm, raadpleging: 6/4/2003.

•

Human Rights Watch, Thailand: End crackdown on Burmese Fleeing Abuses. New York, http://hrw.org/english/docs/2004/02/25/thaila7656.htm,

25/2/2004,

raadpleging:

3/3/2004. •

Institute

for

Democracy

and

Electoral

Assistance:

http://www.idea.int/ideas_work/31_country_burma.htm, raadpleging: 6/4/2004. •

IDEA,

Lessons

from

South-Africa,

2000,

www.idea.int/publications/burma/burma_workshop.pdf, raadpleging: 6/4/2004. •

Institute

for

International

Economics,

US/EU/Japan

v.

Burma,

http://www.iie.com/research/topics/sanctions/myanmar.htm, raadpleging: 26/4/2004. •

International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world. Bangkok/Brussels,

ICG

Asia

Report

n°28,

7/12/2001,

43

p.,


International Crisis Group, The Politics of Humanitarian Aid. Bangkok/Brussels, ICG Asia

Report

n°32,

2/04/2002,

47

p.,


International Crisis Group, Myanmar: Sanctions, Engagement or another way forward? Bangkok/Brussels,

ICG

Asia

Report

n°78,

26/4/2004,

51p.,

http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=2677&l=1 , raadpleging: 28/4/2004. •

KYAW, Htet Aung, Cease-fire groups, Villains or scapegoats? In: Mizzima News, http://www.mizzima.com/archives/news-in-2004/news-in-mar/10-mar04-10.htm, 10/3/2004, raadpleging: 16/3/2004.

•

LEDERER, Edith, M., Annan sets date to end Burma junta rule, 2/10/2003, www.karen.org/news/wwwboard//messages/2181.html, raadpleging: 18/10/2003.

•

LIDDEL, Zunetta, International Policies towards Burma: Western Governments, NGO’s and mulilateral institutions, pp.131-182. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001, 182p.,



LWIN, Myo, China-Burma Border Trade continues to grow. In: Mizzima News, http://www.mizzima.com/archives/news-in-2004/news-in-mar/12-mar04-11.htm, 12/3/2004, raadpleging: 16/3/2004.

•

NARDI,

Dominic,

Sanctions

are

the

first

step,

23/3/2003,

4p.,

http://www.irrawaddy.org/business.html, raadpleging: 18/10/2003. 166

•

Prelex, Voorstel tot een verordening van de Raad tot verscherping van de beperkende maatregelen

tegen

Birma/Myanmar,

21p.,

http://europa.eu.int/prelex/detail_dossier_real.cfm?CL=nl&DosId=190171, raadpleging: 5/5/2004. •

ROBERTSON, Filip S., Sanctions are working in Burma, 26/8/2003, 4p., http://www.irrawaddy.org/business.html, raadpleging: 18/10/2003.

•

SELTH, Andrew, Burma and Superpower Rivalries in the Asia-Pacific, 2002, 8p., http://www.nwc.navy.mil/press/Review/2002/spring/art3-sp2.htm,

raadpleging;

23/3/2004. •

SELTH, Andrew, Burma’s Intelligence Apparatus. Canberra, Strategic & Defense Studies

Center

of

the

Australian

National

University,

June

1997,

http://www.burmaproject.org/burmadebate/sepoct97bttm.html, raadpleging: 5/4/2004. •

STEINBERG, David, Approaching Burma/Myanmar: Foreign Policy Dilemmas, 1999, 8p., http://www.arts.monash.edu.au/mai/savirtualforum/PaperSteinberg.htm, raadpleging: 3/3/2004.

•

STEINBERG, David, Testimony on Burma. Washington D.C., U.S. House of Representatives, Committee on International Relations, Subcommittee on Asia and the Pacific, 25/3/2004, http://wwwa.house.gov/international_relations/108/stei032504.htm, raadpleging: 12/4/2004.

