Můj růstový deníček M ěj t e r ůs t v a še h o d í t ět e p o d k o n t r o l o u M y v á m s t í m r á d i p o m ůže m e
Z d e s i m ůže t e n a l e p i t f o t o g r a f i i V a še h o d í t ět e
Obsah
Pokud do deníčku budete pravidelně zaznamenávat všechny údaje týkající se růstu Vašeho dítěte, tak se Deníček růstu stane užitečnou pomůckou nejen pro Vás rodiče, ale také pro Vašeho praktického pediatrického lékaře.
Obsah
1
Úvod
2
Narození
3
První prohlídka novorozence
4
Preventivní prohlídka v prvním roce života
6
Preventivní prohlídky od 3 let až do počátku puberty
7
Preventivní prohlídky od počátku puberty do 17 let
8
Dětský růst
10
Růstové grafy
12
Výpočet BMI
17
Očkovací kalendář
20
Růstový hormon
22
Léčba růstovým hormonem
24
Centra pro léčbu růstovým hormonem
26
Slovníček odborných výrazů
28
Použitá literatura
29
Poznámky a kontakt
30
1
Hurá, už jsem mezi Vámi!
Milí rodiče, do rukou se Vám dostává Růstový deníček, který Vám má sloužit jako pomocník a rádce při hlídání správného vývoje Vašeho dítěte od narození, přes pubertální vývoj až po dosažení jeho dospělosti. Mějte na mysli, že růst je nejcitlivějším dlouhodobým ukazatelem zdraví. Každá vleklá zdravotní porucha nebo chronické onemocnění, které postihuje rostoucí organizmus jako celek, může narušit přirozenou dynamiku růstu. Proto je sledování a vyhodnocování růstu jednou z nejvýznamnějších součástí každé preventivní prohlídky.
Edukační brožurka Deníček růstu vyhovuje požadavkům Sdružení praktických lékařů pro děti a dorost České republiky.
2
Jmenuji se Narodil(a) jsem se dne Narodil(a) jsem se v
v
hod
týdnu těhotenství, vážil(a) jsem
g
S maminkou a tatínkem bydlíme v Cesta do světa lidí (porod) proběhla p o r o d n í d é l k a z d r a v ý c h c h l a p c ů
5 0 , 4 ± 2 , 9 c m
p o r o d n í d é l k a z d r a v ý c h d í v e k
4 9 , 7 ± 2 , 9 c m
n o r m á l n ě
k o n c e m c í s a řs k ý m p á n e v n í m ře z e m
p o r o d n í h m o t n o s t z d r a v ý c h c h l a p c ů
p o r o d n í h m o t n o s t z d r a v ý c h d í v e k
3 3 9 0 ± 4 6 4 g
3 2 4 4 ± 4 6 0 g
3
P r v n í p r o h l í d k a n o v o r o z e n c e
V Če s k é r e p u b l i c e m á m e v e l m i d o b ře p r o p r a c o v a n ý s y s t é m p é če o d í t ěz a l o že n ý n a r e g i s t r a c i u p r a k t i c k é h o l é k a ře p r o d ět i a d o r o s t ( P L D D ) .
51 48
J a k o i d e á l n í p ře d á n í n o v o r o z e n c e j e p o v a žo v á n s t a v , k d y m a t k a j e št ě p ře d p o r o d e m n a v št í v í P L D D , k t e r é h o s i s a m a v y b r a l a a i n f o r m u j e h o p ře d e m o p l á n o v a n é m t e r m í n u p o r o d u . K o n t a k t n a z v o l e n é h o P L D D s i m ůže t e n e c h a t v y z n a či t r a z í t k e m d o t ěh o t e n s k é p r ůk a z k y , a b y v á šn e o n a t o l o g v p ří p a d ěp o t ře b y s á m m o h l l é k a ře k o n t a k t o v a t a i n s t r u o v a t h o o z d r a v o t n í m s t a v u d í t ět e p ře d v a ší m p r o p u št ěn í m z p o r o d n i c e . P r v n í p r o h l í d k a n o v o r o z e n c e b ý v á z p r a v i d l a v d o m á c í m p r o s t ře d í . S o u čá s t í t é t o p r o h l í d k y j e z a l o že n í z d r a v o t n í d o k u m e n t a c e d í t ět e , i n t e r n í v y še t ře n í a v y še t ře n í p s y c h o m o t o r i c k é h o v ý v o j e . V e l m i d ůl e ži t é j e v y h o d n o c e n í p o r o d n í c h ú d a j ů, t e d y h m o t n o s t i a d é l k y o d p o v í d a j í c í g e s t a čn í m u v ěk u ( t ý d n u p o r o d u ) , k t e r é s i s a m i m ůže t e v y h o d n o t i t v t a b u l c e č. 1 . D a l ší p r e v e n t i v n í p r o h l í d k a j e u s k u t e čn ěn a v e v ěk u 1 4 d n ůa 6 t ý d n ů. C e l k e m v p r v n í m r o c e ži v o t a j e u s k u t e čn ěn o 9 p r e v e n t i v n í c h p r o h l í d e k .
