Multimodale achterlandknooppunten in Nederland

Multimodale achterlandknooppunten in Nederland Een studie naar containeroverslagterminals in het achterland van Nederlandse zeehavens

Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid

M u lt im oda le a ch t e r la n dk nooppu n t e n in N e de r la n d Een st udie naar cont aineroverslagt erm inals in het acht erland van Nederlandse zeehavens

Kennisinst it uut voor Mobilit eit sbeleid

Johan Visser Jan Francke Hugo Gordij n

Herziene versie j uli 2012

An a lyse s va n m obilit e it e n m obilit e it sbe le id. D a t is w a a r h e t Ke n n isin st it u u t voor M obilit e it sbe le id ( KiM ) zich m e e be zigh ou dt . Als ze lfst a n dig in st it u u t bin n e n h e t m in ist e r ie va n I n fr a st r u ct u u r e n M ilie u ( I e n M ) m a a k t h e t KiM a n a lyse s va n m obilit e it e n m obilit e it sbe le id die door w e r k e n in de be le idsa fw e gin ge n . D e in h ou d va n de pu blica t ie s va n h e t KiM be h oe ft n ie t h e t st a n dpu t va n de m in ist e r e n / of de st a a t sse cr e t a r is va n I e n M w e e r t e ge ve n .

M u lt im oda le a ch t e r la n dk n ooppu n t e n in N e de r la n d

I nhoud

Sam envat t ing 5 1 1.1 1.2 1.3

I n le idin g 9 Beeld van acht erlandknooppunt en 9 Aanpak en afbakening 12 Leeswij zer 12

2 2.1 2.2 2.3 2.4

H e t a ch t e r la n dve r voe r va n con t a in e r s n u 1 5 De cont aineroverslag in de m ainport delt a 15 Acht erlandvervoer van en naar de zeehavens 17 Mult im odale voorzieningen 26 I nt ernat ionale cont ext 32

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Ve r w a ch t in ge n e n on t w ik k e lin ge n 3 7 Prognoses cont aineroverslag in de Nederlandse Zeehavens 37 Verwacht ingen overslag in het acht erland 40 Ont wikkelingen acht erlandknooppunt en 41 Ont wikkelingen in het cont inent ale goederenvervoer 45 Aandacht spunt 46

4 4.1 4.2 4.3

Op w e g n a a r e e n la n de lij k de k k e n d n e t w e r k 4 7 Ont brekende t erm inals: wit t e vlekken 48 Beschikbaarheid t erm inalcapacit eit 55 Ont wikkeling t ot hub in het cont inent ale vervoer 59

5

On ze k e r h e de n 6 5 Sum m ary 67 Lit erat uur 71

Bij la ge

A Be gr ippe n lij st 7 5

Bij la ge

B Te r m in a lloca t ie s 7 7

Bij la ge

C Gr oe ipe r ce n t a ge s e n in de x cij fe r s 8 1

Bij la ge

D Ove r sla g e n be sch ik ba r e ca pa cit e it in 2 0 0 8 , 2 0 2 0 e n 2 0 3 0 ( bij RC- e n GEsce n a r io) 8 3 Colofon 91

Pagina 3 van 91


Pagina 4 van 91


Sam envat t ing

Neder land heeft verschillende regio’s die op een t e grot e afst and van best aande cont aineroverslagt erm inals liggen, zoals Weert , West land, Flevoland, Devent erApeldoorn- Zut phen en de regio Tiel- Ede- Nieuwegein. I n deze gebieden zij n plannen voor nieuwe t erm inals. Als deze uit br eiding wordt gerealiseerd, ont st aat een nagenoeg landelij k dekkend net werk van regionaal verzorgende t erm inals. De overslagcapacit eit voor cont ainers in Nederland is op dit m om ent op regionaal niveau voldoende om aan de vraag t e kunnen voldoen. Rekening houdend m et geplande uit breidingen zal dat in 2020 en 2030 in de m eest e regio’s ook nog het geval zij n. De overslagcapacit eit is in de t oekom st onvoldoende om vooral bij hoge econom ische groei een gr oot schalige v erschuiving van wegvervoer naar vervoer per spoor en binnenvaart op t e vangen. De Europese am bit ies voor zo’n verschuiving van het vervoer over lange afst anden bieden m ogelij kheden voor Nederlandse overslagt erm inals om zich t e ont wikkelen t ot int ernat ionale vervoersknooppunt en. Knooppunt en voor goeder envervoer verbinden de zeehavens van Rot t erdam en Am st erdam m et het acht erland en vorm en in t oenem ende m at e de voorhaven of het verlengst uk van de havens. Mult im odale acht erlandknooppunt en kunnen bevorderen dat een grot er deel van de goeder en over het spoor en het wat er wordt vervoerd. Het Kennisinst it uut voor Mobilit eit sbeleid ( KiM) heeft onderzoek verricht naar de acht erlandknooppunt en. Het onderzoek geeft ant woord op de volgende vragen: • Zij n er locat ies in Nederland waar behoeft e is aan een nieuwe t erm inal ( wit t e vlekken) ? • Hoe ont wikkelen de best aande t erm inals zich ( beschikbare t erm inalcapacit eit ) ? • Zij n er t erm inals die zich ont wikkelen t ot ‘hub’, oft ewel schakel in het ( int ernat ionale) cont inent ale vervoer? Con t a in e r ve r voe r h a ve n Rot t e r da m be pa le n d Het gaat bij de acht erlandknooppunt en vooral om de overslagt erm inals voor cont ainers. Cont ainers worden in een zeehaven via een railt erm inal op een shut t let rein gezet of via een zeet erm inal op een cont ainerbinnenvaart schip. I n de buurt van de eindbest em m ing worden de goederen v ia een spoor- of binnenvaart t erm inal overgeslagen op een vracht aut o en naar de klant vervoerd. Met cont ainers van de klant die over zee m oet en worden vervoerd, gebeurt het zelfde in om gekeer de volgorde. Een t erm inal kan door zij n ligging ook een kruispunt zij n van goederenst rom en per spoor of binnenvaart . Dan kan zo’n t erm inal behalve eindpunt ook een ‘hub’ zij n in het acht erlandnet werk. Van de Nederlandse zeehavens die t ot de Rij n- Schelde Delt a behoren ( Rot t er dam , Moerdij k, Am st erdam , Vlissingen en Terneuzen) is de Rot t erdam se haven bepalend voor de ont wikkeling van het cont ainervervoer van en naar het acht erland. Daar worden verreweg de m eest e cont ainers overgeslagen. Ongeveer 66% van de cont ainers die in Rot t erdam aankom en, blij ft binnen Nederland; ongeveer 43% binnen de Randst ad. Naar schat t ing werd in 2008 3,8 m ilj oen TEU ( afm et ing van cont ainer, ‘t went y feet equivalent unit ’) vervoerd t ussen Rot t er dam en de rest van Nederland. Hiervan werd 0,9 m ilj oen TEU vervoerd via de binnenvaart , 0,4 m ilj oen TEU over het spoor en 2,5 m ilj oen TEU over de weg.

Pagina 5 van 91


Ach t e r la n dk n ooppu n t e n h e bbe n voor a l r e gion a a l ve r zor ge n de fu n ct ie Ongeveer 30% van de bedrij vent erreinen, m et t wee derde van de t ot ale bedrij fsopper vlakt e, heeft een spooren/ of een vaarwegaansluit ing. I n t ot aal 89 bedrij vent err einen m et een t ot ale om vang van 8.200 hect are hebben zelfs een spoor- én vaarwegaansluit ing. Voor het cont ainervervoer zij n vooral de aansluit ingen in de vorm van een overslagt erm inal relevant . Nederland heeft in het acht erland m eer dan 20 binnenvaart cont ainert erm inals, 4 spoort erm inals en 6 gecom bineer de binnenvaart - en spoort erm inals. Alle acht erlandt erm inals in Nederland zij n gericht op het vervoer van en naar de zeehaven Rot t erdam . De grot e cont aineroverslagt erm inals in Nederland hebben frequent e dienst en m et Rot t erdam . Het gaat dan om de gecom bineerde binnenvaart - en spoort erm inals zoals TCT Venlo en Tilburg, m aar ook om binnenvaart t erm inals zoals in Den Bosch, Oost erhout , Born, Alphen aan den Rij n en Ut recht en de spoort er m inals Coevorden en Veendam . Zowel deze grot e als de kleinere t erm inals hebben een regionaal verzorgende funct ie; zo’n 80% van de klant en bevindt zich in een verzorgingsgebied van 25 kilom et er. Nederland heeft in het acht erland nauwelij ks int ernat ionale knooppunt en voor spoorvervoer of binnenvaart . Venlo is zo’n int ernat ionaal knooppunt in wording. De zeehavens, m et nam e Rot t erdam , hebben de m eest e int ernat ionale verbindingen per spoor en binnenvaart . Rot t erdam ( RSC Waalhaven) dient als ‘hub’ voor int ernat ionaal cont inent aal vervoer. De belangrij kst e buit enlandse knooppunt en in het acht erlandnet werk van de Neder landse zeehavens zij n Duisburg, Ant werpen ( inclusief Willebroek) en Luik. Duisburg is ook een int ernat ionale ‘hub’. St e r k e gr oe i con t a in e r ove r sla g ve r w a ch t Voor de acht erlandknooppunt en zij n de belangrij kst e ont wikkelingen de groei van de cont aineroverslag in de zeehavens en de noodzakelij ke verschuiving in de vervoerwij ze. De verwacht ing van het Havenbedrij f Rot t erdam is dat de cont aineroverslag in Rot t erdam zal t oenem en van 10,8 m ilj oen TEU in 2008 naar m axim aal 34,6 m ilj oen TEU in 2040, dat wil zeggen een verdriedubbeling. Voor de Tweede Maasvlakt e geldt als doelst elling dat in 2035 m axim aal 35% van de cont ainers over de weg wordt vervoerd, 45% over wat er en 20% over het spoor. Als gevolg daarvan m oet het vervoer per spoor en binnenvaart verviervoudigen. Deze ont wikkeling is niet m ogelij k zonder groei van de acht erlandknooppunt en. Pla n n e n voor u it br e idin g ove r sla gca pa cit e it Er zij n op dit m om ent plannen die leiden t ot m eer acht erlandvervoer via binnenvaart en spoor. Het gaat om plannen voor nieuwe cont ainerbinnenvaart t erm inals in Alblasserdam , Weert , Tiel, Lelyst ad en Cuij k, en plannen voor nieuwe spoort erm inals in Geleen ( Chem elot ) en Valburg. Uit breidingen zij n gepland in Tilburg ( Railport Brabant ) , Venlo ( Railport Venlo) en bij de binnenvaart t erm inals van Wanssum , Nij m egen en Born. De geplande invest eringen in nieuwe t erm inals en uit breiding van best aande t erm inals leiden t ot een uit breiding van de overslagcapacit eit van 4,7 m ilj oen TEU t ot naar schat t ing 5,6 m ilj oen TEU. De organisat ie van het acht erlandvervoer verander t . Door sam enwerking ont st aan nieuwe concept en ( ext ended gat e, cont ainert ransferia) waarbij de acht erlandknooppunt en m eer als t oegangspoort en voor de zeehaven fungeren.

Pagina 6 van 91


Hierbij wordt vooral gebruik gem aakt van binnenvaart als vervoerwij ze, en in het geval van Venlo ook van spoorvervoer. De t erm inals in deze concept en onderscheiden zich van de andere, om dat zij een bovenregionale funct ie hebben voor het cont ainervervoer. ‘W it t e vle k k e n ’ Er zij n op dit m om ent locat ies in Nederland die op t e grot e afst and van een best aande t erm inal liggen, de zogenoem de wit t e vlekken. Om geving Weert en het West land zij n het m eest int eressant als pot ent iële t erm inallocat ie. Locat ies die gem iddeld scoren op econom ische pot ent ies en cont ainervolum es zij n: Flevoland, Devent er- Apeldoorn- Zut phen en de regio Tiel- Ede- Nieuwegein ( alle m et een concent rat ie van logist ieke act ivit eit en, oft ewel ‘logist ieke hot spot s’) . Voor al deze locat ies lopen t erm inalinit iat ieven. Doet inchem - Wint ersw ij k scoort ook gem iddeld, m aar is geen logist ieke ‘hot spot ’. De regio Kop van Noord- Holland heeft de logist ieke ‘hot spot ’ Alkm aar. Het t erm inalinit iat ief gaat daar niet door. Een lage econom ische pot ent ie voor een nieuwe t erm inal hebben de locat ies Zuidwest - Friesland, de grenszones FrieslandGroningen en Groningen- Drent he en Schouwen- Duiveland. Als de huidige plannen voor nieuwe t erm inals worden gerealiseerd, zij n er nauwelij ks nog wit t e vlekken. Door deze uit breiding ont st aat een net werk van regionaal verzorgende t er m inals dat nagenoeg landelij k dekkend is. Voldoe n de t e r m in a lca pa cit e it in de m e e st e r e gio’s De t ot ale t erm inalcapacit eit in het acht erland bedraagt op dit m om ent 4,7 m ilj oen TEU. Op regionaal niveau is de capacit eit van de t erm inals in principe voldoende voor de huidige vraag. Lokaal, dat wil zeggen bij een t erm inal, kan wel sprake zij n van een capacit eit sprobleem . Er is op dit m om ent ook voldoende capacit eit om een verschuiving van wegvervoer naar spoorvervoer en binnenvaart t e realiseren, uit gaande van bij voorbeeld een m inim um aandeel van 60% voor spoorvervoer en binnenvaart . De overslagcapacit eit inclusief de geplande uit breidingen per regio, is in principe t ot 2020 t oereikend om in de scenario’s van het Cent raal Planbureau m et lage en hoge econom ische groei aan de vraag t e kunnen voldoen. Uit zondering is de Zaanst reek. Ook in 2030 zal in de m eest e regio’s voldoende capacit eit beschikbaar zij n bij lage en hoge groei, m et opnieuw de Zaanst reek als uit zondering. I n het scenario m et hoge groei kom en Noord- Friesland, Noord- Overij ssel, de Veluwe en geheel NoordBrabant er als pot ent iële regionale knelpunt en bij . Ca pa cit e it sk n e lpu n t e n bij gr oot sch a lige ve r sch u ivin g n a a r spoor ve r voe r e n bin n e n va a r t Ondanks de geplande uit breidingen t reden er in 2020 wel knelpunt en op als we rekening houden m et een verschuiving van wegvervoer naar binnenvaart en spoor. Uit gaande van bij voorbeeld een m inim um aandeel van 60% voor binnenvaart en spoorvervoer zij n er in 2020 bij een lage econom ische groei knelpunt en in Overij ssel, de Veluwe, Overig Zeeland en Zuidoost - Noord- Brabant . Bij een hoge econom ische groei kom en daar de Zaanst reek en Midden- Lim burg bij . I n 2030 zullen bij hoge econom ische groei in nagenoeg alle regio’s knelpunt en opt reden. I n deze sit uat ie voldoen de geplande init iat ieven en uit breidingen in

Pagina 7 van 91


principe niet m eer. Een bet ere benut t ing m et 20% capacit eit swinst , bij voorbeeld door een 24/ 7- bediening, verbet er t de sit uat ie licht , m aar niet voldoende. M oge lij k h e de n voor in t e r n a t ion a le k n ooppu n t e n I n het cont inent ale vervoer van bulkgoeder en hebben spoor en binnenvaart een relat ief groot aandeel. Het cont inent ale vervoer van cont ainers over spoor en wat er is in Nederland echt er beperkt . Onder cont inent aal vervoer verst aan we vervoer van goederen m et een herkom st en best em m ing in Europa, inclusief het short seavervoer van en naar het Verenigd Koninkrij k. De Europese Com m issie wil dat t egen 2030 30% van het goeder envervoer over de weg over afst anden van m eer dan 300 kilom et er verschuift naar spoorvervoer en binnenvaart . Tegen 2050 zou dit m eer dan 50% m oet en zij n. Deze am bit ies bieden de acht erlandknooppunt en m ogelij kheden om zich t e ont wikkelen t ot int ernat ionale knooppunt en. Op basis van verschillende st at ist ische bronnen kan het aant al cont inent ale cont ainers worden geraam d op circa 200.000. Over het spoor spelen RSC Waalhaven en in m indere m at e Coevorden en Venlo al een rol in dit vervoer. Het int ernat ionale wegvervoer over m eer dan 300 kilom et er van lading die niet in cont ainers is opgeslagen door Nederlandse ondernem ingen, bedraagt in t ot aal 37 m ilj oen t on ( in 2009) . Ervan uit gaande dat er een bepaald volum e op j aarbasis m oet zij n voor een rendabele dienst , raam t het KiM de pot ent ie voor cont inent aal vervoer per spoor of binnenvaart op ongeveer 9,6 m ilj oen t on op j aarbasis. Bij na 65% hiervan heeft bet rekk ing op wegvervoer van en naar Duit sland en 25% op wegvervoer van en naar Frankrij k. De 10 regio’s m et de groot st e pot ent ie voor cont inent ale lading zij n: Rot t erdam , Overig West - Brabant , Twent e, Zuid- Lim burg, agglom erat ie Arnhem en Nij m egen, Zuidoost - Noord- Brabant , Noord- Lim burg, Midden- Noord- Brabant , Overig Groot Am st erdam en de Acht erhoek. Bij na 60% van de pot ent ie voor cont inent aal vervoer per spoor en binnenvaart is afkom st ig van of gaat naar deze regio’s. I n al deze regio’s is een cont ainert erm inal operat ioneel dan wel op een vrij kort e afst and in een aangrenzende regio t e vinden. De vervoersdienst en die op deze t erm inals worden aangeboden, zij n echt er veelal gericht op het vervoer van m arit iem e cont ainers van en naar de zeehavens. Het ont breekt op deze t erm inals aan kwalit at ief goede t r ansport dienst en per spoor en binnenvaart van en naar Europese ( cont inent ale) best em m ingen. On ze k e r h e de n De result at en in deze analyse zij n indicat ief. Er spelen t wee onzekerheden, nam elij k t oekom st onzekerheden en de beperkt e bet rouwbaarheid van de gebruikt e gegevens. Bij de prognoses kon het KiM regionale groeiverschillen en regionale verschuivingen in de keuze van de vervoerwij ze niet m eenem en. De inform at ie over de overslag en beschikbare capacit eit per t erm inal is niet volledig en beperkt bet rouwbaar. Daar waar gegevens niet beschikbaar waren, zij n deze geraam d.

Pagina 8 van 91


1

I nleiding

1 .1

Be e ld va n a ch t e r la n dk nooppu n t e n Acht erlandknooppunt en 1 m aken deel uit van het zogehet en m ainport net werk, het net werk dat de m ainport s van Rot t erdam en Am st erdam m et het acht erland verbindt . De beschikbaarheid van m ult im odale voorzieningen in zo’n knooppunt facilit eert het gebruik van binnenvaart en spoorverv oer in het vervoer t ussen havens en acht erland en draagt zo bij aan de bereikbaarheid van de m ainport s. De verwacht ing is dat de acht erlandknooppunt en v oor de ber eikbaarheid van de m ainport s en voor de Nederlandse econom ie als geheel st eeds belangrij ker worden. De locat ie van de knooppunt en is hierbij van belang. Een belangrij ke voorwaarde is dat knooppunt en zich ont wikkelen op de j uist e locat ies, dus waar voldoende vraag naar vervoer is. Bij het ont breken van m ultim odale voorzieningen in een regio kom t het int erm odaal vervoer niet van de grond. Een t eveel aan m ult im odale voorzieningen in een regio leidt echt er t ot onderlinge concurrent ie en t ast de rent abilit eit van t erm inals en vervoersdienst en aan. Het voorgaande geldt voor al voor de Nederlandse zeehavens, waar deze knooppunt en in t oenem ende m at e de voorhaven of het verlengst uk van de zeehavens vorm en. I n het acht erlandvervoer van lucht vracht van en naar de m ainport Schiphol zal ook sprake zij n van een acht erlandnet werk m et knooppunt en m aar speelt int erm odaal vervoer geen r ol van bet ekenis. Het acht erlandvervoer van m arit iem e cont ainers binnen Nederland groeit , vooral bij de binnenvaart . Dit vert aalt zich in grot ere overslagvolum es bij de best aande t erm inals en nieuwe overslagt erm inals in regio’s waar nog geen t erm inals zij n. De organisat ie van het acht erlandvervoer verandert , waardoor over slagt erm inals, zoals bij voorbeeld bij Moerdij k en Venlo, een grot ere rol spelen en t rim odaal ont sluit en ( wegvervoer, binnenvaart en spoorverv oer) om redenen van robuust heid en flexibilit eit belangrij k wordt . I n zich t in on t w ik k e lin g Aan het KiM is gevraagd inzicht t e geven in de ont wikkeling van acht erlandknooppunt en. Daarbij is gevraagd t e onderzoeken w elke knooppunt en zich nog verder ont wikkelen en waar nog knooppunt en ont breken ( ‘wit t e vlekken’) . Dit inzicht helpt de ont wikkeling van knooppunt en t e geleiden en indien m ogelij k t e st uren naar een t oekom st best endig net werk van acht erlandknooppunt en. Aa n le idin g Er zij n verschillende redenen om de ont wikkeling van acht erlandknooppunt en t e onderzoeken. De direct e aanleiding is de brief aan de Tweede Kam er over het beleidskader spoorgoeder enknooppunt en van 20 august us 2010 ( kam erst uk 29984 nr 230) . I n deze brief kondigt het m inist erie van I enM aan dat een verkenning st art naar de nut en noodzaak van een int egrale visie op het Nederlandse net werk van acht erlandknooppunt en voor het goederenvervoer. Het Adviesrapport van het Topt eam Logist iek uit 2011 sluit daarop aan m et het voorst el om m et een 1

Voor een t oelicht ing zie begrippenlij st in de bij lagen

Pagina 9 van 91


gem eenschappelij ke visie t e kom en van bedrij fsleven, havenbedr ij ven en ( regionale) overheden op een kernnet werk van acht erlandverbindingen ( weg, spoor, short sea en binnenvaart ) en m ult im odale overslagpunt en. Bij de behandeling van de I enM- begrot ing ( Mot ie Apt root , 23 novem ber 2011, nr. 18 ( 33000- XI I , 33000- A) ) heeft de Tweede Kam er een m ot ie ingediend waarin de regering wordt gevraagd in sam enwerking m et provincies en bedrij fsleven een landelij k dekkend plan voor overslagt erm inals voor weg- wat er- spoor op t e st ellen. Dat plan m oet in ieder geval beschrij ven waar overslagt erm inals wenselij k en m ogelij k zij n en het m oet een aanpak present eren hoe privat e invest eringen aant rekkelij k kunnen worden gem aakt , bij voorbeeld door het wegnem en van belem m eringen in regelgeving. De KiM- st udie draagt bij aan beleidsont wikkeling door relevant e inform at ie aan t e leveren. De KiM- st udie richt zich op het m ult im odale acht erlandnet werk van de Nederlandse zeehavens voor cont ainers. Reden daarvoor is dat de discussie over acht erlandverbindingen en acht erlandknooppunt en vooral het acht erlandvervoer van en naar de zeehavens van m arit iem e cont ainers bet reft . Bulkvervoer bet reft hoofdzakelij k punt - punt vervoer: er is nauwelij ks sprake van een net werk. Marit iem e cont ainers hebben vele best em m ingen in het acht erlandvervoer. Hier is wel sprake van een acht erlandnet werk, waarbij de cont ainert erm inals de knooppunt en in het acht erlandnet werk vorm en. De overslag van cont ainers zal naar verwacht ing verder groeien en j uist hiervoor is een m ult im odaal acht erlandnet werk van belang. Daarnaast is de verwacht ing dat dit acht erlandnet werk ook kan gaan dienen voor cont inent aal goederenver voer per spoor en binnenvaart . Toe lich t in g Het vervoer van m arit iem e cont ainers per spoor of binnenvaart van en naar het acht erland is als volgt ; Om m arit iem e cont ainers t ussen de zeehavens en het acht erland per spoor en per binnenvaart t e vervoeren zij n op beide locat ies overslagt erm inals nodig. Marit iem e cont ainers die van overzee aankom en worden in een zeehaven via een railt erm inal op een shut t let rein gezet of in de zeet erm inal op een cont ainerbinnenvaart schip geplaat st . De ont vanger of de eindbest em m ing heeft vaak geen eigen spoor of kade dus wordt de bet reffende cont ainer nabij de best em m ing via een spoor of binnenvaart t erm inal overgeslagen op een vracht aut o en naar de klant vervoerd. Zo’n t erm inal is dan een eindpunt voor de verplaat sing per spoor of binnenvaart schip. Voor de cont ainers die van de klant over zee m oet worden vervoerd, geldt dit verhaal in om gekeer de volgorde. De verplaat singsafst and v an de t erm inal over de weg naar de klant is over het algem een beperkt , alt hans in Nederland. Wordt de afst and t e gr oot dan is het aant rekkelij ker om recht st reeks van de zeehaven naar de klant t e rij den. Een acht erlandt er m inal heeft dus een beper kt regionaal verzorgingsgebied. Dit verzorgingsgebied kan variëren van enkele kilom et ers t ot t ient allen kilom et ers, afhankelij k van de afst and t ot de zeehaven en de aanwezigheid van andere t erm inals in de om geving. Een t erm inal kan m ogelij k een belangrij k kruispunt zij n van goederenst rom en per spoor of per binnenvaart doordat het ligt op een knooppunt van wegen- , spoor- of wat erwegver bindingen t ussen verschillende zeehavens en acht erlandregio’s. Als op zo’n locat ie de st rom en worden gebundeld of ont koppeld dan is zo’n t erm inal naast eindpunt ook een belangrij ke hub in het acht erlandnet werk.