•

TAMEN, Anais, The European Union’s Sanctions related to Human Rights: the case of Burma/Myanmar. Thesis. Brussel, Universite Libre de Bruxelles, International Politics, 2003,

65p.,

http://www.ibiblio.org/obl/docs/Memoire-AT.htm#_Toc54419317,


ZAW, Aung, ASEAN-Burma Relations, pp.37-56. In: Challenges to Democratization in Burma, Perspectives on multilateral and bilateral responses. International IDEA, 14/12/2001, http://www.idea.int/documents/Burma/BURMA_beyond_2000_chap1.pdf,

182p., raadpleging:

7/4/2004. •

(anon.), Burma should not lead ASEAN, Survey shows. Network Media Group, 8/9/2003, www.karen.org, raadpleging: 18/10/2003.

167

4) Economisch Overleven •

AFP, Final arguments begin in groundbreaking rights case against Unocal. Los Angeles, 22/1/2004, www.karen.org, raadpleging: 22/2/2004.

•

ASEAN,

ASEAN

Tourism

Statistics,

2003,

http://www.aseansec.org/5167.htm,


BIMSTEC: http://www.bimstec.org/

•

Burma

Centrum

Nederland,

Europe

and

the

Burmese

economie,

www.xs4all.nl/~bcn/english/eu&burma4.html, raadpleging: 7/4/2003. •

CHAVEZ, Paul, Judge rejects Unocal attempt to avoid California law,31/7/2003, www.sfgate.com, raadpleging: 24/9/2003.

•

CHRISTOPHE, Francis, Birmanie, la dictature du pavot. Arles, Editions Philippe Picquier,

1998,

p.7,

http://www.ibiblio.org/obl/docs/birmanie,%20la%20dictature%20du%20pavot.htm

,


Earth Rights International, Southeast Asian Information Network, Total Denial, A Report on

the

Yadana

Pipeline

Project

in

Burma,

10/07/1996,

80p.,

http://www.ibiblio.org/freeburma/docs/totaldenial/td.html, raadpleging: 9/4/2003. •

Earth

Rights

International,

Total

Denial

Continues,

mei

2000,

183p.,

http://www.earthrights.org/pubs/td2000.shtml, raadpleging: 25/07/2003. •

Earth

Rights

International,

Doe

v.

Unocal,

2003,

www.earthrights.org/unocal/index.shtml, raadpleging: 5/10/2003. •

Federation Internationale des ligues de Droits de l’homme: http://www.fidh.org/#

•

Global

Unions,

Companies

linked

to

Burma,

14/4/2004,

http://www.global-

unions.org/burma/default3.asp, raadpleging: 5/4/2004. •

Global Witness, A conflict of interest, the uncertain future of Burma’s forests. http://www.globalwitness.org/reports/show.php/en.00046.html,

oktober

2003,

raadpleging: 3/12/2003, 125p. •

Internationale Arbeidsorganisatie: http://www.ilo.org/public/english/

•

KEMAL, Mustafa, A Human Rights Toerist Odyssey, The Irrawaddy, vol.10, n°9, nov.2002, http://www.irrawaddy.org/database/2002/vol10.9/article1.html, raadpleging: 3/5/2004.

•

KWIA, TotalFina, www.kwia.be/birma/totalfina.htm, raadpleging: 23/2/2004.

•

LOBE, Jim, Unocal Liable for Overseas Abuses by “Agents”, 20/9/2002, www.irrawaddy.org/art/2002-1/02art12.html, raadpleging: 6/4/2003. 168

•

MACK, Andrew, The Private Sector and Conflict. Harvard Program on Humanitarian Policy and Conflict Research, 5p., www.unglobalcompact.org, raadpleging: 9/4/2003.

•

NGUYEN, Katie, Brussels Judge studying TotalFinaElf Rights Case. Reuters, 8/5/2002, raadpleging:

http://www.enn.com/news/wire-stories/2002/05/05092002/reu_47164.asp, 7/5/2004. •

PAYEN, Cyril, Accusé Total, Levez-vous! Interview met William Bourdon. In: Le Nouvel

Observateur,

29/8/2002,

http://www.birmanie.net/birma/11_presse_birmanie.html, raadpleging: 7/5/2004. •

PAYEN, Cyril, Birmanie. Les forçats du gazoduc. In: Le Nouvel Observateur, 16/1/2003, http://archives.nouvelobs.com/recherche, raadpleging: 24/9/2003.

•

UN Global compact: http://www.unglobalcompact.org/Portal/

•

Unocal, The activist’s lawsuits, 3/12/2003, http://www.unocal.com/myanmar/suit.htm, raadpleging: 10/5/2003.