4
Z d e s i s n a d n o a r y c h l e m ůže t e z j i s t i t , z d a P o k u d j e V á m i z a p s a n á v á h a či d é l k a m e n ší , s e V a še m i m i n k o n a r o d i l o s n i žší p o r o d n ín e žj e u v e d e n o v e v e d l e j ší m s l o u p c i , a k s e V a še m i m i n k o n a r o d i l o s p o s t n a t á l n í m h m o t n o s t í n e b o s n i žší p o r o d n í d é l k o ut s e l h á n í m r ůs t u , k t e r é m u s e ří k á S G A ( s m a l l f o r v z h l e d e m k t ý d n u p o r o d u . g e s t a t i o n a l a g e ) a d a l ší r ůs t j e p o t ře b a p e čl i v ě J e p o t ře b a v y c h á z e t z g e s t a čn í h o v ěk u s l e d o v a t . V ět ši n a d ět í b ěh e m p r v n í c h l e t p o m i m i n k a , t e d y z t ý d n e , k d y s e n a r o d i l o n a r o z e n í h m o t n o s t i r ůs t o v ý h a n d i c a p v y r o v n á , ( žl u t ý s l o u p e c ) . a v ša k z b y t e k d ět í m ůže z ůs t a t s t á l e p o d n o r m o u . T y t o d ět i b y m ěl y b ý t v e 3 l e t e c h Z a z n a m e n e j t e d o řá d k y p ří s l u šn é h o p o d r o b n ěj i v y še t ře n y v e s p á d o v é e n d o k r i g e s t a čn í h o v ěk u p o r o d n í v á h u a d é l k u . n o l o g i c k é a m b u l a n c i ( v í c e k a p i t o l a p r e v e n t n í Z k o n t r o l u j t e z d a j s t e ú d a j d o p l n i l i d o p r o h l í d k a v e 3 l e t e c h ) . M o žn o s t r ůs t o v é r e t a r s p r á v n é čá s t i r o z d ěl e n é n a c h l a p c e d a c e j e p o t ře b a m í t u t ěc h t o d ět í s t á l e n a a d ěv ča t a . p a m ět i . P o r o v n e j t e z a p s a n ý ú d a j s o f i c i á l n í m i N a w w w . r u s t o v y h o r m o n . c z s i m ůže t e v r á m c i i n t e r a k t i v n í c h r ůs t o v ý c h g r a f ůs n a d n o a r y c h l e o v ěři t , p o r o d n í m i ú d a j i v e v e d l e j ší m s l o u p c i .
1 2 3 4
z d a V a še d í t ěs p r á v n ěr o s t e či z d a p r o d ěl a l o r ůs t o v o u r e t a r d a c i .
T a b u l k a č. 1 : N o r m a p o r o d n í d é l k y a p o r o d n í h m o t n o s t i v e v z t a h u k t ý d n u p o r o d u .
M o j e C h l a p c i p o r o d n í v á h a
< 2 9 3 0 g < 2 8 9 0 g < 2 8 0 0 g < 2 6 5 0 g < 2 4 7 0 g < 2 2 7 0 g < 2 0 5 0 g < 1 8 4 0 g < 1 6 3 0 g < 1 4 3 0 g < 1 2 4 0 g < 1 0 7 0 g < 9 0 0 g < g 7 5 0
M o j eG e s t a čn í v ěk M o j e p o r o d n í( t ý d e n p o r o d u )p o r o d n í d é l k a v á h a
< 4 8 , 9 c m < 4 8 , 3 c m < 4 7 , 8 c m < 4 7 , 1 c m < 4 6 , 4 c m < 4 5 , 6 c m < 4 5 , 0 c m < 4 4 , 1 c m < 4 3 , 2 c m < 4 2 , 2 c m < 4 1 , 2 c m < 4 0 , 1 c m < 3 9 , 0 c m < 3 7 , 8 c m
4 2 , 5 4 1 , 5 4 0 , 5 3 9 , 5 3 8 , 5 3 7 , 5 3 6 , 5 3 5 , 5 3 4 , 5 3 3 , 5 3 2 , 5 3 1 , 5 3 0 , 5 2 9 , 5
M o j e ěv ča t a p o r o d n í D d é l k a
< 4 7 , 9 c m < 4 7 , 7 c m < 4 7 , 2 c m < 4 6 , 5 c m < 4 5 , 7 c m < 4 5 , 2 c m < 4 4 , 5 c m < 4 3 , 6 c m < 4 2 , 8 c m < 4 1 , 8 c m < 4 0 , 7 c m < 3 9 , 5 c m < 3 8 , 2 c m < 3 6 , 6 c m
< 2 8 2 0 g < 2 8 0 0 g < 2 7 2 0 g < 2 5 8 0 g < 2 4 0 0 g < 2 2 0 0 g < 1 9 9 0 g < 1 7 9 0 g < 1 6 0 0 g < 1 4 1 0 g < 1 2 4 0 g < 1 0 7 0 g < 9 0 0 g < 7 4 0 g
5
P r e v e n t i v n í p r o h l í d k y o d 3 l e t a žd o p o čá t k u p u b e r t y
68
54 6
N e p ře h l é d n ět e
V p r v n í m r o c e ži v o t a s e s l e d u j e n e j e n h m o t n o s t d í t ět e , a l e t a k j a k o p ři o s t a t n í c h p r e v e n t i v n í c h p r o h l í d k á c h i t ěl e s n á d é l k a , k d y s e k m ěře n í t ěl a v l e že p o u ží v á t z v . k o r ý t k o . K a žd ý z j i št ěn ý ú d a j z a z n a m e n á m e S e z n a m t e s e t a k é V y s r ůs t o v ý m d o p e r c e n t i l o v é h o g r a f u , k t e r ý j e z v l á št r a f e m , k t e r ý j e u m í s t ěn v s e k c i p r o c h l a p c e a z v l á šť p r o d ěv ča t a . R ůs t o v á g R ůs t o v é g r a f y v t é t o b r o žu r c e n a r y c h l o s t j e b ěh e m p r v n í c h d v o u l e t ži v o t a t r . 1 5 a 1 6 . P o m ůže V á m s l e d o v a t v y s o k á , a l e v n á s l e d u j í c í c h l e t e c h r y c h l e s s p r á v n ý t ěl e s n ý v ý v o jV a še h o k l e s á . V p r v n í m r o c e r o s t e z d r a v é d í t ě d í t ět e . P ři b l i žn ě v e d v o u l e t e c h v p r ům ěr u r y c h l o s t í 2 5 c m / r o k , b ěh e m ži v o t a z a u j m e d í t ě s v o u v ý šk o u d r u h é h o r o k u p r ům ěr n ě1 2 c m / r o k . k o n k r é t n íp e r c e n t i l o v é p á s m o , ře d u r če n é j e h o r ůs t o v ý m D ět i v y s o k ý c h r o d i čů, k t e r é b y l y p ři n a r o z e n í p p o t e n c i á l e m z d ě d ě n é m p o d r o b n é , m o h o u t e d y r ůs t v p r v n í c h d v o u r o d i čí c h . l e t e c h r y c h l e , z a t í m c o d ět i m e n ší c h r o d i čů, k t e r é b y l y p ři n a r o z e n í p o m ěr n ěv e l k é , r o s t o u p o m a l e j i , a v ša k n e v y b o čí z p e r c e n t i l o v é h o p á s m a d a n é h o v ý šk o u r o d i čů.