Pagina 10 van 91


I n dit onderzoek wordt acht erlandknooppunt gedefinieerd als: Een locat ie m et een of m eerdere ( m ult im odale) t erm inals, die als hub of als eindpunt fungeren in het acht erlandvervoer van de m ainport s in een net werk m et direct e m ult im odale verbinding m et Rot t er dam en/ of de andere Nederlandse zeehavens en verbonden zij n ( zo m ogelij k m ult im odaal) m et de int ernat ionale econom ische cent ra in Noordwest - Europa. Er is een funct ionele en econom ische sam enhang t ussen de t erm inals en de in en rondom deze locat ie gelegen zones m et handel, product ie en logist ieke cent ra. De com m issie Kroes en de capacit eit sanalyse Binnenhavens ( Ecorys, 2010) hebben zich gebogen over een knooppunt indeling. Op basis van beide bronnen, wordt in deze st udie de volgende indeling gehant eerd: 1 Mainport knooppunt en, oft ewel de eerst elij nsknooppunt en van de com m issie Kroes ( 1991) . Dit zij n de zeehavengebieden ( bij voorbeeld Rot t erdam en Am st erdam ) m et een of m eerdere t erm inals. Bij voorbeeld een railservicecent rum of een binnenvaart cont aint erm inal dan wel een zeet erm inal waar ook binnenvaart wordt geladen en gelost . Zo m ogelij k zij n deze t erm inals t rim odaal ont slot en. 2 I nt ernat ionaal gericht e knooppunt en ( Hubs of t weedelij nsknooppunt en) . Deze knooppunt en hebben naast een verbinding m et een of m eerdere zeehavens ook m eerdere int ernat ionale verbindingen m et econom ische cent ra elders in Europa, waarm ee ze als schakel fungeren voor cont inent ale st rom en. De kenm erken van deze int ernat ionaal gericht e knooppunt en zij n: • Er zij n m ult im odale verbindingen m et de m ainport s. • Tevens zij n er m ult im odale verbindingen m et de econom ische cent ra elders in Europa. • De knooppunt en dienen hiervoor aan de int ernat ionale corridors/ TEN’s t e liggen. • Ze zij n zo m ogelij k t rim odaal ont slot en.

Figuur 1 .1 Knooppunt t ypen van de com m issie Kroes ( 1991)

3 Knooppunt en m et regionaal verzorgende funct ie ( derdelij nsknooppunt en. Deze zij n m ult im odaal ( wegvervoer, spoorvervoer of binnenvaart ) verbonden m et de m ainport s. Dit hoeft niet t rim odaal t e zij n. Ze zij n regionaal verzorgend, dus gelegen in een logist ieke regionale hot spot en/ of een product ie/ handelslocat ie. I n deze st udie gaat het vanwege de ligging in het acht erland om de int ernat ionaal gericht e knooppunt en en de knooppunt en m et een regionaal verzorgende funct ie.

Pagina 11 van 91


De om vang en funct ie van cont aineroverslagt erm inals, vooral de voor derden t oegankelij ke ( openbar e) t erm inals is bepalend voor een knooppunt . Om deze reden wordt in dit onderzoek vooral ingezoom d op de ont w ikkeling van deze cont ainert erm inals. Privat e ( niet voor derden t oegankelij ke) t erm inals worden buit en deze beschouwing gelat en. De gebruikt e begrippen st aan in een begrippenlij st ( zie bij lage) t oegelicht . 1 .2

Aa n pa k e n a fba k e n in g I n de st udie is de huidige sit uat ie inzake openbar e ( voor derden t oegankelij ke) cont ainert erm inals binnen Nederland en de ont wikkeling daarvan in kaart gebracht . Hierbij st onden de volgende vragen cent raal: • Waar ont breken nog t erm inals ( de wit t e vlekken) voor een landelij k dekkend net werk? • Hoe ont wikkelen zich de overslagvoorzieningen in de acht erlandknooppunt en? o Welke ont wikkelingen zij n van invloed en wat zij n daarvan de consequent ies? o Sluit de capacit eit aan bij de verwacht e vraag naar overslag? o Zij n de acht erlandknooppunt en voldoende t rim odaal ont slot en? • Zij n er t erm inals die zich ont wikkelen t ot hub in het cont inent aal vervoer? I n deze st udie is voornam elij k gebruik gem aakt van eerder e st udies, zoals van de com m issie Kroes ( 1991) . Recent elij k zij n er m eerdere invent ariserende st udies uit gevoerd, zoals door NEA ( Nut en noodzaak van een nieuw knooppunt enbeleid goederenver voer, j anuari 2010) , Ecorys ( 2010) en de RnR Group ( 2011) . TNO heeft in 2009 in opdracht van het voorm alige m inist erie van Econom isch Zaken ( nu m inist erie van ELI ) en het voorm alige m inist erie van Verkeer en Wat erst aat de logist ieke hot spot s in kaart gebracht . De relevant e ont wikkelingen die de ont wikkeling van acht erlandt erm inals beïnvloeden zij n geïnvent ariseerd. Het gaat om de t e verwacht en groei in de m arit iem e cont ainerst rom en van en naar Nederland over zee en de groei van goederenst rom en via binnenvaart en spoorvervoer over land, invest eringen en andere init iat ieven in de zeehavens en in de acht erlandcont ainert erm inals. Vervolgens is op basis van analyses nagegaan in hoeverre het best aande net w erk van t erm inals voldoende landelij k dekkend is en er t erm inals ont breken ( wit t e vlekken) . Daarbij is gebruik gem aakt van ruim t elij ke analyses m et behulp van ARC GI S. Aan de hand van prognoses over de t oekom st ige overslag van cont ainers in Nederland is nagegaan waar m ogelij k capacit eit sknelpunt en ont st aan. Om t e bepalen of cont inent aal vervoer een pot ent iële m arkt is voor deze acht erlandt er m inals, is aan de hand van CBS- st at ist ieken op basis van m eerdere crit eria per regio het vervoersvolum e geschat . Er ont breken veel gegevens over overslag op binnenvaart cont ainert erm inals en het beschikbare m at eriaal is weinig bet rouwbaar. Dit bet ekent dat zoveel m ogelij k gebruik gem aakt is van het m at eriaal dat wel beschikbaar is.

1 .3

Le e sw ij ze r Allereerst wordt op basis van beschikbare inform at ie in hoofdst uk 2 het huidig kaart beeld geschet st van cont ainert erm inals in Nederland.

Pagina 12 van 91


Vervolgens worden in hoofdst uk 3 de ont wikkelingen beschreven die voor de acht erlandknooppunt en relevant zij n, zoals de t e verwacht en groei in de m arit iem e cont ainerst rom en van en naar Nederland over zee en de groei van goeder enst rom en via binnenvaart en spoor over land, invest eringen en andere init iat ieven in de zeehavens en in de acht erlandcont ainert erm inals. I n hoofdst uk 4 wordt onderzocht of er binnen Nederland locat ies zij n waar behoeft e is aan een nieuwe t erm inal ( wit t e vlekken) , hoe de best aande t erm inals zich ont wikkelen en of er t erm inals zij n die zich ont wikkelen t ot hub in het cont inent aal vervoer.

Pagina 13 van 91


Pagina 14 van 91


2

Het acht erlandvervoer van cont ainers nu • •

•

•

•

2 .1

De cont ainer overslag in de zeehaven Rot t erdam is de bepalende fact or voor de ont wikkeling van het acht erlandnet werk ( paragr aaf 2.1) . Daar worden de m eest e cont ainers overgeslagen op binnenvaart en spoor. Ongeveer t wee der de van de cont ainer s blij ft in Nederland ( paragraaf 2.2) . Naar schat t ing werd in 2008 3,8 m ilj oen TEU vervoerd t ussen Rot t erdam en de rest van Nederland, waarvan 0,9 m ilj oen TEU m et de binnenv aart en 0,4 m ilj oen TEU per spoor. Vooral de binnenvaart lukt het om een aandeel t e verwerven in het m arit iem e cont ainer vervoer binnen Neder land, nam elij k 23% . Ongeveer 30% van de bedrij vent erreinen hebben een spooren/ of een vaarwegaansluit ing ( paragraaf 2.3) . I n t ot aal 89 bedrij vent erreinen m et een t ot ale om vang van 8 200 ha hebben een wat eren een spooraansluit ing. Voor het cont ainervervoer is vooral de overslag op de cont ainert er m inals relevant . Nederland heeft naast t rim odale voorzieningen in de zeehavengebieden ( Rot t er dam , Am st er dam , Vlissingen/ Terneuzen en Moerdij k) in het acht erland m eer dan 20 binnenvaar t cont ainert erm inals, 4 spoort erm inals en 6 t rim odale t erm inals. Zowel de grot e als de kleinere t erm inals hebben een regionaal- verzorgende funct ie. Neder land heeft op dit m om ent nauwelij ks t weedelij nsknooppunt en oft ewel int ernat ionale hubs voor spoor of binnenvaart in het acht erland. De zeehavens, m et nam e Rot t erdam , hebben de m eest e int ernat ionale verbindingen per spoor en binnenvaart , waarbij Rot t erdam ( RSC Waalhaven) als hub voor cont inent aal vervoer dient . De belangrij kst e buit enlandse acht erlandknooppunt en ( paragraaf 2.4) in het acht erlandnet werk van de Nederlandse zeehavens zij n Duisburg NeussDüsseldorf, Ant werpen, Willebroek en Luik. Duisburg is daarm ee ook de int ernat ionale hub of het t weedelij ns knooppunt in het acht erlandnet werk.

D e con t a in e r ove r sla g in de m a in por t de lt a Marit iem e cont ainers vert rekken uit of kom en aan in zeehavens. De cont ainers die over zee aan kom en bevat t en goederen die elders zij n geproduceerd, m et nam e in Azië, en hebben een best em m ing in Nederland of elders in Europa. H e t ze e h a ve n n e t w e r k Het st art punt van het acht erlandnet werk zij n de Nederlandse zeehavens die t ot de Mainport Delt a/ Rij n- Schelde Delt a horen, oft ewel Rot t erdam , Moerdij k, Am st erdam , Vlissingen en Terneuzen. De Belgische zeehavens, zoals Ant werpen, die ook t ot de Mainport Delt a worden ger ekend, vallen buit en deze beschouwing.

Pagina 15 van 91


Figuur 2 .1 Zeehavenregio’s in Europa Bron: Theo Not t eboom ( I TMMA - Univ. of Ant werp and Ant werp Marit im e Academ y) present ed at ‘Seaport Com pet it ions and Hint erland Connect ions’, Round Table, OECD/ I TF 2008.

Ove r sla gcij fe r s ze e vr a ch t Bij de overslag in zeehavens gaat het om verschillende goederenst rom en, grofweg in t e delen in bulkgoed en cont ainers. De volgende t abel laat de overslag zien voor de perioden van 2001 t ot 2005 en 2006 t ot 2010. De overslag groeit gem iddeld 2,7- 2,8% per j aar. Ta be l 2 .1

Ove r sla g in

Ont wikkeling zeevracht

N e de r la n dse

2001- 2010.

ze e h a ve n s

Bron: Francke et al,

2001

2001-2005

2010

2006-2010

Volum e ( m ln

Groei ( % pj )

Volum e ( m ln

Groei ( % pj )

t on)

2010.

Tot aal

486,7

t on) 2,8

555,0

2,7

Juist in de cont aineroverslag vindt de groot st e groei plaat s. De cij fers over de cont aineroverslag in de Nederlandse zeehavens, uit gedrukt in TEU, lat en zien dat Rot t erdam v eruit de groot st e cont ainerhaven in Nederland en Europa is.

Pagina 16 van 91


Figuur 2 .2 Ont wikkeling aant al cont ainers ( TEU)

2

per

haven Bron: Havenraad

Ta be l 2 .2

M a r it ie m e con t a in e r s [ x 1 0 0 0 TEU)

Marit iem e cont ainer-

Rot t erdam

overslag in de Nederlandse zeehavens. Bron: KiM- bewerking Nat ionale Havenraad en

H u idige ca pa cit e it ( 2 0 0 9 ) 12500

Am st erdam

950

Vlissingen- Ter neuzen

150

Moerdij k

1400

ABN- AMRO ( 2009) .

Het vervoer van cont ainers van en naar het zeehavengebied Rot t erdam is dan ook bepalend voor de ont wikkeling van het acht erlandnet werk en de acht erlandknooppunt en v an de Nederlandse zeehavens. 2 .2

Ach t e r la n dve r voe r va n e n n a a r de ze e h a ve n s Het acht erland is het gebied dat door de haven wordt bediend. Acht erlandvervoer is gedefinieerd als het goederenvervoer t ussen de zeehavens en dist ribut iecent ra en/ of de eindgebruiker voor de im port st rom en en t ussen zeehaven en fabrikant voor de export st rom en ( ABN- AMRO, 2010) . Het acht erlandvervoer van en naar de zeehavens best aat uit : • wegvervoer; • binnenvaart ; • spoorvervoer ; • buisleidingvervoer; • kust vaart ( short sea) . I n deze paragraaf kom t het acht erlandnet werk, de vervoerwij zekeuze en de herkom st en en best em m ingen in het achterlandvervoer van m arit iem e cont ainers aan de orde.

2

Twent y foot equiv alent unit ; een cont ainer is doorgaans 1 of 2 TEU

Pagina 17 van 91


Ach t e r la n dn e t w e r k Het acht erlandnet werk is een com binat ie van de hoofdverbindingsassen ( het TEN- T kernnet werk) en een wij dvert akt net wer k van regionale en lokale rout es. I n de volgende afbeelding zij n de net werken per m odalit eit en de benut t ing weergegeven.

Figuur 2 .3 Acht erlandnet werken wegen, vaarwegen en spoor. Bron: RWS, Buck Consult ant s en Minist erie I en M ( 2012)

Pagina 18 van 91


Pagina 19 van 91


Ve r voe r w ij ze k e u ze in he t a ch t e r la n dve r voe r De keuze van de vervoerwij ze voor m arit iem e cont ainers over land is t ussen wegvervoer, binnenvaart en spoorverv oer. Hierbij m oet worden opgem erkt dat niet alle in de zeehavens overgeslagen cont ainers over land worden aan- of afgevoerd. Meer dan een derde van alle deepsea cont ainers van en naar Rot t erdam wor den via short sea ( kust vaart ) door gevoerd naar m et Rot t erdam via zee verbonden acht erland, m et het Verenigd Koninkrij k als belangrij kst e best em m ing. Het aandeel zee- zee door voer neem t st eeds ver der t oe.

2006

Ta be l 2 .3 Aant al cont ainers x

Zee- zee

1.000 en aandeel zee-

doorvoer

zee doorvoer en

Van en naar

acht erlandvervoer in

acht erland

haven Rot t erdam .

Tot aal

%

2007

%

2008

%

2009

%

2010

%

1.400

23,9

1.647

25,4

1.809

27,9

1.768

30,0

2.324

34,4

4.469

76,1

4.843

74,6

4.685

72,1

4.132

70,0

4.423

65,6

5.869

100

6.490

100

6.494

100

5.900

100

6.747

100

Bron: HbR.

Ook het acht erlandvervoer over land neem t j aarlij ks t oe. Het j aar 2010 laat na de dip in 2009 weer een st ij ging zien. I n m ilj oenen cont ainers uit gedrukt , heeft het acht erlandvervoer over land zich nog niet van de krediet crisis herst eld; 4,4 m ilj oen cont ainers in 2010 t en opzicht e van een t op van 4,8 m ilj oen cont ainers in 2007 ( HbR, 2011) . Ta be l 2 .4 Aant al cont ainers x 1.000 per m odalit eit acht erlandvervoer in haven Rot t erdam . Bron: HbR.

2006 Binnenvaart Spoorvervoer

1.364

% 30,5

2007 1.471

% 30,4

2008 1.413

% 30,2

2009

%

1.371

33,2

2010

%

1.462

33.0

486

10,9

537

11,1

596

12,7

452

10,9

441

10,0

Wegvervoer

2.619

58,6

2.835

58,5

2.676

57,1

2.309

55,9

2.520

57,0

Tot aal

4.469

100

4.843

100

4.685

100

4.132

100

4.423

100

acht erland

Het aandeel van het wegvervoer is t ussen 2001 en 2010 licht afgenom en, van 61% in 2001 naar 57% in 2010. Van de cont ainers ging in 2001 8,5% per spoor en 30,5% per binnenvaart . Het aandeel van de binnenvaart nam t ussen 2001 en 2010 t oe t ot 33% . Tot 2008 nam het aandeel spoorvervoer snel t oe t ot bij na 13% , m aar in 2009 en 2010 daalde dit t ot het huidige percent age van 10% ( figuur 2.4) .

Pagina 20 van 91


Figuur 2 .4 Cont ainers van en naar het acht erland, inclusief zee- zeevervoer in de periode 2006- 2010 ( x 1.000 cont ainers) . Bron: HbR.

Figuur 2 .5 Acht erland van m ainport Rot t erdam obv reist ij den t en opzicht e van Ant werpen en Ham burg. Bron: eigen

De Nederlandse zeehavens zij n vooral in het st room gebied van de Rij n concurrerend t en opzicht e van Belgische en Duit se havens. De volgende afbeelding geeft daarvoor enige indicat ie, en wel op basis van de reist ij dverhoudingen voor Rot t erdam in vergelij king m et Ant werpen en Ham burg voor binnenvaart , wegen spoorvervoer ( zie ook Rom ij nsen, 2010) . Voor een uit gebr eidere analyse van het acht erlandvervoer kan worden verwezen naar NEA ( 2005) .

berekeningen obv NEAgegevens.

Het acht erland kan worden verdeeld in een binnenlands en een buit enlands deel.

Pagina 21 van 91


I n t e r n a t ion a le a ch t e r la n d Ongeveer een derde van de cont ainers ( voor Rot t erdam ) heeft een buit enlandse herkom st of best em m ing ( ABN- AMRO, 2008) . De percent ages van de verschillende landen st aan in de volgende t abel. Ta be l 2 .5

Ach t e r la n d

Cont ainervervoer

Nederland

Rot t erdam naar acht er-

Frankrij k

1,0

land, 2007 ( in % ) .

Duit sland

15,3

Bron: ABN- AMRO,

I t alië

2008.

België

Rot t e r da m 66,1

2,0 13,1

Zwit ser land

1,5

Overig

1,1

Tot aal

100

Er is niet voldoende inform at ie beschikbaar om de ont wikkeling in de t ij d van het aandeel per land en daarin de verdeling t ussen de m odalit eit en t e kunnen schet sen. Het acht erland verschilt per m odalit eit ( ABN- AMRO, 2010) . Het vervoer over de weg bet reft voornam elij k best em m ingen op kort e afst and ( m inder dan 150 kilom et er) of best em m ingen waar spoorvervoer en binnenvaart onvoldoende alt ernat ief bieden, zoals Frankrij k. De binnenvaart is de belangrij kst e vervoerwij ze in de cont ainerst room naar België en Duit sland. Het bet reft de Maascorridor en de Rij ncorridor van Nederland via Duit sland naar Zwit serland en de corridor Rot t er dam - Ant werpen. Bij spoorvervoer gaat het vooral om Duit sland, Zwit serland en I t alië. Bin n e n la n dse a ch t e r la n d Ongeveer 66% van de cont ainerst rom en van Rot t erdam blij ft binnen Nederland ( ABN- AMRO, 2008) . Daarbij geldt dat ongeveer 43% van de cont ainerst rom en die in de zeehaven van Rot t erdam aankom en binnen de Randst ad blij ft ( NEA, 2008) . I n 2008 wer d binnen Nederland naar schat t ing ( Defares, 2011) 3,8 m ilj oen TEU vervoerd van en naar de zeehaven van Rot t erdam . Daarvan ging ongeveer 65% over de weg. Ta be l 2 .6

M oda lit e it

Aant al TEU x 1.000 per

Binnenvaart

m odalit eit acht er-

Spoorvervoer

landvervoer binnen

Wegvervoer

2.523

Nederland van en naar

Tot aal

3.861

Va n e n n a a r Rot t e r da m , 2 0 0 8 892 446

de haven van Rot t erdam . Bron: Defares, 2011 obv CBS ( 2009) en

De volgende afbeelding ( figuur 2.6) geeft de cont ainerst rom en weer t ussen de haven van Rot t erdam en de overige regio’s. Met nam e de cont ainerst room t ussen Rot t erdam en de zuidelij ke regio’s is aanzienlij k.

RailCargo ( 2010) .

Pagina 22 van 91


Figuur 2 .6 Marit iem e cont ainerst rom en van en naar de corop- regio’s in 2008 per vervoerwij ze ( in TEU) . Bron: HBR, bewerking KiM

Daarnaast is er acht erlandvervoer t ussen Nederland en Ant werpen. De binnenvaart heeft daarin een belangrij k aandeel, m et nam e in het cont ainervervoer t ussen Rot t erdam en Ant werpen ( zie volgende t abel) .

Pagina 23 van 91


Ta be l 2 .7

M oda lit e it

Aant al TEU x 1.000 per

Aa n de e l pe r

Va n e n n a a r

N e de r la n d

Tu sse n

ve r voe r w ij ze

An t w e r pe n

( e x cl

Rot t e r da m e n

( in clu sie f

Rot t e r da m )

An t w e r pe n 622

m odalit eit

Rot t e r da m )

acht erlandvervoer binnen Nederland van

Binnenvaart

en naar de haven van

Spoorvervoer

Ant werpen ( 2007) .

Wegvervoer

Bron: Defares ( 2011) .

Tot aal

64 %

983

360

4 %

58

0

58

32 %

499

422

77

100 %

1.539

782

757

Ten aanzien van het vervoer t ussen Rot t erdam en de Nederlandse regio’s vindt de groei vooral in de binnenvaart plaat s. Opvallend is bij voorbeeld de groei in de binnenvaart op Hengelo en Alphen aan den Rij n. Bij het spoorver voer is een wisselend beeld t e zien. Het vervoer naar het noorden ( Leeuwar den, Coevorden en Veendam ) en Zuid- Lim burg ( Born) is afgenom en. Het vervoer van en naar NoordBrabant en Noord- en Zuid- Lim burg neem t t oe. Van spoorvervoer zij n m eerj arige gegevens bekend over de cont aineroverslag ( figuur 2.7) . Van binnenvaart zij n deze gegevens niet bekend. Wel zij n gegevens ( figuur 2.8) bekend over het vervoer van cont ainers over de belangrij ke corridors ( bron: RWS- DVS) .