•

Unocal,

The

activist’s

lawsuits.

California

State

Court

lawsuit,

21/4/2004,

www.unocal.com/myanmar/suit-state.htm, raadpleging: 10/5/2004. •

Unocal,

Improving

lives

in

Myanmar,

26/7/2002,

http://www.unocal.com/myanmar/socecon.htm, raadpleging: 9/4/2003. •

TotalFinaElf,

Yadana,

An

industrial

development

project,

juni

2002,

http://www.totalfinaelf.com/ho/en, raadpleging: 9/4/2003. •

TotalFinaElf

E&P

Myanmar,

Code

of

Conduct,

www.global-

unions.org/burma/replies/totalfinaelf.pdf, raadpleging: 24/9/2003. •

TotalFinaElf, Les procès en cours, http://birmanie.total.com/fr/controverse/p_4_2.htm, raadpleging: 7/5/2003.

•

uspolicy.be, Commerce Secretary Taking Positive Message to Africa, 7/11/2002, http://www.uspolicy.be/issues/africa/africa.asp, raadpleging: 5/5/2004.

•

Wereldbank: www.worldbank.org

•

Yadana-project: http://www.ibiblio.org/freeburma/docs/totaldenial/td.html

•

(anon.),

The

big

energy

game:

Trans

Myanmar-Bangladesh

gas

Pipeline,

http://gasandoil.com/goc/search/welcome.html, 14/1/2003, consultatie: 30/7/2003.

169

E. Interviews •

BREES, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/10/2003.

•

BREES, Inge, Interview met UNODC-medewerker Birma, 5/5/2004.

•

BREES, Inge, Interview met Peter Ras. Amsterdam, Burma Centrum Nederland, 29/10/2003.

•

BREES Inge, Interview met Min Zaw Oo, Free Burma Coalition/Burma Strategy Group, 2/5/2004.

•

BREES Inge, Interview met Min Zaw Oo, 3/5/2004.

F. Manifestaties •


170

BIJLAGE A: FEITEN

Country name:

conventional long form: Union of Burma conventional short form: Burma local short form: Myanma Naingngandaw local long form: Pyidaungzu Myanma Naingngandaw (translated by the US Government as Union of Myanma and by the Burmese as Union of Myanmar) former: Socialist Republic of the Union of Burma Geographic coordinates:

22 00 N, 98 00 E

Area:

total: land: water: 20,760 sq km

678,500 657,740

sq sq

km km

Land boundaries:

total: 5,876 km border countries: Bangladesh 193 km, China 2,185 km, India 1,463 km, Laos 235 km, Thailand 1,800 km Coastline:

1,930 km Population:

42,510,537 note: estimates for this country take into account the effects of excess mortality due to AIDS; this can result in lower life expectancy, higher infant mortality and death rates, lower population and growth rates, and changes in the distribution of population by age and sex than would otherwise be expected (July 2003 est.) Age structure:

0-14 years: 28.1% (male 6,091,220; female 5,840,968) 15-64 years: 67% (male 14,162,190; female 14,347,751) 65 years and over: 4.9% (male 916,702; female 1,151,706) (2003 est.) Median age:

total: male:

25.3 24.8

years years 171

female: 25.9 years (2002) Population growth rate:

0.52% (2003 est.)

Birth rate:

19.15 births/1,000 population (2003 est.) Death rate:

12.17 deaths/1,000 population (2003 est.) Net rate:

migration

-1.81 migrant(s)/1,000 population (2003 est.)

Life expectancy at birth: total

population:

male: female: 57.56 years (2003 est.)

55.79 54.12

years years

Total fertility rate:

2.15 children born/woman (2003 est.) HIV/AIDS - adult prevalence rate: 1.99% (2001 est.) HIV/AIDS - people living with HIV/AIDS: 530,000 (2001 est.) HIV/AIDS deaths:

-

65,000 (2001 est.)

