MUSICA MAESTRO 2015-2016 Music and Emotions
Educatieve bundel 1
Inhoud
1. Programma ………………………………………………………….p. 3 2. Het orkest …………………………………………………………….p. 4 3. Oefeningen: Muziek en emoties …………………………..p. 5 4. Extra uitleg: Muziek en Emoties ……………………………p. 6 5. Weetjes …………..……………………………………………………p. 9 6. Verdere informatie………………….…………………………….p. 11 7. Beelden …………………………………………………………………p. 12 8. Partners …………………………………………………………………p. 18
2
1. Programma Muziek is er om naar te luisteren, om op te dansen, om in weg te dromen… Maestro Dirk Brossé weet er alles over. Hij zwaait niet alleen het dirigeerstokje maar is ook een meester-verteller. Musica Maestro is een project op maat van scholen, waarin een orkestwerk op boeiende wijze helemaal uit de doeken gedaan wordt. Deze lesbrief helpt de leerkracht bij de voorbereiding en verwerking van dit symfonische avontuur.
Wat zal er gebeuren ? Voorstelling van het orkest: elke instrumentenfamilie komt apart op scène. Hoe klinken de instrumenten binnen deze familie: elk instrument zal een kort fragmentje spelen dat een bepaalde emotie weergeeft.
Als iedereen is voorgesteld: de volledige familie speelt een fragmentje uit ons “rode draad” stuk: La Boutique Fantasque van Ottorino Respighi
Eens alle families zijn voorgesteld, zal het volledige orkest 3 delen uit La Boutique Fantasque van Ottorino Respighi
Wat zullen jullie beluisteren ?
Verschillende muzikale fragmenten zoals : muziek uit Harry Potter en Star Wars (geschreven door John Williams), de 5de Symfonie van Beethoven, Schilderijen van een tentoonstelling van Moessorgsky, Guillaume Tell van Rossini, Pantomime van Kabalevski, Cavaleria Rusticana van Mascagni ... en nog vele andere.
De rode draad van het concert zal een werk van Ottorino Respighi (1879-1936) zijn met als titel La Boutique Fantasque. Jullie zullen volgende delen horen: Tarantella, Cancan en Galop.
3
2. Het orkest: ...Het orkest bestaat uit 4 instrumentenfamilies:
het slagwerk (timbalen, cymbalen, triangel, grote trom, xylofoon, ... ) de houtblazers (klarinet, dwarsfluit, hobo, Engelse hoorn, fagot) de koperblazers (trompet, hoorn, trombone, tuba) de strijkers (violen, altviolen, cello, contrebas)
de harp en de piano zijn snaar instrumenten, maar zij worden meestal bij het slagwerk geplaatst.
... de dirigent: hij is de leider. Dankzij hem (door zijn bewegingen), spelen de muzikanten samen, volgen ze eenzelfde tempo en gaan ze zich op dezelfde manier uitdrukken.
4
3. Oefeningen: Muziek en emoties Hieronder vindt u een aantal oefeningen. Deze kunnen als discussiestof dienen in klasverband. De volgorde hiervan heeft belang. In een eerste deel: bewustwording van de bestaande emoties. In een tweede deel: emoties herkennen in een meer abstracte omgeving (muziek, schilderkunst, ...) Op p.9 vindt u meer uitleg en pistes die gebruikt kunnen worden voor deze oefeningen. 1. Uitbreiding van de woordenschat Oefening 1: Welke emoties kunnen we ervaren in het dagelijks leven? Probeer gelijkaardige emoties samen te plaatsen.