Pagina 24 van 91


Figuur 2 .7 Aant al gehandelde cont ainers per railt erm inal in 20042011 ( x 1.000) . Bron: Railcargo, 2011.

Pagina 25 van 91


Figuur 2 .8 Cont ainervervoer op de Nederlandse vaarwegen in 2007 en 2010 ( in TEU) . Bron: RWS- DVS, 2011.

2 .3

M u lt im oda le voor zie n in ge n I n deze paragraaf kom en de huidige overslagvoorzieningen in Nederland aan de orde.

Pagina 26 van 91


Spoor - of va a r w e ga a n slu it in g Een groot deel van de bedrij vent erreinen hebben een spooren/ of vaarwegaansluit ing. Van de 3700 bedrij vent erreinen in Nederland, in t ot aal 77 500 ha ( op basis van I BI S 2009) , is het volgende t e zeggen: • 676 bedrij vent erreinen, in t ot aal 23 700 ha, hebben enkel een spooront sluit ing, waarvan 621 een aansluit ing hebben die in gebruik is door part iculiere part ij en. • 350 bedrij vent erreinen, in t ot aal 20 000 ha, hebben een kade voor overslag. • 89 bedrij vent erreinen, in t ot aal 8 200 ha, hebben een wat eren een spooraansluit ing. Dit bet ekent dat 30% van de bedrij vent erreinen, die sam en wel t wee derde van de t ot ale bedrij fsoppervlakt e beslaan, een spooren/ of vaarwegaansluit ing heeft .

Figuur 2 .9 Laad- en losplaat sen voor spoorvervoer in Nederland. Bron: ProRail, bewerking Rail Cargo.

Pagina 27 van 91


Bij de bedrij vent erreinen m et een spooraansluit ing gaat het in veel gevallen om een privat e spoor aansluit ing. Dat is een privat e bedrij fsaansluit ing op het spoornet waar goederen van één verlader ( of logist ieke dienst verlener) direct kunnen worden overgeladen op het spoor. Daarnaast zij n er openbar e laad- en losplaat sen ( Lalo) , een openbar e plaat s in eigendom en beheer bij ProRail, waar goeder en ( t ussen weg en spoor) van verschillende verladers kunnen worden overgeladen. Ten slot t e zij n er spoort erm inals, zoals cont ainert erm inals, railport s en t rim odale t erm inals waar naast spooroverslag eveneens binnenvaart overslag plaat svindt . Deze fungeren als

Figuur 2 .1 0 Binnenhavens in Nederland. Bron: TNO, 2003.

overslagbedrij ven voor goeder en t ussen weg en spoor m et een niet - discrim inerende t oegang ( Hofst ra, 2010) . Cont ainers worden vervoerd naar zowel cont ainert erm inals als privat e spooraansluit ingen ( figuur 2.9) . De m eest e cont ainers worden overgeslagen op de cont ainert erm inals. Om deze reden beperken we ons in deze invent arisat ie t ot de cont ainert erm inals.

Pagina 28 van 91


Ten behoeve van de binnenvaart kennen we in Nederland zo’n 389 binnenhavens ( figuur 2.10) . Deze zij n t e onderscheiden aan de hand van hun funct ie( TNO, 2003) : • m ult ifunct ionele binnenhaven; • indust riehaven; • agrohaven; • zand- en grindhaven; • cont ainerhaven. Ook hier beperken we ons bij de binnenvaart t ot cont ainert erm inals. Con t a in e r t e r m in a ls I n Nederland zij n er m eer dan 20 binnenvaart - cont ainert erm inals, 4 railt erm inals en ongeveer 6 t rim odale t erm inals in het acht erland ( figuur 2.11) .

Figuur 2 .1 1 Cont ainert erm inals ( voor derden t oegankelij k) in Nederland. Bron: diverse st udies.

Pagina 29 van 91


Trim odale t erm inals zij n cont ainert erm inals m et een eigen binnenvaart - en spooroverslagfacilit eit . Deze t rim odale t erm inals zij n t e vinden in Born, Oss, St ein, Tilburg, Veendam en Venlo en in de zeehavens ( Am st erdam , Moerdij k, Vlissingen/ Terneuzen en Rot t erdam ) . Hierbij m oet worden opgem erkt dat niet alle t erm inals ook van beide verbindingen gebruik m aken. Daarnaast zij n er een paar locat ies waar zowel een binnenvaart t er m inal als een spoort erm inal is, m aar die door verschillende organisat ies worden beheerd. Bij voorbeeld Groningen ( Veendam en West er broek) , Coevorden en Terneuzen. Veghel en Oost erhout hebben de pot ent ie om t rim odaal t e worden. I n t ot aal m oet en er t enm inst e 89 bedrij vent erreinen zij n m et in de nabij heid een laad- en losplaat s voor spoor en waar een kade aan vaarwegen aanwezig is. I n noodsit uat ies of bij verdere groei van cont ainerst rom en kunnen ook deze voorzieningen gebruikt worden. De t erm inals kunnen zowel verbindingen hebben m et de zeehavens als m et Europese best em m ingen ( cont inent aal vervoer) . Dit geldt in het bij zonder voor de t erm inals m et een railverbinding. De t erm inals zij n verder t e onderscheiden naar kleinere en grot er e t erm inals, oft ewel in t erm en van Decisio ( 2002) ‘low- profile’ en ‘full- service’ t erm inals. De kenm erken zij n: • De kleinere t erm inals: alleen m obiele kranen, zoals reach st ackers, geen depot m ogelij kheden, geen reguliere of beperkt e dienst ( m inder dan 3 keer per week) en beperkt e overslag ( m inder dan 20.000 cont ainers per j aar) . • De grot ere t erm inals: vast e kranen, dagelij kse lij ndienst en en aanzienlij ke overslag ( m eer dan 20.000 cont ainers per j aar) . Het net werk van t erm inals heeft zich in de afgelopen t ien j aar in heel Nederland ( en vooral in Noord- Brabant en Lim burg) ont wikkeld. De m eest e van deze cont ainert erm inals worden gebruikt voor de overslag van cont ainers van en naar Rot t erdam , alsook Ant werpen en Am st erdam ( zie figuur 2.12) . De t erm inals bedienen bedrij ven in de om geving van zo’n knooppunt . De funct ie is regionaal verzorgend. Zo’n 80% van de klant en bevindt zich binnen een verzorgingsgebied van 25 kilom et er ( Hofst ra, 2010) . Bij deze klant en gaat het om goederen in cont ainers voor de export , im port of de Europese dist ribut ie van goederen. Slecht s enkele t erm inals hebben verbindingen m et andere int ernat ionale best em m ingen. Per spoor gaat het om Venlo, Coevorden en Veendam ( t ussenst op) . Naar verwacht ing zullen de nieuwe railt erm inals Railport Brabant en Chem elot de kom ende j aren eveneens int ernat ionale best em m ingen aanbieden. Diverse binnenvaart t erm inals in het zuidelij k deel van Nederland hebben een verbinding m et Ant werpen. De binnenvaart t erm inal in Venlo heeft t evens een reguliere binnenvaart verbinding m et Luik. Vooral de zeehavens, voornam elij k Rot t erdam , hebben int ernat ionale verbindingen per spoor en binnenvaart . Rot t erdam fungeert daarbij als een int ernat ionale hub ( ook voor cont inent ale st rom en) .

Pagina 30 van 91


Figuur 2 .1 2 Met rokaart t ussen de zeehavens en Nederlandse acht erlandknooppunt en via spoor en binnenvaart . Bron: KiM obv verschillende bronnen. Voor een act ueel overzicht : zie: ht t p: / / www.bureauvoorl icht ingbinnenvaart .nl/ m aps/

De beschikbare overslagcapacit eit op de inlandt erm inals is geschat op 4,7 m ilj oen TEU op j aarbasis ( Defares, 2011) . De volgende afbeelding geeft een ram ing van de t erm inalcapacit eit per regio.

Pagina 31 van 91


Figuur 2 .1 3 Overslagcapacit eit op inlandt erm inals per COROP- regio in 2011. Bron: Defares, 2011, bewerkt door KiM

2 .4

I n t e r n a t ion a le con t e x t De sit uat ie van de cont ainert erm inals in onze buurlanden is om m eerder e redenen relevant . Het is bij voorbeeld denkbaar dat de gr ensst reek ook kan worden bediend door Belgische en Duit se t erm inals. Daarbij kan er sprake zij n van concurrent ie. Belangrij ker is dat buit enlandse t erm inals een funct ie kunnen hebben voor de Nederlandse zeehavens, bij voorbeeld Duisburg als acht erlandhub voor Rot t erdam . De verder weg gelegen t erm inals in België en Duit sland ( en verder) zij n belangrij k voor de reikwij dt e van het acht erland van de Neder landse zeehavens. Hier kij ken we alleen naar de sit uat ie in België en Duit sland.

Pagina 32 van 91


Be lgië België heeft in t ot aal 19 t erm inals ( Macharis et al, 2011) , oft ewel 6 railt erm inals, 7 binnenvaart t erm inals en 6 t rim odale t erm inals. De m eest e liggen t en oost en en zuidoost en van Ant werpen, dus vlakbij de Nederlandse gr ens. Naar verwacht ing worden de k om ende j aren verschillende nieuwe t erm inals gerealiseerd, t e wet en t wee binnenvaart t erm inals in Tournai en in Pecq en m eerdere t rim odale t erm inals, nam elij k in La Louvière, Ghlin, Oupeye en Sam breville ( Macharis et al, 2011) .

Figuur 2 .1 4 I nlandt erm inals in België Bron: Macharis et al. ( 2011) .

I n België werd in 2007 0,5 m ilj oen TEU overgeslagen op binnenvaart cont ainert erm inals en bij na 0,3 m ilj oen TEU op spoorcont ainert erm inals ( Macharis et al., 2009) . België past een eigen ext ended gat eway concept t oe. Volgens het Vlaam s I nst it uut Logist iek ( Macharis, 2011) wordt daarm ee beoogd het creëren van zogenaam de ext ended gat eways op bepaalde logist ieke hot spot s: acht erlandlocat ies m et dezelfde kenm erken als de zeehavens die de invest eerder dezelfde m ogelij kheden en dienst verlening bieden als een locat ie in de zeehaven en die via snelle en frequent e m ult im odale verbindingen m et de zeehavens zij n verbonden. De Belgische overheid ( de federale overheid, Vlaanderen en Wallonië) st im uleert int erm odaal vervoer door een subsidie voor het binnenlands vervoer van cont ainers per spoor en binnenvaart en bij spoor nieuwe int ernat ionale spoorverbindingen over een afst and van 120 kilom et er m et wekelij kse frequent ie ( NEA, 2010) . De subsidie bij spoorvervoer bedraagt een vast bedrag per cont ainer ( 22 euro) en een variabel deel ( 0,14 euro per kilom et er) voor 2012 ( Macharis et al, 2011) . Bij binnenvaart is de subsidie een vast bedr ag ( 17,5 eur o per cont ainer in Vlaanderen en 12 euro in Brussel en Wallonië) ( Macharis et al, 2009) . Daarnaast kent België een subsidie vanuit het kaaim urenprogram m a voor de aanleg van kadem uren ( 80% van de kost en) ( Macharis et al, 2011) . De zeehaven Rot t erdam heeft een cont ainerdienst m et Ant werpen en verschillende binnenvaart t erm inals in België ( zie figuur 2.11) . Daarnaast hebben enkele

Pagina 33 van 91


Nederlandse t erm inals in het zuidelij k deel van Nederland een verbinding m et Ant werpen. Voor Nederland zij n naast Ant werpen de belangrij kst e t erm inals: Luik, Genk, Willebroek en Avelgem . Gezien de afst and t ot de Belgische t erm inals is in de Nederlandse grensst reek concurrent ie m et Nederlandse t erm inal beperkt . De m eest e concurrent ie speelt in Lim burg ( Genk versus Born) . D u it sla n d Duit sland heeft bij na 150 t erm inals ( figuur 2.15) , hoofdzakelij k t erm inals m et een spoorverbinding. Ongeveer een derde van alle t erm inals is t rim odaal. Met nam e langs de Rij n zij n veel binnenvaart t er m inals t e vinden.

Pagina 34 van 91


Figuur 2 .1 5 De t erm inalkaart van Duit sland. Bron: SGKV, 2011.

Pagina 35 van 91


De belangrij kst e knooppunt en in het grensgebied m et Nederland zij n: Duisburg ( t rim odaal) , Düsseldorf ( t rim odaal) , Em m erich ( t rim odaal, spooraansluit ing wordt niet gebruikt ) , Neuss ( t rim odaal) , en Keulen ( t rim odaal) ( Hofst ra, 2010) . Duisburg is, m et zeven t erm inals, veruit het groot st e acht erlandknooppunt . Duisburg heeft m eerder e t rim odale t erm inals, onder andere de DeCeTe t erm inal. De cont aineroverslagcij fers voor de binnenvaart geven enige indicat ie van de bet ekenis van Duisburg in vergelij king m et ander e binnenhavens in Duit sland. Ta be l 2 .8 De binnenhavens m et een cont aineroverslag van m eer dan 50.000 TEU per j aar ( 2010) . Bron: St at ist isches Bundesam t , Wiesbaden 2011

Ove r sla g va n of n a a r bin n e n va a r t in 2 0 1 0

Con t a in e r ove r sla g ( TEU/ j a a r )

Duisburg

402 869

Nues- Düsseldorf

137 743

Mainz

123 025

Germ ersheim

121 945

Woert h am Rhein

121 331

Mannheim

120 316

Keulen

98 736

Ludwigshafen

83 755

Em m er ich

70 068

Bonn- Rheindor f

58 345

Walsum

50 126

Volgens NEA ( 2010) heeft de Duit se overheid 100 m ilj oen euro beschikbaar gest eld voor knooppunt enbeleid, uit t e geven in 2011. Voor Duisburg is Rot t erdam de belangr ij kst e herkom st of best em m ing van cont ainers m et de binnenvaart ( in 2008: 85.000 TEU naar en 87.000 TEU vanuit Rot t erdam ( t abel 2.2.- 7b St at ist isches Bundesam t , 2010) . Duisburg is voor Rot t erdam dan ook de belangrij kst e acht erlandhub.

Pagina 36 van 91


3

Verwacht ingen en ont wikkelingen •

• •

•

•

3 .1

De belangrij kst e ont wikkelingen zij n de groei van de cont aineroverslag in de zeehavens en de noodzakelij ke verschuiving in de vervoerwij ze in het acht erlandvervoer ( paragr aaf 3.1) . De cont aineroverslag in Rot t erdam neem t m et een fact or 3 t oe naar 34,6 m ilj oen TEU in de hoogst e prognoses van het HBR voor 2040. I n com binat ie m et een m odal split doelst elling voor de Tweede Maasvlakt e bet ekent deze doelst elling dat in de hoogst e prognose het vervoer per spoor en per binnenvaart m et een fact or 4 dient t oe t e nem en in dezelfde periode. Voor het acht erlandvervoer van cont ainers binnen Nederland zij n lange t erm ij n prognoses afgeleid uit de WLO- scenario’s beschikbaar ( paragraaf 3.2) . Er lopen init iat ieven die bij dragen aan m eer acht erlandvervoer per binnenvaart en spoor ( par agraaf 3.3) . Zoals het Cont ainert ransferium in Alblasserdam en de t erm inalinit iat ieven in Weert , Tiel, Lelyst ad en Cuij k, de spoort erm inal Chem elot in Geleen en een spoort erm inal in Valbur g. Uit breidingen zij n gepland in Tilburg ( Railport Brabant ) , Venlo ( Railport Venlo) en de binnenvaart t erm inals van Wanssum , Nij m egen en Born. Door sam enwerking ont st aan nieuwe concept en ( ext ended gat e, cont ainert ransferia) waarbij deze t erm inals als t oegangspoort en fungeren voor de zeehaven. Hierbij wordt vooral gebruik gem aakt van binnenvaart als vervoerwij ze. Door deze ont wikkeling gaan de t erm inals m et een ext ended gat e- funct ie waarschij nlij k een grot er gebied verzorgen en hierdoor harder groeien dan andere t erm inals. Ook de ont wikkeling van cont inent aal goeder envervoer is voor deze t erm inals van belang ( par agraaf 3.4) . De am bit ies in het Wit boek voor het langeafst andvervoer door Europa biedt voor de acht erlandknooppunt en een m ogelij kheid om een rol t e spelen in het facilit eren van het cont inent ale vervoer op de lange afst and. Enerzij ds ont st aat door een uit breiding van het aant al binnenvaart erm inals een nagenoeg landelij k dekkend net werk van regionaal verzorgende t erm inals. Anderzij ds is er sprake van een concent rat ie en bundeling op specifieke knooppunt en, de ext ended gat es en de inlandhubs. Zij onderscheiden zich van de andere knooppunt en om dat zij een bovenregionale funct ie voor de cont ainerlogist iek hebben ( paragr aaf 3.5) .

Pr ogn ose s con t a in e r ove r sla g in de N e de r la n dse Ze e h a ve ns De groeiverwacht ingen voor de cont aineroverslag in de Nederlandse zeehavens zij n in principe leidend voor het acht erlandvervoer. Hierbij m oet worden opgem erkt dat enkele Neder landse t erm inals een binnenvaart dienst hebben m et Ant werpen en dus de groeiverwacht ingen van Ant werpen ook een rol spelen. De prognoses voor de cont aineroverslag in de Neder landse zeehavens lopen behoorlij k uit een ( zie voor een overzicht : Warffem ius en Francke, 2010) . De t e verwacht en econom ische groei en de bij behorende int ernat ionale handel is een belangrij ke m aar onzekere fact or. Dit wordt in de lange t erm ij nprognoses zicht baar via uit eenlopende scenario’s. De volgende afbeelding laat de cont aineroverslag in de periode 2010- 2040 zien volgens de lange t erm ij n WLO- scenario’s ( NEA, 2009) . Voor

Pagina 37 van 91


2040 wordt voor de Neder landse zeehavens m inim aal 12 m ilj oen TEU in de Regional Com m unit ies scenario en 55 m ilj oen TEU in het Global Econom y- scenario voorspeld. Figuur 3 .1 Prognose cont aineroverslag in Nederlandse zeehavens ( obv WLOscenario’s) . Bron: NEA, 2009.

Noot : 10 t on = 1 TEU, 1 cont ainer = 1.7 TEU.

De m eest recent e prognoses kom en uit de havenvisie van havenbedrij f Rot t erdam ( HBR) . Het belang van deze scenario’s is dat ook gekeken is naar de invloed van de olieprij s op de t e verwacht en overslag in de Rot t erdam se havens.

Ta be l 3 .1

Con t a in e r de e pse a va n

Prognoses cont ainer-

e n n a a r h e t a ch t e r la n d

overslag deepsea van

( m ln t on )

en naar het acht erland

2030 Low Growt h

64

94

116

132

( dus exclusief

2030 High Oil Price

64

97

128

159

t ransshipm ent en sea-

2030 European t rend

64

114

164

207

sea) in Rot t erdam ( in

2030 Global Econom y

64

126

185

244

2008

2020

2030

2040

m ln t on) . Bron: HBR ( 2011) .

Het HBR verwacht in het GE- scenario dat bij na 35 m ilj oen TEU in 2040 wordt overgeslagen, waaronder 20 m ilj oen TEU landzij dig ( HBR, 2010) .

Ta be l 3 .2

Con t a in e r ove r sla g in x

Prognose m arit iem e

m ln TEU

cont aineroverslag in

2030 Global Econom y

2010

2020

2030

2040

11,0

18,3

27,0

34,6

Rot t erdam . Bron: HBR ( present at ie Maurit s van Schuylenburg, op 24 m aart 2010 OECD Workshop NTH- WEST EUROPE Rot t erdam .

Met de prognoses voor de cont aineroverslag kunnen de verwacht ingen van het acht erlandvervoer zicht baar gem aakt worden. Het HBR is voor 2040 nagegaan wat de vervoersvolum es per m odalit eit kunnen zij n als de m odal split doelst elling voor Maasvlakt e 2 wordt gehaald. Het Havenbedrij f Rot t erdam ( HbR, 2011) heeft m et de concessiehouders van de nieuwe cont ainert erm inals op de Tweede Maasvlakt e afgesproken dat in 2035 m axim aal 35% van de cont ainers over de weg m ag worden aan- en afgevoerd. Voor de binnenvaart is het st reven 45% en v oor het spoor 20% . I n 2040 gaat dan van en naar Rot t erdam 3,6 m ilj oen TEU over het spoor en 8 m ilj oen TEU m et de binnenvaart .

Pagina 38 van 91


Ta be l 3 .3

2008

Volum e en aandeel vervoerwij ze cont ainers

Aa n de e l in

Aa n de e l

TEU ( m ln )

ve r voe r w ij ze ( % )

2008

2040

2008

2040

Rot t erdam ( voor 2008

Binnenvaart

2,3

8,0

29,4

40,2

en 2040) .

Spoor

0,9

3,6

11,9

18,2

Bron: HB, present at ie

Weg

4,6

8,3

58,7

41,6

Maurit s van

Acht erland

7,9

20,0

100

100

Schuylenburg, op 24

t ot aal

m aart 2010 OECD

Doorvoer via

2,9

14,6

Workshop NTH- WEST

zee ( ‘feeder’)

EUROPE Rot t erdam .

Tot aal

10,8

34,6

Het halen van de m odal split doelst elling voor de Maasvlakt e I I heeft een grot e invloed op het acht erlandvervoer. Er zij n andere ont wikkelingen t e noem en die daar ook invloed op hebben, nam elij k: • De t oenem ende call sizes ( het aant al cont ainers dat door een schip in één haven wordt gelost en geladen) en m inder aanlooppunt en in het zeevervoer. I n 2006 zij n de schepen in aant al TEU gegroeid van kleiner dan 10.000 TEU naar 15.500 TEU. I n 2013 kom en schepen m et 18.000 TEU in de vaart . De verwacht ing is dat er schepen m et 22.000 TEU zullen kom en ( HBR, 2011) . Deze schepen zullen m inder havens aandoen en dus cont ainers in grot ere aant allen aanleveren. Het gevolg is dat m eer cont ainers ineens m oet en worden afgev oerd m aar ook over grot ere afst anden. Dit leidt t ot m eer doorvoer via zee ( ‘feeder’) en heeft consequent ies voor het acht erlandvervoer. Deze zij n echt er nog niet in cij fers uit t e drukken. • Ont wikkeling Langere en zwaardere vracht aut ocom binat ies ( LZV) . LZV’s kunnen leiden t ot een verschuiving van spoorvervoer en binnenvaart ( reverse m odal shift ) naar wegvervoer, ook in het vervoer van cont ainers. Vooralsnog is zo’n verschuiving niet gebleken. Het leidt eerder t ot een verschuiving binnen het wegvervoer zelf. • Landbrug China. Het bet reft de zich gest aag ont wikkelende spoor verbinding t ussen China en West Europa. Over deze landcorridor zij n verschillende cont ainerdienst en in gebruik en in ont wikkeling. De haven van Ant werpen heeft in m ei 2011 een voorst el uit gewerkt voor een spoorverbinding t ussen Ant werpen en China. Ook Ham burg en Rot t erdam hebben in het verleden int eresse get oond. Het gaat echt er om relat ief kleinere volum es. • Ont wikkeling in de infrast ruct uur, zoals de aanleg van de SeineNordverbinding waardoor vervoer van en naar Frankrij k m eer per binnenvaart kan worden vervoerd. Denk ook aan een verbet er de aansluit ing van het Duit se spoor op de Bet uweroute ( m ede in het licht van spoor naar Midden en Oost - Europa) . De genoem de ont wikkelingen beïnvloeden de cont aineroverslag naar spoorvervoer en binnenvaart . De m eest bepalende fact or is de ont wikkeling van de t ot ale cont aineroverslag en de m aat regelen die worden genom en om de m odal split doelst elling voor MV2 t e behalen. Gezien de om vang van deze opgave kunnen de prognoses in de t abel worden gezien als de bovenkant van de bandbreedt e in de prognoses.