Ethnic groups:

Burman 68%, Shan 9%, Karen 7%, Rakhine 4%, Chinese 3%, Indian 2%, Mon 2%, other 5% Religions:

Buddhist 89%, Christian 4% (Baptist 3%, Roman Catholic 1%), Muslim 4%, animist 1%, other 2% Literacy:

definition: age 15 and over can read and write total population: 83.1% male: 88.7% female: 77.7% (1995 est.) note: these are official statistics; estimates of functional literacy are likely closer to 30% (1999 est.) International organization participation:

ARF, AsDB, ASEAN, CP, ESCAP, FAO, G-77, IAEA, IBRD, ICAO, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO, Interpol, IOC, ITU, NAM, OPCW (signatory), UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WCO, WHO, WIPO, WMO, WToO, WTrO

Land use:

arable permanent other: 84.57% (1998 est.)

land: crops:

14.53% 0.9%

GDP:

purchasing power parity - $73.69 billion (2002 est.) 172

GDP - real growth rate: 5.3% (2002 est.) GDP - per capita:

purchasing power parity - $1,700 (2002 est.) GDP composition sector:

by agriculture:

industry: services: 31% (2002 est.)

60% 9%

Population below poverty line: 25% (2000 est.) Inflation (consumer prices):

rate

53.7% (2002 est.)

Labor force:

23.7 million (1999 est.) Labor force - by occupation: agriculture 70%, industry 7%, services 23% (2001 est.) Unemployment rate:

5.1% (2001 est.)

Budget:

revenues: $7.9 billion expenditures: $12.2 billion, including capital expenditures of $5.7 billion (FY96/97) Industries:

agricultural processing; knit and woven apparel; wood and wood products; copper, tin, tungsten, iron; construction materials; pharmaceuticals; fertilizer Exports commodities:

-

Exports partners:

-

Imports commodities:

-

Imports partners:

-

gas, wood products, pulses, beans, fish, rice Thailand 31.4%, US 13%, India 7.4%, China 4.7% (2002) machinery, transport equipment, construction materials, crude oil; food products China 27%, Singapore 19.5%, Thailand 12%, Malaysia 9.1%, Taiwan 6.3%, South Korea 5.3%, Japan 4.3% (2002)

Debt - external:

$6.1 billion (2002 est.) Economic recipient:

aid

-

$99 million (FY98/99)

Currency:

kyat (MMK) Telephones main lines in use: 250,000 (2000) Telephones

-

173

mobile cellular:

8,492 (1997)

Television broadcast stations:

2 (1998)

Internet Service Providers (ISPs): 1

note: as of September 2000, Internet connections were legal only for the government, tourist offices, and a few large businesses (2000) Internet users:

10,000 (2002) Disputes international:

-

despite continuing border committee talks, significant differences remain with Thailand over boundary alignment and the handling of ethnic rebels, refugees, and illegal cross-border activities

Illicit drugs:

world's second largest producer of illicit opium (potential production in 2002 - 630 metric tons, down 27% due to drought and, to a lesser extent, eradication; cultivation in 2002 - 77,000 hectares, a 27% decline from 2001); surrender of drug warlord KHUN SA's Mong Tai Army in January 1996 was hailed by Rangoon as a major counternarcotics success, but lack of government will and ability to take on major narcotrafficking groups and lack of serious commitment against money laundering continues to hinder the overall antidrug effort; major source of methamphetamine and heroin for regional consumption Bron: CIA World Factbook 2003: www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/bm.html.

174

Bijlage B: AFKORTINGEN ABSDF AFPFL AFTA ALTSEAN ARF ASEAN ASEM BIMSTEC BSPP CPB CRPP DEA DDSI EIA ERI ETUC FDI GSP ICFTU ICG KIO KNPP KNU MEC MNDAA MOGE MoU MPU NAM NCUB NCGUB NIB NLD NMSP NUP ODA OSS PTT SLORC SNLD SPDC SSA

