Opdrachtgever: RWS Waterdienst
MLV instrument versie 1.0 Gebruikershandleiding
Auteurs:
Bart Thonus Erwin Wolters
PR2296
december 2012
december 2012
MLV instrument
Colofon Uitgegeven door:
HKV
LIJN IN WATER
B.V. en Deltares
Informatie:
HKV
LIJN IN WATER
B.V.
Telefoon:
+31(0)320-294242
Email:
[email protected]
Internet:
http://www.hkv.nl
Informatie:
Deltares
Telefoon:
+31(0) 88 335 8273
Email:
[email protected]
Internet:
http://www.deltares.nl
In opdracht van:
RWS Waterdienst
Projectnummer:
PR2296.10 en PR2296.20
Projectleider:
Bas Kolen (HKV) en Ruud Hoogendoorn (Deltares)
Datum:
21 december 2012
Versieoverzicht: Versie
Datum
Wijzigingen/opmerkingen
Versie 1.0
21 december 2012
Eerste versie.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
i
december 2012
MLV instrument
Inhoud 1
2
Inleiding .................................................................................................... 1 1.1
Meerlaagsveiligheid en het MLV instrument versie 1.0 ...................................... 1
1.1
Leeswijzer ............................................................................................ 2
Installatie en deïnstallatie ............................................................................ 3 2.1
Systeemeisen ........................................................................................ 3
2.2
Installatie ............................................................................................. 3
2.3
3
HKV
Stap 1: Start de installatie procedure van het MLV instrument ....................... 4
2.2.2
Stap 2: Voorbereiding van de installatie procedure ......................................... 4
2.2.3
Stap 3: Welkom in de installatie procedure ..................................................... 5
2.2.4
Stap 4: Selecteer de installatiebestemming..................................................... 5
2.2.5
Stap 5: Bevestig de installatie instellingen ...................................................... 6
2.2.6
Stap 6: Voortgang van de installatie................................................................ 7
2.2.7
Stap 7: Installatie is gereed ............................................................................. 7
Deïnstallatie MLV instrument ..................................................................... 9 2.3.1
Stap 1: Start de deïnstallatie procedure van het MLV instrument ................... 9
2.3.2
Stap 2: Bevestig de deïnstallatie van het MLV instrument ............................. 10
2.3.3
Stap 3: Deïnstallatie ...................................................................................... 10
Direct aan de slag ...................................................................................... 11 3.1
Opstarten van de MLV-Tool ...................................................................... 11
3.2
Aanmaken nieuw project ......................................................................... 12
3.3
Dataset Referentiesituatie ....................................................................... 12
3.4
Resultaten Referentiesituatie .................................................................... 14
3.5
Invoer risicoberekening........................................................................... 16
3.6
Maatregelen toepassen ........................................................................... 17
3.7 4
2.2.1
3.6.1
Een nieuwe maatregelvariant aanmaken ....................................................... 17
3.6.2
Effecten van maatregel toepassen ................................................................. 18
3.6.3
Kosten van maatregelen ................................................................................ 18
3.6.4
Berekenen van risicomaten ............................................................................ 19
3.6.5
Een maatregel in een deelgebied ................................................................... 20
Ambitieniveaus ..................................................................................... 21
MLV instrument ......................................................................................... 23 4.1
Opstarten van het MLV instrument ............................................................. 23
4.2
Hoofdscherm ........................................................................................ 23
4.3
Navigator ............................................................................................ 26
4.4
Eigenschappen venster ........................................................................... 30
4.5
Kaart
4.6
Grafieken ............................................................................................ 34
4.7
Hoofdfuncties ....................................................................................... 35
33
4.7.1
Project beheren .............................................................................................. 35
4.7.2
Project instellingen beheren ........................................................................... 37
4.7.3
Maatregelvarianten beheren .......................................................................... 39
4.7.4
Berekening starten......................................................................................... 40
4.7.5
Ambitieniveaus............................................................................................... 40
LIJN IN WATER
PR2296
ii
december 2012
4.7.6 5
MLV instrument
Vergelijken van maatregelvarianten .............................................................. 41
Referenties ............................................................................................... 42
Bijlage A
Invoer MLV instrument ............................................................. 44
Bijlage B
Berekening kosten ................................................................... 45
Bijlage C
Evacuatiefractie ....................................................................... 46
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
iii
december 2012
MLV instrument
Lijst van tabellen Tabel 4-1
Menu-opties MLV instrument................................................................. 25
Tabel 4-2
Functies van knoppenbalk boven de kaart .............................................. 34
Tabel 4-3
Project instellingen .............................................................................. 39
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
iv
december 2012
MLV instrument
Lijst van figuren Figuur 2-1
Installatie .Net Framework 4.0 is vereist
3
Figuur 2-2
Het starten van de installatie procedure
4
Figuur 2-3
Security warning ‘unknow publisher’
4
Figuur 2-4
Welkom in de installatieprocedure
5
Figuur 2-5
Kiezen installatiebestemming
5
Figuur 2-6
Wijzig de installatiebestemming
6
Figuur 2-7
Bevestiging installatie
6
Figuur 2-8
De applicatie wordt geïnstalleerd
7
Figuur 2-9
Installatie is gereed
7
Figuur 2-10
Control Panel
9
Figuur 2-11
Het MLV instrument verwijderen
9
Figuur 2-12
Bevestig de deïnstallatie van het MLV instrument
10
Figuur 2-13
Deïnstallatie van het MLV instrument
10
Figuur 3-1
Splash screen van het MLV instrument
11
Figuur 3-2
Begin scherm van het MLV instrument
11
Figuur 3-3
Een nieuw project aanmaken
12
Figuur 3-4
Resultaat Referentiesituatie
14
Figuur 3-5
Resultaat Referentiesituatie – groepsrisico
15
Figuur 3-6
Resultaat Referentiesituatie – LIR
15
Figuur 3-7
De ‘Navigator’ met de resultaten van de Referentiesituatie
16
Figuur 3-8
Modelberekeningen
16
Figuur 3-9
Knoppenbalk MLV instrument
17
Figuur 3-10
Nieuwe maatregelvariant definiëren
18
Figuur 3-11
Schade aanpassen in het eigenschappen venster
18
Figuur 3-12
Projectopties voor kosten
19
Figuur 3-13
Inladen van een shapebestand met een deelgebied definitie
20
Figuur 3-14
Projectopties voor ambitie niveaus
22
Figuur 4-1
Splash screen van het MLV instrument
23
Figuur 4-2
Hoofdscherm van het MLV instrument
24
Figuur 4-3
Menubalk van het MLV instrument
24
Figuur 4-4
Knoppenbalk van het MLV instrument
25
Figuur 4-5
Navigator tabblad Risicokaarten
26
Figuur 4-6
Navigator tabblad Verschilanalyse
28
Figuur 4-7
Navigator tabblad Modelberekeningen
28
Figuur 4-8
Weergave van de maximale waterdiepte van een overstromingsberekening 29
Figuur 4-9
Eigenschappen venster
30
Figuur 4-10
Blok ‘Kansen’ – optie vermenigvuldigingsfactor
31
Figuur 4-11
Blok ‘Kansen’ – optie scenariokansen tabel
32
Figuur 4-12
Blok ‘Schad’e – optie vermenigvuldigingsfactor
32
Figuur 4-13
Blok ‘Kansen’ – optie vermenigvuldigingsfactor
33
Figuur 4-14
Blok ‘Totale kosten’
33
Figuur 4-15
Knoppenbalk van de kaartcomponent
33
Figuur 4-16
Legenda in de kaartcomponent
34
Figuur 4-17
Contextmenu in de grafiekcomponent
35
Figuur 4-18
Een nieuw project aanmaken
36
Figuur 4-19
Instellingen MLV instrument
38
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
v
december 2012
Figuur 4-20
HKV
LIJN IN WATER
MLV instrument
Nieuwe maatregelvariant definiëren
PR2296
39
vi
december 2012
MLV instrument
1 Inleiding 1.1 Meerlaagsveiligheid en het MLV instrument versie 1.0 Meerlaagsveiligheid is een concept om overstromingsrisicobeleid vorm te geven. Dit wordt ingevuld met een risicobenadering door onderscheid te maken in maatregelen die de kans op een overstroming verkleinen (1e laag) en maatregelen die de gevolgen van een overstroming verminderen. Maatregelen die de gevolgen verminderen zijn maatregelen die in de ruimtelijke inrichting worden genomen (2e laag) of die de rampenbeheersing verbeteren (3e laag). Op basis van hetzelfde concept kunnen ook maatregelen worden genomen om het overstromingsrisico verder te verkleinen. Centraal staat hierbij wat het acceptabel risico is voor acceptabele kosten en hoe dat te bereiken of behouden. Het concept Meerlaagsveiligheid is inmiddels een bekend begrip binnen de waterveiligheid wereld sinds deze in 2009 werd geïntroduceerd met het uitkomen van het Nationaal waterplan 2009 – 2015. Sindsdien is het concept omarmd voor de waterveiligheid door de Tweede Kamer, de Staatssecretaris en vele andere. Zo vraagt de Deltacommissaris de mogelijkheden van Meerlaagsveiligheid in het kader van het Deltaprogramma in kaart te brengen. Ook door de STOWA zijn samen met de waterschappen inmiddels enkele voorbeelden uitgewerkt. Meerlaagsveiligheid wordt ook genoemd door het Netherlands Water Partnership. Deze hebben het concept MLV als laaghangend fruit bestempeld dat we moeten plukken en ook buiten Nederland als export product kunnen promoten. Echter overheden worstelen nog met het concept Meerlaagsveiligheid en het ‘doen’ van Meerlaagsveiligheid wordt nog als moeilijk ervaren. Enerzijds komt dit door institutionele aspecten, anderzijds ook door de methodiek. Er zijn verschillende gebiedspilots uitgevoerd waarin geëxperimenteerd is met Meerlaagsveiligheid. Op grond van de synthese van deze gebiedspilots is aanbevolen om ‘een uniforme methodologische aanpak te stimuleren’ (Oranjewoud en HKV
LIJN IN WATER,
2011). Ook vanuit het Deltaprogramma is er behoefte aan een
uniforme methode zodat berekeningen eenduidig worden uitgevoerd en de resultaten onderling vergelijkbaar zijn. Een dergelijke methode geeft handen en voeten aan het begrip Meerlaagsveiligheid en biedt de mogelijkheid om een onderbouwde integrale afweging te maken in veiligheidsmaatregelen uit de volle breedte van de 3 lagen, zowel gericht op het voorkomen van een overstroming als het beperken van de gevolgen van een overstroming. Voor het vergelijken van alternatieve strategieën en maatregelen is een afwegingskader opgesteld door STOWA. Dit afwegingskader kijkt naar de kosteneffectiviteit en weegt die met andere te creëren waardes en belangen. Hiermee wordt de informatie gestructureerd voor bestuurlijke keuzes (Kolen en Kok, 2012). HKV
LIJN IN WATER
en Deltares hebben een handreiking opgesteld die een eenduidige methode voor
de uitwerking van Meerlaagsveiligheid op risicoreductie en kosteneffectiviteit biedt (HKV
LIJN IN WATER
en Deltares, 2012). Deze handreiking maakt het concept Meerlaagsveiligheid
inzichtelijk en biedt een eenduidige methode voor analyses. Dit maakt het concept Meerlaagsveiligheid toepasbaar en toegankelijk voor een brede groep gebruikers. Naast de handreiking is door HKV
LIJN IN WATER
en Deltares een MLV instrument (versie 1.0)
ontwikkeld waarmee Meerlaagsveiligheid berekeningen op een uniforme wijze kunnen worden
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
1
december 2012
MLV instrument
uitgevoerd. Dit document geeft de gebruiker informatie over het gebruik van het MLV instrument.