P ři k a žd é p r e v e n t i v n í p r o h l í d c e j e z m ěře n a t ěl e s n áS o u čá s t í p r o h l í d k y j e t a k é r o z h o v o r s r o d i či v ý šk a d í t ět e s t a d i o m e t r e m . V še c h n y z m ěře n é d í t ět e o j e h o c e l k o v é m v ý v o j i . ú d a j e m u s í b ý t z a z n a m e n á n y d o r ůs t o v é h o g r a f uP r e v e n t i v n í p r o h l í d k y s e p r o v á d ěj í o d t ře t í c h t ěl e s n é v ý šk y a z á r o v e ňj e z j i št ěn a r ůs t o v á r y c h l o s t n a r o z e n i n k a žd é d v a r o k y . o d p ře d c h á z e j í c í h o m ěře n í . V t o m t o o b d o b í V 5 l e t e c h p r o j d e d í t ět e s t e m , k t e r ý s l o u ží r y c h l o s t r ůs t u m í r n ěk l e s á o d 8 c m / r o k v e 3 l e t e c h k p r ůb ěžn é m u p o s o u z e n í šk o l n í z r a l o s t i ži v o t a ( r o z m e z í 6 –1 0 c m / r o k ) d o 5 c m / r o k a z a řa z e n í d í t ět e d o k o l e k t i v u . L é k a řp r o v e d e ( r o z m e z í 4 –6 c m / r o k ) v p o s l e d n í m r o c e p ře d i v y še t ře n í v n í m a v o s t i v še c h b a r e v a v p ří p a d ě z a čá t k e m p u b e r t á l n í h o r ůs t o v é h o v ý šv i h u . V t é t o p o z i t i v n í r o d i n n é a n a m n é z y i m ěře n í c h o l e s t e d o b ěs e j e št ěr ůs t v ý z n a m n ěn e l i ší m e z i c h l a p c i r o l u a o s t a t n í c h l i p i d ů. a d ěv ča t y . B ěh e m t o h o t o o b d o b í m ůže d o j í t D a l ší p r e v e n t i v n í p r o h l í d k y V a še h o d í t ět e k o b j e v e n í r ůs t o v é r e t a r d a c e . p r o b ěh n o u v j e h o 7 . , 9 . , 1 3 . a r o v n ěž v 1 5 . a 1 7 . P o d r o b n ěj i j e p o t ře b a h l í d a t d ět i k t e r é m a j í v e l m i r o c e . m a l o u t ěl e s n o u v ý šk u a n e b o n í z k o u r ůs t o v o u r y c h l o s t . G r a f č. 1 : S t a n d a r d n í r ůs t o v á k ři v k a či l i p r ům ěr n á 1 9 0 S o u čá s t í p r e v e n t i v n í p r o h l í d k y v e 3 l e t e c h v ěk u , v ý šk a c h l a p c ůa d ěv ča t v r ůz n é m v ěk u 1 8 0 p ře d m o žn ý m n á s t u p e m d í t ět e d o m a t e řs k é 1 7 0 šk o l k y , j e k r o m ěc e l k o v é h o i n t e r n í h o v y še t ře n í t a k é 1 6 0 k o n t r o l a v še c h o čk o v á n í , v y še t ře n í z r a k u , d u t i n y 5 0 d ěv ča t a ú s t n í , ře či , h l a s u a s l u c h u , v y še t ře n í m o či , k r e v n í h o 1 c h l a p c i 1 4 0 t l a k u a p u l s u a v y še t ře n í p o h l a v n í c h o r g á n ů. T a k é 1 3 0 n e c h y b í z h o d n o c e n í p s y c h o s o m a t i c k é h o v ý v o j e , 1 2 0 j e m n é a h r u b é m o t o r i k y a a n t r o p o m e t r i c k é m ěře n í . v ý šk a ( c m )
P r e v e n t i v n í p r o h l í d k a v p r v n í m r o c e ži v o t a
1 1 0
T a b u l k a č. 2 : H r a n i c e t ěl e s n é v ý šk y d ět í v e v ěk u 3 a ž1 1 l e t
1 0 0 9 0
C h l a p c i
V á s V á š V ěk D í v k y r ůs t r ůs t
< 8 7 c m < 9 9 c m < 1 1 1 c m < 1 2 1 c m < 1 3 0 c m
3 r o k y 5 l e t 7 l e t 9 l e t 1 1 l e t
8 0 7 0
< 8 6 c m < 9 8 c m < 1 1 0 c m < 1 2 0 c m < 1 2 9 c m
P o k u d m á V a še d í t ěn i žší v ý šk u n e žj e u v e d e n á n o r m a v t a b u l c e , t a k s e j e d n á o d í t ěv e l m i m a l é , k t e r é j e p o t ře b a p o d r o b n ěv y še t ři t . L z e z d e o če k á v a t p ří z n i v ý e f e k t l é čb y r ůs t o v ý m h o r m o n e m .
