Motorcycle Diaries
Motorcycle Diaries
1
Synopsis In 1952 trekken twee Argentijnen, Ernesto Guevara en Alberto Granado, samen op reis door Latijns-Amerika om de échte wereld buiten Buenos Aires te verkennen. Ernesto is een 23-jarige student geneeskunde, gespecialiseerd in lepraonderzoek. Alberto is 29 en werkt als biochemicus in een kliniek. Met een uitgesproken zucht naar avontuur beginnen de vrienden hun hachelijke reis op een oude afgetakelde Norton 500. De film vertelt niet alleen hun belevenissen maar schetst ook hun confrontatie met de onrechtvaardigheden van een onverbiddelijk klassensysteem. Geïnspireerd door de dagboeken van zowel Alberto Granado, als die van de man die later bekend zou worden als 'El Che', is The Motorcycle Diaries in de eerste plaats een zoektocht naar het innerlijke en naar de origine van een revolutionaire geest. Technische Fiche Motorcycle Diaries Argentinië/USA – 2004 – 126' regie: Walter Salles cast: Gael García Bernal (Ernesto Guevara) - Rodrigo de la Serna (Roberto Granado) awards: Academy Award voor muziek dvd extra’s: - documentaire: Travelling with Che Guevara - interviews met regisseur Walter Salles en producenten Robert Redford en Michael Nozik www.motorcyclediariesmovie.com distributie: A-Film
Motorcycle Diaries
2
leerkrachtenhandleiding bij een film voor jongeren vanaf het 3de middelbaar
voor de film over de regisseur Walter Salles, wordt in 1956 geboren in Rio de Janeiro, als zoon van een bankier/ambassadeur. Van bij het begin van zijn filmcarrière trekt Salles de aandacht. In 1995 pakte hij, samen met Daniela Thomas, in Brazilië uit met één van de meest opvallende fictiefilmdebuten. In 'Terra Estrangeira' tonen ze hoe de bevolking reageerde op het plan dat president Fernando Color in 1990 afkondigde. Om de buitenlandse schuld af te bouwen besloot de president tot een besparingsplan dat o.a. de bevriezing van alle bankrekeningen van meer dan 7500€ inhield. Brazilië veranderde hierdoor in een gekkenhuis. Color zorgde er tegelijkertijd voor dat de Braziliaanse langspeelfilmproductie bijna stil viel. In 1995, toen Color van zijn troon gestoten werd, kwamen Salles en Thomas dus met hun opmerkelijke debuutprent naar buiten. Amper drie jaar later, in 1998, won Walter Salles de Gouden Beer met 'Central do Brasil', een film over de zoektocht van een jongetje naar zijn vader. "Maar de film gaat ook over de zoektocht van een land naar zijn eigen verleden", aldus Salles. De vragen 'Wie zijn wij?' en 'Wat voor een land is dit?' vormen overigens het vertrekpunt voor nogal wat Braziliaanse films. Ondertussen heeft Salles nog heel wat ander films op zijn naam staan en werd hij door The Guardian tussen de 40 beste regisseurs van de wereld geplaatst. Salles werd ondermeer gevraagd voor het maken van de Amerikaanse versie van de Aziatische thriller 'Dark Water', die in 2005 in de Belgische bioscopen te zien was. Momenteel werkt hij aan 'On the Road'.