1.1
Leeswijzer
Dit document bevat de gebruikershandleiding van het MLV instrument (versie 1.0). In hoofdstuk 2 beschrijft hoe u het MLV instrument kunt installeren en eventueel kunt deïnstalleren. Hoofdstuk 3 geeft vervolgens aan de hand van een sterk vereenvoudigd voorbeeld een beknopte toelichting op het gebruik van het MLV instrument. In deze ‘tutorial’ komen de belangrijkste stappen aan de orde, waarmee u een risicoberekening kunt uitvoeren en maatregelen kunt toepassen om het risico te reduceren. Tot slot is in hoofdstuk 4 voor alle schermen en knoppen uit het MLV instrument een beschrijving van de functionaliteit gegeven. Dit hoofdstuk kunt u vooral als naslagwerk gebruiken tijdens het gebruik van het MLV instrument. Geadviseerd wordt om eerst meer achtergronden over Meerlaagsveiligheid en de verschillende risicomaten die met het MLV instrument kunnen worden berekend op te doen, voordat u aan de slag gaat met het MLV instrument. Verwezen wordt naar de ‘Handreiking Meerlaagsveiligheid – Methode Nader Verklaard’ (HKV
HKV
LIJN IN WATER
LIJN IN WATER
en Deltares, 2012).
PR2296
2
december 2012
MLV instrument
2 Installatie en deïnstallatie Dit hoofdstuk beschrijft de installatie en deïnstallatie procedure van het MLV instrument. Paragraaf 2.1 geeft een overzicht van de minimale systeemeisen om gebruik te kunnen maken van het MLV instrument. De installatiewizard van het MLV instrument wordt stap voor stap toegelicht in paragraaf 2.2. Tot slot van dit hoofdstuk is de deïnstallatie procedure toegelicht in paragraaf 2.3.
2.1 Systeemeisen Om gebruik te kunnen maken van het MLV instrument zijn minimaal de volgende systeemeisen noodzakelijk:
Microsoft Windows XP of recenter (zowel 32bit als 64bit systemen);
1 GHZ processor of beter;
128 MB intern geheugen of meer (aanbevolen minimaal 512 MB);
vrije schijfruimte minimaal 10 GB
2.2 Installatie Het MLV instrument kan direct geïnstalleerd worden vanaf de installatie CD-ROM. De installatie wordt uitgevoerd met een wizard, die u door de verschillende stappen in het installatieproces begeleidt. In de navolgende paragrafen worden de verschillende stappen van de installatie procedure nader toegelicht. Alle getoonde schermen zijn afkomstig uit een Engelstalig Windows 7 besturingssysteem. N.B.: 1. Tijdens de installatie worden elementen geregistreerd in het register van de computer. De gebruiker dient over voldoende rechten te beschikken voor deze registratie. Bij problemen dient u contact op te nemen met uw systeembeheerder. 2. De installatie van het MLV instrument vereist dat .NET Framework 4.0 geïnstalleerd is (zie Figuur 2-1). De installatie hiervan is bijgeleverd op de installatie CD-ROM. U kunt deze ook downloaden van de Microsoft website. Vraag eventueel uw systeembeheerder ter ondersteuning bij de installatie.
Figuur 2-1
HKV
LIJN IN WATER
Installatie .Net Framework 4.0 is vereist
PR2296
3
december 2012
MLV instrument
2.2.1 Stap 1: Start de installatie procedure van het MLV instrument De installatie procedure wordt automatisch gestart op het moment dat u de installatie CD-ROM van het MLV instrument in de CD/DVD speler van de computer doet. Indien dit niet het geval is kunt u de installatieprocedure alsnog starten door het bestand 'MLV instrument 1.0 setup.msi' op de CD-ROM via de Windows Verkenner te activeren (zie Figuur 2-2).
Figuur 2-2
Het starten van de installatie procedure
2.2.2 Stap 2: Voorbereiding van de installatie procedure De voorbereiding van de installatie procedure wordt automatisch gestart. Het kan zijn dat Windows een security warning omdat de ‘Publisher’ onbekend is. Activeer de knop ‘Run’ om de installatie te starten.
Figuur 2-3
HKV
LIJN IN WATER
Security warning ‘unknow publisher’
PR2296
4
december 2012
MLV instrument
2.2.3 Stap 3: Welkom in de installatie procedure De installatie procedure stopt bij onderstaand informatiescherm. Druk op de knop 'Next' om door te gaan met de installatie. Met de knop ‘Cancel’ kunt u de installatieprocedure voortijdig beëindigen.
Figuur 2-4
Welkom in de installatieprocedure
2.2.4 Stap 4: Selecteer de installatiebestemming Het MLV instrument wordt onder Windows 7 standaard in de map ‘C:\Program Files (x86)\Deltares\Mlv’ geïnstalleerd. Als u deze installatiebestemming wilt aanpassen drukt u op de knop ‘Browse’ waarna het scherm getoond in Figuur 2-6 verschijnt. U kunt de beschikbare ruimte op de harde schijf controleren door de knop ‘Disk Cost…’ te activeren. Er verschijnt een overzicht met daarin per schijf de grootte, de beschikbare ruimte, de benodigde ruimte (van toepassing voor de geselecteerde installatiebestemming) en de overgebleven ruimte. Tot slot kunt u aangegeven of de installatie alleen van toepassing is voor het actieve Windows-account ‘Just me’ of voor alle accounts ‘Everyone’. Wanneer u de correcte instellingen heeft gekozen kunt u doorgaan met de installatie door op de knop 'Next' te drukken. Als u terug wilt keren naar het vorige scherm uit de installatie procedure drukt u op de knop 'Back'.
Figuur 2-5
HKV
LIJN IN WATER
Kiezen installatiebestemming
PR2296
5
december 2012
Figuur 2-6
MLV instrument
Wijzig de installatiebestemming
2.2.5 Stap 5: Bevestig de installatie instellingen Door op de knop 'Next' te drukken wordt de installatie van het MLV instrument gestart. Als u terug wilt keren naar het vorige scherm uit de installatie procedure drukt u op de knop 'Back'. Met de knop 'Cancel’ kunt u de installatie procedure eventueel voortijdig beëindigen.
Figuur 2-7
HKV
LIJN IN WATER
Bevestiging installatie
PR2296
6
december 2012
MLV instrument
2.2.6 Stap 6: Voortgang van de installatie De installatie wordt gestart en de status kan afgelezen worden in het statusscherm.
Figuur 2-8
De applicatie wordt geïnstalleerd
2.2.7 Stap 7: Installatie is gereed Als de installatie gereed is, verschijnt het scherm uit Figuur 2-9. Druk op de knop ‘Close’ om de installatie procedure te voltooien.
Figuur 2-9
Installatie is gereed
N.B. bij sommige besturingssystemen is het noodzakelijk om eerst de computer te herstarten alvorens gebruik te kunnen maken van het MLV instrument.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
7
december 2012
MLV instrument
Na de installatie van het MLV instrument bevat de map waarin het instrument is geïnstalleerd (standaard ‘C:\Program Files (x86)\Deltares\Mlv’) de volgende bestanden:
de toepassing: ‘Mlv.exe;
een configuratiebestand: ‘Mlv.exe.config’;
een aantal icoonbestanden;
een aantal DLL-bestanden;
een digitale versie van deze gebruikershandleiding;
N.B. de inhoud van het configuratiebestand is toegelicht in Bijlage A. Daarnaast zijn er drie mappen aangemaakt: 1. een map 'data' met daarin datasets voor het instrument. Onderscheid is gemaakt in datasets van VNK, WV21 en eigen ‘UserDefined’ datasets; 2. een map ‘Script’ met daarin een SQL-script voor het genereren de database (SQLite) van het MLV instrument; In het programmamenu onder de Windows Startknop, ‘All Programs’ is een map ‘Deltares’ toegevoegd met daarin de snelkoppeling ‘MLV’. Met behulp van deze snelkoppeling kan het MLV instrument gestart worden. In Windows 7 wordt het MLV instrument na de eerste keer openen in het Snel Start Menu overgenomen.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
8
december 2012
MLV instrument
2.3 Deïnstallatie MLV instrument 2.3.1 Stap 1: Start de deïnstallatie procedure van het MLV instrument U kunt de deïnstallatie procedure van het MLV instrument starten door in het 'Control Panel' onder het kopje ‘Programs’ het item 'Uninstall a Program' te activeren (zie Figuur 2-10).
Figuur 2-10
Control Panel
Selecteer vervolgens uit de lijst met programma’s in het overzicht ‘MLV’ en druk op de knop 'Uninstall'.
Figuur 2-11
HKV
LIJN IN WATER
Het MLV instrument verwijderen
PR2296
9
december 2012
MLV instrument
2.3.2 Stap 2: Bevestig de deïnstallatie van het MLV instrument In het geval dat u de deïnstallatie van het MLV instrument wilt doorzetten drukt u op de knop ‘Yes’. Wilt u de deïnstallatie van het programma afbreken dan drukt u op de knop ‘No’.
Figuur 2-12
Bevestig de deïnstallatie van het MLV instrument
2.3.3 Stap 3: Deïnstallatie De deïnstallatie van het MLV instrument wordt automatisch gestart en de status kan afgelezen worden in het statusscherm.
Figuur 2-13
Deïnstallatie van het MLV instrument
De deïnstallatie van het MLV instrument is voltooid.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
10
december 2012
MLV instrument
3 Direct aan de slag Dit hoofdstuk geeft - aan de hand van een voorbeeld - een beknopte beschrijving van de werking van het MLV instrument, zodat u als gebruiker direct hiermee aan de slag kunt gaan. De cursief gedrukte tekst in dit hoofdstuk bestaat uit handelingen die u als gebruiker kunt uitvoeren. De overige tekst is toelichting. In hoofdstuk 4 worden de verschillende onderdelen van user interface van het MLV instrument specifieker toegelicht. Voor een beschrijving van de benodigde dataset (invoer) wordt verwezen naar Bijlage A.
3.1 Opstarten van de MLV-Tool Als de installatie zoals beschreven in hoofdstuk 2 is voltooid, kunt u het MLV instrument starten door te klikken op het icoon MLV in het Windows startmenu onder de map ‘Deltares’. Het MLV instrument wordt geopend. Eerst wordt het splash screen weergegeven terwijl het instrument wordt geladen.
Figuur 3-1
Splash screen van het MLV instrument
Nadat het instrument is geladen wordt onderstaand scherm getoond.
Figuur 3-2
HKV
LIJN IN WATER
Begin scherm van het MLV instrument
PR2296
11
december 2012
MLV instrument
3.2 Aanmaken nieuw project Na het opstarten is er geen project geladen. Klik op het menu-item ‘Bestand’ en dan ‘Nieuw’. Het scherm uit Figuur 3-3 wordt geopend. In dit scherm moet u twee keuzen maken: (1) u moet een database voor uw project definiëren en (2) u moet een standaard dataset inlezen. Klik op de button ‘…’ rechtsboven om de map en de bestandsnaam op te geven waaronder de database van het nieuwe project moet worden opgeslagen. In de dialoog die verschijnt, selecteert u eerst de gewenste map en geeft u vervolgens de naam van het project op; dit wordt de naam van de projectdatabase. Kies een willekeurige map en noem de database ‘Demo’. Sluit de dialoog met de knop ‘Save’. U kunt vervolgens één van de drie beschikbare bronnen: ‘WV21’, ‘VNK’ of ‘Gebruiker Specifiek’ kiezen. Afhankelijk van de door u gemaakte keuze verschijnt er in de tabel onder in het scherm een lijst met datasets. Standaard is met de installatie een Demo meegeleverd in de map ‘Gebruiker Specifiek’. Selecteer de bron ‘Gebruiker Specifiek’ en vervolgens ‘Demo’.