All Burma Students’Democratic Front Anti-Fascist People’s Freedom League ASEAN Free Trade Area Alternative ASEAN Network on Burma Asian Regional Forum Association of Southeast Asian Nations Asia Europe Meeting Bangladesh, India, Myanmar, Sri Lanka and Thailand Economic Cooperation Burma Socialist Programme Party Communist Party of Burma Committee Representing the People’s Parliament Drug Enforcement Agency Directorate of the Defence Services Intelligence Environmental Impact Assesment Earth Rights International European Trade Union Confederation Foreign Direct Investments Generalized System of Preferences International Confederation of Free Trade Unions International Crisis Group Kachin Independence Organization (gewapende vleugel: Kachin Independence Army) Karenni National Progressive Party Karen National Union (gewapende vleugel: Karen National Liberation Army) Myanmar Economic Corporation Myanmar National Democratic Alliance Army Myanmar Oil and Gas Enterprise Memory of Understanding Member of Parliament Union Non-Aligned Movement National Council of the Union of Burma National Coalition of Government of the Union of Burma National Intelligence Bureau National League for Democracy New Mon State Party National Unity Party Official Development Assistance Office of Strategic Studies Petroleum Authority of Thailand State Law and Order Restoration Council Shan Nationalities League for Democracy State Peace and Development Council Shan State Army 175

UMEH UNHCR UNLD UNODC USDA UWSA

Union of Myanmar Economic Holdings United Nations High Commission on Refugees United Nationalities League for Democracy United Nations Office on Drugs and Crime Union Solidarity and Development Association United Wa State Army

176

BIJLAGE C: SAMENSTELLING SPDC Prime Minister

KHIN NYUNT, Gen.

Chmn., State Peace and Development Council

THAN SHWE, Sr. Gen.

Vice Chmn., State Peace and Development Council

MAUNG AYE, Vice Sr. Gen.

Secretary 1, State Peace and Development Council

SOE WIN, Lt. Gen.

Secretary 2, State Peace and Development Council

THIEN SEIN, Lt. Gen.

Min. of Agriculture & Irrigation

NYUNT TIN, Maj. Gen.

Min. of Commerce

PYI SONE, Brig. Gen.

Min. of Communications, Post, & Telegraph

THEIN ZAW, Brig. Gen.

Min. of Construction

SAW TUN, Maj. Gen.

Min. of Cooperatives

HTAY OO, Maj. Gen.

Min. of Culture

KYI AUNG, Maj. Gen.

Min. of Defense

THAN SHWE, Sr. Gen.

Min. of Education

THAN AUNG,

Min. of Electric Power

TIN HTUT, Maj. Gen.

Min. of Energy

LUN THI, Brig. Gen.

Min. of Finance & Revenue

HLA TUN, Maj. Gen.

Min. of Foreign Affairs

WIN AUNG,

Min. of Forestry

THEIN AUNG, Brig. Gen.

Min. of Health

KYAW MYINT, Dr.

Min. of Home Affairs

TIN HLAING, Col.

Min. of Hotels & Tourism

THEIN ZAW, Brig. Gen.

Min. of Immigration & Population

SEIN HTWA, Maj. Gen.

Min. of Industry 1

AUNG THAUNG,

Min. of Industry 2

SAW LWIN, Maj. Gen.

Min. of Information

KYAW HSAN, Brig. Gen.

Min. of Labor

TIN WINN,

Min. of Livestock Breeding, & Fisheries

MAUNG MAUNG Brig. Gen.

Min. of Military Affairs

THIHA THURA TIN AUNG MYINT,

Min. of Mines

OHN MYINT, Brig. Gen.

Min. of National Planning & Economic Development

SOE THA,

THEIN,

Min. of Progress of Border Areas, National Races, & THEIN NYUNT, Col. Development Affairs 177

Min. of Rail Transport

AUNG MIN, Maj. Gen.

Min. of Religious Affairs

THURA MYINT Brig. Gen.

Min. of Science & Technology

U THAUNG,

Min. of Social Welfare, Relief, & Resettlement

SEIN HTWA, Maj. Gen.

Min. of Sports

THURA AYE MYINT, Brig. Gen.

Min. of Transport

HLA MYINT SWE, Maj. Gen.

Min. in the Office of the Prime Min.

KO LAY, Col. (Ret.)


THAN SHWE,


THEIN SWE, Maj. Gen.

Governor, Central Bank of Burma

KYAW KYAW MAUNG,

Ambassador to the US

LINN MYAING,

Permanent Representative to the UN, New York

KYAW TINT SWE ,

Bron: CIA, Chiefs of state and cabinet http://www.cia.gov/cia/publications/chiefs/chiefs29.html, raadpleging: 12/5/2004.

members,

MAUNG,

9/2/2004,

178

BIJLAGE D: IDEOLOGIE The Three National Causes 1. Consolidation of sovereignty. 2. Non-disintegration of the union. 3. Non-disintegration of national solidarity.