6 0 5 0 1 5 13579 1 1 1 3 1 7 1 9
v ěk ( r o k y )
V p r v n í m r o c e ži v o t a s e d í t ěz a řa d í d o s v é h o r ůs t o v é h o p á s m a a v n ěm p o t é r o s t e s o u b ěžn ěs e s t a n d a r d n í r ůs t o v o u k ři v k o u . P o k u d s e d í t ěo d t é t o k ři v k y n á p a d n ěj i o d k l o n í , m ěl o b y b ý t v y še t ře n o , a b y s e z j i s t i l a p ří či n a t é t o r ůs t o v é h o o d c h y l k y a a b y s e m o h l o z a čí t s p ří p a d n o u l é čb o u .
7
P r e v e n t i v n í p r o h l í d k y o d p o čá t k u p u b e r t y d o 1 7 l e t V z h l e d e m k o d l i šn é m u ča s o v á n í p u b e r t y u j e d n o t l i v ý c h d ět í j e r ůs t v t é t o f á z i ži v o t a z n a čn ěr ůz n o r o d ý a j e h o s p r á v n é p o s o u z e n í j e s l o ži t ěj ší n e žu m l a d ší c h d ět í . P ři p o s o u z e n í r ůs t o v é h o t e m p a s e z h o d n o c u j e s t u p e ňp u b e r t á l n í h o v ý v o j e , p r o t o že t ěl e s n ý r ůs t a p u b e r t á l n í z r á n í j s o u s p o l u t ěs n ěs p o j e n y . D í v k y j s o u p r o t o v k r á t k é m o b d o b í m e z i 1 1 a 1 3 l e t y v p r ům ěr u v y šší n e žs t e j n ěs t a ří c h l a p c i . P u b e r t a s e ří d í j e d n o t n ý m i b i o l o g i c k ý m i z á k o n i t o s t m i , k t e r é u r ču j í p o řa d í z m ěn i d o b u j e j í h o t r v á n í . Ča s j e j í h o n á s t u p u s e m e z i p o p u l a c e m i i m e z i j e d i n c i u v n i t řk a žd ěp o p u l a c e l i ší . P s y c h o l o g i c k ý m p r o b l é m e m v e v ěk u a d o l e s c e n c e s e m ůže s t á t r e l a t i v n ě ča s n ý či p o z d n í p u b e r t á l n í v ý v o j . V n í m á n í v l a s t n í h o v ý v o j e v k o n t e x t u v r s t e v n í k ůa t o u h a n e o d l i šo v a t s e o d n i c h j s o u t ěži št ěm m y s l i v ět ši n y a d o l e s c e n t ů. Z n a l o s t f y z i o l o g i c k é h o p r ůb ěh u p u b e r t y a s c h o p n o s t v y s v ět l i t t e n t o v ý v o j p o c h y b u j í c í m u a d o l e s c e n t o v i p a t ří k z á k l a d n í m ú k o l ům p e d i a t r a . U C H L A P C Ů s e p ře d 1 0 . r o k e m v ěk u z a čí n a j í z v ět šo v a t t e s t e s . O n ěc o p o z d ěj i , j i žv p r v n í f á z i p u b e r t y , s e o b j e v í p r v n í p u b i c k é o c h l u p e n í n a k o ře n i p e n i s u . V e d r u h é f á z i p u b e r t y n a r ůs t á s k r o t u m , z v ět šu j e s e p e n i s a u 7 0 % c h l a p c ůs e o b j e v í m í r n á g y n e k o m a s t i e ( z d u ře n í p r s n í c h žl á z ) . V e t ře t í a čt v r t é f á z i p u b e r t y v l i v e m r ůs t u h r t a n u m u t u j e h l a s a z v ý ší s e či n n o s t m a z o v ý c h a p o t n í c h žl á z – ča s t ý z d r o j a k n é . B ěh e m c e l é p u b e r t y n a r ůs t á s v a l o v i n a a s k e l e t s e p o s t u p n ěf o r m u j e m u žs k ý m s m ěr e m , c o žs e p r o j e v í z e j m é n a r o z ší ře n í m r a m e n . P u b e r t á l n í r ůs t o v ý v ý šv i h z a čí n á u c h l a p c ův p r ům ěr u v e 1 2 , 5 l e t e c h ( r o z m e z í 1 0 , 5 –1 4 , 5 ) . V r o c e s n e j v y šší r ůs t o v o u r y c h l o s t i ( z p r a v i d l a k o l e m 1 4 l e t ) d o s a h u j e s v é h o v r c h o l u , t e d y n á r ůs t v p r ům ěr u 1 0 c m / r o k . P r ům ěr n ý c h l a p e c u k o n ču j e s v ůj t ěl e s n ý r ůs t m e z i 1 7 . a 1 8 . r o k e m v ěk u , s v a r i a c í o d 1 5 , 5 d o 2 0 l e t .