Figuur 3-3
Een nieuw project aanmaken
Klik op de knop ‘Ok’ om het nieuwe project aan te maken in het MLV instrument.
3.3 Dataset Referentiesituatie Na het aanmaken van een nieuw project wordt de zogenaamde Referentiesituatie berekend. Het MLV instrument voert achtereenvolgens de volgende taken uit: 1. Inlezen van de afbakening van het projectgebied (vastgelegd in het shapebestand ‘Gebiedshape’). 2. Inlezen van een definitiebestand met een overzicht van de zogenoemde ringdelen van het projectgebied. Binnen elke ringdeel kan een bres ontstaan waardoor het projectgebied overstroomd. 3. Inlezen van een definitiebestand met een verzameling overstromingsberekeningen (afkomstig van een 1D-2D waterbewegingsmodel). Voor elke ringdeel (en dus breslocatie)
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
12
december 2012
MLV instrument
kunnen meerdere overstromingsberekeningen beschikbaar zijn. Deze berekeningen zijn dan bij verschillende hydraulische randvoorwaarden gemaakt, bijvoorbeeld bij Toetspeil of Toetspeil plus een decimeringshoogte, etc. 4. Inlezen van alle in de dataset gedefinieerde overstromingsberekeningen. Deze bestaan uit: (1) een gridbestand met de maximale waterdiepte, (2) een gridbestand met de maximale stroomsnelheid en (3) een gridbestand met de maximale stijgsnelheid. 5. Inlezen van de schade- en slachtoffer gridbestanden voor alle in de dataset gedefinieerde overstromingsberekeningen. Deze gridbestanden zijn afgeleid met behulp van het rekenmodel HISSSM. Er zijn schade en slachtoffer berekening gemaakt voor vier verschillende strategieën (1) een onverwachte overstroming en geen evacuatie, (2) een onverwachte overstroming en een niet georganiseerde evacuatie, (3) een verwachte overstroming en een niet georganiseerde evacuatie en (4) een verwachte overstroming en een georganiseerde evacuatie. Voor elk van de verschillende strategieën wordt uit een definitiebestand de conditionele kans op een strategie en de zogenoemde evacuatiefactor ingelezen. 6. Inlezen van de faalkansen per ringdeel (opgeslagen in een database formaat van PC-Ring). 7. Inlezen van een definitiebestand waarin per ringdeel is vastgelegd welke overstromingsberekening is gekoppeld aan de faalkansberekening van het betreffende ringdeel. 8. Het uitvoeren van de volgende risicoberekeningen: a.
Berekening van de verwachtingswaarde van het economische risico (in € per jaar) van alleen de schade.
b.
Berekening van de verwachtingswaarde van het economische risico (in € per jaar) van zowel de schade als de slachtoffers.
c.
Berekening van de zogenoemde schadecurve (FS-curve), waarbij de overschrijdingskans van verschillende schadebedragen is uitgezet in een grafiek.
d.
Berekening van de verwachtingswaarde van het slachtoffer risico (in aantal per jaar).
e.
Berekening van het groepsrisico (de zogenoemde FN-curve), waarbij de overschrijdingskans van verschillende slachtofferaantallen is uitgezet in een grafiek.
f.
Berekening van het Plaatsgebonden Risico (PR).
g.
Berekening van het Lokaal Individueel Risico (LIR).
h.
Berekening van de Contante Waarde van het risico.
i.
Berekening van de Investeringsruimte.
9. Het weergegeven van de resultaten van de Referentiesituatie in de verschillende schermen van het MLV instrument. Figuur 3-4 toont het MLV instrument na het inlezen en berekenen van de Referentiesituatie van de VNK demo. De linkerzijde van het scherm bestaat uit de ‘Navigator’ (vergelijkbare met de Windows bestandsverkenner), de rechterzijde uit het ‘Eigenschappen’ scherm en daar tussen een kaartcomponent met de presentatie van o.a. de afbakening van het projectgebied (de dikke zwarte lijn), eventuele resultaten van een geselecteerde risicomaat (in de figuur de verwachtingswaarde van het economisch risico) en een achtergrondkaart.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
13
december 2012
Figuur 3-4
MLV instrument
Resultaat Referentiesituatie
3.4 Resultaten Referentiesituatie U kunt de resultaten van de Referentiesituatie raadplegen middels de ‘Navigator’ aan de linkerzijde van het scherm. Standaard is het tabblad ‘Risicokaarten’ al geselecteerd. Hierin zijn de verschillende berekende risicomaten opgenomen. Klik op het item ‘Verwachtingswaarde schade exclusief’ in de ‘Navigator’. Een gridbestand van de verwachtingswaarde wordt weergeven in de kaartcomponent. De legenda rechts bovenin de kaartcomponent geeft aan welke klasse indeling en kleuren zijn gehanteerd. In de ‘Navigator’ wordt achter het item ‘Verwachtingswaarde schade exclusief’ in de kolom ‘Waarde’ ook de totale verwachtingswaarde van het economisch risico weergegeven (gelijk aan de som van de waarden uit de individuele gridcellen). N.B. de in deze demo gebruikte getallen zijn geheel fictief. Het projectgebied is opgedeeld in 3 rijen en 3 kolommen, totaal 9 gridcellen. Klik nu op het item ‘Groepsrisico’ in de ‘Navigator’. Figuur 3-5 toont het resultaat van het groepsrisico van de Referentiesituatie. Op de x-as staat op logaritmische schaal het aantal slachtoffers uitgezet en op de Y-as staat, op eveneens logaritmische schaal de overschrijdingskans per jaar uitgezet. In deze grafiek kunt u aflezen wat de overschrijdingskans per jaar van een ramp met een specifiek aantal slachtoffers is, bijvoorbeeld ‘wat is de kans op een ramp met 1000 of meer slachtoffers). Klik nu op het item ‘Lokaal Individueel Risico’ in de ‘Navigator’. In Figuur 3-6 is het resultaat van het Lokaal Individueel Risico weergegeven. Elke gridcel bevat een gecombineerde kans van overlijden en de kans op een overstroming, waarbij rekening wordt gehouden met evacuatie.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
14
december 2012
MLV instrument
Figuur 3-5
Resultaat Referentiesituatie – groepsrisico
Figuur 3-6
Resultaat Referentiesituatie – LIR
Onder de ‘Risicomaten’ in de ‘Navigator’ zijn kostenkentallen weergeven. Voor de Referentiesituatie zijn alleen de Contante Waarde van het Risico bekend. Er zijn immers nog geen maatregelen genomen waarmee beoogd wordt het risico te reduceren en dus ook geen kosten gemaakt (zie Figuur 3-7).
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
15
december 2012
Figuur 3-7
MLV instrument
De ‘Navigator’ met de resultaten van de Referentiesituatie
3.5 Invoer risicoberekening Zoals in paragraaf 3.3 is toegelicht wordt een dataset met overstromingsberekeningen en schade- en slachtofferberekeningen (de zogenoemde modelberekeningen) ingelezen zodra u een nieuw project begint. U kunt deze berekeningen inzien in het MLV instrument. Activeer het tabblad ‘Modelberekeningen’ in de ‘Navigator’. Het scherm uit Figuur 3-8 verschijnt.
Figuur 3-8
Modelberekeningen
In de ‘Navigator’ zijn in een verkenner-achtige structuur de verschillende doorbraakscenario’s getoond. Voor elke doorbraak kunnen er één of meerdere overstromingsberekeningen beschikbaar zijn (bij verschillende hydraulische randvoorwaarden). In ons voorbeeld (VNK) is aan elke doorbraaklocatie slechts één overstromingsberekening gekoppeld. Van de overstromingsberekening zijn de gridbestanden met maximale waterdiepte, maximale stroomsnelheid en maximale stijgsnelheid beschikbaar. Klik op het item ‘Waterdiepte’ van
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
16
december 2012
MLV instrument
‘Doorbraakscenario 1’ en ‘Randvoorwaarde: OM1_TP’. In de kaartcomponent wordt het grid met de maximale waterstanden getoond (zie ook Figuur 3-8). Klik nu op het item ‘Stijgsnelheid’. U ziet nu het grid met de stijgsnelheden in de kaartcomponent. Voor elke overstromingsberekening zijn schade- en slachtofferberekeningen gemaakt. Standaard worden hier vier verschillende evacuatie strategieën doorgerekend (zie ook paragraaf 3.3). U kunt de gridbestanden met schade of slachtoffers per strategieën in de kaartcomponent bekijken. Klik op het item ‘Onverwachte overstroming – geen evacuatie’ onder het item ‘Schade’ in de ‘Navigator’. Het gridbestand met de schade van de betreffende evacuatie strategie wordt weergegeven in de kaartcomponent. Klik nu op het item ‘Verwachte overstroming – georganiseerde evacuatie’ onder het item ‘Slachtoffers’ in de ‘Navigator’. Nu wordt het gridbestand met slachtoffers van de betreffende evacuatie strategie weergeven in de kaartcomponent. Op deze manier kunt u de verschillende modelberekeningen beoordelen die ten grondslag liggen aan de risicoberekeningen.
3.6 Maatregelen toepassen Nadat de Referentiesituatie is berekend kunt u maatregelen treffen in het gebied, en hiervan het effect op de verschillende risicomaten en de kosten berekenen. Het is mogelijk om maatregelen door te voeren die gelden voor het gehele projectgebied, maar ook maatregelen die gelden voor een deel van het projectgebied. Eerst zullen we een voorbeeld geven van maatregelen die gelden voor het gehele projectgebied. Maatregelen die getroffen kunnen worden zijn maatregelen uit de 1 ste laag (maatregelen die de overstromingskans verkleinen), 2de laag (maatregelen die de gevolgen verkleinen door ingrijpen in de ruimtelijke inrichting van het projectgebied) of 3de laag (maatregelen die de gevolgen verkleinen door het proces van rampenbeheersing te verbeteren). In het eigenschappenscherm zijn deze maatregelen geclusterd naar maatregelen die effect hebben op ‘Kansen’, maatregelen die effect hebben op ‘Schade’ en maatregelen die effect hebben op ‘Slachtoffers’.
3.6.1 Een nieuwe maatregelvariant aanmaken In de knoppenbalk van het MLV instrument (zie Figuur 3-9) bevindt zich aan het einde een keuzelijst met maatregelvarianten (standaard gevuld met Referentiesituatie voor een nieuw project), een knop ‘Voeg toe’ (plusteken) en een knop ‘Verwijder’ (minteken).
Figuur 3-9
Knoppenbalk MLV instrument
Klik op de knop ‘Voeg toe’ (plusteken) in de knoppenbalk om een nieuwe maatregelvariant toe te voegen. Er verschijnt een popupscherm waarin u de naam van een nieuwe maatregelvariant kunt invullen (zie Figuur 3-10). Er is een default naam aangemaakt, maar om de maatregelvarianten herkenbaar te houden wordt geadviseerd om deze te wijzigen. Let wel dat de namen van de verschillende maatregelvarianten uniek moeten zijn. Vul als naam van de nieuwe maatregelvariant ‘Schade halveren’ in en klik op de knop ‘Ok’.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
17
december 2012
Figuur 3-10
MLV instrument
Nieuwe maatregelvariant definiëren
3.6.2 Effecten van maatregel toepassen U dient nu zelf het effect van de nieuwe maatregel te vertalen naar de grootheden die in het MLV instrument aangepast kunnen worden, te weten:
een vermenigvuldigingsfactor op de faalkansen (alle ringdelen tegelijk of per ringdeel);
een vermenigvuldigingsfactor op de schade;
een vermenigvuldigingsfactor op de mortaliteit;
een aanpassing van de gemiddelde evacuatiefractie.
Voor meer informatie over het vertalen van specifieke maatregelen naar deze grootheden wordt verwezen naar de ‘Handreiking Meerlaagsveiligheid – Methode Nader Verklaard’ (HKV
LIJN IN WATER
en Deltares, 2012).