Pagina 39 van 91


3 .2

Ve r w a ch t in ge n ove r sla g in h e t a ch t e r la n d De volgende st ap is na t e gaan wat de m ogelij ke gevolgen zij n voor de verwacht ingen in het acht erlandvervoer voor de cont aineroverslag in de diverse regio’s. De volgende afbeelding laat zien dat de groei t e vinden is in de om geving van Rot t erdam , West - Brabant , Noordoost - Noord- Brabant , Zuid- Lim burg, Noord- Lim burg, Ut recht en Zuidoost - Zuid- Holland.

Figuur 3 .2 De cont aineroverslag in 2000 en prognoses 2030 voor de WLOscenario’s RC, SE, TM en GE per COROP- regio Bron: CPB ( 2006) , bewerkt door KiM

Toe lich t in g op de cij fe r s I n diverse onderzoekingen is daar aandacht aan best eed. De prognoses uit deze onderzoeken zij n niet helem aal vergelij kbaar door de hant ering van verschillende j aren en scenario’s.

Pagina 40 van 91


I n deze analyses worden de prognoses gebruikt die op COROP- niveau zij n gem aakt op basis van de WLO- scenario’s. Voor de regio’s in Nederland ( COROP- niveau) zij n op basis van de WLO- scenario’s prognoses gem aakt voor cont ainerlading van en naar Rij nm ond in t onnen in 2030. Zij zij n afgeleid uit WLO- scenario’s voor de cont aineroverslag in de Nederlandse havens ( CPB, 2006) . Een kant t ekening daarbij is dat per scenario groeicij fers per m odalit eit zij n t oegepast en niet verder per regio zij n uit gesplit st . De groei per regio kan verschillend zij n: bij na alle cont ainert erm inals in Nederland zij n regionaal verzorgend. De huidige t erm inals hebben geen van allen een hubfunct ie. De feit elij ke groei is dus afhankelij k van de ont wikkeling van de handel en export in de bet reffende r egio. De overslag in de regio hoeft dus geen gelij ke t red t e houden m et die van de overslag in de zeehavens. I n de WLO- scenario’s is ook geen rekening gehouden m et nieuwe ont wikkelingen in de acht erlandknooppunt en. Deze ont wikkelingen worden in de volgende paragraaf beschreven. 3 .3

On t w ik k e linge n a ch t e r la n dk n ooppu n t e n Er zij n verschillende ont wikkelingen t e signaleren t en aanzien van acht erlandknooppunt en. N ie u w e in it ia t ie ve n Er lopen init iat ieven voor nieuwe cont ainert erm inals. Er zij n init iat ieven t ot nieuwe cont ainert erm inals voor de binnenvaart , zoals het Cont ainert ransferium in Alblasserdam en de t erm inalinit iat ieven in Weert , Tiel, Lelyst ad en Cuij k, de spoort erm inal Chem elot in Geleen en de plannen voor een spoort erm inal in Valburg ( zie bij lage 2) . Uit breidingen zij n gepland in Tilburg ( Railport Brabant ) , Venlo ( Railport Venlo) en de binnenvaart t er m inals van Wanssum , Nij m egen en Born. Verschillende init iat ieven, die in voorgaande j aren nog in de belangst elling st onden, gaan vooralsnog niet door. Fresh corridor is een init iat ief t ot vervoer van groent en en fruit via binnenvaart . Fresh corridor best aat uit 10 deelproj ect en, waaronder het opzet t en van een binnenvaart verbinding t ussen Rot t er dam en Venlo en t ussen de Maasvlakt e en het West land. Per j aar wordt via de handelst erreinen in het West land ongeveer 9 m ilj oen t on groent en en fruit verhandeld. Ongeveer 25% hiervan bet reft im port uit overzeese gebieden. Deze product en w orden gelost in de Rot t erdam se haven en vervolgens verder get ransport eer d naar het acht erland. De deelnem ende bedr ij ven en organisat ies im port eren gezam enlij k per j aar 5.000 t ot 8.000 cont ainers groent en en fruit die aankom en in de Rot t erdam se Haven. Een kraanschip vervoert de cont ainers naar Hoek van Holland waarna deze m et t rucks naar het West land worden vervoerd. Ze e h a ve n in it ia t ie ve n m e t t e r m in a ls in h e t a ch t e r la n d Verschillende part ij en binnen de zeehav ens gaan m om ent eel een sam enwerking aan m et t erm inals in het acht erland en ont wikkelen nieuwe concept en ( zie ook Warffem ius en Francke, 2010) . Het bet reft het Rot t erdam se havenbedrij f, overslagbedrij ven zoals ECT en cont ainerrederij en, zoals Maersk.

Pagina 41 van 91


Twee concept en, nam elij k het Cont ainer Transferium en het Ext ended Gat e concept worden t oegelicht . Bij beide gaat het om het gebruik van binnenvaart als vervoerwij ze t ussen de zeehaven en een t erm inal in het acht erland als alt ernat ief voor vervoer over de weg.

Figuur 3 .3 Sit uat ie m et wegvervoer vergeleken m et sit uat ie m et binnenvaart en een binnenvaart t erm inal ( idem voor spoor) . Bron: KiM

HBR: het Cont ainer Transferium Het Cont ainer Transferium concept is ont wikkeld door het Havenbedrij f Rot t erdam . Een Cont ainer Transferium ( CT) is een overslaglocat ie in de direct e om geving van Rot t erdam om vracht aut o’s van en naar de haven van de weg t e halen. Vanuit een Cont ainer Transferium worden cont ainers, gebundeld door m iddel van frequent e dienst en, vervoerd t ussen de grot e cont ainert erm inals op de Maasvlakt e en deze locat ie in het direct e acht erland van Rot t erdam . Het Cont ainer Transferium kan worden gezien als een deel van de haven van Rot t erdam in het acht erland. Het t ransport gebeurt m et binnenvaart schepen, ook wel “ shut t les” genoem d. I n Alblasserdam ( t en zuidoost en van Rot t erdam ) w ordt een Cont ainer Transferium ont wikkeld dat in 2014 wordt opgeleverd. Door cont ainers per binnenvaart naar het CT t e vervoeren in plaat s van over de weg, wordt de A15 ont last . Het CT heeft een geplande capacit eit van 200.000 TEU per j aar. ECT Ext ended gat es Het ECT Ext ended Gat e concept bet reft een hoogwaardige verbinding vanuit de zeet erm inals van ECT naar geselect eerde acht erlandlocat ies. Het gaat om docum ent loos, frequent en bet rouwbaar vervoer t ussen zeet erm inals en acht erlandt er m inals. ECT heeft de t er m inals MCT Moerdij k, TCT Venlo en ACT

Pagina 42 van 91


Am st erdam en in het buit enland t erm inals zoals in België ( Willebroek, Avelgem en Luik) en Duit sland ( DeCeTe1 Duisburg) t ot ext ended gat e benoem d.

Figuur 3 .4 De inlandt erm inals die als Ext ended gat e voor ECT opereren Bron: ECT

Dit bet ekent dat deze t er m inals voor de douane de AEOP- st at us ( Aut horised Econom ic Operat or) zullen krij gen. Daardoor kunnen goeder en zo goed als ongehinderd de EU grenzen passeren ( ‘green lane’) . Met deze st at us wordt t egelij k voldaan aan de int ernat ionale securit y regels. De Nederlandse t erm inals hebben deze st at us. De buit enlandse t erm inals m oet en deze st at us nog krij gen. Ook APM Ter m inals Rot t erdam past het ext ended gat e concept t oe. De DMT t erm inal in Moerdij k fungeert hierin als ext ended gat e voor APM. Het ext ended gat e concept onderscheidt zich van de t radit ionele wij ze van cont ainervervoer per binnenvaart door dat de beheerder van de zeehavent erm inal het vervoer naar de inlandt erm inal organiseert . I n de j aren negent ig kwam en de ont vangers de cont ainers st eeds m eer zelf ophalen of ze liet en deze ophalen in de zeehavens. Deze verschuiving van carrier haulage naar m erchant haulage was nadelig voor de vervoer wij zekeuze, t en gunst e van het vervoer over de weg. Met de opkom st van ext ended gat es en t erm inal haulage kom t daar verandering in. De afvoer van cont ainers uit de zeehavens wordt door de t erm inalbeheerder georganiseerd, aangeduid m et t erm inal haulage. Dit vervoer vindt vooral via binnenvaart plaat s. De ext ended gat e t erm inals zij n over het algem een t rim odaal ont slot en en zij n grot er dan 200.000 TEU. I n it ia t ie ve n va n de in la n dt e r m in a ls De m eest voorkom ende vorm van vervoer per binnenvaart is een regelm at ige dienst t ussen de zeehaven en de t erm inal. De com m issie Kroes ( 1991) beschrij ft de ont wikkeling van hubs als t ussenschakel. Zo’n hub en spoke syst eem in het acht erland best aat nog niet . Recent elij k hebben Brabant se inlandt erm inals de m ogelij kheid bekeken om sam en een hub en spoke syst eem op t e zet t en. Cont ainers van en naar Rot t erdam gaan dan eerst via een verzam elpunt . Door lading t e com bineren wordt bespaar d op t ransport kost en. Daar st aat t egenover dat er een ext ra handeling op het verzam elpunt plaat s m oet vinden. De ext ra handeling kan best aan uit overslag als m et verschillende schepen wordt gewerkt of het

Pagina 43 van 91


koppelen van t ransport eenheden bij het gebruik van duwbakcom binat ies. Dit init iat ief gaat vooralsnog niet door.

Figuur 3 .5 I nt roduct ie van een hub en spoke syst eem in de binnenvaart ( idem voor spoor) . Bron: KiM

Een andere organisat ievorm is een rondvaart dienst langs m eerdere t erm inals vanuit de zeehaven of vanuit een hub. Zie de acht erlandverbindingen van ECT ( Rot t erdam –Venlo- Luik- Willebroek- Rot t erdam ) ( Rot t erdam - Oss- Venlo- Oss- Rot t erdam ) en de dienst en in Noord- Nederland Groningen- Heerenveen en Harlingen- Heerenveen als voorbeeld. Bij een rondvaart dienst worden de cont ainers voor m eerder e t erm inals gebundeld en daarm ee worden t ransport kost en bespaard.

Pagina 44 van 91


Figuur 3 .6 Rondvaart dienst langs m eerdere t erm inals zonder en m et een hub als st art punt ( idem voor spoor) . Bron: KiM

Door het bundelen van ladingst rom en ont st aan er m ogelij k voldoende schaalvoordelen om best em m ingen aan t e doen die zelf geen dienst richt ing zeehaven kunnen onderhouden. De t erm inal die zich t ot hub ont wikkelt , krij gt daarm ee een funct ie als schakel ( t weedelij nsknooppunt , volgens de com m issie Kroes) en is van een andere orde dan de overige t erm inals in zo’n syst eem . 3 .4

On t w ik k e lin ge n in h e t con t in e n t a le goe de r e n ve r voe r Een ont wikkeling die ook voor acht erlandt erm inals van belang is, bet reft het cont inent ale vervoer. Dit vervoer vindt voor het overgrot e deel over de weg plaat s. De vraag is of cont inent aal vervoer via spoor en binnenvaart zal t oenem en en of de acht erlandt er m inals een rol spelen. Spoor ve r voe r I n het huidige cont inent aal vervoer per spoor speelt RSC Waalhaven m aar ook Coevorden en Venlo een rol. Vanuit Rot t erdam zij n er verbindingen m et Frankrij k, Duit sland, Oost enrij k, Zwit serland, Hongarij e, I t alië, Polen, Roem enië, Turkij e en Rusland. De verbindingen zij n veelal niet recht st reeks m aar via inlandhubs zoals Duisburg, Ant werpen en Neuss- Hessent or. Daarnaast is er het init iat ief GreenRail t erm inal Bleiswij k om per spoor bloem en t e gaan vervoeren. Bin n e n va a r t Het cont inent aal vervoer per binnenvaart bet reft vooral bulk. Er loopt een init iat ief ( ‘fresh Corridor) voor vers vervoer ( groent e en fruit ) van en naar Rot t erdam ( zie paragraaf 3.3) . Dit init iat ief is m ogelij k ook relevant voor cont inent aal vervoer. Eu r ope e s be le id Het Wit boek 2050 van de Europese Com m issie bevat am bit ies die voor spoorvervoer en binnenvaart van belang zij n, en dus ook voor de acht erlandknooppunt en. Het

Pagina 45 van 91


Wit boek Vervoer 2050 bevat een algem ene kij k op de ont wikkelingen en de belangrij kst e uit dagingen in de Europese Unie op het gebied van vervoer en een t oekom st per spect ief gericht op het j aar 2050 ( Europese Com m issie. 2011) . De cent rale doelst elling van het wit boek is de reduct ie van broeikasgasem issies m et 60% in 2050. Hiervoor zij n t ien doelst ellingen vast gest eld, waaronder ook een doelst elling voor het goederenvervoer. Het bet reft de am bit ie dat t egen 2030 30% van het goederenvervoer via de weg over afst anden van m eer dan 300 kilom et er per spoor of over het wat er m oet gebeuren en t egen 2050 m eer dan 50% ( Europese Com m issie, 2011) . Om deze am bit ies t e kunnen realiseren zal m eer acht erlandvervoer m aar ook cont inent aal vervoer per spoor en binnenvaart dienen plaat s t e vinden. Het Wit boek heeft dan ook de am bit ie dat er t egen 2030 een volledig funct ioneel en gebiedsdekkend m ult im odaal TEN- V kernnet werk is, en t egen 2050 een hoogwaardig net werk m et bij horende inform at iedienst en. Het huidige net werk van vervoersdienst en, m et nam e in het cont ainervervoer per spoor en binnenvaart , is nagenoeg volledig gericht op het acht er landvervoer van en naar de Europese Zeehav ens. Om het cont inent aal vervoer t e facilit eren zij n onderlinge verbindingen nodig t ussen de knooppunt en. Bepaalde acht erlandknooppunt en in Nederland zouden zich hiervoor kunnen ont wikkelen t ot hubs voor het cont inent ale vervoer. Naast Duisburg en Ant werpen worden Venlo, Moerdij k en het nog t e ont wikkelen Valburg als kandidat en genoem d. 3 .5

Aa n da ch t spu n t Deze ont wikkelingen hebben invloed op de cont ainerst rom en per spoor en binnenvaart van en naar de diverse regio’s in Nederland. I n regio’s waar nieuwe init iat ieven worden ont wikkeld kunnen verschuivingen richt ing spoorvervoer en binnenvaart opt reden. Hoe groot de invloed van deze ont wikkelingen is, is nog niet bekend. Hierdoor is het niet m ogelij k om de prognoses die in de volgende analyses wordt gebruikt hiervoor t e corrigeren.

Pagina 46 van 91


4

Op weg naar een landelij k dekkend net werk

•

•

•

•

•

Er zij n elf locat ies aan t e wij zen binnen Nederland die op grot e afst and van een t erm inal liggen, de zogenoem de wit t e vlekken ( paragraaf 4.1) . Om geving Weert en het West land zij n het m eest int eressant voor een nieuwe t erm inallocat ie. Flevoland, Devent er- Apeldoorn- Zut phen en regio Tiel- Ede- Nieuwegein ( allen m et logist ieke hot spot ) scoren gem iddeld op econom ische pot ent ies en cont ainervolum es. Voor al deze locat ies lopen ook t erm inalinit iat ieven. De geplande invest eringen in de bouw van nieuwe en uit breiding van best aande t erm inals leiden t ot een capacit eit suit breiding van 4,7 m ilj oen TEU nu t ot naar schat t ing 5,6 m ilj oen TEU ( paragraaf 4.2) . De overslagcapacit eit , inclusief geplande uit breidingen per COROP- r egio is in principe voldoende om in het scenario van lage econom isch groei ( RC) en van hoge econom ische groei ( GE) t ot 2020 t e kunnen voldoen m et als uit zondering in 2020 de Zaanst reek. Ook in 2030 zal in de m eest e regio´ s voldoende capacit eit beschikbaar zij n bij lage en bij hoge groei, m et de Zaanst reek als uit zondering. I n het scenario van hoge groei kom en NoordFriesland, Noord- Overij ssel, Veluwe en geheel Noor d- Brabant er bij als pot ent ieel regionaal knelpunt . Bij een doelst elling van bij voorbeeld een m inim um aandeel van 60% van spoorvervoer en binnenvaart is op dit m om ent voldoende capacit eit beschikbaar om de m odal shift t e facilit eren. I n 2020 kunnen ondanks de geplande uit breidingen bij een lage econom ische gr oei knelpunt en opt reden in Overij ssel, de Veluwe, overig Zeeland en Zuidoost - Noord- Brabant . Bij een hoge econom ische groei ( GE) kom en daar de Zaanst reek en Midden- Lim burg bij . I n 2030 t reden bij hoge econom ische groei ( GE) in nagenoeg alle regio’s opt reden. I n deze sit uat ie voldoen de geplande init iat ieven en uit breidingen niet m eer. Het Wit boek 2050 van de Europese Com m issie heeft de am bit ie dat t egen 2030 30% van het goeder envervoer via de weg over afst anden van m eer dan 300 kilom et er per spoor of over het wat er gebeurt en t egen 2050 m eer dan 50% . De pot ent ie voor cont inent aal vervoer per spoorvervoer of binnenvaart is ongeveer 10 m ilj oen t on op j aarbasis. Dit biedt m ogelij kheden voor de acht erlandknooppunt en om zich t e ont wikkelen t ot hubs in het cont inent ale vervoer ( paragraaf 4.3) . De 10 regio’s van herkom st of best em m ing in Nederland m et de groot st e pot ent ie voor cont inent ale lading zij n Rot t erdam , Overig West - Br abant , Twent e, Zuid- Lim burg, Agglom erat ie Arnhem en Nij m egen, Zuidoost - NoordBrabant , Noord- Lim burg, Midden- Noord- Brabant , Overig Groot - Am st erdam en de Acht er hoek. Bij na 60% van de t ot ale pot ent ie is afkom st ig van of gaat naar deze regio’s.

Bij een t oenam e van het m arit iem e cont ainervervoer kan ook het acht erlandvervoer van m arit iem e cont ainers per spoor en binnenvaart groeien. Ook zij n er am bit ies en groeiverwacht ingen t en aanzien van het cont inent aal vervoer per spoor en binnenvaart . Een essent iële voorwaarde is dat de m ult im odale cont ainert erm inals

Pagina 47 van 91


m ee ont wikkelen zodat er een t oekom st best endig landelij k dekkend net werk van t erm inals ont st aat die deze groei facilit eert . 4 .1

On t br e k e n de t e r m in a ls: w it t e vle k k e n De wit t e vlekken oft ewel locat ies zonder t erm inalvoorzieningen zij n t e vinden op basis van de afst and t ot best aande t er m inals. Op de bet reffende locat ie is behoeft e aan cont aineroverslag m aar de locat ie valt buit en het verzorgingsgebied van best aande t erm inals. I n het west en en m idden van Noord- Brabant , Noord- en Zuid- Lim burg en t en oost en van Groningen is er sprake van een zekere m at e van overlap van de verzorgingsgebieden. Daar zij n dus geen wit t e vlekken. Er zij n elf locat ies die buit en het verzorgingsgebied van de best aande t erm inals vallen. Hierbij is uit gegaan van een afst and van 20 kilom et er t ot een best aande t erm inal. Van de gesignaleerde wit t e vlekken zij n m et nam e om geving Weert en het West land int eressant vanwege de t e verwacht en hogere cont ainervolum es over de weg. Flevoland, Devent er- Apeldoorn- Zut phen en regio Tiel- Ede- Nieuwegein scoren gem iddeld op econom ische pot ent ies en cont ainervolum es. Doet inchem - Wint erswij k scoort ook gem iddeld m aar wordt m ogelij k al bediend vanuit nabij gelegen Duit se t erm inals. De wit t e vlekken Kop van Noord- Holland, Zuidwest - Friesland, grenszones Friesland- Groningen, Groningen- Drent e en Schouwen- Duiveland hebben een lage econom ische pot ent ie voor een t erm inal, vanwege de lage cont ainervolum es over de weg en lage econom ische act ivit eit . De vraag is of daar sprake is van een wit t e vlek. De wit t e vlekken zij n aan de hand van de volgende analyse opgespoord. W e lk e loca t ie s zij n t e n m in st e va n be la n g? Voor de m eest e locat ies m et concent r at ie van logist ieke act ivit eit en ( logist ieke hot spot s) is het van belang via binnenvaart of spoor verbonden t e zij n m et de zeehavens. Ook in het geval van de hot spot Schiphol, die grot endeels op lucht vracht is gericht , is er een vervoersrelat ie m et de zeehavens. De logist ieke hot spot s zij n door CBRE ( 2011) beschreven ( zie volgende t abel) . Uit de invent arisat ie blij kt dat de m eest e hot spot s cont ainert erm inalfacilit eit en hebben ( in de volgende t abel in cursief aangegeven) en een aant al niet .

Ta be l 4 .1

Pr ovin cie

De logist ieke hot spot

Logist ie k e h ot spot m e t

Logist ie k e h ot spot s

t e r m in a lvoor zie n in ge n

zonde r t e r m in a lvoor zie n in ge n

van Nederland. Bron: CB Richard Ellis,

Noord- Holland

Schiphol Alkm aar - Heerhugowaard-

2011.

Langedij k Zuid- Holland

Rot t erdam Barendr echt - Ridderkerk

Ut recht

Ut recht

Overij ssel

Enschede- Hengelo- Oldenzaal

Friesland

Heerenveen

Gelderland

Nij m egen- Wij chen

Zwolle Apeldoorn Ede Tiel

Noord- Brabant

Bergen op Zoom

Et t en- Leur

Moerdij k

Breda

Pagina 48 van 91


Oost er hout - Raam sdonksveer

Roosendaal

Waalwij k

Helm ond

Den Bosch Tilburg Oss Eindhoven Veghel Lim burg Flevoland

Venlo

Venray

Born

Roer m ond Alm ere

Aangezien het verzorgingsgebied van een t erm inal ongeveer 20 kilom et er bedr aagt , hoeven de logist ieke hot spot s zonder t erm inalvoorzieningen geen wit t e vlek t e zij n. Om deze reden is vervolgens het verzorgingsgebied van de best aande t erm inals bepaald en is nagegaan of er nog locat ies zij n die niet door een t erm inal worden bediend. W a a r z ij n de w it t e vle k k e n ? Verschillende st udies hebben onderzocht of er nog locat ies zij n, waar t erm inalvoorzieningen ont breken. De wit t e vlekken zij n volgens deze st udies de volgende: • Vaarwegennet werk: Ecorys ( 2010) noem t als m ogelij ke nieuwe locat ies: Flevoland ( Alm ere of Lelyst ad) , langs de Waal ( Haaft en, Drut en of Tiel) en Kanaal Gent - Terneuzen. Spoornet wer k: Hofst ra ( 2010) const at eert t en aanzien van spoorvervoer de • volgende wit t e vlekken: Twent e, Ut recht , Arnhem - Nij m egen en Tiel/ Gelderm alsen. Deze st udies geven een eerst e indicat ie van m ogelij ke wit t e vlekken in het spoor- of binnenvaart net werk. De vraag is of als beide net werken sam en worden bekeken, er nog sprake is van wit t e vlekken. Om deze vraag t e beant woorden is het verzorgingsgebied rondom best aande t erm inals bepaald. Box : Be pa lin g va n w it t e vle k k e n Het is last ig hard t e m aken of bij een locat ie werkelij k sprake is van een wit t e vlek. Hiervoor dient per geval t e worden onderzocht of int erm odaal vervoer vanuit deze locat ie concurrerend kan zij n m et het wegvervoer en/ of er voldoende vraag/ volum e is om een rendabele exploit at ie van de t erm inal t e garander en. Dit bet ekent dat per geval een business case zou m oet en worden opgest eld. Uit een invent arisat ie van Hofst ra ( 2010) blij kt dat veel fact oren van invloed t e zij n op de uit kom st en van zo’n business case. Een alt ernat ief is om de m et hodiek die door Decisio ( 2002) is t oegepast bij de evaluat ie van de SOI T- regeling. Een eenvoudige m anier is om gebruik t e m aken van enkele vuist regels, zoals de afst and t ot de dicht st bij zij nde t erm inal en de benodigde volum es. De volgende vuist regels m et bet rekking t ot om vang van het verzorgingsgebied, op welke afst and int erm odaal vervoer concurrerend is en benodigde volum e geven niet m eer dan een indicat ie. Deze vuist regels kunnen worden gebruikt om wit t e vlekken op t e sporen.