Motorcycle Diaries
3
interview met de regisseur Wat trok je zo aan in dit project? Het verhaal gaat over de fysieke en de menselijke geografie van Latijns Amerika, en tegelijkertijd gaat het over twee jonge kerels die hun plaats in de wereld leren kennen. Motorcycle Diaries kan je zien als een 'initiatieritueel'. Een reis doorheen een continent die de toekomstige essentie zal bepalen – zowel op emotioneel als politiek vlak – van deze twee jongens. Waarom koos je José Rivera om het script te schrijven? Van alle schrijvers die ik sprak over het project, had José het meest heldere idee over hoe het script eruit zou moeten zien. Hij vond het belangrijk om de menselijke kant van de personages te laten zien. De film beslaat acht maanden uit het leven van twee jonge mensen, acht cruciale maanden waarin ze een nieuwe wereld leren kennen die compleet anders is dan hun 'vertrouwde' Argentinië. Deze nieuwe wereld dwingt hen een positie in te nemen en keuzes te maken. José begreep dit onmiddellijk. Welk verhaal vertelt de film? Motorcycle Diaries gaat over twee jongeren die zich in het avontuur storten van een onbekend continent. Evenals een nieuwe wereld, ontdekken ze ook zichzelf. De film gaat over de politieke en emotionele keuzes die we maken in het leven. Solidariteit en vriendschap zijn ook erg belangrijke thema’s. En als laatste is het een film over je plaats vinden in de wereld. Een plaats die het waard is om voor te strijden. Beschouwt u deze film als een documentaire? De film is gebaseerd op waargebeurde feiten in de levens van Granado en Guevara. Maar, de film is geen documentaire van hun avonturen in de jaren '52. De film probeert de oorspronkelijke geest van de reis weer op te roepen. De ontmoetingen die Alberto en Ernesto hadden gedurende de trip, gaf vorm aan hun reis. Ik heb geprobeerd om dit weer te geven in de film. In plaatsen als Cuzco en Machu Pichu, heb ik de acteurs gevraagd om banden aan te knopen met de mensen die ze ontmoetten. Zo deden Alberto en Ernesto het jaren geleden ook. Dit geïmproviseerde materiaal heeft dan later weer vorm gekregen in het script van José Rivera. Welke impact denkt u dat deze reis heeft gehad op het latere leven van Guevara? De film gaat over Ernesto Guevara, vóór hij 'Che' was. Althans, deze definitie geeft Camilo, zijn zoon, eraan. Anderzijds zegt Alberto Granado dat deze reis toch erg bepalend is geweest voor de toekomst van Ernesto. Je mag niet vergeten dat het de eerste keer was dat ze het Latijns-Amerikaanse continent doorkruisten en dat ze voor het eerst kennis maakten met de erfenis van de Inca’s. Ook kwamen ze voor het eerst in contact met theorieën van Latijns-Amerikaanse denkers als Mariategui, bijvoorbeeld. Zonder twijfel hebben hun buitengewone ervaringen hen verplicht hun wereldbeeld bij te stellen. Zou u de persoonlijkheden van Guevara en Alberto kunnen beschrijven? Waarom wilden ze deze reis ondernemen? In het begin van de film, is Alberto 29 jaar en woont in Córdoba. Hij werkt in een hospitaal en is het niet helemaal eens met de behandeling die de patiënten daar krijgen. Alberto heeft al jaren de droom om een reis door Latijns Amerika te maken en spreekt met zichzelf af om dit voor zijn dertigste te doen. Hij vraagt aan een vriend van zijn broer, Ernesto, om met hem mee te gaan. Motorcycle Diaries
4
Ernesto is 23 op het moment van het vertrek in Buenos Aires. Hij leeft in een familie van de hogere middenklasse, maar zijn interesses overschrijden ruimschoots de grenzen die zulk een familiale situatie normaliter met zich mee brengt. Hij leest erg veel en heeft al eens een reis door Argentinië gemaakt op een motorfiets. Ernesto heeft astma, wat hem al van jongs af aan veel problemen oplevert. Toch heeft hij al snel geleerd deze ziekte zelf te bestrijden. Hij studeert geneeskunde, en wanneer Alberto hem meevraagt, is hij bijna afgestudeerd. Zou u de verschillende landen kunnen beschrijven die u aandeed om te filmen? In hoeverre heeft u de originele plaatsen gebruikt? We hebben op meer dan dertig plaatsen in Argentinië, Chili en Peru gedraaid. We hebben temperaturen van onder nul in de Andes, tot meer dan 45 graden in de Amazone moeten doorstaan. In de mate van het mogelijke hebben we de originele locaties gebruikt. De meeste plaatsen die iets meer afgelegen lagen, waren in de loop der jaren nauwelijks veranderd. Als een plek niet gebruikt kon worden om te filmen, gingen we op zoek naar een gelijkwaardig alternatief. Daarom was het stevige onderzoekswerk van onze productieleider, Carlos Conti, cruciaal. Wat waren de moeilijkste momenten in het draaiproces? En welke momenten sprongen er voor jou boven uit? Voor mij was het meest fascinerende van de reis de leprakolonie van San Pablo, in het midden van het Amazonewoud. Alberto en Ernesto hebben daar meer dan drie weken doorgebracht. Het was een heel andere realiteit dan die ze ooit daarvoor gezien hadden. Verschillende mensen die de rol van leprapatiënt spelen in de film, zijn oude patiënten van de kliniek. Dat gaf echt een meerwaarde aan ons werk. Anderzijds is filmen in de Amazone enorm zwaar door de hitte, de vochtigheid en de moeilijkheid om het weer te voorspellen. Je moet er rekening mee houden dat de natuur rondom je machtiger is dan alle middelen die je ter beschikking hebt. Dan blijft er niets anders over dan je eraan te onderwerpen en de dagelijkse giften van de goden van de cinema met beide handen aan te pakken.