Voor onze maatregelvariant ‘Schade halveren’, gaan we logischerwijs de schade van het gehele projectgebied vermenigvuldigen met een factor 0.5. Ga in het eigenschappen venster naar het blok ‘Schade’ en kies in het eerste keuzeveld in dit blok (in plaats van de default waarde ‘Geen effect’) de waarde ‘Vermenigvuldigingsfactor’. Er verschijnt een schuifbalk met de titel ‘Schade t.o.v. de referentiesituatie [-]’ in het blok ‘Schade’ (zie Figuur 3-11). Standaard staat de waarde in de schuifbalk op 100, dat inhoud dat honderd procent van de schade van de Referentiesituatie wordt meegenomen in deze maatregelvariant. Pas de waarde van de schuifbalk aan in 50%, in overeenstemming met de helft van de schade van de Referentiesituatie. U kunt dit doen middels de schuifbalk, door in het invoerveld voor de schuifbalk direct de waarde 50 in te voeren of met de pijltjes knoppen (omhoog en omlaag naast het invoerveld de waarde aan te passen.
Figuur 3-11
Schade aanpassen in het eigenschappen venster
Voor de instellingen van de overige effecten wordt verwezen naar hoofdstuk 4.4.
3.6.3 Kosten van maatregelen Het doorvoeren van een maatregel gaat natuurlijk altijd gepaard met kosten. Onder de schuifbalk voor het doorvoeren van het effect op de schade zijn twee kosten invoervelden opgenomen (zie ook Figuur 3-11): (1) eenmalige kosten en (2) jaarlijkse kosten. Eenmalige kosten zijn kosten die gemaakt worden in het jaar dat de maatregel wordt uitgevoerd en de jaarlijkse kosten zijn kosten die elk jaar weer terugkomen, bijvoorbeeld onderhoudskosten. Voer in het veld ‘Kosten maatregel schade eenmalig (€)’ de waarde 1000 in en in het veld ‘Kosten maatregel schade jaarlijks (€)’ de waarde 250 in. Onderin het Eigenschappen venster is een blok ‘Totale kosten’ opgenomen. Het MLV instrument geeft hier het totaal weer van de kosten
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
18
december 2012
MLV instrument
van een maatregel gesommeerd over de verschillende effecten: kansen, schade en slachtoffers. De jaarlijkse kosten worden vermenigvuldigd met een zogenoemde looptijd, het verschil tussen het Referentiejaar en het Zichtjaar. Standaard is het Referentiejaar gelijk aan 2015 en het zichtjaar aan 2050 en dus de looptijd gelijk aan 35 jaar. U kunt deze instellingen (geldend voor het totale project en dus niet per maatregelvariant) aanpassen. Klik op het menu-item ‘Instellingen’ en vervolgens het item ‘Kosten’. Het scherm uit verschijnt Figuur 3-12.
Figuur 3-12
Projectopties voor kosten
In dit scherm kunt u de waarde van het Referentiejaar en het Zichtjaar, maar ook de waarde van de Discontovoet en de Economische groeifactor aanpassen. De laatste twee worden gebruikt in de berekening van de Netto Contante Waarde (zie Bijlage B). Sluit het scherm met de knop ‘OK’.
3.6.4 Berekenen van risicomaten Activeer de knop ‘Start’ in de knoppenbalk of het menu-item ‘Berekening - Start’ om de berekening van de nieuw toegevoegde maatregelvariant te starten. Omdat het in deze demo slecht een heel klein projectgebied betreft is de berekening snel uitgevoerd. Voor grotere projectgebieden is de rekentijd langer en wordt de voortgang weergeven door een voortgangsbalk bovenin het venster ‘Eigenschappen’. Zodra de berekening is afgelopen worden de resultaten in het Tabblad ‘Risicokaarten’ in de ‘Navigator’ bijgewerkt. Merk op dat de verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers nu gelijk is aan 40.6 € per jaar. In de Referentiesituatie was dit gelijk aan 81.2 € per jaar. Controleer dit door in het keuzeveld met maatregelvarianten de Referentiesituatie te selecteren en vervolgens weer de maatregelvariant ‘Schade halveren’. Het effect van de maatregel is dus correct doorgevoerd. Merk eveneens op dat nu behalve de Contante Waarde van het risico, ook de investeringsruimte van onze maatregel is berekend. Hierbij is de investeringsruimte het verschil is tussen het oorspronkelijke risico (van de Referentiesituatie) en het risico na de maatregel gesommeerd met de totale kosten van de maatregel. Zie voor meer details de ‘Handreiking Meerlaagsveiligheid – Methode Nader Verklaard’ (HKV
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
LIJN IN WATER
en Deltares, 2012).
19
december 2012
MLV instrument
3.6.5 Een maatregel in een deelgebied In paragraaf 3.6.1 tot en met paragraaf 3.6.4 is het effect van een maatregel uitgewerkt voor het projectgebied. Het is echter ook mogelijk om een maatregel alleen op een deelgebied van toepassing te laten zijn. Om het effect van een maatregel op slechts een deelgebied te illustreren maakt u eerst een nieuwe maatregel variant aan. Klik op de knop ‘Voeg toe’ (plusteken) in de knoppenbalk om een nieuwe maatregelvariant toe te voegen. Vul als naam van de nieuwe maatregelvariant ‘Schade halveren deelgebied’ in en klik op de knop ‘Ok’. Let op u heeft nu een nieuwe maatregelvariant aangemaakt die gebaseerd is op de maatregelenvariant ‘Schade halveren’. Alle instellingen van de deze maatregelvariant zijn nu overgenomen in de zojuist nieuwe gedefinieerde maatregelvariant (bijvoorbeeld de reductie van de schade met 50% voor het projectgebied). Als u eerst in de keuzelijst met maatregelvarianten de Referentiesituatie had geselecteerd, om vervolgens een nieuwe maatregelvariant aan te maken, dan waren de instellingen van de Referentiesituatie overgenomen in de nieuwe maatregelvariant. Kies dus bewust een uitgangssituatie als u een nieuwe maatregelvariant aanmaakt! Rechts bovenin het venster ‘Eigenschappen’ is een keuzelijst opgenomen waarin standaard het item ‘Project Gebied’ is weergegeven. Aanpassingen die u doorvoert in de blokken Kansen, Schade en Slachtoffers (inclusief kosten) hebben effect op het gehele projectgebied. Pas de keuzelijst ‘Effect op de Schade’ in het blok ‘Schade’ aan van ‘Vermenigvuldigingsfactor’ in ‘Geen effect’ en zet zowel de jaarlijkse als eenmalige kosten op nul. Met deze aanpassingen heeft u in feite de Referentiesituatie weer gecreëerd. Om het effect van een maatregel alleen voor een deelgebied van toepassing te laten zijn moet u eerst een deelgebied definiëren. Een deelgebied wordt afgebakend middels een shapebestand. Voor deze demo is een shapebestand ‘Deelgebied1’ voorbereid en deze omhuld de middelste cel uit ons fictieve projectgebied met 3 rijen en 3 kolommen. Om het shapebestand toe te voegen klikt op de knop met het plusteken in het venster ‘Eigenschappen’. Er verschijnt een bestandsdialoog waarin u een shapebestand (*.shp) kunt selecteren. Selecteer het bestand ‘Deelgebied1.shp’ in de map ‘C:\Program Files (x86)\Deltares\Mlv\data\DataSets\VNK\ dijkringen\Demo VNK’ en klik de knop ‘Open’.
Figuur 3-13
HKV
LIJN IN WATER
Inladen van een shapebestand met een deelgebied definitie
PR2296
20
december 2012
MLV instrument
In de kaartcomponent wordt nu naast de omhullende van het projectgebied (de zwarte dikke lijn) ook de omhullende van het deelgebied weergegeven (de oranje dikke lijn). U kunt meerdere deelgebieden toevoegen, onder de voorwaarde dat deelgebieden elkaar niet mogen overlappen! Standaard krijgt het deelgebied de naam ‘Default maatregelvariant’ mee. U kunt deze naam aanpassing in het veld ‘Naam’ in het venster ‘Eigenschappen’. Pas de naam aan in ‘Deelgebied1’. In het veld omschrijving kunt u een willekeurige omschrijving toevoegen. Voeg de omschrijving ‘Halveren schade voor demo MLV’ toe. Merk op dat u nu in de keuzelijst in het venster ‘Eigenschappen’ kunt kiezen uit ‘Project Gebied’ (voor de definitie van effecten die van toepassing zijn op het gehele projectgebied; alle 9 cellen) en ‘Deelgebied1’ (voor de definitie van effecten die van toepassing zijn op alleen het deelgebied; 1 cel). Zorg dat het keuzeveld op ‘Deelgebied1’ is ingesteld. Kies nu in het blok ‘Schade’ in het venster ‘Eigenschappen’ voor de optie ‘Vermenigvuldigingsfactor’. Voer als waarde voor de ‘Schade t.o.v. de referentiesituatie [-]’ 50% in. Voer tot slot als eenmalig kosten 10 in en als jaarlijkse kosten 100. Activeer nu de knop ‘Start’ om de berekening van de risicomaten en kosten te starten. Zodra de berekening is afgelopen worden de resultaten in het Tabblad ‘Risicokaarten’ in de ‘Navigator’ bijgewerkt. Merk op dat de verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers nu gelijk is aan 76.6 € per jaar. In de Referentiesituatie was dit gelijk aan 81.2 € per jaar en voor de maatregelvariant ‘Schade halveren’ gelijk aan 40.6 € per jaar. Geconcludeerd kan worden dat het effect van de maatregel alleen is doorgevoerd in het deelgebied.
3.7 Ambitieniveaus U kunt in het MLV instrument zogenoemde ambitiesniveaus instellen. Ambitieniveaus kunnen voor de verschillende risicomaten worden ingesteld en komen overeen met streefwaarden die met de inzet van maatregelen beoogd worden, gehaald te worden. Voorbeelden zijn:
De verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers een factor 5 lager dan de Referentiesituatie.
De verwachtingswaarde van de slachtoffers een factor 2 lager dan de Referentiesituatie.
Het Lokaal Individueel Risico van het gehele gebied (elke cel in het gebied) moet kleiner of gelijk zijn 1/10.000 per jaar.