8
U D Í V E K j e p r v n í z n á m k o u p u b e r t y r ůs t p r s ů, k t e r ý m ůže z a čí t m e z i 8 a 1 3 l e t y , v p r ům ěr u v 1 1 l e t e c h . N á z n a k r ůs t o v é h o v ý šv i h u u d í v e k s e o b j e v u j e v p r ům ěr u j i ž v 1 0 l e t e c h a p u b i c k é o c h l u p e n í s e z a čí n á r o z v í j e t b r z y p o 1 1 . r o c e v ěk u . V d a l ší c h t ře c h či čt y ře c h l e t e c h p u b i c k é o c h l u p e n í n a r ůs t á , z v ět šu j e s e v e l i k o s t p r s ů, j e j i c h d v o r e c i b r a d a v k a a r o z ši řu j e s e p á n e v . R ůs t p r s ůj e z p r v u d ůs l e d k e m p r o d l u žo v á n í a z t l u šťo v á n í v ý v o d ům l é čn é žl á z y , n a k t e r é p ůs o b í e s t r o g e n y . M e n a r c h é u v ět ši n y d í v e k n a s t á v á v k o s t n í m v ěk u 1 3 a ž1 3 , 5 r o k u , d v a r o k y p o p o čá t k u v ý v o j e p r s ů. P u b e r t á l n í r ůs t o v ý v ý šv i h u d í v e k z a čí n á k o l e m 1 0 . r o k u . R y c h l o s t r ůs t u p o s t u p n ěs t o u p á a d o s a h u j e v r o c e s n e j v y šší r ůs t o v o u r y c h l o s t í 9 c m / r o k s r o z m e z í m o d 7 d o 1 1 c m . K t o m u d o j d e o b v y k l e v e 1 2 l e t e c h . P o m e n a r c h é d í v k a v y r o s t e j e št ěv p r ům ěr u 7 , 5 c m a v ša k s v e l i k ý m r o z m e z í m m e z i 2 , 5 a 1 7 , 5 c m . R ůs t d í v e k j e u k o n če n o b v y k l e v 1 5 l e t e c h ( r o z m e z í 1 3 –1 8 l e t ) . F y z i o l o g i c k ý p u b e r t á l n í r ůs t m ůže b ý t u j e d n o t l i v ý c h a d o l e s c e n t ův a r i a b i l n í a o d p o v í d á i n d i v i d u á l n í m u v z o r c i r ůs t u . K r a j n í h o d n o t y t é t o f y z i o l o g i c k é v a r i a b i l i t y m o h o u v y v o l a t o b a v y z r ůs t o v é p o r u c h y , k t e r é v řa d ěp ří p a d ů n e j s o u o p r á v n ěn é . Ú k o l e m p e d i a t r a j e v y s v ět l i t r o d i n ě f y z i o l o g i i p u b e r t á l n í h o r ůs t u a v ý v o j e , v y v r á t i t n e o p r á v n ěn é p o c h y b n o s t i r o d i čů i d í t ět e a n a o p a k v ča s r o z p o z n a t s k u t e čn o u v ý v o j o v o u p o r u c h u a t a k o v é m u j e d i n c i z a j i s t i t v ča s n é a k v a l i f i k o v a n é v y še t ře n í a l é če n í . Z p o m a l e n í r ůs t u j e v t é t o f á z i ži v o t a o b v y k l e s p o j e n o s o p o žd ěn ý m n á s t u p e m p o h l a v n í h o z r á n í . I k d y žp ře v á žn á v ět ši n a d ět í s p o z d ěj ší m d o s p í v á n í m a p o z d ěj ší m p u b e r t á l n í m r ůs t o v ý m v ý šv i h e m n e t r p í žá d n ý m o n e m o c n ěn í m , n ěk t e r é z n i c h m o h o u t r p ět v á žn ý m o n e m o c n ěn í m . P ři n e p ři c h á z e j í c í m p u b e r t á l n í m v ý v o j i a p u b e r t á l n í m r ůs t o v é m v ý šv i h u j e p o t ře b a u s k u t e čn i t řa d u v y še t ře n í .
9
Dětský růst
R ůs t čl o v ěk a j e z á k o n i t ý p r o c e s . V o b d o b í o d n a r o z e n í d o u k o n če n í r ůs t u l z e r o z l i ši t t ři o b d o b í , k t e r á n a s e b e n a v a z u j í a čá s t e čn ěs e p ře k r ý v a j í .
N a k ři v c e l z e o d l i ši t t ři o b d o b í r ůs t u : V e l m i r y c h l ý r ůs t v p r v n í c h d v o u l e t e c h ži v o t a ( o b d o b í 1 = t z v . o b d o b í k o j e n e c k é a ča s n é b a t o l e c í ) R o v n o m ěr n ý m í r n ý r ůs t ( o b d o b í 2 = t z v . o b d o b í d ět s k é )
r y c h l o s t r ůs t u ( c m / r o k )
O b d o b í r y c h l é h o r ůs t u b ěh e m p r v n í c h l e t d o s p í v á n í ( o b d o b í 3 = t z v . o b d o b í d o s p í v á n í )
10
2 3 2 2 2 1 2 0 1 9 1 8 d ěv ča t a 1 7 c h l a p c i 1 6 1 5 1 4 1 3 1 2 1 1 1 0 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 0 135791 1 1 3 1 5 1 7 1 9 v ěk ( r o k y )
1
2
3
1 období
2 období
3 období