The Twelve National Objectives

Political objectives

Social objectives

1. Stability of the state, community peace and tranquillity, prevalence of law and order. 2. National reconsolidation. 3. Emergence of a new enduring state constitution. 4. Building of a new modern developed nation in accord with the new state constitution.

9. Uplift of the moral and morality of the nation. 10. Uplift of national prestige and integrity and preservation and safeguarding of cultural heritage and national character. 11. Uplift of dynamism of patriotic spirit. 12. Uplift of health, fitness and education standards of the nation. 1

Economic objectives 5. Development of agriculture as the base and all-round development. 6. Proper evolution of the market-oriented economic system. 7. Development of the economy inviting technical know-how and investments from abroad. 8. The initiative to shape the national economy must be kept in the hands of the State and the national peoples.

1

International Crisis Group, Myanmar: the military regime’s view of the world. Bangkok/Brussels, ICG Asia Report n°28, 7/12/2001, p.38, http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1531& l=1, raadpleging: 15/9/2003.

179

BIJLAGE E: VERKIEZINGSRESULTATEN 1991 No Party

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Name

National League for Democracy Shan Nationalities League for Democracy Arakan League for Democracy National Unity Party Mon National Democratic Front National Democratic Party for Human Rights Party for National Democracy Chin National League for Democracy Kachin State National Congress for Democracy Union Paoh National Organization Zomi National Congress Naga Hills Regional Progressive Party Kayah State Nationalities League for Democracy Ta-ang (Palaung) National League for Democracy Democratic Organization for Kayan National Unity Patriotic Old Comrades League Democracy Party Karen State National Organization Graduates and Old Students Democratic Association Shan State Kokang Democratic Party Union Danu League for Democracy Kamans National League for Democracy Mara People's Party Union Nationals Democracy Party Mro or Khami National Solidarity Organization Lahu National Development Party United Nationalities League for Democracy All Burma United Youths Organization Unity and Development Party Anti-Fascist People’s Freedom League Democratic Front for National

Seats Won, if any 392 23

Number of Candidates fielded by Party 447 58

Valid votes cast for Party Candidates 7,934,622 222,821

11 10 5 4

25 413 19 8

160,783 2,805,559 138,572 128,129

3 3 3

3 13 9

72,672 51,187 13,994

3 2 2 2

15 4 6 8

35,389 18,638 10,612 11,664

2

9

23,975

2

3

16,553

1 1 1 1

3 105 3 10

2,435 63,815 6,401 10,634

1 1 1

2 4 3

6,195 23,145 10,596

1 1 1

4 247 4

5,873 196,518 22,778

1 1

7 4

15,796 9,389

-

2 9 3 79

640 3,656 6,029 38,203 180

Reconstruction (Union of Burma) 32 Burma United Democratic Party 33 People’s Democratic Party 34 National Peace and Democracy Party 35 Union Karen League 36 Democratic Party for New Society 37 People’s Volunteer Organization (Burma) 38 Kachin State National Democratic Party 39 Patriotic Youth Organization 40 All Burma Democratic People’s Power Organization 41 National Progressive Youth of Myanmar Naing Ngan 42 Democratic Labour Party (Myanmar) 43 Union of Burma (Main) AFPFL (Hq) 44 Democratic League for the National Races of Shan State 45 United National Congress 46 Democratic Human Rights Party 47 Patriotic Democratic Youth Front 48 Peasants Unity Organization (allied with NUP) 49 Youth Unity Organization (allied with NUP) 50 Workers Unity Organization (allied with NUP) 51 All Burma National Progressive Democracy Party 52 Youths’ Solidarity Front 53 Shan National Democratic Development Party (Union of Burma) 54 Democratic People’s League 55 Union for the Improvement of Burmese Women (Central Headquarters) 56 People’s Power Party 57 Union Stability Party 58 Arakan National Unity Organization (presumably allied to NUP) 59 National Peace Party 60 Free People League of Burma (Hq) 61 Union of Kachin Youth led by Kachin University Students 62 Arakan Nationalities Democracy Party 63 Anti-Fascist People’s Freedom League (Original) (Hq) 64 League of Peasants’ Unions (Union of Burma) 65 United Trade Union Congress (Union of Burma) 66 Students and Youth League for Mayyu Development (Arakan)