Deze ambitieniveaus kunt u per project instellen. Klik op het menu-item ‘Instellingen’ en vervolgens het item ‘Ambitie niveau’. Het scherm uit verschijnt Figuur 3-14. U kunt hier voor de verwachtingswaarde van de schade, in- en exclusief slachtoffers en de verwachtingswaarde van slachtoffers de factor invoeren waarmee u (middels een maatregel) het risico minimaal beoogt te verkleinen. Standaard staan deze op een factor 2 ingesteld. Daarnaast kunt u in dit scherm voor het Lokaal Individueel Risico en het Plaatsgebonden Risico een waarde opgegeven waarin elk in cel het gebied zou moeten voldoen na het treffen van een maatregel. Standaard staan deze ingesteld op de waarde 1/100.000 (1x10-5). Sluit het scherm weer met de knop ‘OK’.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
21
december 2012
Figuur 3-14
MLV instrument
Projectopties voor ambitie niveaus
In het tabblad ‘Risicokaarten’ in de ‘Navigator’ wordt in de kolom ‘Ambitieniveau’ aangegeven of met de ingestelde effecten van de maatregel wordt voldaan aan de verschillende ambitieniveaus. Voor de maatregelvariant ‘Schade halveren deelgebied’ is voor alle risicomaten een rood uitroepteken weergegeven in de kolom ‘Ambitieniveau’. Dit geeft aan dat de ambitieniveaus voor de verschillende risicomaten niet zijn behaald. Selecteer nu de maatregelvariant ‘Schade halveren’ in de keuzelijst van de maatregelvarianten in de knoppenbalk. U ziet nu dat voor de verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers het ambitie niveau wel is gehaald, want er verschijnt in de kolom ‘Ambitieniveau’ een groen vinkje. Dit is logische want we hebben immers in deze maatregelvariant de schade van het gehele projectgebied gehalveerd. Om meer in detail te beoordelen of met de inzet van maatregelen de verschillende ambitieniveaus gehaald worden activeert u het tabblad ‘Verschilanalyse’ in de ‘Navigator’. Vervolgens klikt u op het item ‘Verwachtingswaarde schade exclusief’ in de Navigator. In de kaartcomponent wordt een gridbestand geladen, waarin per cel is aangegeven of het ambitieniveau van de verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers is gehaald. In dit geval is voor elke cel in het projectgebied de schade met minimaal een factor 2 verkleind; resulteren in allemaal groene cellen. Selecteer nu weer de maatregelvariant ‘Schade halveren deelgebied’ in de keuzelijst van de maatregelvarianten in de knoppenbalk. Het gridbestand in de kaartcomponent toont nu aan dat het ambitieniveau voor de verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers alleen voor de middelste cel uit ons grid is gehaald, in overeenstemming met het deelgebied dat we eerder hebben geladen. In de kolom ‘Ambitieniveau’ in de ‘Navigator’ (overigens exact gelijk aan de kolom ‘Ambitieniveau’ in het tabblad ‘Risicokaarten’) staan nu allemaal rode uitroeptekens, wat aangeeft dat geen enkel ambitieniveau van een corresponderende risicomaat is gehaald voor het totale projectgebied.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
22
december 2012
MLV instrument
4 MLV instrument 4.1 Opstarten van het MLV instrument Na de installatie van het MLV instrument (zie hoofdstuk 2) kunt u het MLV instrument opstarten via de snelkoppeling ‘MLV’ in het Windows Startmenu onder de map ‘All Programs - Deltares’. Daarnaast is het mogelijk om het bestand ‘Mlv.exe’ te activeren in de map waarin het MLV instrument heeft geïnstalleerd. Standaard is dit de map ‘C:\Program Files (x86)\Deltares\Mlv’.
4.2 Hoofdscherm Nadat u het MLV instrument heeft gestart wordt de applicatie geladen en wordt er een splash screen getoond.
Figuur 4-1
Splash screen van het MLV instrument
Nadat het instrument is geladen wordt het hoofdscherm van het MLV instrument getoond (zie Figuur 4-2). In het hoofdscherm kunt u de volgende onderdelen onderscheiden:
Bovenin het instrument, een menubalk met de verschillende menu-opties van het MLV instrument (zie paragraaf 4.2);
Onder de menubalk een knoppenbalk met een aantal hoofdfuncties van het MLV instrument (zie paragraaf 4.2);
Aan de linkerzijde in het MLV instrument de zogenoemde ‘Navigator’ waarin u door de verschillende in- en uitvoerbestanden van het MLV instrument kunt navigeren (zie paragraaf 4.3);
Aan de rechterzijde van het MLV instrument het ‘Eigenschappen’ venster waarin u de eigenschappen van een maatregelvariant kunt instellen (zie paragraaf 4.4).
Midden in het scherm de Kaart of Grafiek component waarin de resultaten van de verschillende risicomaten worden gepresenteerd (zie paragraaf 4.5 en paragraaf 4.6).
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
23
december 2012
Figuur 4-2
MLV instrument
Hoofdscherm van het MLV instrument
4.2.1.1 Menubalk Bovenin het scherm van het MLV instrument is een menubalk opgenomen met de verschillende menu-opties van het instrument (zie Figuur 4-3).
Figuur 4-3
Menubalk van het MLV instrument
Hoofdmenu
Submenu
Snelkoppeling
Functie
Bestand
Nieuw
CTRL+N
Hiermee begint u een nieuw project
Bestand
Openen
CTRL+O
Hiermee opent u een bestaand project
Bestand
Opslaan
CTRL+S
Hiermee slaat u het actieve project op. Bij het starten van een berekening wordt het project ook altijd opgeslagen
Bestand
Opslaan als
F12
Hiermee kunt u het actieve project opslaan onder een andere naam
Bestand
Lijst recente projecten
-
Bij het openen of aanmaken van projecten verschijnt hier een lijst met snelkoppelingen van recent actieve projecten. Door een snelkoppeling te activeren opent u het betreffende project
Bestand
Afsluiten
ALT+F4
Hiermee sluit u het MLV instrument af
Bewerken
Ongedaan maken
CTRL+Z
Hiermee corrigeert u uw laatste handeling in de user interface
Bewerken
Opnieuw
CTRL–Y
Hiermee herhaalt u uw laatste handeling in de user interface
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
24
december 2012
MLV instrument
Hoofdmenu
Submenu
Snelkoppeling
Functie
Bewerken
Verwijderen
DELETE
Hiermee verwijdert u uw laatste invoer in de user interface
Beeld
Herstel
CTRL+SHIFT+R
Hiermee herstelt u de standaard scherm indeling van de user interface
Beeld
Kaart
-
Hiermee maakt u de kaartcomponent weer beschikbaar als u deze heeft gesloten
Beeld
Navigator
-
Hiermee maakt u de ‘Navigator’ weer beschikbaar als u deze heeft gesloten
Beeld
Eigenschappen
-
Hiermee maakt u het venster ‘Eigenschappen’ weer beschikbaar als u deze heeft gesloten
Beeld
Meldingen
-
Hiermee maakt u het venster met systeem meldingen zichtbaar. Deze is standaard verborgen
Beeld
Uitvoer
-
Hiermee maakt u het venster met systeem uitvoer zichtbaar. Deze is standaard verborgen
Beeld
Grafieken – FN/FS
-
Hiermee maakt u het scherm met de grafieken zichtbaar
Project
Voeg toe
-
Hiermee voegt u een nieuwe maatregel variant toe aan uw project (zie ook paragraaf 4.7.1)
Project
Verwijder maatregelvariant
-
Hiermee verwijdert u een de actieve maatregel variant uit uw project (zie ook paragraaf 4.7.1)
Berekening
Start
-
Hiermee start u de berekening van de verschillende risicomaten en kosten van de actieve maatregelvariant
Berekening
Afbreken
-
Hiermee breekt u een lopende berekening van de verschillende risicomaten en kosten van de actieve maatregelvariant af
Instellingen
Opties
-
Hiermee start u het optie scherm waarin u algemene instellingen van het MLV instrument kunt wijzigen
Instellingen
Eenheden
-
Hiermee start u het optie scherm waarin u eenheden kunt wijzigen
Instellingen
Ambitieniveau
-
Hiermee start u het optie scherm waarin u de instellingen van de ambitieniveaus kunt aanpassen
Instellingen
Kosten
-
Hiermee start u het optiescherm waarin u de instellingen van kosten kunt aanpassen
Help
Info
-
Hiermee roept u een informatiescherm op met algemene informatie over het MLV instrument, zoals het versienummer
Tabel 4-1
Menu-opties MLV instrument
4.2.1.2 Knoppenbalk Direct onder de menubalk is de knoppenbalk van het MLV instrument opgenomen.
Figuur 4-4
Knoppenbalk van het MLV instrument
De knoppenbalk bevat knoppen voor een aantal veel gebruikte menu-opties, te weten (knoppenbalk van links naar rechts):
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
25
december 2012
MLV instrument
een nieuw project starten;
een bestaan project openen;
het actieve project opslaan;
de laatste wijzing ongedaan maken;
de laatste handeling herhalen;
een berekening van de risicomaten en kosten starten;
een lopende berekening van de risicomaten en kosten onderbreken;
een keuzelijst met de verschillende beschikbare maatregelvarianten in het project;
een nieuwe maatregelvariant aanmaken;
een actieve maatregelvariant verwijderen.
4.2.1.3 Vensters Het MLV instrument kent een viertal venster: (1) de Navigator, (2) het Eigenschappen venster, (3) de Kaartcomponent en (4) het Grafieken venster. Elk van deze vensters worden in de volgende paragrafen nader toegelicht.
4.3 Navigator De Navigator is bedoeld om door de invoer en uitvoerbestanden van het MLV instrument te navigeren. De Navigator kent drie verschillende tabbladen, elk met een eigen functie: 1. Tabblad Risicokaarten bevat de uitvoer van de berekeningen (risicomaten en kosten). Door op de items in de Navigator te klikken worden de gridbestanden met resultaten in de kaartcomponent geladen of wordt de grafiekcomponent met bijhorende grafiek getoond. 2. Tabblad Verschilanalyse bevat informatie over het behalen van de gedefinieerde ambitieniveaus en een verschilanalyse tussen de Referentiesituatie en de actieve maatregelvariant. 3. Tabblad Modelberekeningen geeft een overzicht van de modelberekening die ten grondslag liggen aan de gemaakt risicoberekening. Dit zijn o.a. gridbestanden met waterdiepte van een specifieke doorbraak en bijbehorende schade- en slachtoffer berekeningen. 4.3.1.1 Tabblad Risicokaarten Het tabblad Risicokaarten bevat de uitvoer van een berekening van de actieve maatregelvariant.
Figuur 4-5
HKV
LIJN IN WATER
Navigator tabblad Risicokaarten
PR2296
26
december 2012
MLV instrument
In het tabblad is een tabel opgenomen (zie Figuur 4-5) waarin in een boomstructuur de verschillende soorten uitvoer zijn opgenomen. Eerst worden de verschillende risicomaten getoond en vervolgens de kosten. De risicomaten bestaan uit maten behorende bij het Economisch Risico en maten behorende bij het Slachtoffer Risico. Achtereenvolgens worden getoond:
De verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers; door dit item in de Navigator aan te klikken wordt er een gridbestand in de kaartcomponent weergegeven met de verwachtingswaarde voor elke cel in het grid.
De verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers; door dit item in de Navigator aan te klikken wordt er een gridbestand in de kaartcomponent weergegeven met de verwachtingswaarde voor elke cel in het grid.
De zogenoemde Schadecurve; door dit item in de Navigator aan te klikken wordt er een grafiek getoond in de grafiekcomponent met op de x-as de schade en op de y-as de overschrijdingskans per jaar.
De verwachtingswaarde van de slachtoffers; door dit item in de Navigator aan te klikken wordt er een gridbestand in de kaartcomponent weergegeven met de verwachtingswaarde voor elke cel in het grid.
Het groepsrisico (de zogenoemde FN-curve); door dit item in de Navigator aan te klikken wordt er een grafiek getoond in de grafiekcomponent met op de x-as het aantal slachtoffers en op de y-as de overschrijdingskans per jaar.
Het Plaatsgebonden Risico; door dit item in de Navigator aan te klikken wordt er een gridbestand in de kaartcomponent weergegeven met de verwachtingswaarde voor elke cel in het grid.
Lokaal Individueel Risico; door dit item in de Navigator aan te klikken wordt er een gridbestand in de kaartcomponent weergegeven met de verwachtingswaarde voor elke cel in het grid.