Motorcycle Diaries
5
volgens de pers
Eerlijk portret van de jonge Che The Motorcycle Diaries is gebaseerd op geschriften van Alberto Granado en de latere vrijheidsstrijder Ernesto 'Che' Guevara. De twee boezemvrienden maakten op jonge leeftijd een reis, dwars door een verziekt en verzwakt Zuid-Amerika. Van die confronterende reis deden ze verslag in hun dagboek. De film toont op overtuigende wijze die ontnuchterende reis, en hoe Guevara zich ontwikkelt van naïeve charmeur tot historisch materialist. Tegelijkertijd heeft regisseur Salles er, terecht, voor gewaakt om van The Motorcycle Diaries een politiek pamflet te maken. Che was in zijn latere leven bepaald geen lieverdje. Maar Guevara's latere politieke engagement wordt door de uitgekiende opbouw van de film op een heel organische manier verklaard. Na het eerste half uur maken de prachtige natuurplaatjes in toenemende mate plaats voor de sporen van het koloniale verleden en de sociale onrust. De personages – en de kijkers met hen – krijgen zo op den duur respect voor het unieke karakter van Latijns Amerika en haar bevolking. Uiteindelijk beseffen de twee vrienden dat verhuizen naar een rijker deel van de wereld niet nodig is. Voor een bevredigend leven zijn er in Zuid-Amerika genoeg misstanden recht te zetten. Lepralijders Gael García Bernal (Guevara) en Rodrigo de la Serna (Granado) zijn een fraai paar. Hun uitbeelding van de innerlijke verandering in beide personages is overtuigend en charismatisch. Ook de andere personages en figuranten maken indruk met hun spel. Hoewel het gebruik van 'echte mensen' een film niet per definitie ten goede komt, heeft Salles er goed aan gedaan door voor de lepralijders in de film enkele van de bewoners te nemen van de leprakolonie waar Guevara gewerkt heeft. Die figuranten laten, ondanks hun ziekte, een ongewoon levenslustige indruk achter bij de kijker. Een indruk die de regisseur gebruikt om de film meer diepgang en karakter te geven. Icoon Walter Salles' The Motorcycle Diaries heeft een goede opbouw, uitstekende spelers en respect voor de materie, zonder dat de film vervalt in onverdiende verering. De stijlvolle beelden van director of photography Eric Gautier maken deze film niet alleen maar interessant, maar tevens een oogstrelende ervaring. The Motorcycle Diaries is een integer en geslaagd portret geworden van een belangrijke periode in het leven van een icoon van de twintigste eeuw. Een portret dat de kijker nog lang zal heugen. www.8weekly.nl - door Paul Boon
Motorcycle Diaries
6
Reisdagboek van een revolutionair in spé Twee vrienden vertrekken in 1952 op een aftandse Norton 500-moto (’La Poderosa’, de Machtige) vanuit Buenos Aires op avontuur doorheen LatijnsAmerika. Ernesto Guevara is een 23-jarige student geneeskunde en Alberto Granado een 29-jarige biochemicus. Hun doel: Ernesto wil als vrijwilliger werken in een leprakolonie in de Peruviaanse Amazone, Alberto wil zijn dertigste verjaardag in Venezuela vieren. Dat geeft hen acht maanden tijd om het continent te doorkruisen. De jongste film van Walter Salles is gebaseerd op de dagboeken die Ernesto (Che) Guevara bijhield tijdens de rit (gepubliceerd als The Motorcycle Diaries) en op het boek dat Alberto Granado er later over schreef (With Che Through Latin America). Het traject dat de jonge kerels afleggen is niet alleen een geografische trip maar ook een reis naar het volwassen worden op relationeel en seksueel gebied. Tevens is het een relaas van het ontstaan van een politiek bewustzijn doordat de vrienden worden geconfronteerd met de schrijnende maatschappelijke realiteit van het continent. We zien hoe Ernesto - aanvankelijk