K o j e n e c k é a ča s n é b a t o l e c í D ět s k é o b d o b í D o s p í v á n í o b d o b í R ůs t j e ří z e n p ře d e v ší m B ěh e m d o s p í v á n í d o c h á z í ůs t o v ý m h o r m o n e m . P o k u dk r ůs t o v é m u v ý šv i h u . R y c h l ý r ůs t v p r v n í c h d v o u r t ěl o n e u m í v y t v á ře t d o s t a t e k R ůs t j e ří z e n r ůs t o v ý m l e t e c h ži v o t a z á v i s í h l a v n ě ůs t o v é h o h o r m o n u , h o r m o n e m a p o h l a v n í m i n a t o m , j a k d o b ře r o s t l p l o dr o k l e s n e r ůs t z o b v y k l ý c h h o r m o n y ( e s t r o g e n y u d í v e k , v d ěl o z e b ěh e m t ěh o t e n s t v í . p –7 c m z a r o k n a 3 –4 c mt e s t o s t e r o n e m u c h l a p c ů) , Z a p r v n í r o k ži v o t a v y r o s t e 5 z a r o k n e b o i m é n ě. N i žší j e j i c h žh l a d i n a v t ěl e v ý r a z n ě d í t ěv ět ši n o u o 2 5 c m , r ůs t o v o u r y c h l o s t a l e m o h o us t o u p á . V r o c e s n e j v y šší z a d r u h ý r o k o 1 0 –1 2 c m . m í t i d ět i , k t e r é s t r á d a j í j i n ý m r ůs t o v o u r y c h l o s t í v p u b e r t ě v á žn ý m c h r o n i c k ý m v y r o s t e d í v k a o b v y k l e k o l e m o n e m o c n ěn í m n e b o d ět i , 9 c m z a r o k . C h l a p c i m í v a j í j e j i c h žd l o u h é k o s t i j s o u p u b e r t á l n í r ůs t o v ý v ý šv i h m é n ěv n í m a v é v ůči p ůs o b e n í v p r ům ěr u o d v a r o k y p o z d ěj i r ůs t o v é h o h o r m o n u . a j e j i c h r ůs t o v á r y c h l o s t j e o n ěc o v y šší –v r o c e s n e j v y šší r ůs t o v o u r y c h l o s t í a ž 1 0 c m z a r o k . V l i v e m p o z d ěj ší h o d o s p í v á n í a m o h u t n ěj ší h o p u b e r t á l n í h o r ůs t o v é h o v ý šv i h u j s o u c h l a p c i n a k o n e c v p r ům ěr u o 1 3 c m v y šší n e žd í v k y .
11
Růstové grafy C o n á m r ůs t o v é g r a f y ří k a j í a j a k s n i m i p r a c o v a t ?
Z m ěře n o u t ěl e s n o u v ý šk u j e p o t ře b a i h n e d v y h o d n o t i t . A k t u á l n í t ěl e s n o u v ý šk u d í t ět e z a n e s e m e d o r ůs t o v é h o g r a f u a p o r o v n á m e s p o p u l a čn í n o r m o u s t e j n ěs t a r ý c h d ět í a s r ůs t o v ý m p o t e n c i á l e m d a n é h o d í t ět e , k t e r ý j e d á n v ý šk o u r o d i čů.
N e p ře h l é d n ět e
R ůs t o v ý p o t e n c i á l d a n ý v ý šk o u r o d i čů z j i s t í m e 1 n á s l e d o v n ě: N a p r a v ý o k r a j p e r c e n t i l o v é h o g r a f u t ěl e s n é v ý šk y , t e d y k v ý šc e o d p o v í d a j í c í 1 8 t i l e t ům v ěk u , z a k r e s l í t e :
S t ře d m e z i h o d n o t o u „O “a „M “s r o z m e z í m 8 , 5 c m 2 n a d n í m a 8 , 5 c m p o d n í m u r ču j e p á s m o o če k á v a n é t ěl e s n é v ý šk y d í t ět e v d o s p ěl o s t i .
M e z i 2 . n a r o z e n i n a m i a z a čá t k e m p u b e r t y j i ž z d r a v é d í t ě s v o j e p e r c e n t i l o v é p á s m o n e z m ěn í . Z m ěn í l id í t ě b ěh e m d ět s k é h o r ůs t o v é h o o b d o b í( o d 2 l e t d o p o čá t k u p u b e r t y ) s v o j e p o s t a v e n í v p e r c e n t i l o v é s í t i o v í c e n e žj e d n o p á s m o s m ěr e m d o l ů, j e d n á s e o r ůs t o v é s e l h á n í .
U c h l a p c ůt ěl e s n o u v ý šk u j e j i c h o t c e ( b o d o z n a čí t e „O “) a h o d n o t u t ěl e s n é v ý šk y m a t k y z v ět še n o u o 1 3 c m ( b o d o z n a čí t e „M “) . C í l o v á v ý šk a c h l a p c ů v ý šk a o t c e + ( v ý šk a m a t k y + 1 3 ) c í l o v á v ý šk a c h l a p c ů( ± 8 , 5 c m ) = 2
D o r ůs t o v é h o g r a f u z a k r e s l e t e z m ěře n o u 3 v ý šk u / d é l k u d í t ět e , k t e r o u i h n e d m ůže t e p o r o v n a t s e s t e j n ěs t a r ý m i d ět m i .
P á s m o t z v . ši r ší n o r m y j e n e j ča s t ěj i v y m e z o v á n o m e z i 3 . a ž9 7 . p e r c e n t i l e m . M e z i t ěm i t o k r a j n í m i h o d n o t a m i s e n a l é z á 9 4 % v še c h z j i št ěn ý c h h o d n o t p r o d a n ý v ěk a p o h l a v í . P á s m o m e z i 2 5 . a ž7 5 . p e r c e n t i l e m , v n ěm ž s e n a c h á z í h o d n o t y p o l o v i n y v še c h d ět í , p o s u z u j e m e j a k o p á s m o s t ře d n í c h h o d n o t , z c e l a p r ům ěr n o u ( s t ře d n í ) h o d n o t o u j e 5 0 . p e r c e n t i l . J e d i n c i s v e l k o u v ý šk o u s e n a c h á z e j í n a d 7 5 . p e r c e n t i l e m a s v e l m i v e l k o u v ý šk o u n a d 9 0 . p e r c e n t i l e m . J e d i n c i m e n ší a žm a l í s e v y s k y t u j í p o d 2 5 . p e r c e n t i l e m . P o d 1 0 . p e r c e n t i l e m l e ží h o d n o t y j e d i n c ůs v e l m i m a l o u p o s t a v o u .