Daarnaast bevat de tabel de kolommen ‘Ambitieniveau’, ‘Waarde’ en ‘Eenheid’. In de kolom ‘Waarde’ wordt voor de verwachtingswaarden een sommatie van alle waarden uit de gridcellen weergegeven. Dit komt dus overeen met de totale verwachtingswaarde voor het projectgebied. De kolom ‘Eenheid’ bevat de eenheid van de verwachtingswaarden. Tot slot is in de kolom ‘Ambitieniveau’ aangegeven ov het ambitieniveau van de betreffende risicomaat is behaald (zie ook paragraaf 4.7.5). Onder de risicomaten worden de kosten weergegeven. Er worden twee soorten kosten gepresenteerd: (1) de contante waarde van het risico en (2) de investeringsruimte. De investeringsruimte is gelijk aan het verschil is tussen het oorspronkelijke risico (van de Referentiesituatie) en het risico na de maatregel gesommeerd met de totale kosten van de maatregel. Zie voor meer details de ‘Handreiking Meerlaagsveiligheid – Methode Nader Verklaard’ (HKV
LIJN IN WATER
en Deltares, 2012). Het aanklikken van de kosten items in de
boomstructuur heeft verder geen functie. De resultaten van de kosten worden enkel weergegeven in de kolom ‘Waarde’. 4.3.1.2 Tabblad Verschilanalyse Het tabblad Verschilanalyse kunt u gebruiken om de resultaten van een specifieke maatregelvariant te vergelijk met de Referentiesituatie of te spiegelen aan de gedefinieerde ambitieniveaus. In het tabblad is een tabel opgenomen (zie Figuur 4-6) waarin in een boomstructuur verschillende risicomaten zijn opgenomen. In het eerste blok zijn de risicomaten opgenomen waarvan een ambitieniveau kan worden gedefinieerd en in het tweede blok zijn alle
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
27
december 2012
MLV instrument
risicomaten uit het MLV instrument opgenomen waarbij deze vergeleken kunnen worden met de Referentiesituatie.
Figuur 4-6
Navigator tabblad Verschilanalyse
Bij het aanklikken van een item in het blok ‘Vergelijk ambitieniveaus’ verschijnt er een gridbestand in de kaartcomponent waarin met twee kleuren (groen en rood) wordt aangegeven of het ambitieniveau in een cel wel respectievelijk niet is gehaald (zie ook paragraaf 4.7.5). In de tabel is daarnaast aangegeven met een icoon (rood uitroepteken of een groen vinkje) of het ambitieniveau in alle cellen van het projectgebied is gehaald of niet. Bij het aanklikken van een item in het blok ‘Vergelijk varianten’ verschijnt er een gridbestand in de kaartcomponent waarin wordt aangegeven wat de fractie is tussen het resultaat van de actieve maatregelvariant en de Referentiesituatie. 4.3.1.3 Tabblad Modelberekeningen Het tabblad Verschilanalyse bevat een hele verzameling invoergegevens die ten grondslag liggen aan de berekeningen in het MLV instrument. In het tabblad is een tabel opgenomen (zie Figuur 4-7) waarin in een boomstructuur verschillende invoerbestanden zijn opgenomen.
Figuur 4-7
Navigator tabblad Modelberekeningen
De invoerbestanden voor het MLV instrument bestaan uit overstromingsberekeningen, schadeen slachtofferberekeningen en faalkansberekeningen (voor meer toelichting zie Bijlage A). In het tabblad Modelberekeningen worden de uitvoerbestanden van de overstromingsberekeningen en de schade- en slachtofferberekeningen weergegeven. Op het hoogste niveau
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
28
december 2012
MLV instrument
zijn alle doorbraaklocaties van het projectgebied weergegeven. Een gegeven is dat per ringdeel maximaal één doorbraaklocatie mag voorkomen. Dus er zijn net zoveel ringdelen als er doorbraaklocaties zijn. Per doorbraaklocatie kunnen meerdere overstromingsberekeningen gemaakt zijn (verschillende randvoorwaarden). Bijvoorbeeld een berekening bij Toetspeil en een berekening bij Toetspeil plus één of twee decimeringshoogte. Deze berekeningen worden per doorbraaklocatie aangeduid met ‘Randvoorwaarden’ en dan de naam van de berekening. Tussen haakjes staat hier achter het zogenaamde gewicht van de berekening vermeld. Voor VNK datasets is dit gewicht altijd gelijk aan 1, wat inhoud dat van elke doorbraaklocatie slechts de gevolgen van één overstromingsberekening worden gebruikt in de berekening van het risico. Voor WV21 datasets kunnen de meerdere berekeningen voorkomen met gewichten kleiner dan 1. De som van de gewichten is per definitie gelijk aan 1. In dat geval worden er dus gevolgen van verschillende overstromingsberekeningen (gewogen) gebruikt in de risicoberekening. Per overstromingsberekening zijn de uitvoerbestanden van deze berekening beschikbaar in het MLV instrument. Deze bestaan uit een gridbestand met de maximale waterdiepte, een gridbestand met de maximale stroomsnelheid en een gridbestand met de maximale stijgsnelheid. Bij het aanklikken van één van deze items in de Navigator wordt het gridbestand in de kaartcomponent weergegeven. Op basis van de uitvoerbestanden van de overstromingsberekening zijn met behulp van HISSSM, schade en slachtofferberekeningen voorbereid in de datasets. Er worden berekeningen gemaakt voor vier verschillende evacuatiestrategieën: (1) een onverwachte overstroming en geen evacuatie, (2) een onverwachte overstroming en een ongeorganiseerde evacuatie, (3) een verwachte overstroming en een ongeorganiseerde evacuatie en (4) een verwachte overstroming en een georganiseerde evacuatie. De resultaten van deze berekeningen zijn voor elke overstromingsberekening opgenomen in de boomstructuur onder de knopen ‘Schade’ en ‘Slachtoffer’. Voor elk van de strategieën is een gridbestand beschikbaar. Bij het aanklikken van één van deze items in de Navigator wordt het betreffende gridbestand in de kaartcomponent weergegeven.
Figuur 4-8
HKV
LIJN IN WATER
Weergave van de maximale waterdiepte van een overstromingsberekening
PR2296
29
december 2012
MLV instrument
Tot slot de opmerking, dat deze gegevens puur ter informatie zijn gegeven. U kunt geen wijzigingen doorvoeren in deze bestanden. Effecten van maatregelen worden in vermenigvuldigingsfactoren losgelaten op deze basis bestanden. Als bijvoorbeeld de schade wordt gereduceerd dan worden de gridbestanden met schade vermenigvuldigd met een factor (zie ook paragraaf 4.4).
4.4 Eigenschappen venster In het Eigenschappen venster kunt u de eigenschappen van de actieve maatregelvariant bekijken en aanpassen. Bij het starten van een nieuw project wordt op basis van de gekozen dataset eerst een Referentiesituatie doorgerekend. Van deze maatregelvariant kunt u geen eigenschappen wijzigen. U zult eerst een nieuwe maatregelvariant moeten aanmaken alvorens u wijzigingen kunst doorvoeren (zie voor meer informatie paragraaf 4.7.3).
Figuur 4-9
Eigenschappen venster
Het eigenschappenvenster kan ingedeeld worden in 5 delen (van boven naar beneden zie Figuur 4-9): 1. beheer van (deel)gebieden; 2. Effecten van maatregel op kansen; 3. Effecten van maatregel op schade; 4. Effecten van maatregel op slachtoffers; 5. Overzicht van totale kosten van maatregel.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
30
december 2012
MLV instrument
Eigenschappen die u kunt wijzigen zijn:
Het effect van een maatregel op de kansen voor een geheel projectgebied of een deelgebied.
Het effect van een maatregel op de schade voor een geheel projectgebied of een deelgebied.
Het effect van een maatregel op de slachtoffers voor een geheel projectgebied of een deelgebied.
De kosten van de maatregel.
4.4.1.1 Beheer van deelgebieden Boven in dit deel van het scherm is een keuzelijst opgenomen waarmee u het gebied kunt selecteren waarvoor de effecten en kosten die in de rest van het venster zijn weergegeven, gelden. Standaard is alleen het projectgebied opgenomen in de keuzelijst. Rechts van de keuzelijst zijn twee knoppen opgenomen, waarmee u een deelgebied kunt toevoegen (plusteken) of kunt verwijderen (minteken). Na het activeren van de knop voor het toevoegen van een nieuw deelgebied verschijnt een dialoog waarin een shapebestand van het deelgebied geselecteerd kan worden. In principe kunnen er meerdere deelgebieden worden ingelezen voor een maatregelvariant onder de voorwaarde dat de deelgebieden elkaar niet overlappen. Bij het inlezen van een deelgebied wordt er een standaard naam aan het deelgebied gekoppeld ‘Default maatregelvariant’. Deze naam kan aangepast worden door in het veld ‘Naam’ en alternatieve naam in te voeren. Daarnaast kan in het veld ‘Omschrijving’ een willekeurige omschrijving worden ingevoerd. Wanneer een deelgebied wordt geselecteerd in de keuzelijst met gebieden worden de overige gegevens in het Eigenschappen venster bijgewerkt voor het actieve deelgebied. Zo kunnen er per deelgebied effecten van de maatregel worden doorgevoerd of voor het gehele projectgebied. Let op: gridcellen in de deelgebieden worden genegeerd in het projectgebied. Dus effecten die voor het projectgebied worden ingevoerd zijn alleen van toepassing voor de cellen van het projectgebied exclusief de cellen van de deelgebieden. 4.4.1.2 Effecten van maatregel op kansen Wanneer een maatregel wordt ingevoerd, kan de maatregel effect hebben op de kansen. In het blok ‘Kansen’ in het venster ‘Eigenschappen’, kunt u dit invoeren. Er zijn twee manieren waarop het effect op de kansen kan worden gedefinieerd: 1. Middels een vermenigvuldigingsfactor die geldig is voor alle kansen van alle dijkringdelen. 2. Middels een kansentabel waarin per ringdeel een alternatieve kans kan worden ingevoerd. De keuze maakt u in het keuzeveld ‘Effect op kansen’. Standaard staat deze op ‘Geen effect’ en worden in de berekening van het overstromingsrisico de kansen uit de referentiesituatie gehanteerd. Kiest u voor de optie ‘Vermenigvuldigingsfactor’ dan verschijnt in het blok ‘Kansen’ een schuifbalk en een invoerveld met pijlknoppen waarmee u een waarde voor de vermenigvuldigingsfactor voor alle ringdelen kunt instellen (zie Figuur 4-10).
Figuur 4-10
HKV
LIJN IN WATER
Blok ‘Kansen’ – optie vermenigvuldigingsfactor
PR2296
31
december 2012
MLV instrument
De waarde van de vermenigvuldigingsfactor wordt standaard als percentage weergegeven en is een getal tussen 1 en 100 procent. Kiest u voor de optie ‘Scenariokansen tabel’ dan verschijnt in het blok ‘Kansen’ een tabel met voor elk ringdeel de scenariokans van de Referentiesituatie en de nieuwe scenariokans (zie Figuur 4-11). In de tabel kan alleen de nieuwe scenariokans aangepast worden. Het is mogelijk om een enkele faalkans voor één ringdeel aan te passen of de faalkansen van meerdere ringdelen. De som van de nieuwe scenariokansen hoeft niet per definitie gelijk te zijn aan de som van de scenariokansen van de Referentiesituatie.
Figuur 4-11
Blok ‘Kansen’ – optie scenariokansen tabel
Onderin het blok ‘Kansen’ zijn twee invoervelden opgenomen waarin de jaarlijkse en eenmalige kosten (€) kunnen worden ingevoerd van de specifieke maatregel voor het effect op de kansen. N.B. omdat scenariokansen onafhankelijk zijn van een deelgebied of projectgebied 4.4.1.3 Effecten van maatregel op schade Wanneer een maatregel wordt ingevoerd, kan de maatregel effect hebben op de schade. In het blok ‘Schade’ in het venster ‘Eigenschappen’, kunt u dit invoeren. De schade kan slechts op één maar beïnvloed worden en dat is middels een vermenigvuldigingsfactor op het schadegrid van de Referentiesituatie (zie Figuur 4-12). Hiertoe past u de standaardwaarde ‘Geen effect’ in het keuzeveld in het blok ‘Schade’ aan in ‘Vermenigvuldigingsfactor’. De waarde van de vermenigvuldigingsfactor wordt standaard als percentage weergegeven en is een getal tussen 1 en 100 procent.