2. Welke middelen worden er gebruikt om emoties uit te drukken in muziek? Oefening 2: Vraag aan uw leerlingen een lied of muziekstuk mee te nemen. U kan samen overleggen welke emoties ervaren worden en waarom (de tekst, de gebruikte instrumenten, het tempo van het lied …. ) Oefening 3: Neem een gewone zin (een willekeurige zin uit de krant bijvoorbeeld) en zeg deze op 4 verschillende manieren: vrolijk, triestig, boos, angstig, … Laat de leerlingen opmerken wat er met de stem gebeurd. 3. Emoties voelen door middel van beeld Oefening 4a: laat aan de klas een aantal figuratieve schilderijen zien en debatteer over de gevoelde emoties (voorbeelden: de Schreeuw van Munch p.12, Le Déjeuner des Canotiers van Renoir p.13, L'Epave van Géricault p.14, ...) Waarom voelen we deze bepaalde emoties? (kleur, bewegingen, decor, gelaatsuitdrukkingen …. ) Oefening 4b: Toon vervolgens een aantal abstracte schilderijen en debatteer over de gevoelde emoties: (voorbeelden: Azincourt II van De Muylder p.15, Petit Rêve de Dürer van Fournal p.16, Composition Rose-vert van John Cluysenaar p.17, ... ) Waarom voelen we deze bepaalde emotie?: kleur, vorm, kleur assortiment, misschien doet het werk ons denken aan een concreet decor (het water, een rivier, de sneeuw, het vuur.)
5
oefening 5: Kijk naar dit werk:
luister vervolgens naar de 4 muzikale werken hieronder en blijf naar het schilderij kijken (u hoeft niet naar elk stuk volledig te luisteren, 2 minuten volstaan)
« l'Ame ouverte » (fragment uit L'Ame Ailée) de Giancinto Scelsi https://www.youtube.com/watch?v=zoTv4I3i5X0 « Opening » (Fragment uit Glasswork) de Philip Glass https://www.youtube.com/watch?v=anyFjDb9oLE « Island » (Fragment uit Glasswork) de Philip Glass https://www.youtube.com/watch?v=T4OF_iQHKss « Pavane » van G. Fauré https://www.youtube.com/watch?v=mpgyTl8yqbw&list=RDEM5hUbCBCpekif9EhQPKq6ZA Met welk van deze vier muziekfragmenten zou u deze schilderij associëren, overleg.
6
4. Weer naar de muziek Oefening 6: beluister onderstaande muziekfragmenten, welke emoties voelen jullie? Bespreek… Luister naar de verschillende instrumenten, de snelheid, klinkt het hoog of laag, het ritme, …… Probeer een kleur, decors, een situatie of een verhaal in te beelden terwijl je naar de muziek luistert. Merk het verschil: wat wil de muziek uitdrukken (vb: woede, ontgoocheling) en wat voel jij (vb: angst, triestigheid, ...) (ook hier is het niet noodzakelijk om naar de totaliteit van de werken te luisteren. Naargelang de tijd waarover u beschikt, luister tenminste 1 à 2 minuten naar de 4 eerste voorgestelde werken (de bespreking kan al beginnen na 20 sec.))
Pantomime D. Kabalevski https://www.youtube.com/watch?v=JjIk2wp0Ys4
Valse Sentimentale P. Tchaïkovski https://www.youtube.com/watch?v=rUuusqy50yk
Rhapsodie in Blue G. Gershwin https://www.youtube.com/watch?v=ynEOo28lsbc
Also sprach Saratustra R. Strauss https://www.youtube.com/watch?v=3rzDXNQxjHs
Guillaume Tell (Ouverture) G. Rossini https://www.youtube.com/watch?v=xoBE69wdSkQ
Concerto pour clarinette (1ste deel) W.A. Mozart https://www.youtube.com/watch?v=2oNnugi3yLU
La mer C. Debussy https://www.youtube.com/watch?v=FOCucJw7iT8
The isle of the dead S. Rachmaninov https://www.youtube.com/watch?v=dbbtmskCRUY
Oefening 7: U kan voorstellen aan uw leerlingen nogmaals een stukje muziek mee te brengen, discuteer over de gevoelde emoties. Is het luisteren verandert? Is de woordenschat en de verbeelding meer gevarieerd?
7
4. Extra uitleg: muziek en emoties In het leven drukken we gemakkelijker emoties uit door bewegingen of woorden (spreek- en schrijftaal). In kunst worden de emoties anders uitgedrukt dan in het dagdagelijkse leven, dit maakt de perceptie ervan veel subjectiever. De bovenstaande oefeningen geven ons de mogelijkheid om de perceptie van deze emoties te verbreden, om de tools die er in muziek worden gebruikt beter te verstaan en om het luisteren actiever te beleven. Het onderwerp « emoties » geeft de mogelijkheid tot bespreken en overleggen met uw leerlingen. Om dit mogelijk te maken, kunt u bijvoorbeeld de klas in kleine groepen opsplitsen en de leerlingen in groepjes laten overleggen. Daarna kan de klasgroep weer samenzitten. U kunt ook, naar gelang de tijd en plaats waarover u beschikt, de banken in de klas anders plaatsen (in een U bijvoorbeeld).