U d í v e k t ěl e s n o u v ý šk u m a t k y ( b o d o z n a čí t e „M “) a h o d n o t u v ý šk y o t c e z m e n še n o u o 1 3 c m ( b o d o z n a čí t e „O “) . C í l o v á v ý šk a d í v e k v ý šk a m a t k y + ( v ý šk a o t c e –1 3 ) c í l o v á v ý šk a d í v e k ( ± 8 , 5 c m ) = 2
12
13
v ěk ( m ěs í c e )
v ěk ( r o k y )
024681 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4
8 0 7 5
6 5
5 5 5 0 4 5
1 8 0
5 0 2 5 1 0 3
G r a f
7 0
6 0
9 7 9 0 7 5
1 7 0
délka
1 6 0
p o s o u z e n í t ěl e s n é d é l k y c h l a p c ů
1 5 0 1 4 0
0 –2 4 m ěs .
c m
c m
8 5
1 9 0
p e r c e n t i l y
p e r c e n t i l y
9 0
1 3 0
G r a f 1 2 0
p o s o u z e n í t ěl e s n é v ý šk y c h l a p c ů
1 1 0
v ěk ( m ěs í c e ) p e r c e n t i l y
024681 0 1 2 1 4 1 6 1 8 2 0 2 2 2 4 9 5
9 7 9 0 7 5 5 0 2 5 1 0 3
9 0 8 5
c m
Zde pečlivě sledujte správný růst Vašeho dítěte
9 5
8 0
výška
1 0 0 9 0
2 –1 8 l e t
8 0 7 0
7 5
G r a f
7 0 6 5 6 0 5 5 5 0 4 5
14
1 7 1 8 01234567891 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 5 1 6
9 7 9 0 7 5 5 0 2 5 1 0 3
délka
p o s o u z e n í t ěl e s n é d é l k y d í v e k
6 0
O t e c : V ý šk a
c m
5 0
H m o t n o s t M a t k a : V ý šk a H m o t n o s t
k g c m
Zde si můžete sami zaznamenávat růstový vývoj Vašeho chlapečka.
k g
0 –2 4 m ěs . P e r c e n t i l o v ý g r a f t ěl e s n é d é k y , r e s p . v ý šk y , če s k ý c h c h l a p c ůp o d l e V I . C e l o s t á t n í h o a n t r o p o l o g i c k é h o v ý z k u m u d ět í a m l á d e že 2 0 0 1 ( S Z Ú , U K P řF , P . B l á h a , J . V i g n e r o v á , 2 0 0 6 )
15
v ěk ( r o k y )
p e r c e n t i l y
1 7 1 8 01234567891 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 5 1 6 1 9 0 1 8 0
9 7 9 0 7 5 5 0 2 5 1 0 3
1 7 0 1 6 0
B ěh e m j e d n o t l i v ý c h p r e v e n t i v n í c h p r o h l í d e k s e t a k é d e t a i l n ěp o s u z u j e s t a v v ý ži v y , p ře d e v ší m u d ět í s p o d e z ře n í m n a ča s n ý n á s t u p o b e z i t y , r y c h l o u p r o g r e s i o b e z i t y n e b o s n e p ři m ěře n ý m ú b y t k e m h m o t n o s t i . P ři p o s o u z e n í s t a v u v ý ži v y d í t ět e j s o u r o z h o d u j í c í ú d a j e o t ěl e s n é h m o t n o s t i a t ěl e s n é v ý šc e .
Výpočet
B M I
1 5 0
c m
1 4 0 1 3 0
G r a f
1 2 0
p o s o u z e n í t ěl e s n é v ý šk y d í v e k
1 1 0
výška
1 0 0 9 0 8 0
2 –1 8 l e t
O t e c : V ý šk a H m o t n o s t M a t k a : V ý šk a H m o t n o s t
c m k g c m
Zde si můžete sami zaznamenávat růstový vývoj Vaší holčičky.
k g
P e r c e n t i l o v ý g r a f t ěl e s n é d é k y , r e s p . v ý šk y , če s k ý c h d í v e k p o d l e V I . C e l o s t á t n í h o a n t r o p o l o g i c k é h o v ý z k u m u d ět í a m l á d e že 2 0 0 1 ( S Z Ú , U K P řF , P . B l á h a , J . V i g n e r o v á , 2 0 0 6 )
16
Z a r i z i k o v é p o v a žu j e m e h o d n o t y B M I či h m o t n o s t i k v ý šc e p o d 1 0 . ( „p o d v á h a “) a n a d 9 0 . ( „n a d v á h a “) H m o t n o s t v z t a že n á k v ý šc e –v p e r c e n t i l o v é m g r a f u t ěl e s n ép e r c e n t i l e m .
P o p i s h o d n o t y B M I
v e v z t a h u k v ý šc e d í t ět e ( t j . 5 0 . p e r c e n t i l h m o t n o s t i k v ý šc e ) a v y p o čí t á m e p r o c e n t o n a d v á h y .
M é n ěn e ž1 8 , 5 P o d v á h a
I n d e x t ěl e s n é h m o t n o s t i ( b o d y m a s s i n d e x –B M I ) – v y p o čí t á m e j e j p o d l e v z o r c e :
2 5 , 0 –3 0 , 0N a d v á h a
2
6 0
N e p ře h l é d n ět e
Z řa d y d o p o r u če n ý c h m e t o d p ři p o s u z o v á n í t ěl e s n é h m o t n o s t i s e v p e d i a t r i i n e j l é p e o s v ěd ču j í d v a :
1 h m o t n o s t i s t a n o v í m e p ři m ěře n o u t ěl e s n o u h m o t n o s t
7 0
5 0
B y l o p r o k á z á n o , že o b e z i t a v d ět s t v í a z e j m é n a v a d o l e s c e n c i p ře c h á z í t é m ěř p r a v i d e l n ěv o b e z i t u d o s p ěl é h o v ěk u a p o s t i že n í j e d i n c i j s o u j i žv ča s n é m d o s p ěl é m v ěk u o h r o že n i řa d o u v ý z n a m n ý c h z d r a v o t n í c h k o m p l i k a c í .