-

3 10 6 7 12 6

269 4,242 3,988 16,518 9,031 2,696

-

16 3 5

10,069 609 748

-

3

1,013

-

4 17 8

393 14,443 7,210

-

3 11 3 39

575 4,246 1,963 300,906

-

10

71,517

-

20

153,854

-

5

2,249

-

3 3

860 366

-

4 3

747 2,495

-

3 2 17

158 86 8,663

-

3 4 3

954 2,959 401

-

3 6

2,033 2,882

-

11

6,037

-

5

1,128

-

4

57,088 181

67 Union of Burma Unity Democracy League 68 Farmer, Gadu, Ganan and Shan National Unity Democratic Headquarters (Bamauk Myo) 69 Kokang Democracy and Unity Party 70 League for democracy and Peace [ U Nu’s Party ] 71 Peasants’ Development Party 72 Shan State Kachin Democratic Party 73 Kachin National Congress 74 National Ethnic Reformation Party (Hq) 75 People’s Pioneer Party 76 Amyothar Party 77 Might of New Generation Youth Front (Myanmar Naing Ngan daw) 78 Wa National Development Party 79 Lisu National Solidarity 80 Karen National Congress for Democracy 81 Inn-Tha National Organization 82 Rakhine National Humanitarian Development Organization 83 Indigenous Collaboration Party 84 Union People’s Future and Democracy Party 85 United League of Democratic Parties 86 Anti-Communist, Anti-Socialist, AntiTotalitarian Free Democracy League 87 National Politics Front (Youth) 88 Union of burma Democratic Front 89 League of Democratic Allies 90 Arakan People’s Democratic Front 91 People’s Peasants Union (Union of Burma) 92 Leading Strength of National Realism Centre 93 Democratic Allies’ League

-

3

604

-

3

5,257

-

4 309

9,085 243,023

-

3 3 5 3

2,847 1,197 6,304 1,782

-

3 3 4

70 523 1,224

-

5 6 6

4,676 9,397 6,776

-

3 3

5,790 1,942

-

4 4

1,241 848

-

4 5

1,174 511

-

3 2 4 13 3

354 414 2,114 29,115 1,894

-

4

928

-

3

1,619

Tijdens de verkiezingen van 1990 waren slechts 84 van de 2296 kandidaten vrouwen. Van de 485 verkozen parlementsleden, waren er 15 vrouwen, en deze behoorden allemaal tot de NLD. 293

293

Khin Kyaw, Han, 1990 Multi-Party Democracy General Elections, 1/2/2003,

http://www.ibiblio.org/obl/docs/1990_elections.doc, raadpleging: 13/5/2004.

182

BIJLAGE F: WAPENSTILSTANDEN Main Cease-fire Organisations (in order of agreement) No Name of organisation

Abb:

Leader

Region

21 Mar 1989

Special Region-1, Northern Shan State

1

Myanmar National Democracy Phone MNDAA Alliance Army (Kokang) Shin

2

United Wa State Army (Myanmar National Solidarity UWSA Party)

Pao Yuchang 9 May Special & Kyauk Nyi 1989 State Lai

3

National Democratic Alliance Army (Shan/Akha Armed NDAA National Groups)

Sai Lin & 30 Lin Ming June Xian 1989

4

Shan State Army (Shan State SSA Progress Party)

Col. Loi Mao

2 Sept Special 1989 State

5

New Democratic (Kachin)

Sakhone Ting Ying

15 Dec 1989

6

Kachin Defence Army (KIO KDA 4th Brigade)

Mahtu Naw

13 Jan Special Region-5, Northern 1991 Shan State

7

Pa-O National Organisation

11 Aung Kham April Hti 1991

Special Region-6, Southern Shan State

8

Palaung State Liberation Army PSLA

Aik Mone

21 April 1991

Special Region-7, Northern Shan State

9

Kayan National Guard KNG (breakaway group from KNLP)

Gabriel Byan 27 Feb Special Region-1, & Htay Ko 1992 Kayah(Karenni) State

10

Kachin Organization

Lamung Jai

11

Karenni State Nationalities Sandar & 9 May Special Region-2, KNPLF Peoples' Liberation Front Htun Kyaw 1994 Kayah(Karenni) State