Pagina 49 van 91


Bij m arit iem e cont ainervervoer: • Verzorgingsgebied: De om vang van een verzorgingsgebied heeft ongeveer een st raal van 25 km of 30 m inut en reist ij d ( Hofst ra, 2010) , t rapezevorm ig. • Concurrerend m et wegvervoer: bij m arit iem e cont ainervervoer is binnenvaart al goedkoper vanaf 20 t ot 40 km als er geen voor- of nat ransport over de weg nodig is ( PRC, 2007) en vanaf 60- 100 km als een deel van het t raj ect over de weg dient plaat s t e vinden. Naarm at e t erm inals verder in het binnenland zij n gelegen zal het verzorgingsgebied t oenem en. • Voldoende volum e: 20.000 cont ainers per j aar ( Decisio, 2002) Voor int ernat ionale knooppunt en die als hub fungeren voor cont inent ale st rom en zij n de volgende vuist regels van t oepassing: • Verzorgingsgebied: De gr oot t e van het verzorgingsgebied heeft ongeveer een st raal van 10% van de t ot ale t ransport afst and r ondom een knooppunt , cirkelvorm ig ( Hofst ra, 2010) . • Concurrerend m et wegvervoer: Als er sprake is van voor- en nat ransport dan ligt het om slagpunt boven de 225- 250 km ( PRC, 2007) • Voldoende volum e: Tenm inst e 20.000 cont ainers per j aar ( Decisio, 2002) m aar verm oedelij k ligt het benodigde v olum e hoger om rendabele int ernat ionale lij ndienst en op t e kunnen zet t en) . De afst and t ot de dicht sbij zij nde t erm inal is t e bepalen. I n de analyse is als grens voor het verzorgingsgebied van een t er m inal 20 kilom et er gehant eerd. Voor de gebieden die buit en het verzorgingsgebied vallen van de best aande cont ainert erm inals m oet vervolgens bepaald worden of er voldoende vraag naar cont ainervervoer is. Hiervoor is slecht s een indicat ie t e krij gen. Op dit schaalniveau ( gem eent e of pc4- niveau) is geen inform at ie over het aant al cont ainers dat vervoerd wordt . Dus m oet worden gekeken naar andere indicat oren, zoals de aanwezigheid van grot ere bedrij vent erreinen of werkgelegenheid.

Afst and t ot best aande t er m inals Om de wit t e vlekken t e bepalen is op basis van de afst and t ot de best aande t erm inals bepaald welke regio’s t e ver ( m eer dan 20 kilom et er) van een best aande t erm inal liggen. I n de volgende afbeeldingen st aan de verzorgingsgebieden van de best aande t erm inals gegeven op basis van afst and t ot de t erm inal. Hierbij zij n t wee sit uat ies bekeken, nam elij k een sit uat ie m et alleen de grot er e t erm inals en de sit uat ie m et alle best aande t erm inals.

Pagina 50 van 91


Figuur 4 .1 Het verzorgingsgebied van de grot ere t erm inals Bron: KiM

Figuur 4 .2 Het verzorgingsgebied van de grot e en kleine t erm inals Bron: KiM

Pagina 51 van 91


Toelicht ing: de kleuren geven de hem elsbrede afst and van een pc4- gebied t ot de dicht st bij zij nde t erm inal weer. De rode en oranj e ( donkere) zones geven de gebieden aan die binnen het verzorgingsgebied vallen. De locat ies die op m eer dan 20 kilom et er afst and liggen, oft ewel de groene ( licht ere) zones vallen buit en het verzorgingsgebied van een t erm inal. Een kant t ekening is dat de afst and over de weg kan afwij ken. Dit is het geval bij nat uurlij ke barrières, zoals vaarwegen. I n het west en en m idden van Noord- Brabant is in ieder geval geen sprake van wit t e vlekken. De verzorgingsgebieden overlappen elkaar gedeelt elij k wat bet reft de 5- 15 kilom et erzones rondom t erm inals. Dit geldt ook voor de om geving Venlo, Born en Groningen. De hot spot s in deze regio’s hebben genoeg keuze t ussen t erm inals. De volgende hot spot s liggen in een wit t e vlek en vallen dus buit en het verzorgingsgebied van een best aande t erm inal: Roerm ond, Alkm aar, Alm ere, Apeldoorn, Ede. De wit t e vlekken liggen op grot e afst and ( m eer dan 20 kilom et er) van best aande t erm inals. Het gaat om de volgende locat ies: • Schouwen- Duiveland ( Burgh- Haam st ede - Zierikzee) ; • Om geving Weert ( hot spot : Roerm ond) ; • Kop van Noord- Holland ( hot spot : Alkm aar) ; • Zuidwest - Friesland; • Grenszone Fr iesland- Groningen; • Grenszone Groningen- Drent he; • Flevoland ( hot spot : Alm ere) ; • Devent er- Apeldoorn- Zut phen ( hot spot : Apeldoorn) ; • Doet inchem - Wint erswij k; • Tiel- Ede- Nieuwegein ( hot spot : Ede) ; • West land. Een w it t e vlek is alleen int eressant als pot ent iële t erm inallocat ie als het een logist ieke hot spot is of als deze voldoende econom ische pot ent ie heeft om een t erm inal rendabel t e kunnen exploit eren. Econom ische pot ent ie De econom ische pot ent ie in een wit t e vlek is nagegaan door naar m eerder e indicat oren t e kij ken. Als indicat or worden de gegevens over cont ainervervoer in de 2008 en de WLO- prognoses voor 2030 ( GE- scenar io) gehant eer d, inclusief het aandeel van het wegverv oer in 2008. Als derde indicat or is de werkgelegenheid in groot handel, t ransport en logist iek opgenom en.

Pagina 52 van 91


Ta be l 4 .2

W it t e vle k

Cor op

De lij st van wit t e vlekken beoordeeld op

2008-2030

Aa n de e l

Econ om isch e pot e n t ie

GE ( x 1 0 0 0

w e g in

r e gio ( w e r k ge le ge n- h e id

TEU)

2008 ( % )

in gr oot h a n de l, t r a n spor t e n logist ie k )

basis van econom ische indicat oren Bron: CPB ( 2006) en TNO ( 2009)

Schouw en-

Overig

Duiveland

Zeeland

282

99

Om gev ing

Zuidoost -

101

Weert

Noord-

287

Kop van

Kop van

32

Noord- Holland

Noord-

91

Om gev ing

Zuidw est -

Zuidw est -

Friesland

90

11580

73

37228

100

13642

100

4029

11

12749

100

4881

100

16457

89

28963

100

15816

100

18041

99

13879

WLO

TNO ( Hot spot s)

Brabant

Holland 7 20

Friesland Grenszone

Overig

177

Friesland-

Groningen

504

Groningen Grenszone

Zuidoost -

Groningen-

Drent he

8 23

Drent he Flevoland

Flevoland

61 174

Devent er-

Veluwe

Apeldoorn-

89 253

Zut phen Doet inchem -

Acht erhoek

Wint ersw ij k

61 174

Tiel- Ede-

Zuidw est -

Nieuw egein

Gelderland

265

West land eo

Delft en

172

West land

490

Bron

93

WLO

Mult im odale ont sluit ing en ruim t elij ke concent rat ie Vervolgens is gekeken naar de volgende crit eria: • aanwezigheid van een logist ieke hot spot ; • m ult im odale ont sluit ing: bet reft de voorwaarde dat de locat ie m ult im odaal kan worden ont slot en ( per spoor of per binnenvaart ) ; • ruim t elij ke concent rat ie: de aanwezigheid van grot e bedrij vent erreinen als indicat or voor een ruim t elij ke concent rat ie van logist ieke en handelsact ivit eit en. Ruim t elij k concent rat ie bet ekent kleinere nat ransport afst anden en dus verlaagt de nat ransport kost en.

Pagina 53 van 91


Ta be l 4 .3

W it t e vle k

De lij st van wit t e

Logist ie k e

M u lt im oda le

Ru im t e lij k e

N ie u w e

h ot spot

on t slu it in g

con ce n t r a t ie e n

t e r m in a lin it ia t ie -

lok a t ie - a spe ct e n

ve n m e t Qu ick w in

vlekken beoordeeld op diverse crit eria

Schouw en-

Ja,

Nabij m eerder e

Bron: KiM

Duiveland

binnenvaar t

zeehav ens, concent rat ie bij Vlissingen

Regio Weer t

Roer m ond

Spoor en

Concent rat ie bij Weert ,

binnenvaar t

verzorgingsgebied k lein

Ja, init iat ief Weert

en gaat m ogelij k overlappen m et best aande t er m inals Kop Noord-

Alkm aar

binnenvaar t

Holland

Concent rat ie bij

Gaat niet door

Alkm aar

ondanks Quick Win st eun

Zuidw est -

binnenvaar t

Friesland

Weinig concent rat ie,

Zie Leeuw arden

Nabij t er m inal Heerenveen

Grenszone

Spoor en


I nit iat ief

Friesland-

binnenvaar t

Term inals ( Leeuwarden

Leeuwarden

en Groningen) nabij

binnenvaar t ,

Groningen

railt er m inal in 2011 buit en gebruik gest eld Grenszone


Groningen-

Term inals ( Groningen,

Drent he

Coevorden, Em m en) nabij

Flevoland

Alm ere

binnenvaar t

Concent rat ie bij

I nit iat ief Lelyst ad,

Lely st ad en Alm ere

St eun vanuit Bet er Benut t en ( of Alm ere)

Devent er-

Apeldoorn

Binnenvaart

Concent rat ie bij

Gaat niet door

Apeldoorn-

Devent er, Apeldoorn

ondanks Quick Win

Zut phen

en Zut phen

st eun

Doet inchem

Spooraanslui-

Concent rat ie bij

- Wint er swij k

t ing

Doet inchem , Duit se t er m inals ( Em m er ich) nabij

West land

binnenvaar t

Concent rat ie bij Delft ,

Fruit ket en

Rij swij k en Den Haag Tiel- EdeNieuw egein

Ede

binnenvaar t

Concent rat ie bij Tiel,

I nit iat ieven Tiel en

m ogelij ke ov er lap m et

Nieuw egein

t er m inalvoorzieningen

( binnenvaart t erm i-

in de om gev ing

nal)

De huidige init iat ieven t ot nieuwe t erm inals ( zie bij lage) , m et nam e vanuit de binnenvaart , bedienen een belangrij k deel van de wit t e vlekken, vooral de logist ieke hot spot s.

Pagina 54 van 91


Van de gesignaleerde wit t e vlekken zij n m et nam e de om geving van Weert en het West land uit dit oogpunt int eressant , vanwege de t e verwacht en hogere cont ainervolum es over de weg. Flevoland, Devent er- Apeldoorn- Zut phen en regio Tiel- Ede- Nieuwegein ( allen m et logist ieke hot spot ) scoren gem iddeld op econom ische pot ent ies en cont ainervolum es. Daar lopen t erm inalinit iat ieven. Doet inchem - Wint erswij k scoort ook gem iddeld m aar is geen logist ieke hot spot en wordt m ogelij k al bediend vanuit nabij gelegen Duit se t erm inals. De volgende wit t e vlekken hebben m ogelij k t e weinig econom ische pot ent ie om als wit t e vlek t e kunnen worden aangem er kt : Kop van Noord- Holland, Zuidwest Friesland, grenszones Friesland- Groningen, Groningen- Drent e en SchouwenDuiveland. De regio Kop van Noord- Holland heeft de logist ieke hot spot Alkm aar. Het t erm inalinit iat ief gaat daar niet door. Zuidwest - Friesland, de grenszones FrieslandGroningen, Groningen- Drent e en Schouwen- Duiveland hebben een lage econom ische pot ent ie voor een nieuwe t erm inal. Deze regio’s kunnen vanwege de lage cont ainervolum es over de weg en lage econom ische act ivit eit ook bediend worden vanuit best aande t erm inals in de om geving. Dit wil nog niet zeggen dat er op lokaal niveau geen kansrij ke init iat ieven zij n. Het valt op dat de huidige inlandt erm inals bij na allem aal enkele zeer grot e klant en hebben. Het gaat om drie t ot vij f grot e klant en die veel cont ainers ont vangen of verzenden, waardoor er voldoende vraag is voor een inlandt erm inal om rendabel t e kunnen opereren. De kleinere klant en sluit en vervolgens aan. De aanwezigheid van dergelij ke klant en is een basisvoorwaarde voor een t erm inal om t e kunnen st art en en om voldoende schaalvoordelen t e genereren voor de t erm inal om t e kunnen concurreren m et wegverv oer. 4 .2

Be sch ik ba a r h e id t e r m in a lca pa cit e it H u idige ca pa cit e it e n u it br e idin ge n Een belangrij ke voorwaarde voor een groei van cont ainervervoer per spoor en binnenvaart is de m ogelij kheid om de t e verwacht en overslag t e kunnen facilit eren. Een aant al overslagt erm inals hebben uit breidingsplannen. De t erm inals m et uit breidingsplannen zij n in de volgende gebieden t e vinden: Born, Nij m egen, Tilburg, Venlo ( TCT- ECT en Caboot er) en Wanssum . Daarnaast zij n er init iat ieven voor nieuwe t erm inals ( zie bij lage 1 voor een overzicht ) . De geplande invest eringen in nieuwe en uit breiding van best aande t erm inals leidt t ot een capacit eit suit breiding. De t ot ale capacit eit neem t t oe van 4,7 m ilj oen TEU nu t ot naar schat t ing 5,6 m ilj oen TEU in 2020 ( Defares, 2011) . H u idige k n e lpu n t e n Op regionaal niveau is de capacit eit van de t erm inals op het m om ent in principe voldoende voor de huidige vraag. Zo blij kt uit onderzoek van Defares ( 2011) . Lokaal, dat wil zeggen bij een t erm inal, kan er sprake zij n van een capacit eit sprobleem . Toe k om st ige sit u a t ie I n paragraaf 3.3 zij n op basis van de lange t erm ij n WLO- scenario’s de t e verwacht en cont aineroverslag voor 2030 t e vinden. I n de vier langet erm ij nscenario’s neem t de behoeft e aan cont aineroverslag in het bij zonder in

Pagina 55 van 91


het GE- scenario t oe. De groei is vooral in Noord- Brabant , Lim burg, Zuid- Holland en Ut recht zicht baar.

Figuur 4 .3 De overslagcapacit eit in 2008 en na 2008 en overslagprognoses voor het RC- scenario en het in 2020 en 2030. Bron: KiM

Figuur 4 .4 De overslagcapacit eit in 2008 en na 2008 en overslagprognoses voor het GE- scenario en het in 2020 en 2030. Bron: KiM

Pagina 56 van 91


Er zij n voorzicht ige conclusies t e t rekken t en aanzien van de vraag of de beschikbare overslagcapacit eit in de t oekom st ( 2020 en 2030) voldoende is. Deze knelpunt analyse is in bij lage 2 t e vinden. 2020 De huidige overslagcapacit eit , inclusief geplande uit breidingen per COROP- regio, is in principe voldoende om scenario van lage econom ische groei ( RC) en van hoge econom ische groei ( GE) t ot 2020 t e kunnen voldoen ( Defares, 2011) , m et uit zondering van de Zaanst reek. I n het geval van overig Groningen en Zuidwest Drent he geven de berekeningen een t ekort aan, m aar er is binnen de provincies Groningen en Drent he nog voldoende overslag. Met de huidige capacit eit m aar zonder uit breiding lat en Noord- Friesland en Arnhem - Nij m egen een t ekort zien. 2030 Ook in 2030 zal bij lage en hoge groei in de m eest e regio’s voldoende capacit eit beschikbaar zij n, m et de Zaanst reek ( en overig Groningen en Zuidwest - Drent he) als uit zondering. I n het scenario van hoge groei kom en Noord- Friesland, NoordOverij ssel, de Veluwe en geheel Noord- Brabant er bij als pot ent ieel regionaal knelpunt . Zonder de geplande uit breiding van de best aande overslagcapacit eit kunnen Twent e, Arnhem - Nij m egen en Noord- Lim burg daaraan worden t oegevoegd.

Ta be l 4 .4

Rich t j a a r

COROP- r e gio m e t ca pa cit e it sk n e lpu n t

Overzicht van regio’s

Huidige sit uat ie ( 2008)

-

waar m ogelij k een

2020 m et uit br eiding

Zaanst reek

capacit eit sknelpunt

2020 zonder uit breiding

Zaanst reek, Noord- Friesland en Arnhem Nij m egen

ont st aat in de sit uat ie m et of zonder geplande

2030 m et uit br eiding, lage econom ische groei

uit breiding en bij lage

( RC)

Zaanst reek

en hoge econom ische

2030 m et uit br eiding, hoge econom ische

Zaanst reek, Noord- Overij ssel, de Veluw e,

groei.

groei ( GE)

geheel Noord- Brabant

Bron: KiM

2030 zonder uit breiding, hoge econom ische

I dem , inclusief Twent e, Ar nhem - Nij m egen en

groei ( GE)

Noord- Lim burg

M oda l sh ift Als het gebruik van spoor en binnenvaart in het vervoer van cont ainers van en naar de zeehavens t oeneem t ( in het bij zonder door de m odal split - doelst elling van de t weede Maasvlakt e) , dan kom en de verhoudingen wegvervoer versus spoorv ervoer en binnenvaart anders t e liggen. Om de knelpunt en bij een m odal shift op t e kunnen sporen, wordt hiervoor gekeken naar de beschikbaarheid van voldoende overslagcapacit eit in een regio. Dat is de verhouding t ussen beschikbare overslagcapacit eit en het t ot ale cont ainervervoer van en naar de bet reffende r egio. De analyse is in bij lage D t e vinden. Huidig I n de m eest e regio’s is er voldoende overslagcapacit eit om een aandeel spoorvervoer plus binnenvaart van 60% op dit m om ent t e facilit eren. I n de huidige sit uat ie ( dus sit uat ie 2008) is er zonder de geplande uit breidingen in principe onvoldoende capacit eit om een m odal shift op t e kunnen vangen in

Pagina 57 van 91


Overij ssel, de Veluwe, Haarlem , Zuidoost - Zuid- Holland en Flevoland en de eerder genoem de regio’s waar geen t erm inals zij n ( de wit t e vlekken) . 2020 I n 2020 zal er zonder de geplande uit breidingen in de m eest e regio’s bij een m odal shift een knelpunt zij n: een wit t e vlek of een capacit eit st ekort . Met de geplande uit breidingen t reden bij lage econom ische groei knelpunt en op in Overij ssel, de Veluwe, overig Zeeland en Zuidoost - Noord- Brabant . Bij een hoge econom ische groei ( GE) kom en daar de Zaanst reek en Midden- Lim burg bij . Zonder de geplande uit breidingen zij n daar Arnhem - Nij m egen ( alleen bij hoge groei) , Ut recht , Zuidoost - Zuid- Holland en Flevoland aan t oe t e voegen. 2030 I n 2030 t reden bij een m odal shift bij hoge groei ( GE) en zonder de geplande uit breidingen nagenoeg in alle regio’s knelpunt en op, als wit t e vlek of als capacit eit sknelpunt . Met uit breiding en lage groei ( RC gaat het om Overij ssel, de Veluwe, Zaanst reek, overig Zeeland en Zuidoost - Noord- Brabant . Met uit breiding en hoge groei ( GE) kom en daar Zuidoost - Friesland, Ut recht , Zuidoost - Zuid- Holland, Midden- Noor d- Brabant en Midden- Lim burg.

Ta be l 4 .5

Rich t j a a r

COROP- r e gio m e t ca pa cit e it sk n e lpu n t

Huidige sit uat ie ( 2008)

Overij ssel, de Veluwe, Haarlem , Zuidoost -

Overzicht van regio’s bij m odal shift waar

Zuid- Holland en Flevoland 2020 m et uit br eiding, lage groei ( RC)

m ogelij k een capacit eit sknelpunt ont st aat in

2020 m et uit br eiding, hoge gr oei ( GE)

de sit uat ie m et of zonder geplande uit -

Voorgaande, inclusief Arnhem - Nij m egen ( alleen bij hoge groei) , Ut r echt , Zuidoost -

hoge econom ische Bron: KiM

Voorgaande, inclusief Zaanst reek en MiddenLim burg


breiding en bij lage en groei.

I dem , inclusief overig Zeeland en Zuidoost Noord- Brabant

Zuid- Holland en Flevoland 2030 m et uit br eiding, lage econom ische groei

Overij ssel, Veluwe, Zaanst reek, overig

( RC)

Zeeland, Zuidoost - Noord- Brabant

2030 m et uit br eiding, hoge econom ische

I dem , inclusief Zuidoost - Fr iesland, Ut recht ,

groei ( GE)

Zuidoost - Zuid- Holland, Midden- NoordBrabant en Midden- Lim burg


Nagenoeg alle regio’s

Toelicht ing op de analyse Om t e bepalen of er op de kort e of lange t erm ij n knelpunt en in de cont aineroverslag ont st aan, is gekeken naar de vraag naar en de beschikbaarheid van overslagcapacit eit . Hierbij is gebruik gem aakt van een onderzoek van Defares ( 2011) , aangevuld m et eigen analyses. Dit heeft een beeld opgeleverd van de cont aineroverslagcapacit eit , inclusief geplande uit breidingen en de t e verwacht en groei voor 2020 en 2030, conform de WLO- scenario´ s voor de COROP- regio’s in Nederland ( in t ot aal 40) . De prognoses voor 2020 en 2030 ( RC en GE) zij n opnieuw berekend op basis van de sit uat ie in 2008 per COROP- regio. De capacit eit en en de prognoses zij n t e beschouwen als indicat ief: van niet alle t erm inals zij n de overslagcapacit eit en bekend. Om m ogelij ke knelpunt en op t e sporen is gekeken naar t wee indicat oren, nam elij k de bezet t ingsgraad, d.w.z. de verhouding t ussen overslagvolum e en beschikbare

Pagina 58 van 91


overslagcapacit eit en de beschikbaarheid, oft ewel de beschikbare capacit eit t en opzicht e van de t ot ale vraag ( wegverv oer, spoorver voer en binnenvaart ) . De eerst e indicat or, de bezet t ingsgr aad, is een bruikbare indicat or voor het bepalen van knelpunt en bij de huidige prognoses. De t weede indicat or, de beschikbaarheid, is geschikt om na t e gaan of er knelpunt en ont st aan als een bepaalde m odal split - t aakst elling wordt gehant eerd, zoals bij de Tweede Maasvlakt e het geval is. Een dergelij ke t aakst elling heeft ook gevolgen voor de m odal split in de acht erlandregio’s. De indicat or geeft het m axim aal haalbare aandeel van spoorvervoer en binnenvaart weer, gegeven de beschikbare overslagcapacit eit in een regio. I n de KiM- analyse is als grenswaarde aangehouden dat de beschikbare overslagcapacit eit op spoorvervoer en binnenvaart 60% is t en opzicht e van de t ot ale cont aineroverslag ( weg, binnenvaart en spoor) . Er is ook gekeken in hoeverre capacit eit sknelpunt en nog kunnen worden opgelost , bij voorbeeld m et een 24/ 7bediening. Aangenom en is dat een capacit eit swinst van 20% m ogelij k m oet zij n. De conclusie is dat het aant al knelpunt en licht afneem t , m aar dat het beeld grot endeels het zelfde blij ft . Bij het bepalen van de knelpunt en zij n de t erm inals in de zeehavengebieden ( Rij nm ond, I Jm ond, Vlissingen en Moerdij k) niet m eegenom en om dat we geen duidelij k onderscheid kunnen m aken t ussen zee- en acht erlandoverslag. Uit de analyses blij ken de COROP- regio’s in Groningen en Drent he onderling grot e verschillen t e kennen in bezet t ingsgraad: overbezet t ing in de ene regio en forse onderbenut t ing in de naast gelegen regio’s. Dat is m ogelij k geen knelpunt : de regio’s kunnen door de kort e afst anden als één t huism arkt worden gezien. 4 .3

On t w ik k e lin g t ot h u b in h e t con t in e n t a le ve r voe r Cont inent aal vervoer is het vervoer van goeder en, inclusief het short seavervoer, m et een daadwerkelij ke herkom st en best em m ing in Europa, inclusief het Verenigd Koninkrij k. I n het cont inent aal vervoer van bulk ( droog en nat ) heeft binnenvaart en spoorvervoer een relat ief groot aandeel. Het cont inent aal vervoer van cont ainers of andere st andaardlaadeenheden bet reft specifieke goeder en op bepaalde verbindingen. Hierin is het cont inent aal vervoer van en naar Nederland per spoor en binnenvaart beperkt . Het cont inent ale vervoer heeft dus een beperkt eigen net werk m aar kan bij groei gebruik m aken van best aande m ult im odale voorzieningen. Het gaat dan om het cont inent ale vervoer van cont ainers en andere ladingdragers zoals opleggers en wissellaadbakken. Het m arit iem e cont aineracht erlandnet werk kan daarbij als basis dienen voor de ont wikkeling van cont inent aal vervoer van en naar Nederland per spoor en binnenvaart . De best aande knooppunt en op de int ernat ionale corridors, oft ewel vervoersassen, kunnen zich dan ont wikkelen t ot int ernat ionale knooppunt en. Het gaat hier dan wel om een syst eem sprong in het cont inent ale vervoer, gericht op de t oekom st ( 2030- 2050) . De vraag is of cont inent aal vervoer per spoor en binnenvaart zal t oenem en en of de acht erlandt er m inals een rol spelen. Daarvoor wordt eerst nagegaan hoeveel ‘cont inent ale’ cont ainers er nu via spoor en binnenschip vervoerd worden. Daarna

Pagina 59 van 91


wordt bekeken hoe groot het pot ent ieel ladingpakket is voor gecom bineerd spooren binnenvaart vervoer dat nu nog over de weg wordt vervoerd. Spoor ve r voe r I n het huidige cont inent aal vervoer per spoor speelt RSC Waalhaven en in m indere m at e Coevorden en Venlo een rol. Om hoeveel cont ainers het gaat is niet exact bekend om dat het m oeilij k is om onderscheid t e m aken t ussen zogenaam de ‘m arit iem e’ en 'cont inent ale' cont ainers. Op basis van verschillende st at ist ische bronnen heeft het KiM een ram ing gem aakt van de ont wikkeling van het cont inent ale gecom bineer d vervoer. Het aant al ‘cont inent ale’ cont ainers is circa 200.000. De aant allen gecom bineerd vervoereenheden 3 in de overzicht en van de UI RR liggen aanzienlij k lager m aar dat is waarschij nlij k een gevolg van de speciale m eet eenheid van de UI RR. 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

RCI

565.000

608.000

643.880

743.343

792.628

665.570

714.043

HbR

358.000

384.000

486.000

537.000

596.000

452.000

441.000

207.000

224.000

157.880

206.343

196.628

213.570

273.043

127.432

140.821

150.959

165.825

176.900

160.348

168.952

Ta be l 4 .6 Gecom bineerd vervoer

Overslag op

per spoor van/ naar

spoort er m inals

Rot t erdam onder-

Rot t erdam

scheiden naar j aar.