Figuur 4-12
Blok ‘Schade’ – optie vermenigvuldigingsfactor
Onderin het blok ‘Schade’ zijn twee invoervelden opgenomen waarin de jaarlijkse en eenmalige kosten (€) kunnen worden ingevoerd van de specifieke maatregel voor het effect op de schade. 4.4.1.4 Effecten van maatregel op slachtoffers Wanneer een maatregel wordt ingevoerd, kan de maatregel effect hebben op de slachtoffers. In het blok ‘Slachtoffers’ in het venster ‘Eigenschappen’, kunt u dit invoeren. Er zijn twee manieren waarop het effect op de slachtoffers kan worden gemodelleerd: 1. Middels een aangepaste gemiddelde evacuatiefractie. 2. Middels een vermenigvuldigingsfactor voor de mortaliteit.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
32
december 2012
MLV instrument
Beide worden zichtbaar als u in het keuzeveld in het blok ‘Slachtoffers’ de standaardwaarde ‘Geen effect’ aanpast in ‘Vermenigvuldigingsfactor’. Er verschijnt een schuifbalk en een invoerveld met pijlknoppen voor de vermenigvuldigingsfactor voor de mortaliteit en een invoerveld voor de vermenigvuldigingsfactor van de gemiddelde evacuatiefractie (zie Figuur 4-13).
Figuur 4-13
Blok ‘Kansen’ – optie vermenigvuldigingsfactor
In Bijlage C wordt toegelicht op welke wijze de vermenigvuldigingsfactor wordt toegepast in de berekening van de nieuwe gemiddelde evacuatiefractie. Onderin het blok ‘Slachtoffers’ zijn twee invoervelden opgenomen waarin de jaarlijkse en eenmalige kosten (€) kunnen worden ingevoerd van de specifieke maatregel voor het effect op de slachtoffers. 4.4.1.5 Overzicht totale kosten van maatregel Onderin het venster ‘Eigenschappen’ is een blok ‘Totale kosten’ opgenomen. Hierin worden de eenmalige en jaarlijkse kosten van Kansen, Schade en Slachtoffers gesommeerd. De jaarlijkse kosten worden vermenigvuldig met de looptijd (het verschil tussen het referentiejaar en het zichtjaar; zie ook paragraaf 4.7.1 en 4.7.4).
Figuur 4-14
Blok ‘Totale kosten’
4.5 Kaart De kaartcomponent wordt gebruikt voor de weergave van invoer en resultaten van het MLV instrument. De kaartcomponent bestaat uit drie onderdelen: 1. een knoppenbalk; 2. een legenda blok; 3. een achtergrondkaart + thematische kaarten (bijvoorbeeld de resultaten van een berekening, de gebiedsafbakening of invoer). De knoppenbalk boven de kaart bevat 5 verschillende knoppen (zie Figuur 4-15 en Tabel 4-2; knoppen van links naar rechts beschreven):
Figuur 4-15
HKV
LIJN IN WATER
Knoppenbalk van de kaartcomponent
PR2296
33
december 2012
MLV instrument
Knop
Functie
Zoom naar gegevens
Met deze knop zoomt u in op de thematische kaart, dus de data die op de kaart wordt weergegeven
Zoom per rechthoek
Met deze knop activeert een kaartmodus waarmee u op de kaart een rechthoek kan trekken, waarop de kaart ingezoomd wordt
Openen laag van bestand
Met deze knop opent u een bestandsdialoog waarmee u eigen shapebestanden kan toevoegen aan de kaartcomponent
Opslaan kaart als afbeelding
Met deze knop kunt u de kaartpresentatie die op dat moment zichtbaar is in het MLV instrument, opslaan als een figuur
Toont web laag
Met deze knop activeert u de achtergrondkaartlaag (in de huidige versie een weergave van Open Street Map)
Tabel 4-2
Functies van knoppenbalk boven de kaart
Naast de knoppen zoals hierboven beschreven kunt u de kaartcomponent ook aansturen met behulp van de muis. U kunt de kaart pannen door de kaart te verslepen terwijl u de rechtermuis ingedrukt houdt. U kunt de kaart in- en uitzoomen met het scrol wiel van de muis. In de huidige versie is het nog niet mogelijk om de kaartcomponent met het toetsenbord te besturen. In de Navigator kunt u een resultaat of invoer item activeren waarvan het gridbestand in de kaartcomponent wordt weergegeven. De kaartcomponent wordt automatisch actief als een dergelijk item in de Navigator wordt geactiveerd. Op dat moment verschijnt er in de rechter bovenhoek van de kaartcomponent een legenda (zie Figuur 4-16). De verschillende kaartlagen kennen hun eigen legenda. In de legenda is tevens weergegeven welke data met welke eenheid wordt weergegeven in de kaart. In Figuur 4-16 betreft het dus de Verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers in € per jaar.
Figuur 4-16
Legenda in de kaartcomponent
4.6 Grafieken De grafiekencomponent wordt enkel gebruikt voor de weergave van de FN- en FS-curve. De grafiekencomponent wordt automatisch geactiveerd zodra het item ‘Schadecurve (FS-curve)’of het item ‘Groepsrisico (FN-curve)’ in de Navigator wordt aangeklikt. Het is in de huidige versie niet mogelijk om de grafiek in of uit te zoomen of te pannen. Wel kunt u de muis over de curve bewegen om zo de waarde van de verschillende datapunten in detail af te lezen. De grafiekcomponent bevat een contextmenu (zie ook Figuur 4-17) waarmee u een viertal opties kunt activeren: 1. Exporteer de grafiek uit de grafiekcomponent naar MS Excel als figuur. 2. Exporteer de grafiek uit de grafiekcomponent naar PDF als figuur. 3. Exporteer de data achter de grafiek uit de grafiekcomponent naar MS Excel. 4. Exporteer de data achter de grafiek uit de grafiekcomponent naar PDF.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
34
december 2012
Figuur 4-17
MLV instrument
Contextmenu in de grafiekcomponent
4.7 Hoofdfuncties Deze paragraaf geeft een overzicht van de hoofdfuncties van het MLV instrument voor zover deze nog niet aan bod zijn geweest in de overige paragrafen van dit hoofdstuk. Achtereenvolgens worden beschreven:
Het beheren van projecten (zie paragraaf 4.7.1);
het beheren van de projectinstellingen (zie paragraaf 4.7.2);
het beheren van maatregelvarianten (zie paragraaf 4.7.3);
het starten van een berekening (zie paragraaf 4.7.4);
de analyse met ambitieniveaus (zie paragraaf 4.7.5);
de analyse met het vergelijken van maatregelvarianten (zie paragraaf 4.7.6).
4.7.1 Project beheren Standaard wordt het MLV instrument opgestart zonder dat er een project wordt geladen (u kunt dit eventueel aanpassen in de instellingen; zie paragraaf 4.7.2). Vervolgens heeft u de keuze om een nieuw project te beginnen of een bestaand project te openen. Een project bestaat uit een invoer dataset, een afbakening van het projectgebied en een MLV database met de ingelezen invoer en rekenresultaten.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
35
december 2012
MLV instrument
4.7.1.1 Nieuw project Om een nieuw project te beginnen activeert u de knop ‘Nieuw’ in de knoppenbalk van het MLV instrument, activeert u de menu-optie ‘Bestand - Nieuw’ of activeert u de sneltoetscombinatie ‘CTRL+N’. Mocht er al een bestaand project open staan, dan wordt gevraagd of u eventuele wijzigingen die nog niet eerder opgeslagen waren, alsnog wilt opslaan. Vervolgens verschijnt het scherm uit Figuur 4-18.
Figuur 4-18
Een nieuw project aanmaken
In dit scherm moet u twee dingen definiëren: 1. U moet een nieuwe MLV database aanmaken waarin alle invoer en uitvoer van het project wordt opgeslagen. Hiertoe activeert u de knop ‘…’ rechtsboven in het scherm. Er verschijnt een bestanddialoog waarin u een map kunt kiezen - waarin de database bewaard zal worden - en u moet een naam van de projectdatabase opgeven. Klik op de knop ‘Save’ om de database aan te maken. De map en de naam van de database wordt vervolgens weergegeven in het tekstveld links van de knop ‘…’. 2. U moet een dataset met invoer kiezen die u wenst te gebruiken. U heeft de keuze uit drie verschillende bronnen: (1) WV21, (2) VNK 0f (3) Gebruiker Specifiek. Middels de radiobuttons maakt u een keuze voor een bron. Vervolgens wordt door het MLV instrument bepaald welke datasets er beschikbaar zijn voor de gekozen bron. De verschillende mogelijkheden worden getoond in de tabel onderin het scherm. U maakt een keuze voor een dataset door een vinkje te plaatsen voor de betreffende dataset in de kolom ‘Selectie’. U start een nieuw project nadat u bovengenoemde informatie heeft gedefinieerd, door de knop ‘Ok’ te activeren. N.B. Voor de bronnen WV21 en VNK zijn of komen standaard datasets beschikbaar. Deze zijn terug te vinden in de map ‘C:\Program Files (x86)\Deltares\Mlv\data\DataSets\WV21\dijkringen’, respectievelijk ‘C:\Program Files (x86)\Deltares\Mlv\data\DataSets\VNK\dijkringen’. Voor de bron ‘Gebruiker Specifiek’ kunt u zelf een dataset samenstellen. Deze plaats u dan in de
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
36
december 2012
MLV instrument
map ‘C:\Program Files (x86)\Deltares\Mlv\data\DataSets\UserDefined\dijkringen’. Voor meer informatie over de dataset wordt verwezen naar Bijlage A. 4.7.1.2 Openen bestaand project Om een bestaand project te openen activeert u de knop ‘Openen’ in de knoppenbalk van het MLV instrument, activeert u de menu-optie ‘Bestand - Openen’ of activeert u de sneltoetscombinatie ‘CTRL+O’. Mocht er al een bestaand project open staan, dan wordt gevraagd of u eventuele wijzigingen die nog niet eerder opgeslagen waren, alsnog wilt opslaan. Vervolgens verschijnt er een bestandsdialoog waarin u een bestaande projectdatabase (bestandsextensie MLV) kunt selecteren. U opent het project door de knop ‘Open’ te activeren. 4.7.1.3 Project opslaan U kunt een actief project opslaan door de knop ‘Opslaan’ in de knoppenbalk van het MLV instrument, de menu-optie ‘Bestand - Opslaan’ of u de sneltoetscombinatie ‘CTRL+S’ te activeren. U kunt een bestaand project ook opslaan onder een andere naam. Hiertoe activeert u de menu-optie ‘Bestand – Opslaan als’. Er verschijnt een bestandsdialoog waarin u een alternatieve naam voor de projectdatabase kan invoeren en een doelmap kunt selecteren. U slaat de database op door de knop ‘Save’ te activeren. Let wel: vanaf dat moment werkt u in de nieuwe gecreëerde database.
4.7.2 Project instellingen beheren In het programma zijn een aantal project instellingen opgenomen. Deze worden (zoals de naam al doet vermoeden) in het project opgeslagen. Dit betekent dat wanneer u een MLV database uitwisselt met andere personen zijn dezelfde instellingen krijgen. De projectinstellingen zijn toegankelijk via de menu-optie ‘Instellingen’. Er zijn vier submenu items: Opties (Programma instellingen), Eenheden, Ambitie niveau en Kosten. Met elk van de submenu items activeert u een popupscherm (zie Figuur 4-19) waarin de instellingen van de betreffende categorie worden weergegeven.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
37
december 2012
Figuur 4-19
MLV instrument
Instellingen MLV instrument
Tabel 4-3 geeft een compleet overzicht van alle project instellingen inclusief een korte toelichting. Tabblad
Optie
Toelichting
Programma
Initieel Project
Hiermee kunt u aangeven hoe het instrument wordt geïnitialiseerd als u deze opstart. De standaard instelling is gelijk aan ‘Nieuw project’, waarmee het MLV instrument altijd leeg opstart. U kunt ook kiezen voor de instelling ‘Laatste project’. Het instrument opent dan automatisch na het opstarten het laatste geopende project
Programma
Taal
Hiermee kunt u de taal van de applicatie wijzigen. De standaard instelling is Nederlands, maar u kunt ook kiezen voor Engels.