geportretteerd als een wat aandoenlijke, aan astma lijdende, naïeve jongen die de eerlijkheid zelve is doorgroeit tot de jonge idealist Che die de wereld wil verbeteren. De eerste tussenstop tijdens hun reis, in Miramar, toont het soort leven dat Guevara had kunnen leiden. Hij bezoekt er zijn vriendinnetje uit de hoogste Argentijnse sociale klasse, later krijgt hij een brief waarin ze een einde maakt aan hun relatie. Je vraagt je af: wat als ze dat niet gedaan had? Wat was er dan geworden van Che? Een ommekeer in het denken van Ernesto grijpt plaats in de Atacamawoestijn in Chili, waar het duo een indiaans koppeltje met communistische sympathieën ontmoet dat werk wil in de mijn. Hun levensloop brengt bij Ernesto een bewustwording van de sociale onrechtvaardigheid teweeg. En in het historische Machu Picchu zijn Ernesto en Alberto in de ban van de Inca-cultuur. Ze realiseren zich het verschil tussen de voormalige luister van het continent en de lamentabele toestand in de jaren '50. Ernesto kiest resoluut voor de onderdrukten. In de leprakolonie van San Pablo worden de zieken van de hulpverleners gescheiden door een rivier. In het symbolisch zwaar beladen dramatische hoogtepunt zwemt Ernesto ’s nachts de rivier over naar de oever waar de lijdenden zich bevinden. DIARIOS DE MOTOCICLETA is bijzonder boeiend om tal van redenen. Ten eerste is er het sterke scenario van José Rivera dat, zonder al te expliciet te worden, de volwassenwording van de twee duidt. In de hand van een minder getalenteerd scenarist had het verhaal makkelijk kunnen verworden tot een tenenkrullend didactisch monster. Rivera manoeuvreert handig voorbij alle valkuilen. Ten tweede werd het script door Salles met veel vakmanschap verfilmd. Hij maakt dankbaar gebruik van de prachtige landschappen die het continent te bieden heeft, weet de aanvankelijke humoristische sfeer mooi te kantelen en geeft zijn acteurs kansen. DIARIOS DE MOTOCICLETA had kunnen ontaarden in sentimentele Hollywoodromantiek ware het niet dat werd besloten om te filmen op Super-16, vaak met de camera op de schouder. Wat rusteloze, bijna documentaire-beelden oplevert die zorgen voor een sterk gevoel van authenticiteit. Tenslotte is het fascinerend omdat je voortdurend wordt geconfronteerd met het in vraag stellen van het genre van de biopic. De film speelt twee jaar voordat Guevara voor het eerst Fidel Castro zou ontmoeten... Motorcycle Diaries
7
De cineast benadrukt herhaaldelijk dat DIARIOS DE MOTOCICLETA geen heldenepos is. Hij focust op de jeugd van Che. Door echter de nadruk te leggen op de impact van de motorreis - het begin van zijn politieke bewustzijn - verwijst hij (onrechtstreeks) naar de toekomst. Als kijker word je gedwongen vooruit te denken, nog eens extra bewerkstelligd door het beeld aan het einde van de film van de (echte) oude Alberto Granado die letterlijk terug-blikt. Intussen is Che een icoon geworden. En deze film presenteert hem degelijk als held (in spe): een portret van de revolutionair als jongeman. Het contrast tussen de oogstrelende charme van Gael Garcia Bernal die Che speelt en de macho die Che in het echte leven was, is enorm. Je kan niet anders dan nadenken over wat er de jongste jaren boven water is gekomen omtrent de minder mooie kanten van de revolutionair (b.v. zijn rabiate homohaat). Dat geeft DIARIOS DE MOTOCICLETA precies zijn kracht: de spanning die ontstaat tussen wat de film toont en wat hij oproept, tussen het vooruitkijken en het terugblikken, tussen naïviteit en kennis. Cinemagie - Rudi Meulemans
Motorcycle Diaries
8