Zeet er m inals

Bron: HbR, UI RR en

overslag spoor

RailCargo.

cont ainers verschil = ‘cont inent ale cont ainers’ Gecom bineerde

UI RR

vervoereenheden

Deze cij fers lat en geen duidelij ke t rendont wikkeling zien in het aant al gecom bineer de vervoereenheden. Volgens Rail Cargo I nform at ion m elden m arkt part ij en dat er vooral in het vervoer van chem ische product en st eeds vaker cont inent ale cont ainers gebruikt worden. Een andere groeim arkt is het spoorvervoer van ‘cont inent ale’ cont ainers in aansluit ing op een ferryovert ocht in relat ie m et het Verenigd Koninkrij k ( VK) . Op de relat ie Rot t erdam - VK is het aant al Ro- Ro cont ainers gest aag gegr oeid van 450.000 m edio j aren ’90 t ot bij na 800.000 in het t opj aar 2007. I n de ‘grot e recessie’ ( vanaf het vierde kwart aal van 2008) is dat aant al weer afgenom en. Een deel van deze Ro- Ro cont ainers wordt per spoor verder Europa in vervoerd. Saillant is dat er geen cij fers zij n van de overslag op de ‘Bert schi’ t erm inal in Rot t erdam en ook niet voor de P&O en Cobelfret t erm inals. Bin n e n va a r t Het cont inent aal vervoer per binnenvaart bet reft vooral bulk. Am bit ie s Het Wit boek 2050 van de Europese Com m issie bevat am bit ies die voor het cont inent aal vervoer per spoor en binnenvaart van belang zij n, en dus ook voor de acht erlandknooppunt en ( zie paragraaf 3.4) . Het bet reft vooral de am bit ie dat t egen 3

De I nt ernat ional Union of com bined Road- Rail t ransport com panies ( UI RR) regist reert gecom bineer de vervoer eenheden zondanig dat één eenheid overeenk om t m et de capacit eit van één v racht wagen. Een vr acht wagen en oplegger t ellen daardoor ieder voor 1 eenheid m aar 2 kleine wissellaadbakk en ( < 8,30 m en < 16t ) of 2 t wint ig voet s cont ainer s t ellen ieder ook slecht s als 1 eenheid.

Pagina 60 van 91


2030 30% van het goeder envervoer via de weg over afst anden van m eer dan 300 kilom et er per spoor of over het wat er gebeurt en t egen 2050 m eer dan 50% ( Europese Com m issie, 2011) . Om deze am bit ies t e realiseren m oet m eer acht erlandvervoer en cont inent aal vervoer per spoor en binnenvaart plaat svinden. Pot e n t ie s De afgelopen decennia zij n er in Nederland en de Europese Unie verschillende onderzoeken uit gevoerd naar de pot ent ies en de ( on- ) m ogelij kheden van een verschuiving van goeder envervoer van het wegvervoer naar binnenvaart , spoorvervoer en kust vaart : m odal shift . Een sam envat t ing van enkele van deze onderzoeken is opgenom en in het rapport ‘ Pot ent ial of m odal shift t o rail t ransport ’ uit 2011. Dit rapport is opgest eld door CE en TRT in opdracht van de Com m unit y of European Railway and I nfrast ruct ure Com panies ( CER) en de I nt ernat ional Union of Railways ( UI C) . CE concludeert dat er voor het spoorgoederenv ervoer in de Europese Unie in pot ent ie m axim aal een verdubbeling van het volum e m ogelij k is t en kost e van het zware vracht verkeer over de weg ( > 16 t on) . Volgens CE kan het spoorvervoer het m arkt aandeel vooral vergrot en in bepaalde m arkt segm ent en zoals het langeafst andsvervoer van cont ainers en het cont inent ale vervoer van bij voorbeeld chem ische product en en versproduct en zoals bloem en en vlees. I n de m eest e gevallen zij n de pot ent ieram ingen gebaseer d op t heoret ische aannam es dan wel m odelberekeningen. I n de huidige prakt ij k zij n er allerlei belem m eringen waardoor de pot ent ie niet gerealiseerd wordt . Deze belem m eringen hebben bet rekking op de aard van de t e vervoeren product en, de vervoersafst and, de kost en van het vervoer, het t ij dvenst er en de kwalit eit van het spoorproduct ( CE, 2011) . I n vergelij king m et het spoorvervoer is de verschuiving van lading van wegvervoer naar binnenvaart waarschij nlij k nog m oeilij ker gezien de beperkt e fij nm azigheid van het vaarwegennet werk in vergelij king m et het spoornet werk. Tonnent recht er of zeefm et hode TNO I n 2006 heeft TNO in opdracht van het Minist erie van Verkeer en Wat erst aat een ram ing gem aakt van de ‘logische’ m odal split op basis van logist ieke karakt erist ieken van de goeder enst rom en. Dit zogenaam de basispot ent ieel voor m ult im odaal vervoer is door TNO afgeleid door de goeder enst rom en over Nederlands grondgebied t e filt eren via 5 verschillende zeven. Deze logist ieke zeven bet reffen acht ereenvolgens: 1) Aansluit ing: de aanwezigheid van m ult im odale t erm inals in herkom st - en best em m ingsgebied; 2) Afst and: een m inim ale afst and per m odalit eit respect ievelij k > 50 kilom et er voor de binnenvaart , 200- 250 kilom et er voor het spoorvervoer en 300- 350 kilom et er voor de kust vaart ; 3) Product : per m odalit eit m axim ale waardedicht heid ( < 6.000 Euro per m 3) en m axim ale verpakkingsdicht heid ( < 15 colli per m 3) ; 4) Part ij groot t e: m inim ale part ij groot t e van 1 t on per zending; 5) Snelheid: m ag er m eer dan 2 dagen ov er doen. Op basis van deze crit eria kom t TNO t ot de conclusie dat een der de ( 34% ) van het vervoerd gewicht over Nederlands gr ondgebied geschikt is voor vervoer per spoor, binnenvaart en kust vaart . Het basispot ent ieel voor het int ernat ionaal vervoer is 41% en voor het binnenlands vervoer 24% van het vervoerd gewicht . Het t ot ale

Pagina 61 van 91


basispot ent ieel wordt door TNO ook verdeeld over de m odalit eit en: 24% voor binnenvaart , 18% voor spoorvervoer en 8% voor kust vaart . Dit basispot ent ieel ligt voor de binnenvaart iet s hoger dan het aandeel op basis van de CBS- st at ist ieken. Het pot ent iële aandeel voor het spoorvervoer ligt volgens TNO vele m alen hoger dan de feit elij ke 2% op basis van de st at ist ieken. Voor de kust vaart ligt het door TNO berekende basispot ent ieel j uist veel lager dan de feit elij ke vervoerom vang op basis van de st at ist ieken. Pot ent ier am ing KiM Ondanks het feit dat het acht erlandvervoer van cont ainers over langere afst anden in Nederland en de EU vooral per spoor, binnenschip en short sea plaat svindt is er t och een deel dat ook over de weg wordt vervoerd. I n 2009 wer d door Nederlandse vervoerders circa 40 m ilj oen t on vervoerd van en naar Nederland over een afst and van m eer dan 300 kilom et er. De verlader en vervoerder hebben vast goede redenen dit over de weg t e doen m aar op basis van de t ransport k ost en alleen zou dit vervoer waarschij nlij k goedkoper over het spoor of per binnenschip gaan. Ta be l 4 .7

Tot a a l goe de r e nw e gve r voe r

Ram ing pot ent ie

650 afvoer

aanvoer

t ot aal

cont inent aal vervoer

waarvan int er nat ionaal

88,6

80,5

169,1

per spoor/ binnenschip

waarvan door Nederlanders

53,3

44,2

97,5

dat in 2009 over weg

waarvan m eer dan 300 kilom et er

25,1

14,4

39,5

werd vervoerd ( in

waarvan cont ainers

1,4

0,9

2,3

m ilj oen t on) .

niet - cont ainer s

23,7

13,5

37,2

Bron: CBS Publicat ie-

waarvan geselect eerde goederen

9,1

5,8

14,9

best anden.

waarvan m inim ale vervoerst room

5,4

4,2

9,6

waarvan in r elat ie m et Duit sland

3,4

2,7

6,1

in relat ie m et Frankrij k

1,5

0,9

2,4

in relat ie m et België

0,2

0,2

0,4

Van die 40 m ilj oen t on heeft 2,3 m ilj oen t on bet rekking op het vervoer van cont ainers door Nederlandse wegvervoerders. Buit enlandse wegvervoerders t ransport er en waarschij nlij k een vergelij kbare hoeveelheid cont ainers. De Duit se wegvervoerders nam en daarvan 0,7 m ilj oen t on voor hun rekening. Driekwart van dit int ernat ionaal cont ainervervoer over de weg over m eer dan 300 kilom et er heeft in Nederland haar herkom st of best em m ing in Rot t erdam . Het bet reft dan in feit e acht erlandvervoer van m arit iem e cont ainers die in principe ook per spoor of binnenvaart vervoerd kunnen worden. Voor het int ernat ionale wegvervoer door Nederlandse ondernem ingen van niet gecont aineriseerde lading over m eer dan 300 kilom et er ( t ot aal 37 m ilj oen t on in 2009) is het m oeilij ker om vast t e st ellen wat in t heorie per spoor of binnenvaart vervoerd kan worden. I n deze ram ing is daarvoor uit gegaan van het vervoer van chem ische ( basis- ) product en ( NSTR 81 en 89) en andere halffabricat en ( NSTR 97) en overige goeder en ( NSTR 99) . Door deze zeef wordt de pot ent ie gereduceerd t ot circa 15 m ilj oen t on. Aansluit end is aangenom en dat voor daadwerkelij k vervoer per spoor of binnenschip de goeder enst room een m inim ale om vang van 20.000 t on op j aarbasis m oet hebben per richt ing en in beide richt ingen m inim aal 40.000 t on. Dit

Pagina 62 van 91


m inim um crit erium is t oegepast op de herkom st / best em m ingrelat ie waarbij Nederland onderverdeeld is in 54 regio’s en het buit enland in landen. De pot ent ie voor cont inent aal vervoer per spoor of binnenvaart wordt daarm ee t erug gebracht t ot 10 m ilj oen t on op j aarbasis. Bij na 65% van deze pot ent ie in het cont inent ale vervoer heeft bet rekking op de wegverv oerrelat ie m et Duit sland en 25% op de relat ie m et Frankrij k.

Figuur 4 .5 De cont inent ale lading die in pot ent ie per spoor en binnenvaart kan, in t on, 2009 Bron: KiM

De 10 regio’s van herkom st of best em m ing in Nederland m et de groot st e pot ent ie voor cont inent ale lading zij n: • Rot t erdam

Pagina 63 van 91


• • • • • • • • •

Overig West - Brabant Twent e Zuid- Lim burg Agglom erat ie Arnhem en Nij m egen Zuidoost - Noord- Brabant Noord- Lim burg Midden- Noor d- Brabant Overig Groot - Am st erdam Acht erhoek

Bij na 60% van de t ot ale pot ent ie is afkom st ig van of gaat naar deze regio’s. I n al deze regio’s is een cont ainert erm inal operat ioneel dan wel op een vrij kort e afst and in een aangrenzende regio t e vinden. De vervoersdienst en die op deze t erm inals worden aangeboden zij n echt er veelal gericht op het vervoer van m arit iem e cont ainers in relat ie m et de zeehavens. Het ont breekt op deze t erm inals aan kwalit at ieve goede t ransport dienst en per spoor en binnenvaart naar de cont inent ale herkom st en en best em m ingen. Hierbij m oet worden opgem erkt dat het door m eer t e bundelen m ogelij k wordt om ook de dunnere ladingsst rom en t e bedienen m et spoorvervoer of binnenvaart ( zie bij voorbeeld Kreut zberger , 2008) . Het t heoret ische m axim ale pot ent iële volum e is dan 14,9 m ilj oen t on. De pot ent ies voor 2020 en 2030 zij n niet bepaald. De beschikbar e prognoses lenen zich niet voor een dergelij ke analyse.

Pagina 64 van 91


5

Onzekerheden

Deze analyse door het KiM heeft inzicht gegeven in de ont wikkeling van de acht erlandknooppunt en. De result at en zij n indicat ief. Er spelen t wee onzekerheden, nam elij k t oekom st onzekerheden en de beperkt e bet rouwbaarheid van de gebruikt e gegevens. Toekom st onzekerheden om t rent de verwacht e vraag naar cont aineroverslag zij n voornam elij k vert aald naar het gebruik van t weet al langet erm ij nscenario’s: een scenario van een lage econom ische groei ( RC) en een van een hoge econom ische groei ( GE) . De werkelij ke groei kan anders zij n. Hierbij spelen t wee ext ra beperkingen in de aanpak. Het is niet bekend in hoeverre de regio’s ev en snel of langzaam groeien als de overslag in de zeehavens, waarop de prognoses zij n gebaseer d. Het is ook niet bekend in hoeverre de aandelen per binnenvaart en spoor worden beïnvloed door t erm inalont wikkelingen ( uit breiding, t oepassing ext ended gat e concept ) . Regionale groeiverschillen en verschuivingen in vervoerwij zekeuze zij n en kunnen niet worden m eegenom en in de prognoses. De bet rouwbaarheid van de gegevens is beperkt . Zo is de inform at ie over de overslag en beschikbare capacit eit per t erm inal onvoldoende beschikbaar, niet volledig en niet helem aal bet rouwbaar door het hant eren van verschillende definit ies. Daar waar gegevens niet beschikbaar waren, zij n deze geraam d. Het CBS heeft in 2011 onderzoek gedaan naar de cont aineroverslag in de binnenvaart m aar kan op kort e t erm ij n geen bet ere cij fers leveren.

Pagina 65 van 91


Pagina 66 van 91


Sum m ary

Mult im odal hint erland hubs in t he Net herlands. A st udy of cont ainer t ranshipm ent t erm inals in t he hint erland of Dut ch sea port s Various regions in t he Net herlands, such as Weert , West land, Flevoland, Devent erApeldoorn- Zut phen and t he Tiel- Ede- Nieuwegein r egion are sit uat ed at t oo great a dist ance from exist ing cont ainer t ranshipm ent t er m inals. Plans are in place for new t erm inals in t hese areas. I f t his expansion is realised, t here will exist a largely sufficient nat ional net work of regional hint erland cont ainer t erm inals. On t he regional level, t he cont ainer t ranshipm ent capacit y in t he Net herlands is current ly sufficient t o sat isfy dem and, and t his is also t he case in t he fut ure when t aking int o account t he planned ex pansions in 2020 and 2030 t hat will occur in m ost regions. However, under condit ions of high econom ic growt h and a large- scale shift from road t ransport t o t ransport via railways and inland wat erways, fut ure t ranshipm ent capacit y will be insufficient in m ost regions. The European Union’s call for such a shift in t ransport for long dist ance loads offers opport unit ies for developing Dut ch t ranshipm ent t erm inals int o int ernat ional t ransport hubs. Freight t ransport hubs connect t he sea port s of Rot t erdam and Am st erdam wit h t he hint erland and serve, in varying degrees, as sat ellit es or gat es for t hese port s. Mult im odal hint erland hubs can ensure t hat a larger percent age of freight is t ransport ed by railways and by wat erborne. KiM Net herlands I nst it ut e for Transport Policy Analysis conduct ed r esearch focusing on hint erland hubs. The research provided answers t o t he following quest ions: • • •

Are t here locat ions in t he Net herlands where new t erm inals are needed ( whit e spot s) ? How are t ranshipm ent services developing wit h regard t o hint erland hubs? ( available t erm inal capacit y) ? Are cert ain t erm inals developing int o hubs in t he cont inent al t ransport chain?

Por t of Rot t e r da m de t e r m in in g fa ct or in con t a in e r t r a n spor t The prim ary issue for hint erland hubs is cont ainer t ranshipm ent t erm inals. Cont ainers are offloaded in sea port s and put on shut t le t rains in a railway t erm inal or onboard on inland w at erway cont ainer ship. The freight , w hich is locat ed close it s final dest inat ion, is loaded ont o t rucks at a railway or inland wat erway t erm inal and t hen t ransport ed t o t he cust om er. For cust om er cont ainers t hat m ust be t ransport ed via t he sea t he sam e process occurs, but in reverse order. Depending on it s locat ion, a t erm inal can also serve as an int erm odal node for freight flows via rail or inland wat erway. When t his occurs, such t erm inals, in addit ion t o serving as final dest inat ions, can also funct ion as a hub in t he hint erland net work. Of t he Dut ch sea port s belonging t o t he Rij n- Schelde Delt a ( Rot t erdam , Moerdij k, Am st erdam , Vlissingen and Terneuzen) , t he Port of Rot t erdam is t he det erm ining fact or in t he developm ent of cont ainer t ransport t o and from t he hint erland, as t he vast m aj orit y of cont ainers are t ranshipped in t his port . Approxim at ely 66% of all cont ainers arriving in Rot t erdam rem ain in t he Net herlands, and approxim at ely 43%

Pagina 67 van 91


wit hin t he Randst ad. I t was est im at ed t hat in 2008 som e 3.8 m illion TEU ( ‘t went y feet equivalent unit ’ cont ainer m easurem ent ) is t ransport ed bet w een Rot t er dam and t he rest of t he Net herlands, wit h 0.9 m illion TEU of t his t ot al t ransport ed via inland wat erway, 0.4% TEU by railway, and 2.5 m illion TEU by road. H in t e r la n d h u bs h a ve a pr im a r ily r e gion a l se r vice - pr ovidin g fu n ct ion Approxim at ely 30% of all business/ indust rial parks, covering t wo- t hirds of t he t ot al available com m ercial space, have railway and/ or inland wat erway connect ions. I n t ot al, 89 business/ indust rial parks, covering a t ot al area of 8,200 hect ares, have t heir own railway and inland wat erway connect ions. For cont ainer t ransport , connect ions in t he form of cont ainer t erm inals are m ost relevant . I n t he hint erland, t he Net herlands has m ore t han 20 inland wat erway cont ainer t erm inals, 4 railway t erm inals and 6 com bined inland wat erway and railway t erm inals ( t rim odal cont ainer t erm inals) . All hint erland cont ainer t erm inals in t he Net herlands focus on t ransport t o and from t he Port of Rot t erdam . The large cont ainer t erm inals in t he Net herlands operat e regular services wit h Rot t erdam , including t he com bined inland wat erway and railways t erm inals, such as TCT Venlo and Tilburg, as well as inland wat erway t erm inals, such as t hose in Den Bosch, Oost erhout , Born, Alphen aan den Rij n and Ut recht , and t he railway t erm inals Coevorden and Veendam . These large and sm all t erm inals have a regional cat chm ent funct ion; som e 80% of cust om ers are sit uat ed wit hin a 25 kilom et re cat chm ent area. The Net herlands has relat ively few int ernat ional hubs for railway or inland wat er t ransport in t he hint erland. Venlo is developing int o such an int ernat ional hub. The sea port s, nam ely Rot t erdam , have t he m ost int ernat ional railway and inland wat erway links. Rot t erdam ( RSC Waalhaven) serves as a hub for int ernat ionals cont inent al t ransport . The m ost im port ant foreign hubs in t he hint erland net work of Dut ch port s are Duisburg, Ant werp ( including Willebroek) and Liege. Duisburg is also an int ernat ional hub. St r on g gr ow t h in con t a in e r t r a n sh ipm e n t e x pe ct e d The m ost im port ant developm ent s for hint erland hubs are t he gr owt h of cont ainer t ranshipm ent s in t he sea port s and t he necessary shift in m odes of t ransport . The Port of Rot t er dam expect s t hat cont ainer t ranshipm ent s in Rot t erdam will increase t hreefold, from 10.8 m illion TEU in 2008 t o a m axim um of 34.6 m illion TEU in 2040. For t he Tweede Maasvlakt e, t he obj ect ive is t hat by 2035 a m axim um of 35% of all cont ainers will be t ransport ed by road, 45% by wat er and 20% by railway. To achieve t his, t ransport by railway and inland wat erway m ust quadruple in volum e. Such developm ent is im possible wit hout t he growt h of hint erlandhubs in t he Net herlands and abroad. Pla n s for e x pa n din g con t a in e r t r a n sh ipm e n t ca pa cit y At present plans are in place t hat will lead t o m ore hint erland t ransport via inland wat erways and railways. The plans involve new inland wat erway cont ainer t erm inals in Alblasserdam , Weert , Tiel, Lelyst ad and Cuij k, and plans for new railway t erm inals in Geleen ( Chem elot ) and Valburg. Expansions are planned in Tilburg ( Railport Brabant ) , Venlo ( Railport Venlo) and at t he inland wat erway t erm inals in Wanssum , Nij m egen and Born. Planned invest m ent s in t hese new t erm inals and expansions of exist ing t erm inals will increase t ranshipm ent capacit y from 4.7 m illion TEU t o an est im at ed 5.6 m illion TEU.