1. Uitbreiding van de woordenschat. De 4 basisemoties zijn : vreugde verdriet angst woede De nuances: emoties kunnen anders ervaren worden naargelang de context.
Glimlachend, gelukkig, … nostalgisch, verloren, gekwetst, ... paniek, …. verontwaardigd, boos, irritant, melancholisch, ...
De waarnemingen:
warm, koud, moe, rustig, ...
Men kan gevoelens door verschillende middelen uitdrukken in beeldende kunst, literatuur, dans en muziek. 2. Welke middelen worden er gebruikt om emoties uit te drukken in muziek? In oefening 2 kan men opmerken dat de stem verandert naargelang de emotie die uitgedrukt wordt. Snel of traag spreken Veranderen van de stemintonatie: hoog of laag Het timbre van de stem verandert (schril, warm, ..) Luid of stil spreken 8
In muziek is dit hetzelfde: dit zijn de 4 parameters van de klank:
De snelheid De hoogte (hoog of laag) Het timbre De nuances
3. Emoties waarnemen door middel van beeld Om naar een meer subjectieve en dus meer abstracte perceptie van emoties te gaan is schilderkunst een leuke weg. Door in eerste instantie meer concrete beelden te bekijken (roepende personages, beeld van een familiefeest, …) kan men de gevoelens die de kunstenaar wou uitdrukken makkelijker ervaren. De leerlingen laten bewust worden welke middelen de kunstenaar gebruikt om een emotie uit te drukken zal hun perceptie ervan uitbreiden: kleur, vormen, … In de abstracte schilderkunst kan men zich uitsluitend op de gebruikte middelen baseren (kleur, vormen, ...) om een emotie te ervaren. Eens de leerlingen zich bewust zijn van deze middelen, zullen ze linken kunnen leggen naar meer concrete beelden (wit= sneeuw, koud, … gelaatsuitdrukking = verloren peroon, droevigheid, …). Niet iedereen zal hetzelfde ervaren (en dit is maar goed ook!), door de fantasiewereld te openen, verbreedt men het waarnemingsveld.
4. Terug naar de muziek Nu kunnen we terug gaan naar de muziek en letten op de gebruikte middelen om emoties uit te drukken: de nuances, de snelheid, het timbre, de hoogte van de klank. Net zoals in de schilderkunst, kunnen we een link leggen naar een concreter beeld naargelang wat we horen (vloeiend water, iemand die weent, oorlogscannonnen, …)
9
5. Weetjes ... Wist je dat … ... La Boutique Fantasque van O. Respighi eigenlijk balletmuziek is? geïnspireerd door pianostukken geschreven door Gioachino Rossini (1792-1868). Dit ballet gaat over het liefdesverhaal van twee mechanische poppen in een speelgoedwinkel https://nl.wikipedia.org/wiki/Ottorino_Respighi
... John Williams, de componist, dirigent en Amerikaans pianist, die de filmmuziek componeerde bij de scène Nimbus 2000 in Harry Potter, ook nog vele andere bekende Hollywoodfilms van muziek heeft voorzien: Star Wars, Superman, Indiana Jones, ET, Jurassic Park, enz...?
… in Final Fantasy II kan je de muziek horen uit het ballet Het Zwanenmeer van Tchaïkovski en in de III de Mondschein Sonate voor piano van L. von Beethoven
... de opnamen van de moordscène in de douche uit de Hitchcock-film 7 dagen duurde, oftewel een derde van de volledige draaitijd van de film (3 weken). Deze scène, met de snerpende vioolmuziek, koste 62.000 dollars!
... Dirk Brossé eerst trompet studeerde voordat hij dirigent werd?