na de film Dit dossier heeft niet de opbouw die je misschien gewoon bent van Open Doek. Het gaat om een samenwerking tussen het project 'dvd in de bibliotheek' en filmeducatie Open Doek. Bedoeling is om elk jaar bij één van de Open Doek films een pakket aan te maken dat gelinkt is aan de bibliotheek en de dvd van de film. Motorcycle Diaries is een film gebaseerd op de dagboeken van Ernesto Guevara en van Roberto Granada. De link tussen film en boek is dus overduidelijk. De film is ondertussen ook in de meeste bibliotheken te vinden. We raden je daarom aan de dvd via de plaatselijke bibliotheek te ontlenen, zodat je bepaalde fragmenten in de klas opnieuw kan bekijken. Kom je tot de ontdekking dat bibliotheek in jouw buurt de dvd niet in het aanbod heeft, geef ons dan een seintje, dan lossen wij dit probleem voor jullie op. Bedoeling is om de jongeren na het bekijken van de film in de bioscoop, aan het werk te laten gaan. Laat hen in de bibliotheek opzoekwerk verrichten rond één van de onderwerpen die je hieronder kan terug vinden. Het gaat louter om suggesties. Als jij of je leerlingen meer geboeid zijn door andere aanverwante thema's kan je hen uiteraard ook daar rond laten werken. Waak erover dat de leerlingen verschillende informatiebronnen gebruiken (internet, boeken, dvd, cd, tijdschriften,…) en dat ze een duidelijke bronvermelding toevoegen. Geef de leerlingen enkele weken de tijd hun werkstuk/lezing/biografie/vergelijk af te maken en laat hen dit voorstellen voor de klas. Belangrijk is wel dat de leerlingen goed aan bronvermelding doen. Laat de jongeren hun werkstuk doormailen of opsturen naar Open Doek, Kim Hertogs,
[email protected], Warandestraat 42 , 2300 Turnhout. Zij is verantwoordelijk voor het project 'dvd in de bibliotheek'. Per trimester wordt er één werkstuk beloond met (naar keuze) een accreditatiepas voor de volgende editie van filmfestival Open Doek of vrijkaarten voor de dinsdagavondvoorstellingen van Open Doek in Utopolis Turnhout. Werkstukken kunnen het hele schooljaar doorgestuurd worden.
Motorcycle Diaries
9
mogelijke thema's die aanleunen bij Motorcycle Diaries: 1. reisverhalen: -
-
-
Lees het verhaal van Ernesto Guevara (Op de motor door Latijns-Amerika: dagboek van een reis. Ernesto Che Guevara 1993) en vergelijk dit met de film. Zijn er dingen geromantiseerd, niet vermeld, toegevoegd, gewijzigd? Maak een vergelijking filmverhaal – dagboek. Zoek en lees een reisverhaal dat nog niet verfilmd is en dat volgens jou de moeite waard is om te verfilmen. Motiveer je keuze! Schrijf een mogelijk scenario uit voor deze boekverfilming. Wat zou jij wijzigen aan het verhaal, toevoegen,…? Waarom? Wat is een roadmovie? Zoek hier een technische uitleg voor in de bib. Kijk eens of er nog boeken zijn waar een roadmovie van gemaakt is. Kan je de film vinden op dvd/video? Maak de vergelijking.
2. politieke achtergronden bij de film: -
Argentinië ten tijde van Che en nu Cuba ten tijde van Che en nu
-
3. specifieke thema's uit de film: leprakolonies moto’s dagboeken Latijns-Amerikaanse poëzie (Pablo Neruda, Ruben Darío, Córdova Itur Buru, etc.)
4. in de hoofdrol: -
-
Alberto Granada: Bekijk The Making Of. Wat valt je hieraan op? Lijkt de échte Alberto Granada sterk op de Alberto in de film? Wat zijn overeenkomsten/verschillen? Kan je nog andere informatie vinden over de man die zijn persoonlijke geschiedenis vollediger maakt? Het icoon Che Guevara Tip: - Che Guevara, kroniek van een revolutionair - Hilde Barrio, Gareth Jenkins 2003 - Che Guevara, een biografie - Jean Cormier 1994 Dit dossier is een productie van Filmfestival Open Doek, met de steun van de Warande, Stad Turnhout, Prov Antwerpen, Prov Limburg, Vlaamse Gemeenschap en DGOS Motorcycle Diaries
10