Pagina 68 van 91


The organisat ion of hint erland t ranspor t is evolving. Collaborat ive effort s have led t o new concept s ( ext ended gat e, cont ainer t ransferia) , in which t he hint erland hubs funct ion m ore as ent ryways for t he sea port s, which will especially involve t he use of inland wat erways as t ransport m odes, and in t he case of Venlo, also railway t ransport . The t erm inals in t hese concept s differ from ot hers because t hey have a supra- regional funct ion for cont ainer t ransport . ‘W h it e spot s’ There are cur rent ly cert ain locat ions in t he Net herlands t hat are sit uat ed at t oo great a dist ance from exist ing t erm inals – t hese locat ions are called ‘whit e spot s’. The areas ar ound Weert and West land are t he m ost int erest ing as pot ent ial t erm inal locat ions. Locat ions t hat have average scores in t erm s of econom ic pot ent ial and cont ainer volum es are: Flevoland, Devent er- Apeldoorn- Zut phen and t he Tiel- EdeNieuwegein region ( all have concent rat ions of logist ic act ivit ies, or ‘logist ic hot spot s’) . Term inal init iat ives are underway for all t hese locat ions. Doet inchem Wint erswij k also has an average scor e but is not a logist ics ‘hot spot ’. The Kop van Noord- Holland region has a logist ic ‘hot spot ’, Alkm aar, but a t erm inal init iat ive is not underway t here. Zuidwest - Friesland, and t he border zones FrieslandGroningen and Groningen- Drent he, and Schouwen- Duiveland, have low econom ic pot ent ial for a new t erm inal. I f t he plans for new t erm inals are realised, few whit e spot s will rem ain. The planned expansion will result in a net work of regional t erm inals offering sufficient nat ional coverage. Su fficie n t t e r m in a l ca pa cit y in m ost r e gion s The t ot al t erm inal capacit y in t he hint erland present ly am ount s t o 4.7 m illion TEU. On t he regional level, t erm inal capacit y is in principle sufficient for current dem and. Locally - t hat is, for a t erm inal - capacit y problem s could arise There is current ly also sufficient capacit y for achieving a shift from road t ransport t o railway and inland wat erways, st art ing from for exam ple a 60% m inim um share for railway and inland wat erway t ransport . The t ranshipm ent capacit y included in t he planned expansions per region is in principle sufficient for sat isfying dem and unt il 2020 in t he Cent ral Planning Agency’s low and high econom ic growt h scenarios. The except ion is Zaanst reek. There will also be sufficient capacit y available in m ost regions in 2030 under low and high growt h rat es, wit h again Zaanst reek being t he except ion. I n t he high growt h scenarios, Friesland, Noord- Overij ssel, t he Veluwe and all of Noord- Brabant ar e included as pot ent ial regional bot t lenecks. Ca pa cit y bot t le n e ck s du r in g m a j or sh ift s t o r a ilw a y a n d in la n d w a t e r w a y t r a n spor t Despit e t he planned expansions, bot t lenecks will nevert heless occur in 2020 if we fact or in a large shift from road t ransport t o inland wat erway and railway. Wit h for exam ple inland wat erways and railways claim ing a m inim um 60% share of t ransport in 2020, under low econom ic growt h condit ions, bot t lenecks will occur in Overij ssel, t he Veluwe, Great er Zeeland and Zuidoost - Noord- Brabant . Under high econom ic growt h condit ions, bot t lenecks will also occur in Zaanst reek and Midden- Lim burg.

Pagina 69 van 91


I n 2030, under high econom ic growt h condit ions, bot t lenecks will occur in nearly all regions. I n t his scenario, t he planned init iat ives and expansions are in principle no longer sufficient . I m proved ut ilisat ion, wit h a 20% capacit y gain - for exam ple by offering 24/ 7 service – will im prove t he sit uat ion som ewhat , but not sufficient ly. Oppor t u n it ie s for in t e r n a t ion a l h u bs Railways and inland wat erway t ransport claim a relat ively large share of t he cont inent al t ransport of bulk goods. The cont inent al t ransport of cont ainers by rail and wat er is rat her lim it ed in t he Net herlands. We cat egorise cont inent al t ransport as freight w hose origin and dest inat ion is in Europe, including short - sea t ransport t o and from t he Unit ed Kingdom . By 2030, t he European Com m ission want s 30% of road freight t ransport s t ravelling m ore t han 300 kilom et res t o be shift ed t o railways and inland wat erways. By 2050 t his figure should be m ore t han 50% . These obj ect ives offer opport unit ies for developing hint erland hubs int o int ernat ional hubs. Based on various st at ist ical sources, t he num ber of cont inent al cont ainers was est im at ed at approxim at ely 200,000. RSC Waalhaven, and t o a lesser ext ent Coevorden en Venlo, play an im port ant role in t his t ransport by rail. I nt ernat ional road t ransport t ravelling m ore t han 300 kilom et res per load t hat is not st ored in cont ainers by Dut ch com panies am ount s t o a t ot al of 37 m illion t onnes ( in 2009) . Based on t he assum pt ion t hat cert ain volum es are t ransport ed annually t o ensure a profit able service, KiM est im at es t he pot ent ial for cont inent al t ransport by railway or inland wat erway t o be approxim at ely 9.6 m illion t onnes annually, wit h nearly 65% of t his t ot al relat ed t o road t ransport t o and from Germ any, and 25% t o road t ransport t o and from France. The 10 regions wit h t he great est pot ent ial for cont inent al loads are: Rot t er dam , Great er West - Brabant , Twent e, Zuid- Lim burg, t he Arnhem and Nij m egen agglom erat ion, Zuidoost - Noord- Brabant , Noord- Lim burg, Midden- Noord- Br abant , Great er Am st erdam and t he Acht erhoek. Nearly 60% of t he pot ent ial for cont inent al t ransport by railway and inland wat erway originat es from or t o t hese regions. I n all t hese regions, a cont ainer t erm inal is operat ional, or can be found in t he short - t erm in a neighbouring region. The t ransport services offered at t hese t erm inals are prim arily focused on t he t ransport of sea cont ainers t o and from sea port s. These t erm inals lack qualit y freight t ransport services by rail or inland wat erway t o and from European ( cont inent al) dest inat ions. Un ce r t a in t ie s The result s of t his analysis are indicat ive. Two m aj or uncert aint ies are in play; nam ely, fut ure uncert aint ies and t he lim it ed reliabilit y of t he dat a used. I n t his prognosis, KiM cannot include regional growt h differences and regional shift s in choices of t ransport m odes. I nform at ion about t he capacit y and available capacit y per t erm inal is incom plet e and lim it s reliabilit y. Est im at es were m ade where no dat a was available.

Pagina 70 van 91


Lit erat uur

A&S Managem ent ( 2003) . Kanshebber in de ket en, t oekom st per spect ief cont ainerbinnenvaart . Rot t erdam : A&S Managem ent . ABN- AMRO ( 2009) . Neder landse zeehavens; onderscheid door net werkfocus. Zoet erm eer: NEA. ABN- AMRO ( 2011) . Neder land als één logist iek net w erk in 2015. Sam enhang versnelt verst erking van onze posit ie. Zoet erm eer : NEA. AVV ( 1998) . Overst ap of Misst ap, Succes- of faalfact oren van init iat ieven om goeder en per schip t e gaan vervoeren. Rot t erdam : RWS. Besseling, P. , Francke, J. en Sait ua Nist al, R. ( 2006) . Aanpassing WLO- scenario’s voor het cont ainervervoer. Den Haag: CPB. Buck Consult ant I nt ernat ional ( 2009) . Goederenver voer per spoor. Markt ont wikkelingen en beleid. Den Haag/ Nij m egen: BCI . Buck Consult ant s I nt ernat ional ( 2006) . Logist ieke Poort Lim burg Fase I I Benchm arking logist ieke regio’s. Zavent em : BCI . Buck Consult ant s I nt ernat ional ( 2009) . St rat egische Verkenning Gat eway Rot t erdam NL 2.0. St udie t er onderst euning van Advies Gat eway St rat egie Raad voor Ver keer en Wat erst aat . Nij m egen/ Den Haag: BCI . Bureau Voorlicht ing Binnenvaart , Waardevol t ransport . De t oekom st van het goederenver voer en de binnenvaart in Europa 2010- 2011. Den Haag: BVB. CB Richard Ellis ( 2011) . Underst anding logist ics in t he Net herlands. Am st erdam : CBRE. Cent raal Bureau voor de St at ist iek ( diverse j aren) . Publicat iebest anden goederenver voer. Heerlen: CBS CE ( 2011) . Pot ent ial of m odal shift t o rail t ransport : St udy on t he proj ect ed effect s on GHG em issions and t ransport volum es. Delft : CE. Com m issie Kroes ( 1991) . Op weg naar int erm odaal vervoer, st ruct urering van het vervoersyst eem door de ont wikkeling van knooppunt en, Den Haag: Com m issie Kroes. Com m issie van Laarhoven ( 2008) . Logist iek en supply chains: Visie en am bit ie voor Neder land. Delft : Connekt . Cent raal Planbureau ( 2005) . De vraag naar ruim t e voor econom ische act ivit eit t ot 2040. Den Haag: CPB.

Pagina 71 van 91


Cent raal Planbureau ( 2006) . Aanpassing van WLO- scenario’s voor het cont ainerver voer. Den Haag: CPB. Decisio ( 2002) . Tussenev aluat ie Subsidieregeling Openbar e I nland Term inals. Am st erdam : Decisio. Defares, D. ( 2011) Explor at ion of fut ure cont ainer t r ansport t o and from t he Dut ch hint erland. Delft : Facult y of Technology, Policy Analysis and Managem ent , Delft Universit y of Technology. Ecorys ( 2010) . Landelij ke Capacit eit sanalyse Binnenhavens. Nat ionaal beeld van het net werk van binnenhavens op basis van act uele prognoses. Rot t erdam : Ecorys. Kreut zberger , E. ( 2008) . The innovat ion of int erm odal rail freight bundling net works in Europe. Concept s, developm ent s, per form ances. TRAI L Thesis Series T2008/ 16. Delft : The Net herlands TRAI L Research School. Europese Com m issie ( 2011) . Wit boek, St appenplan voor een int erne Europese vervoersruim t e – werken aan een concurrerend en zuinig vervoerssyst eem . Brussel: Europese Com m issie. Minist erie van Econom ische Zaken, Verkeer en Wat erst aat en Volkshuisvest ing, Ruim t elij ke Ordening en Milieubeheer ( 1998) . Ruim t e voor m ult im odaal t ransport . Naar een gericht e bedrij fst erreinplanning. Den Haag: Min EZ, V&W en VROM. Francke, J., Derriks, H., Gordij n, H., Groot , W. en Savelberg, F. ( 2010) . Verkenning m obilit eit en bereikbaarheid 2011- 2015. Den Haag: KiM. Haven Am st erdam ( 2009) . Milieubeleidsplan Haven Am st erdam : duurzaam durven, doen en door gaan 2008- 2012. Am st erdam : Haven Am st erdam . Havenbedrij f Rot t erdam ( 2010) . Acht er landst rat egie. Present at ie door M. van Schuylenburg op 31 j anuari 2010 in Hoofddorp. Havenbedrij f Rot t erdam ( 2011) . Havenvisie 2030 Port Com pass. Direct t he fut ure. St art t oday. Rot t erdam : HBR. Havenbedrij f Rot t erdam ( 2011) . Publicat iebest anden op www.port ofrot t erdam .nl. Hofst ra, L. ( 2010) . Spreiding acht erlandknooppunt en. De rol van de Rij ksover heid op m ogelij ke leem t es en overlap. Afst udeerscript ie. Breda: NHTV. Louw, E. en Konings, R. ( 2008) . Nut en Noodzaak van Logist iek Park Moerdij k. Delft : OTB. Macharis, C., Janssens, G.K., Jourquin, B., Pekin E., Caris, A. en Crepin, T. ( 2009) . Decision Support Syst em for I nt erm odal Transport Policy ( DSSI TP). Brussel: Belgian Science Policy. Macharis, C., Lier, T. Van, Pekin, E. en Verbeke, A. ( 2011) . I nt erm odaal binnenvaart vervoer in Vlaanderen. Brussel: VUBPRESS.

Pagina 72 van 91


Minist erie van I nfrast ruct uur en Milieu ( 2012) . St ruct uurvisie I nfrast ruct uur en Ruim t e. Den Haag: Min I enM. Minist erie van Verkeer en Wat erst aat ( 2005) . I nvent arisat ie t erm inals en regionale overslagcent r a in Nederland. Den Haag: Min VenW. Minist erie van Verkeer en Wat erst aat ( 2010) . Beleidskader Spoorgoeder enknooppunt en. Den Haag: Min VenW. Minist erie van Verkeer en Wat erst aat ( 2010) . Mainport Holland, m ot or voor de t oekom st : Naar een nieuw en kracht ig m ainport beleid. Den Haag: Min VenW. NEA ( 2005) . Marit iem e goeder enst rom en in de Ham burg – Le Havre Range; nadere analyse acht erlandvervoer 2010. Rij swij k: NEA. NEA ( 2008) . Onderzoek effect en ont wikkeling cont ainerst rom en op de Randst ad. Zoet erm eer: NEA. NEA ( 2009) Gevolgen van de groei van het goeder envervoer en cont ainerst r om en in de Randst ad. Workshop naar aanleiding van GOVERFA- st udie, 27 august us 2009. Zoet erm eer: NEA. NEA ( 2010) . Goederenver voerm onit or 2009. Delft : RWS/ DVS. NEA ( 2010) . Nut en noodzaak van een nieuw knooppunt enbeleid goeder envervoer. Den Haag: Min VenW. Planbureau voor de Leefom geving ( 2010) . De econom ische kracht van de noordvleugel van de Randst ad. Den Haag: Planbureau voor de Leefom geving. Policy Resear ch Corporat ion ( 2007) . Beleidsst rat egie Binnenvaart , een landelij ke m arkt - en capacit eit sanalyse. Rot t erdam : PRC. Policy Resear ch Corporat ion ( 2002) . EI SR – Econom ische I m pact st udie Railgoederenvervoer – ont wikkeling railgoeder enver voer in een int egraal perspect ief. Rot t erdam : PRC. Quispel, M. Kiel, J. en Schoem aker J. ( 2009) . Gevolgen van de groei van het goeder enver voer en cont ainerst rom en op de Randst ad. Rij swij k: NEA. RailCargo I nform at ion ( 2009) . Spoor in cij fers 2009. Hoogvliet : RCI Net herlands. RailCargo I nform at ion ( 2011) . Spoor in Cij fers 2011. Rot t erdam : RCI Net herlands. RnR Group ( 2011) . Verkenningsst udie Spoorgoeder enknooppunt en. Maarn: RnR Group. Rom ij nsen, I . ( 2010) . De invloed van econom ische ont wikkeling in het relevant e acht erland op cont aineroverslag in de Ham burg- Ant werpen Range. Rot t erdam : Erasm us School of Econom ics.

Pagina 73 van 91


Rij kswat erst aat - Dienst Verkeer en Scheepvaart ( 2011) . Cont ainervervoer per binnenschip. Beschrij ving van een t ransport revolut ie t e wat er. Delft : RWS. St udiengesellschaft für den kom biniert en Verkehr ( 2011) . Kom biniert er Verkehr, Term inals in der Bundersr epublik Deut schland 2010. Berlin: SGKV. TNO ( 2003) . Blue Port s: Knooppunt en voor de regionale econom ie, onderzoek naar de econom ische belangen van de Neder landse Binnenhavens. Den Haag: NVB. TNO ( 2006) . Het basispot ent ieel voor binnenvaart , spoor en kust vaart – een verkenning bezien door een logist ieke bril - . Delft : TNO. TNO ( 2009) . Quick scan: overzicht van net werk logist ieke hot spot s in Nederland. Delft : TNO. TNO I NRO ( 1996) . Tij d voor TEI T’s: Nederlandse Tr ans Europese I nland Term inals: eindrapport . Rot t erdam : CTT. I nt ernat ional Union of com bined Road- Rail t ransport com panies ( 2011) . Publicat iebest anden van www.uirr.com . Warffem ius, P. en Francke, J. ( 2010) . Acht erlandcongest ie en de rol van vervoer over wat er voor m ainport Rot t erdam . Den Haag: KiM.

Pagina 74 van 91


Bij lage

A

Begrippenlij st

Acht erland:

Het acht erland is het gebied dat door de haven wordt bediend. Bij een afbak ening kan aan de orde zij n of een haven een concurrent ievoordeel of een hoger aandeel hier in dient t e hebben in vergelij king m et de concurr erende havens. Rom ij nsen ( 2010) onderscheidt verder dr ie t ypen acht erland: Het m acro- econom ische acht er land, het fysieke acht erland en het logist iek e acht erland. Het gaat hierbij om drie m anieren om het acht erland van een hav en t e bepalen. Bij het m acro- econom ische acht erland is de vraag naar t ransport de belangrij kst e fact or en wordt gekeken naar herkom st en eindbest em m ing v an de goederen. Het fysiek e acht er land wordt afgeleid aan de hand van het aanbod van t ransport v oorzieningen t ussen hav en en acht er land. Het logist iek e acht erland wordt bepaald op basis van de organisat ie van de goeder enst r om en.

Acht erlandknooppunt

Een locat ie m et een of m eerdere ( m ult im odale) t er m inals, die als hub of als eindpunt fungeren in het acht erlandv ervoer van de m ainport s in een net w erk m et direct e m ult im odale ver binding m et Rot t erdam en/ of de ander e Nederlandse zeehav ens en verbonden zij n ( zo m ogelij k m ult im odaal) m et de int ernat ionale econom ische cent ra in Noordwest - Eur opa

Binnenvaart schip

Een binnenvaart schip is een niet - zeew aardig vaart uig dat goederen over de binnenwat er en ( zoals r ivieren, kanalen en m eren) vervoert . ( CBRB, 2009)

CEMT- k lasse

Om de afm et ingen van vaarw egen in West - Europa op elkaar af t e st em m en is de binnen- of rivierscheepvaart in Europa opgedeeld in ` CEMT- k lasses` . Per klasse zij n de m ax im ale afm et ingen van het schip vast gelegd. De klasse- indeling is bepaald door de Conférence Européenne des Minist r es de Transport .

Co- m odaal t ransport

De t er m ‘co- m odaal t ranspor t ’ kom t voort uit het Europese beleid: “ Co- m odalit y is a not ion int roduced by t he European com m ission in 2006 in t he field of t he t ransport policy t o define an approach of t he globalit y of t he t ranspor t m odes and of t heir com binat ions. For t he European com m ission t he co- m odalit y refer s t o a ‘use of different m odes on t heir own and in com binat ion’ in t he aim t o obt ain ‘an opt im al and sust ainable ut ilisat ion of resour ces’” ( ABN- AMRO, 2009)

Cont inent aal v ervoer

I nt er nat ionaal vervoer van goederen m et de herkom st en best em m ing op het zelfde cont inent .

Hub of t weedelij nsknooppunt

Deze knooppunt en hebben naast een verbinding m et een of m eerdere zeehavens ook m eerdere int ernat ionale v erbindingen m et econom ische cent ra elders in Europa, waar m ee ze als schak el fungeren voor cont inent ale st rom en.

I nland t er m inal

Plaat s in het Europese acht er land waar lokale cont ainerst rom en gebundeld wor den om v ervolgens per spoor of binnenvaart aan of afgevoerd t e w orden. ( CBRB, 2009)

I nt er m odaal

Transport beweging t ussen de plaat s van herkom st en de plaat s van best em m ing m et t en m inst e t w ee opeenvolgende

Pagina 75 van 91


t ranspor t m odalit eit en. ( Kroes, 1991) Knooppunt en m et regionaal verzorgende funct ie ( derdelij nsknooppunt en)

Logist ieke cent ra die een regionale aan- en afvoerfunct ie hebben. Hiervoor kunnen 't runklines' worden onderhouden m et m ainport s en t weedelij nsk nooppunt en. ( Kroes, 1991)

Logist ieke hot spot

Een logist ieke hot spot is een COROP- regio m et een st erk clust er van bedrij ven m et ( int er ) nat ionale onderscheidende logist ieke act ivit eit en, geconcent reerd op logist ieke parken m et goede onderst eunende fysieke infrast ruct uur en aanverwant e logist ieke support dienst en. ( TNO, 2009)

Mainpor t knooppunt of eerst elij nsknooppunt

Dit zij n de zeehavengebieden m et een of m eerder e t er m inals, zoals een railserv icecent rum of een binnenvaar t cont aint erm inal dan wel een zeet er m inal waar ook binnenvaart schepen worden geladen en gelost .

Marit iem cont ainer

Een laadeenheid m et vast e m at en, die kan worden opget ild en gest apeld voor het vervoer van goeder en over zee.

Modal shift

Het ver schuiven van goeder enst rom en van de ene naar de andere m odalit eit . ( CBRB, 2009)

Modal split

Modal split is de verdeling van de verplaat singen van goederen over de vervoerwij zen ( m odalit eit en) . ( CBRB, 2009)

Modalit eit

Vervoerst echniek of vervoerwij ze ( w egvervoer, lucht vaar t , kust vaart , binnenvaart , zeevaart , spoorvervoer , pij pleidingv ervoer) . ( Kroes, 1991)

Mult im odaal

Als de lading zelf wisselt van m odalit eit binnen één t ransport ket en wordt gesprok en van m ult im odaal vervoer ( Hofst ra, 2010)

Synchrom odaal

Bij synchrom odaal t ransport gaat het om het bundelen van lading van verschillende opdracht gevers om zodoende beschikbar e capacit eit opt im aal t e benut t en. Hierbij gebruikm akend van verschillende t ransport m odalit eit en en een naadloze over st ap van de ene op de andere m odalit eit . De kenm erken van synchrom odaal t ranspor t zij n: • lading en best em m ing zij n niet langer vast geklonk en aan één vervoerwij ze: de beschikbare capacit eit van vervoerm iddelen en infrast ruct uur bepalen sam en m et de aard v an de lading de keuze voor weg, wat er, lucht of spoor; • groei in handelsvolum e leidt in dit sy st eem t ot een verbet ering van de bereikbaarheid en duurzaam heid om dat de indust rie als vanzelf m eer gebruik zal gaan m aken van wat er - en spoort ransport als het volum e groeit ; • nieuw e regiecent ra m et hoogwaardige w erkgelegenheid zorgen voor het sam enbrengen van goederenst rom en, het synchr oniseren van dienst en en het afst em m en van vervoer wij zen. ( ABN- AMRO, 2009)

TEU

TEU is de aanduiding voor de afm et ingen van cont ainers. De afkort ing st aat voor Twent y feet Equivalent Unit . 1 TEU is een cont ainer van 20- voet lang, 8- voet breed en 8- voet hoog. ( CBRB, 2009)

Tonkilom et er

De unifor m e m eet eenheid voor de vervoersprest at ie. Eén t onkilom et er is het v ervoer van 1 t on lading ( 1000 kilo) over 1 kilom et er. ( CBRB, 2009)

Verlader

Ondernem ing of persoon die lading door een vervoerder laat t ranspor t er en. ( CBRB, 2009)

Pagina 76 van 91


Bij lage

B

Term inallocat ies

Te r m in a l-

N a a m t e r m in a l

Type t e r m in a l

Alphen ad Rij n

Alpherium

Barge Ter m inals

Bergen op Zoom

Markiezaat Cont ainer Term inal b.v .

Barge Ter m inals

Bergen op Zoom

Overslag Term inal Bergen op Zoom

Barge Ter m inals

Opm

loca t ie s

( OTB) Born

Barge & Rail Term inal Born

Rail- Barge Ter m inals

Coevorden

Eurot er m inal Coevorden ( ETC)

Rail Ter m inals

Coevorden

I nland Port Coevorden- Em lichheim

Barge t erm inal

Den Bosch

Bossche Cont ainert erm inal ( BCTN)

Barge Ter m inals

Eindhoven

Rail Ter m inal Eindhov en

Rail Ter m inals

Gorinchem

Logist iek Cent rum Gorinchem

Barge Term inals

Rail: m ar it en cont inent .