Eenheden
Fractie
Hiermee kunt u de eenheid van de, in het instrument gebruikte fracties, instellen. De standaard instelling is geen eenheid (de fractie is echt een fractie). U kunt ook kiezen voor %, ‰ of ppm.
Eenheden
Bedrag
Hiermee kunt u de eenheid van de, in het instrument gebruikte bedragen, instellen. De standaard instelling is in €, maar u kunt ook kiezen voor k€ of M€
Ambitie niveau
Verwachtingswaarde schade inclusief
Hiermee kunt u het ambitieniveau opgeven van de verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers dat u beoogt te halen met uw maatregelen. U moet een factor invoeren waarmee u de verwachtingswaarde beoogt te verkleinen
Ambitie niveau
Verwachtingswaarde schade exclusief
Hiermee kunt u het ambitieniveau opgeven van de verwachtingswaarde van de schade inclusief slachtoffers dat u beoogt te halen met uw maatregelen. U moet een factor invoeren waarmee u de verwachtingswaarde beoogt te verkleinen
Ambitie niveau
Verwachtingswaarde slachtoffers
Hiermee kunt u het ambitieniveau opgeven van de verwachtingswaarde van de slachtoffers dat u beoogt te halen met uw maatregelen. U moet een factor invoeren waarmee u de verwachtingswaarde beoogt te verkleinen
Ambitie niveau
Plaatsgebonden risico
Hiermee kunt u het ambitieniveau opgeven van de het plaatsgebonden risico dat u beoogt te halen met uw maatregelen. U moet een minimaal te behalen waarde opgegeven
Ambitie niveau
Lokaal Individueel risico
Hiermee kunt u het ambitieniveau opgeven van de het lokaal individueel risico dat u beoogt te halen met uw maatregelen. U moet een minimaal te behalen waarde opgegeven
Kosten
Referentiejaar
Het jaar waarvoor de dataset is samengesteld. Standaard is de waarde gelijk aan 2015.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
38
december 2012
MLV instrument
Tabblad
Optie
Toelichting
Kosten
Zichtjaar
Het jaar waarvoor u de kosten en het risico wilt berekenen. Standaard is de waarde gelijk aan 2050
Kosten
Discontovoet
De waarde van de discontovoet die wordt toegepast in de Contante Waarde berekening van kosten. Standaard is de waarde gelijk aan 5
Kosten
Economische groeifactor
De waarde van de jaarlijkse economische groei die wordt toegepast in de Contante Waarde berekening van kosten. Standaard is de waarde gelijk aan 2
Tabel 4-3
Project instellingen
4.7.3 Maatregelvarianten beheren Bij het starten van een nieuw project wordt een dataset gekozen die vervolgens gebruikt wordt voor de berekening van de verschillende risicomaten en de kosten. Dit wordt de zogenaamde Referentiesituatie van uw MLV analyse. Vervolgens gaat u maatregelvarianten bedenken en wilt u het instrument gebruiken om de effecten van de maatregelen op de risicomaten en de kosten van de maatregelen, te bepalen. In principe maakt u elke keer een nieuwe maatregelvariant aan als u een nieuwe maatregel of een nieuwe set van maatregelen gaat doorrekenen. In de knoppenbalk van het MLV instrument (zie ook paragraaf 4.2) is een keuzeveld opgenomen waarin u verschillende maatregelvarianten kunt selecteren. In een nieuw project is hier enkel de Referentiesituatie beschikbaar. U kunt een nieuwe maatregelvariant toevoegen door de knop rechts naast de keuzelijst (de knop ‘voeg toe’; het plusteken) of de menu-optie ‘Project – voeg toe’ te activeren. Er verschijnt een popupscherm waarin u de naam van de nieuwe maatregelvariant kunt op te geven (zie Figuur 4-20). Standaard krijgt een nieuwe maatregelvariant de naam ‘Default maatregelvariant’ (eventueel gevolgd door een volgnummer als deze al bestaat). Geadviseerd wordt deze naam aan te passen in een naam die de maatregelvariant goed beschrijft. Let op: het is niet mogelijk om meerdere maatregelvarianten dezelfde naam te geven.
Figuur 4-20
Nieuwe maatregelvariant definiëren
Na het activeren van de knop ‘Ok’ wordt de nieuwe maatregelvariant toegevoegd aan het instrument. Dit is per definitie een kopie van een bestaande maatregelvariant; alle instellingen en eventuele resultaten worden gekopieerd naar de nieuwe maatregelvariant. U heeft twee opties: (1) u maakt een kopie van de Referentiesituatie of (2) u maat een kopie van een bestaande maatregelvariant. Optie 1 kiest u als een volledig nieuwe maatregelvariant wilt aanmaken; in dit geval moet de Referentiesituatie geselecteerd zijn in de keuzelijst met maatregelvarianten. Optie 2 kiest u als u een maatregelvariant wilt definiëren die een beperkte wijziging is van een reeds bestaande maatregelvariant; in dat geval moet de betreffende maatregelvariant geselecteerd zijn in de keuzelijst met maatregelvarianten. Let dus goed op bij het aanmaken van een nieuwe maatregelvariant welke maatregel variant op dat moment is geselecteerd in de keuzelijst met maatregelvarianten. De nieuw aangemaakte variant zal altijd een kopie zijn van deze maatregelvariant (zowel invoer als resultaten).
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
39
december 2012
MLV instrument
Behalve dat u nieuwe maatregelvarianten kunt toevoegen is het ook mogelijk om maatregelvarianten uit de projectdatabase te verwijderen. Daartoe activeert u de knop ‘Verwijder maatregelvariant’ in de knoppenbalk, of de menu-optie ‘Project – verwijder maatregelvariant’. De op dat moment, in de keuzelijst geselecteerde maatregelvariant wordt uit de projectdatabase verwijderd. Let op bij het verwijderen van een maatregelvariant wordt in deze versie geen bevestiging gevraagd. Na het activeren van de knop of de menu-optie is de maatregelvariant meteen definitief verwijderd.
4.7.4 Berekening starten Het MLV instrument voert twee soorten berekening uit (per maatregelvariant): 1. de berekening van de verschillende risicomaten; 2. de berekening van de kosten (Contante waarde van het risico en de investeringsruimte; zie ook Bijlage B). Een berekening kan gestart worden door de knop ‘Start’ in de knoppenbalk van het MLV instrument of de menu-optie ‘Berekening - Start’ te activeren. Een berekening kan enige tijd vergen, afhankelijk van de grootte van het projectgebied. In het venster ‘Eigenschappen’ wordt tijdens de berekening een voortgangsbalk weergegeven. Zodra deze balk is verdwenen is de berekening voltooid. Na de berekening worden de resultaten van de betreffende maatregelvariant, automatisch in het MLV instrument ingeladen. U heeft de mogelijkheid om een lopende berekening te onderbreken. Hiertoe activeert u de knop ‘Afbreken’ in de knoppenbalk van het MLV instrument of de menu-optie ‘Berekening Afbreken’.
4.7.5 Ambitieniveaus U kunt in het MLV instrument zogenoemde ambitiesniveaus instellen. Ambitieniveaus kunnen voor de verschillende risicomaten worden ingesteld en komen overeen met streefwaarden die met de inzet van maatregelen beoogd worden, gehaald te worden. Voorbeelden zijn:
De verwachtingswaarde van de schade exclusief slachtoffers een factor 5 lager dan de Referentiesituatie.
De verwachtingswaarde van de slachtoffers een factor 2 lager dan de Referentiesituatie.
Het Lokaal Individueel Risico van het gehele gebied (elke cel in het gebied) moet kleiner of gelijk zijn 1/10.000 per jaar.
Deze ambitieniveaus kunt u per project instellen (zie paragraaf 4.7.2). U kunt hier voor de verwachtingswaarde van de schade, in- en exclusief slachtoffers en de verwachtingswaarde van slachtoffers de factor invoeren waarmee u (middels een maatregel) het risico minimaal beoogt te verkleinen. Standaard staan deze op een factor 2 ingesteld. Daarnaast kunt u in dit scherm voor het Lokaal Individueel Risico en het Plaatsgebonden Risico een waarde opgegeven waarin elk in cel het gebied zou moeten voldoen na het treffen van een maatregel. Standaard staan deze ingesteld op de waarde 1/100.000 (1x10-5).
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
40
december 2012
MLV instrument
Het al dan niet behalen van de gedefinieerde ambitieniveaus wordt op twee plekken in de Navigator weergegeven: 1. In het tabblad ‘Risicokaarten’ is een kolom ‘Ambitie niveau’ opgenomen voor de alle verwachtingswaarden en de het Plaatsgebonden Risico en het Lokaal Individueel Risico. Als de betreffende gedefinieerde ambitieniveaus voor elke cel in het grid van het projectgebied is behaald wordt dit weergegeven met een groen vinkje. Wordt het gedefinieerde ambitieniveau in een enkele cel in het projectgebied niet gehaald, wordt hier een rood uitroepteken weergegeven. 2. In het tabblad ‘Verschilanalyse’ wordt in de kolom ‘Ambitie niveau’, precies dezelfde informatie weergegeven als in het tabblad ‘Risicokaarten’. Daarnaast wordt in de kaartcomponent een gridbestand getoond met het resultaat; verschijnt zodra u een item in de Navigator aanklikt onder de knoop ‘Vergelijk ambitieniveaus’. In de kaartcomponent worden alle cellen uit het gridbestand getoond. De gridcellen waar het ambitieniveau is gehaald worden groen gekleurd en de gridcellen waar het ambitieniveau niet is gehaald, worden rood gekleurd. Dit geldt zowel voor de verwachtingswaarden als het Plaatsgebonden Risico en het Lokaal Individueel Risico.
4.7.6 Vergelijken van maatregelvarianten Behalve dat uitkomsten van een maatregelvariant gespiegeld kunnen worden aan de ambitieniveaus (zie paragraaf 4.7.5) is het ook mogelijk om het resultaat te vergelijk met de resultaten van de Referentiesituatie. In het tabblad ‘Verschilanalyse’ in de Navigator kunt u de verschillen tussen de uitkomsten opvragen door de items onder de knoop ‘Vergelijk varianten’ aan te klikken. Voor alle items behalve de FN- en FS-curve wordt er dan een gridbestand getoond in de kaartcomponent waarin wordt aangegeven wat de fractie is tussen het resultaat van de actieve maatregelvariant en de Referentiesituatie. Voor de FN- en FS-curve worden twee curven in de grafiekencomponent getoond. In deze versie van het MLV instrument is het alleen mogelijk om de maatregelvarianten te vergelijken met de Referentiesituatie. Vergelijking van maatregelvarianten onderling wordt nog niet ondersteund.
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
41
december 2012
MLV instrument
5 Referenties (Oranjewoud en HKV
LIJN IN WATER,
2011)
(Kolen en Kok, 2012) (HKV
HKV
LIJN IN WATER
LIJN IN WATER
en Deltares, 2012)
PR2296
42
Bijlagen
december 2012
Bijlage A
MLV instrument
Invoer MLV instrument
PM
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
44
december 2012
Bijlage B
MLV instrument
Berekening kosten
PM
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
45
december 2012
Bijlage C
MLV instrument
Evacuatiefractie
PM
HKV
LIJN IN WATER
PR2296
46