……Het NOB onlangs op Tomorrowland heeft gespeeld? https://www.youtube.com/watch?v=TmS7QckTHkM
...je vriend kan worden van het Nationaal Orkest van België en van BOZAR via Facebook? https://www.facebook.com/NOB.ONB https://www.facebook.com/BOZAR-MUSIC
10
6. Verdere informatie 1. Het Nationaal Orkest van België Al 75 jaar vertolkt het NOB vol overgave symfonische muziek van vroeger en nu. De huidige muziekdirecteur Andrey Boreyko schenkt het orkest zijn kracht en een veelvoud aan emoties. De originele programmatie spreekt een breed publiek aan in concertzalen in België en het buitenland, maar vooral in de prestigieuze Henry Le Bœufzaal van het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten, waar het orkest zijn eigen concertreeks voorstelt in samenwerking met BOZAR MUSIC. Het orkest mocht al tal van wereldsterren begeleiden, zoals Bryn Terfel, Roberto Alagna, Anna Netrebko, Hélène Grimaud, Vadim Repin en Gidon Kremer. Er groeit bovendien een sterke band tussen het NOB en jonge, veelbelovende musici, en dat dankzij de samenwerking met de Muziekkapel Koningin Elisabeth en de Koningin Elisabethwedstrijd. Het NOB heeft al verschillende bekroonde cd’s op zijn naam staan en toerde al in Japan, Spanje, Zwitserland en, onlangs nog in Duitsland en Centraal-Europa. De critici waren alvast vol lof, waardoor het NOB verder kan bouwen aan zijn internationale roem.
2. Dirk Brossé, dirigent Geboren te Gent in 1960. Studeerde orkestdirectie aan de Musikhochschule te Keulen. Thans docent compositie en orkestdirectie aan de Hogeschool Gent. • Dirigeerde de meest befaamde binnen- en buitenlandse orkesten (London Symphony Orchestra, City of Birmingham Symphony Orchestra de orkesten uit Rotterdam, Madrid, Shanhai, Sint Petersburg, Boston,…). • Werkte samen met José Van Dam, Barbara Hendricks, Sabine Meyer, Alison Balsom, Maurane … Vruchtbaar componist in diverse genres, gaande van concerto’s tot filmmuziek. Belangrijkste werken: ‘La Soledad de América Latina’; de etno-klassieke symfonie ‘The Birth of Music’; het vioolconcerto ‘Sophia’; de muziek voor de film ‘Marie’ (beste Franstalige film, Festival van Venetië 1994) en andere musicals. Haihu Cycle 1 gebaseerd op teksten van H. Van Rompuy• Omvangrijke discografie. 2010: box van 6 CD’s Dirk Brossé, A Portrait in Music (EMI). • Benoemd tot cultureel ambassadeur voor Vlaanderen, kreeg verscheidene onderscheidingen onder andere de titel van Ridder in 2013. www.dirkbrosse.be
Deze educatieve bundel werd opgemaakt door Loreline De Cat – Jeunesses Musicales de Bruxelles - in opdracht van de jeugdafdelingen van het NOB en BOZAR (BOZARSTUDIOS)
11
7. Beelden
De Schreeuw van Edvard Munch (1893)
12
Le Déjeuner des Canotiers Auguste Renoir (1880)
13
L'Epave Théodore Géricault (1892)
14
Azincourt II (1965) Pierre-Willy De Muylder
15
Petit rêve de Dürer (2002) Dominiq Fournal
16
Composition Rose-Vert (1956) John Cluysenaar
17
8. Partners Het Nationaal Orkest van België en BOZAR worden gesubsidieerd door de federale regering en krijgen de steun van de Nationale Loterij Gemeenschappelijke institutionele partners
Structurele partners NOB
Gemeenschappelijke culturele partners
Mediapartners NOB
Gemeenschappelijke mediapartners
Partners BOZAR
82, bd d es B atignolles - 75017 Par is - FR ANCE Tél. : +33 ( 0)1 53 42 35 35 / F ax : + 33 (0)1 42 94 06 78 W eb : www.car reno ir.com GDF SU EZ Logot ype ver sion Qu adr i 11/07/2008 RÉFÉR ENCES C OULEUR B 80% C 100% Y 50% B 5
18