Independence

12 Kayan New Land Party Shan State 13 Peoples' Organization

Army

NDA-K

PNO

KIO

KNLP

Kyar

Date

NMSP

Shwe Aye

Nai

Shan

Special Region-4, Eastern Shan State Region-3,

Shan

Special Region-1, NorthEast Kachin State

Tu 1 Oct Special Region-2, Kachin 1993 State

Nationalities Liberation SSNPLO Ta Kalei

14 New Mon State Party

Region-2,

26 July 1994

Special Region-3, Kayah(Karenni) State

9 Oct Southern Shan State 1994

Shwe 29

Mon State 183

Kyin

June 1995

Other Cease-fire Forces (not always announced or listed by government) No Name of organisation

Abb:

Leader

Date Htoo Dec 1994

Region

1

Democratic Karen Buddhist Tha DKBA Army Kyaw

2

Shan State National Army, aka SSNA Gun Yawd SSA-Central

1995

3

Mong Tai Army

2 Jan Souhtern Shan State 1996

4

Karenni National Defence Army (splinter faction from N/A KNPP)

Lee Rey

5

Karen Peace Force (ex-KNU N/A 16th Battalion)

Saw Tha Mu 24 Feb Karen State Hei 1997

6

Rakhine State All National Races Solidarity Party (CPB N/A Arakan State)

6 Saw Tun Oo April 1997

Arakan(Rakhine) State

7

Mon Mergui Army (splinter N/A faction from NMSP)

Ong Heang

N/A

8

KNU Special Region group N/A (Toungoo)

Saw Moe

MTA Khun Sa

1996

Suik

1997

Karen State Nothern Shan State

Kayah(Karenni) State

Farrey 8 Nov Karen State 1997

Bron: The Irrawaddy, List of ceace-fire-agreements http://www.irrawaddy.org/res/ceasefire.html, raadpleging: 12/5/2004.

with

the

junta,

januari

2004,

Er zijn er echter op dit moment ook onderhandelingen bezig over een wapenstilstand met de“Karen National Union”(KNU). Als gevolg hiervan kondigden ook “the Karenni National Progress Party” (KNPP) en “the Chin National Front”(CNF) aan klaar te zijn om met de onderhandelingen te starten. Van de grotere groepen, moet enkel nog“Shan State Army South”(SSA) daarna nog naar de onderhandelingstafel komen, en hun woordvoerster meldde dat zij dit wel degelijk zouden doen, áls er eerst een nationale wapenstilstand wordt afgekondigd… 294 Andere groepen die nog geen wapenstilstand hebben afgesloten of onderhandelingen begonnen zijn, zijn een aantal kleine groepen die opereren langs de Thaise grens, waaronder “the Arakan Liberation Party” (ALP – in KNU gebied), “the Lahu Democratic Front” (LDF – in het Zuiden van Shan State), en de “Wa National Army” (WNA - in Kayah en Shan State). Daarenboven zijn er ook nog een aantal zeer kleine groepjes die de capitulatie van hun moederorganisaties 294

Voor meer informatie, zie: www.karen.org

184

weigeren te aanvaarden, en alleen de strijd blijven voortzetten, maar deze groepjes hebben geen controle over een gebied. Ze zijn vooral te vinden in de gebieden van de KNU, de KNPP en de SSA (South). Andere gewapende groepen zijn terug te vinden in Rakhine State, aan de westerse grenzen van Birma. “The Arakan Rohingya National Organisation” (ARNO) en “the National United Party of Arakan” (NUPA), een Rakhine groep, zijn actief aan de grens met Bangladesh. Beiden hebben echter te lijden onder allerlei interne splitsingen. “The Chin National Front” (CNF) en “the National Socialist Council of Nagaland” (NSCN) zetten hun strijd voort aan de grens met India. Enkel het CNF heeft meer dan 100 gewapende soldaten. 295

295

International Crisis Group, Myanmar backgrounds, Ethnic Minority Politics. Bangkok/Brussels, ICG Asia

Report n° 52, 7/5/2003, p.6 http://www.crisisweb.org/home/index.cfm?id=1528&l=1, raadpleging: 18/10/2003.

185

Myanmar

Recommend Documents