Groningen

Groningen ( I MS+ HCL)

Barge Ter m inals

Harderwiij k

Cont ainer t er m inal Harderwij k

Barge Ter m inals

Heerenveen

Cont ainer t er m inal Heerenveen

Barge Ter m inals

Hengelo

Com bi Term inal Twent e BV

Barge Ter m inals

Kam pen

ROC Kam pen Exploit at ie BV

Barge Ter m inals

Meppel

MCS Meppel ( MCS)

Barge Ter m inals

Cont ainer Ter m inal Nij m egen

Barge Ter m inals

Nij m egen

( BCTN) Oost er hout

Oost er hout Cont ainer Term inal BV

Barge Ter m inals

Oss

Osse Over slag Cent rale


Rail: cont inent .

( Nooij engroup) Ridderkerk

Groenenboom Cont ainer t ransferium

Barge Ter m inals

Ridderkerk St ein Tilburg

Cont ainer t er m inal St ein


Rail & Barge Term inal Tilburg ( BTT & Rail- Barge Ter m inals

Rail: cont inent .

Railport ) Urk

Barge Ter m inal Urk

Barge Ter m inals

Ut recht

Cont ainer Ter m inal Ut r echt

Barge Ter m inals

Veendam

Railport Groningen

Rail Ter m inals

Veghel

I nland Ter m inal Veghel

Barge Ter m inals

Venlo

Caboot er Railcargo Venlo

Rail Ter m inals

Venlo

TCT- ECT Venlo BV


Waalwij k

Regionaal Over slag Cent r um

Barge Ter m inals

Waalwij k BV Wanssum

Wanssum I nt erm odal Term inal

Barge Ter m inals

( BCTN) West erbroek

Mult im odaal Cont ainer Service

Barge Ter m inals

West erbroek ( MCS) Zaandam

Cont ainer t er m inal Vrede- St einweg

Barge t erm inals

Zaanst ad

Pagina 77 van 91


I n it ia t ie ve n


Type t e r m in a l

Go- be slu it

Alblasserdam

Cont ainer Transferium

Barge Ter m inals

Go

Alblasserdam ( BCTN) Bleiswij k

Greenrail Ter m inal

Cuij k

Cont ainer t er m inal Cuij k

Rail Ter m inals Barge Ter m inals

Coevorden

I nland Port Coevorden-

Barge t erm inal

Go

Em lichheim Geleen

Railt erm inal chem elot

Rail Ter m inals

Haaft en

( privat e) Cont ainer t er m inal

Barge Ter m inals

Go

Haaft en ( Van Uden) Kam pen

Cont ainer t er m inal Kam pen

Barge Ter m inals

Lely st ad*

Cont ainer Ter m inal Lely st ad

Barge Ter m inals

Leeuwarden

Cont ainer t er m inal Leeuw arden

Barge Ter m inals

Go Go

( MCS) Nieuw egein

Cont ainer t er m inal Nieuw egein

Barge Ter m inals

Son en Br eugel

ROC Ekker srij t

Barge Ter m inals

Tiel

Cont ainer t er m inal Tiel

Barge Ter m inals

Valburg

Rail Serv ice Cent er Valburg

Rail Ter m inals

Venlo

Railport Venlo

Rail Term inals

Weert

Mult im odale haven Weer t -

Barge Ter m inals

Go

Go

Craenendonkck * of als alt ernat ief Alm ere.

Ze e h a ve nge sit u e e r de


Type t e r m in a l

t e r m in a ls Am st erdam

SCS Mult iport

Barge Ter m inals

Am st erdam

CT Vrede- St einweg Am st erdam


Am st erdam

Unit ed St evedores Am st erdam


Am st erdam

Am st erdam Cont ainer t er m inal ( ACT)

Rail- Barge Term inals

Beverw ij k

Cont ainer t er m inal Beverw ij k( CTB)

Barge Ter m inals

Delfzij l

Cont ainer Ter m inal Delfzij l

Barge Ter m inals

Dordrecht

ZHD St ev edoring

Barge Ter m inals

Harlingen

Harlinger Over slag en Veem bedrij f

Barge Ter m inals

I Jm uiden

Cont ainer St ev edoring I Jm uiden

Barge Ter m inals

Moerdij k

MCT Moerdij k ( CTT+ ECT)


Moerdij k

Delt a Marine Term inal ( APMT)

Barge Ter m inals

Rot t erdam

Bert schi Railt er m inal Rot t erdam

Rail t erm inals

Rot t erdam

Waalhaven Bot lek t erm inal

Barge Term inals

Rot t erdam

Pernis Com bi Term inal


Rot t erdam

I nt erforest Ter m inal

Rail- Barge Ter m inals Rail- Barge Ter m inals

Rot t erdam

ECT Delt a

Rot t erdam

ECT Cit y t er m inal


Rot t erdam

Rot t erdam Short sea t er m inal

Barge Ter m inals

Rot t erdam

Uniport

Barge Term inals

Rot t erdam

Barge Cent er Waalhaven

Barge Ter m inals

Rot t erdam

Rail Serv ice Cent er Rot t erdam BV

Rail Ter m inals

Rot t erdam

Eurom ax Term inal


Rot t erdam

APM t erm inals Rot t erdam

Rail- Barge Term inals

Pagina 78 van 91


Rot t erdam

Rail Serv ice Cent er Maasv lakt e

Rail t erm inal

Rot t erdam

Rot t erdam Cont ainert erm inal ( Kram er Gr )

Barge Ter m inals

Terneuzen

Zeeland Cont ainer Ter m inal

Barge Ter m inals

Terneuzen

Bert schi railt er m inal ( Value Park)

Rail Ter m inals

Velsen

MEO Cont ainer t er m inal

Barge Ter m inals

Vlissingen

Scaldia Ter m inal

Barge Ter m inals

Pagina 79 van 91


Pagina 80 van 91


Bij lage

C

Groeipercent ages en indexcij fers

Groeipercent ages en indexcij fers ( 100= 2008) voor de perioden 2000- 2010, 2010- 2020 en 2020- 2030 voor RC- en GC- scenario ( bron: KiM- bewerking CPB ( 2006) ) Tot a a l

Ja a r lij k se gr oe ipe r ce n t a ge s

in m ln . t on

00- 10RC

10- 20RC

I n de x 2 0 0 8 = 1 0 0

20- 30RC

00- 10GE

10- 20GE

20- 30GE

2020RC

2030RC

2020GE

2030GE

som weg+ bvrt + spoor

2,2%

2,0%

0,8%

4,9%

5,3%

4,4%

127

137

184

283

binnenvaar t

2,1%

1,7%

0,6%

4,8%

4,9%

4,2%

124

132

178

268

spoor

2,5%

2,3%

0,8%

6,4%

6,4%

4,6%

132

142

211

332

weg

2,1%

2,1%

0,9%

4,6%

5,2%

4,4%

128

140

182

281

Short sea

4,3%

1,3%

0,7%

6,3%

5,3%

4,3%

124

133

188

287

Deepsea

4,6%

2,4%

0,8%

6,7%

6,5%

4,7%

138

150

214

339

Bin n e n la n ds


I n de x 2 0 0 8 = 1 0 0

ve r v oe r in m ln . t on

00- 10RC

10- 20RC

20- 30RC

00- 10GE

10- 20GE

20- 30GE

2020RC

2030RC

2020GE

2030GE

som weg+ bvrt + spoor

2,1%

2,1%

0,9%

4,7%

5,3%

4,5%

128

141

183

285

binnenvaar t

2,7%

2,4%

1,1%

5,4%

5,6%

4,7%

133

149

191

303

spoor

2,5%

2,3%

0,8%

5,9%

5,8%

4,6%

132

143

197

308

weg

2,0%

2,0%

0,9%

4,4%

5,1%

4,5%

127

139

180

279

Bin n e n la n ds


I n de x 2 0 0 8 = 1 0 0

ve r v oe r va n / n a a r Rij n m on d in m ln . t on

00- 10RC

10- 20RC

20- 30RC

00- 10GE

10- 20GE

20- 30GE

2020RC

2030RC

2020GE

2030GE

weg+ bvrt + spoor

3,3%

2,1%

- 0,3%

4,7%

5,3%

4,6%

131

128

183

287

binnenvaar t

2,7%

2,4%

1,1%

5,3%

5,6%

4,7%

133

149

191

302

spoor

2,5%

2,3%

0,8%

5,9%

5,8%

4,6%

132

142

197

308

weg

3,6%

2,0%

- 0,7%

4,3%

5,1%

4,5%

131

122

179

279

som

Pagina 81 van 91


Pagina 82 van 91


Bij lage

D

Overslag en beschikbare capacit eit in 2008, 2020 en 2030 ( bij RC- en GE- scenario)

Legenda

0,22 Capaciteitsknelpunt 0,00 Witte vlek

be ze t t in g obv h u idige

be sch ik ba a r t ov t ot a le vr a a g

ca pa cit e it ( r + s/ ca p)

( ca p/ t ot a a l)

Oost - Groningen

0,0

15,38

Delfzij l en om geving

0,5

1,18

3

Overig Groningen

1,6

0,56

4

Noord- Friesland

0,7

1,08

5

Zuidw est - Fr iesland

0,0

0,0

6

Zuidoost - Fr iesland

0,0

1,25

7

Noord- Drent he

0,0

0,0

8

Zuidoost - Dr ent he

0,0

17,50

9

Zuidw est - Drent he

1,6

0,59

10

Noord- Over ij ssel

0,5

0,41

11

Zuidw est - Ov erij ssel

0,0

0,00

12

Twent e

0,4

1,07

13

Veluwe

0,5

0,22

14

Acht erhoek

0,0

0,00

15

Arnhem / Nij m egen

0,6

0,90

16

Zuidw est - Gelderland

0,0

0,00

17

Ut recht

0,4

0,64

18

Kop van Noord- Holland

0,0

0,00

19

Alkm aar en om geving

0,0

0,00

20

I Jm ond

0,4

1,68

21

Agglom erat ie Haarlem

0,0

0,00

22

Zaanst reek

0,9

0,76

23

Groot - Am st erdam

0,1

2,76

24

Het Gooi en Vecht st r eek

0,0

0,00

25

Agglom erat ie Leiden en

0,0

0,00

0,0

0,00

Ta be l D .1

Cor op

Bezet t ingsgraad en

nr.

Cor op n a a m

beschikbaarheid in

1

2008.

2

Bollenst r eek 26

Agglom erat ie 's- Gravenhage

27

Delft en West land

0,0

0,00

28

Oost - Zuid- Holland

0,0

2,35

29

Groot - Rij nm ond

0,0

0,00

30

Zuidoost - Zuid- Holland

0,3

0,5

Pagina 83 van 91


31

Zeeuwsch- Vlaanderen

0,2

2,92

32

Overig Zeeland

0,2

0,61

33

West - Noord- Br abant

0,1

3,63

34

Midden- Noord- Brabant

0,4

1,42

35

Noordoost - Noord- Brabant

0,5

1,44

36

Zuidoost - Noor d- Brabant

0,4

0,64

37

Noord- Lim burg

0,5

1,39

38

Midden- Lim bur g

0,0

0,00

39

Zuid- Lim burg

0,4

2,19

40

Flevoland

0,0

0,33

Ta be l D .2 Bezet t ingsgraad in 2020 bij best aande

be z e t t in g obv

h u idige

t oe k om st ige

ca pa cit e it

en t oekom st ige capacit eit .

be z e t t in g obv

be z e t t in g RC Cor op

ca pa cit e it be ze t t in g GE

2020,

2020,

RC2 0 2 0 ,

GE 2 0 2 0 ,

be st a a n d

be st a a n d

t oe k om st ig

t oe k om st ig

Oost - Groningen

0,0

0,0

0,0

0,0


0,7

1,0

0,7

1,0

3

Overig Groningen

2,1

3,1

2,1

3,1

4

Noord- Friesland

1,0

1,4

0,6

0,8

5


0,0

0,0

0,0

0,0

6


0,0

0,0

0,0

0,0

7

Noord- Drent he

0,0

0,0

0,0

0,0

8


0,0

0,0

0,0

0,0

9


2,1

3,0

2,1

3,0

10

Noord- Over ij ssel

0,7

1,0

0,7

1,0

11


0,0

0,0

0,0

0,0

12

Twent e

0,6

0,8

0,2

0,4

13

Veluwe

0,7

1,0

0,7

1,0

14

Acht erhoek

0,0

0,0

0,0

0,0

15

Arnhem / Nij m egen

0,9

1,2

0,5

0,7

16


0,0

0,0

0,0

0,0

17

Ut recht

0,5

0,7

0,2

0,3

18


0,0

0,0

0,0

0,0

19


0,0

0,0

0,0

0,0

20

I Jm ond

0,6

0,8

0,6

0,8

21


0,0

0,0

0,0

0,0

22

Zaanst reek

1,2

1,8

1,2

1,8

23

Groot - Am st erdam

0,1

0,2

0,1

0,2

24


0,0

0,0

0,0

0,0

nr.

Cor op n a a m

1 2

Pagina 84 van 91


25


0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

Bollenst r eek 26


27

Delft en West land

0,0

0,0

0,0

0,0

28


0,0

0,0

0,0

0,0

29

Groot - Rij nm ond

0,0

0,0

0,0

0,0

30


0,3

0,5

0,1

0,2

31


0,3

0,4

0,3

0,4

32

Overig Zeeland

0,2

0,3

0,2

0,3

33


0,1

0,1

0,1

0,1

34


0,6

0,8

0,6

0,8

35


0,7

1,0

0,6

0,8

36


0,5

0,8

0,5

0,8

37

Noord- Lim burg

0,7

1,0

0,4

0,5

38

Midden- Lim bur g

0,0

0,0

0,0

0,0

39

Zuid- Lim burg

0,5

0,7

0,4

0,5

40

Flevoland

0,0

0,0

0,0

0,0

Pagina 85 van 91


be sch ik ba a r

be sch ik ba a r

Ta be l D .3

t ov t ot a le

t ov t ot a le

Beschikbaarheid in

vr a a g obv

vr a a g obv

h u idige

t oe k om st ige

ca pa cit e it

ca pa cit e it

2020 bij best aande en t oekom st ige capacit eit .

ca p/ t ot a a l Cor op

be ze t t in g GE

RC 2 0 2 0 ,

2020,

RC 2 0 2 0 ,

GE 2 0 2 0 ,

be st a a n d

be st a a n d

t oe k om st ig

t oe k om st ig

12,0

8,4

12,0

8,4

nr.

Cor op n a a m

1

Oost - Groningen

2


0,9

0,6

0,9

0,6

3

Overig Groningen

0,4

0,3

0,4

0,3

4

Noord- Friesland

0,8

0,6

1,4

1,0

5


0,0

0,0

0,0

0,0

6


1,0

0,7

1,0

0,7

7

Noord- Drent he

0,0

0,0

0,0

0,0

8


13,6

9,6

13,6

9,6

9


0,5

0,3

0,5

0,3

10

Noord- Over ij ssel

0,3

0,2

0,3

0,2

11


0,0

0,0

0,0

0,0

12

Twent e

0,8

0,6

1,9

1,4

13

Veluwe

0,2

0,1

0,2

0,1

14

Acht erhoek

0,0

0,0

0,0

0,0

15

Arnhem / Nij m egen

0,7

0,5

1,2

0,9

16


0,0

0,0

1,7

1,2

17

Ut recht

0,5

0,4

1,1

0,8

18


0,0

0,0

0,0

0,0

19


0,0

0,0

0,0

0,0

20

I Jm ond

1,3

0,9

1,3

0,9

21


0,0

0,0

0,0

0,0

22

Zaanst reek

0,6

0,4

0,6

0,4

23

Groot - Am st erdam

2,2

1,5

2,2

1,5

24


0,0

0,0

0,0

0,0

25


0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

Bollenst r eek 26


27

Delft en West land

0,0

0,0

0,0

0,0

28


1,8

1,3

1,8

1,3

29

Groot - Rij nm ond

0,0

0,0

0,0

0,0

30


0,4

0,3

1,0

0,7

31


2,3

1,6

2,3

1,6

32

Overig Zeeland

0,5

0,3

0,5

0,3

Pagina 86 van 91


33


2,8

2,0

2,9

2,0

34


1,1

0,8

1,1

0,8

35


1,1

0,8

1,4

1,0

36


0,5

0,4

0,5

0,4

37

Noord- Lim burg

1,1

0,8

2,1

1,4

38

Midden- Lim bur g

0,0

0,0

0,7

0,5

39

Zuid- Lim burg

1,7

1,2

2,2

1,5

40

Flevoland

0,3

0,2

2,4

1,7

Pagina 87 van 91


Ta be l D .4 Bezet t ingsgraad in

obv

2030 bij best aande

obv h u idige

t oe k om st ige

en t oekom st ige

ca pa cit e it

ca pa cit e it

capacit eit .

be z e t t in g RC

be ze t t in g GE

2030,

2030,

RC2 0 3 0 ,

GE 2 0 3 0 ,

Cor op n r .

Cor op n a a m

be st a a n d

be st a a n d

t oe k om st ig

t oe k om st ig

1

Oost - Groningen

0,0

0,0

0,0

0,0

2


0,7

1,5

0,7

1,5

3

Overig Groningen

2,3

4,8

2,3

4,8

4

Noord- Friesland

1,0

2,2

0,6

1,3

5


0,0

0,0

0,0

0,0

6


0,0

0,0

0,0

0,0

7

Noord- Drent he

0,0

0,0

0,0

0,0

8


0,0

0,0

0,0

0,0

9


2,3

4,8

2,3

4,8

10

Noord- Over ij ssel

0,7

1,5

0,7

1,5

11


0,0

0,0

0,0

0,0

12

Twent e

0,6

1,3

0,3

0,6

13

Veluwe

0,7

1,5

0,7

1,5

14

Acht erhoek

0,0

0,0

0,0

0,0

15

Arnhem / Nij m egen

1,0

1,9

0,5

1,1

16


0,0

0,0

0,0

0,0

17

Ut recht

0,5

1,1

0,2

0,5

18

Kop van Noord-

0,0

0,0

0,0

0,0

Holland 19


0,0

0,0

0,0

0,0

20

I Jm ond

0,7

1,3

0,7

1,3

21


0,0

0,0

0,0

0,0

22

Zaanst reek

1,4

2,8

1,4

2,8

23

Groot - Am st erdam

0,1

0,3

0,1

0,3

24

Het Gooi en

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

Vecht st reek 25

Agglom erat ie Leiden en Bollenst reek

26

Agglom erat ie ’s- Gravenhage

27

Delft en West land

0,0

0,0

0,0

0,0

28


0,0

0,0

0,0

0,0

29

Groot - Rij nm ond

0,0

0,0

0,0

0,0

30


0,4

0,8

0,1

0,3

31


0,3

0,6

0,3

0,6

32

Overig Zeeland

0,2

0,5

0,2

0,5

Pagina 88 van 91


33


0,1

0,2

0,1

0,2

34

Midden- Noord-

0,6

1,3

0,6

1,3

0,8

1,6

0,6

1,3

0,6

1,3

0,6

1,3

Brabant 35

Noordoost - NoordBrabant

36

Zuidoost - Noor dBrabant

37

Noord- Lim burg

0,7

1,5

0,4

0,8

38

Midden- Lim bur g

0,0

0,0

0,0

0,0

39

Zuid- Lim burg

0,5

1,1

0,4

0,9

40

Flevoland

0,0

0,0

0,0

0,0

Ta be l D .5 Beschikbaarheid in 2030 bij best aande en

be sch ik ba a r t ov

obv

t ot a a l obv

t oe k om st ige

h u idige ca pa cit e it

ca pa cit e it

t oekom st ige capacit eit .

Cor op n r .

Cor op n a a m

ca p/ t ot a a l RC

GE 2 0 3 0 ,

RC 2 0 3 0 ,

GE 2 0 3 0 ,

2 0 3 0 , be st a a n d

be st a a n d

t oe k om st ig

t oe k om st ig

1

Oost - Groningen

10,9

5,4

10,9

5,4

2


0,8

0,4

0,8

0,4

3

Overig Groningen

0,4

0,2

0,4

0,2

4

Noord- Friesland

0,8

0,4

1,3

0,6

5


0,0

0,0

0,0

0,0

6


0,9

0,4

0,9

0,4

7

Noord- Drent he

0,0

0,0

0,0

0,0

8


12,5

6,1

12,5

6,1

9


0,4

0,2

0,4

0,2

10

Noord- Over ij ssel

0,3

0,1

0,3

0,1

11


0,0

0,0

0,0

0,0

12

Twent e

0,8

0,4

1,8

0,9

13

Veluwe

0,2

0,1

0,2

0,1

14

Acht erhoek

0,0

0,0

0,0

0,0

15

Arnhem / Nij m egen

0,6

0,3

1,1

0,6

16


0,0

0,0

1,5

0,8

17

Ut recht

0,5

0,2

1,0

0,5

18

Kop van Noord-

0,0

0,0

0,0

0,0

Holland 19


0,0

0,0

0,0

0,0

20

I Jm ond

1,2

0,6

1,2

0,6

21

Agglom erat ie

0,0

0,0

0,0

0,0

0,5

0,3

0,5

0,3

Haarlem 22

Zaanst reek

Pagina 89 van 91


23

Groot - Am st erdam

2,0

1,0

2,0

1,0

24

Het Gooi en

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

Vecht st reek 25

Agglom erat ie Leiden en Bollenst reek

26


27

Delft en West land

0,0

0,0

0,0

0,0

28


1,7

0,8

1,7

0,8

29

Groot - Rij nm ond

0,0

0,0

0,0

0,0

30

Zuidoost - Zuid-

0,3

0,2

0,9

0,4

31


2,1

1,0

2,1

1,0

32

Overig Zeeland

0,4

0,2

0,4

0,2

33


2,6

1,3

2,7

1,3

34

Midden- Noord-

1,0

0,5

1,0

0,5

1,0

0,5

1,2

0,6

0,5

0,2

0,5

0,2

Holland

Brabant 35

Noordoost - NoordBrabant

36

Zuidoost - Noor dBrabant

37

Noord- Lim burg

1,0

0,5

1,9

0,9

38

Midden- Lim bur g

0,0

0,0

0,6

0,3

39

Zuid- Lim burg

1,6

0,8

2,0

1,0

40

Flevoland

0,2

0,1

2,2

1,1

Pagina 90 van 91


Colofon

Dit is een uit gave van het Minist erie van I nfrast ruct uur en Milieu Herziene versie 2012 Kennisinst it uut voor Mobilit eit sbeleid ( KiM) I SBN: 978- 90- 8902- 101- 4 KiM- 12- A05 Aut eurs: Johan Visser, Jan Francke, Hugo Gordij n. Review: Eddy Van de Voorde ( Universit eit van Ant werpen) De verant woordelij kheid voor de inhoud en de conclusies van deze publicat ie ligt volledig bij het KiM. Vorm geving en opm aak: Huisst ij l MinI enM Opm aak figuren en grafieken: St udio Guido van der Velden B.V., Rij swij k Kennisinst it uut voor Mobilit eit sbeleid ( KiM) Post bus 20901 2500 EX Den Haag Telefoon Fax

: 070 456 1965 : 070 456 7576

Websit e E- m ail

: www.kim net .nl : info@kim net .nl

Publicat ies van het KiM zij n aan t e vragen bij het KiM ( via kim publicat ies@m inienm .nl) of als PDF t e downloaden van onze websit e www.kim net .nl. U kunt nat uurlij k ook alt ij d cont act opnem en m et één van onze m edewerkers. Delen uit deze publicat ie m ogen worden overgenom en onder verm elding van het KiM als bron.

Pagina 91 van 91

Dit is een uitgave van het

Ministerie van Infrastructuur en Milieu Postbus 20901 | 2500 ex Den Haag www.rijksoverheid.nl/ienm www.kimnet.nl ISBN: 978-90-8902-101-4 Mei 2012 | KiM-12-A05

Multimodale achterlandknooppunten in Nederland

Recommend Documents