2 h m o t n o s t v k i l o g r a m e c h / v ý šk a v m e t r e c h . P ři h m o t n o s t i 6 2 k g a v ý šc e 1 6 5 c m v y p o čt e m e h o d n o t u 2 B M I t a k t o : B M I = 6 2 : 1 , 6 5 = 2 2 , 8 .
P o s o u z e n í h m o t n o s t i j e p r a v i d e l n o u s o u čá s t í k a žd é p r e v e n t i v n í p r o h l í d k y .
1 8 , 5 –2 5 , 0N o r m á l n í v á h a 3 0 , 0 –3 5 , 0O b e z i t a I . s t u p n ěm í r n á o b e z i t a 3 5 , 0 –4 0 , 0O b e z i t a I I . s t u p n ěs t ře d n í o b e z i t a V í c e n e ž4 0 , 0 O b e z i t a I I I . s t u p n ěs i l n á o b e z i t a
N a i n t e r n e t o v ý c h s t r á n k á c h w w w .r u s t o v y h o r m o n .c z m á t e m o žn o s t i o b j e d n a t s i B M I k o l e čk o , k t e r é v á m r y c h l e a s n a d n o p o m ůže v y h o d n o t i t B M I a h m o t n o s t v a še h o d í t ět e k t ěl e s n é v ý šc e d l e p e r c e n t i l o v ý c h g r a f ů.
17
G r a f
8 5
h m o t n o s t i d í v e k v e v ěk u 0 –1 8 m ěs í c ů
8 0
G r a f
k g
9 7
8 5 9 0
8 0 9 7
B M I
6 5
p e r c e n t i l y
9 0
7 5 7 0
5 0
7 5
6 5
2 5
6 0
5 0
6 0
1 0
5 5
2 5
5 5
5 0
1 0
5 0
4 5
4 5
4 0
4 0
3 5
3 5
3 0 2 5 2 0 1 5
VýpočetB M I h m o t n o s t ( k g ) B M I = 2 [ v ý šk a ( m ) ]
3 0 2 5 2 0 1 5
1 0
1 0
5
5
1 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 6 1 7 1 8 v ěk ( r o k y ) D l e p u b l i k a c e 6 . c e l o s t á t n í a n t r o p o l o g i c k ý v ý z k u m u d ět í a m l á d e že 2 0 0 1 , Če s k á r e p u b l i k a , P řF U K v P r a z e a S Z Ú , P r a h a 2 0 0 6
h m o t n o s t i c h l a p c ův e v ěk u 0 –1 8 m ěs í c ů
7 5
7 5 7 0
p e r c e n t i l y
k g
B M I
VýpočetB M I h m o t n o s t ( k g ) B M I = 2 [ v ý šk a ( m ) ]
1 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 1 1 1 2 1 3 1 4 1 6 1 7 1 8 v ěk ( r o k y ) D l e p u b l i k a c e 6 . c e l o s t á t n í a n t r o p o l o g i c k ý v ý z k u m u d ět í a m l á d e že 2 0 0 1 , Če s k á r e p u b l i k a , P řF U K v P r a z e a S Z Ú , P r a h a 2 0 0 6
19
Očkovací kalendář - pravidelné očkování dětí v České republice 20
V ěk d í t ět e
P r a v i d e l n é o čk o v á n í
O čk o v a c í l á t k a
4 . d e n a ž6 . t ý d e n
t u b e r k u l ó z a
B C G v a c c i n e S S I
o d 1 3 . t ý d n e 1 . d á v k a
z á šk r t , t e t a n u s , d á v i v ý k a še l , I n f a n r i x H e x a i n v a z i v n í o n e m o c n ěn í v y v o l a n é H a e m o p h i l e m i n f l u e n z a e b , p ře n o s n á d ět s k á o b r n a , v i r o v á h e p a t i t i d a B
z a m ěs í c p o 1 . d á v c e 2 . d á v k a
z á šk r t , t e t a n u s , d á v i v ý k a še l , I n f a n r i x H e x a i n v a z i v n í o n e m o c n ěn í v y v o l a n é H a e m o p h i l e m i n f l u e n z a e b , p ře n o s n á d ět s k á o b r n a , v i r o v á h e p a t i t i d a B
z a m ěs í c p o 2 . d á v c e 3 . d á v k a
z á šk r t , t e t a n u s , d á v i v ý k a še l , I n f a n r i x H e x a i n v a z i v n í o n e m o c n ěn í v y v o l a n é H a e m o p h i l e m i n f l u e n z a e b , p ře n o s n á d ět s k á o b r n a , v i r o v á h e p a t i t i d a B
3 . –4 . m ěs í c p o p r i m o v a k c i n a c i
t u b e r k u l ó z a –p ře še t ře n í m í s t a v p i c h u a r e g i o n á l n í c h u z l i n
z a 6 m ěs í c ůp o 3 . d á v c e z á šk r t , t e t a n u s , d á v i v ý k a še l , I n f a n r i x H e x a 4 . d á v k a i n v a z i v n í o n e m o c n ěn í v y v o l a n é H a e m o p h i l e m i n f l u e n z a e b , ( n e j p o z d ěj i d o 1 8 m ěs í c ův ěk u ) p ře n o s n á d ět s k á o b r n a , v i r o v á h e p a t i t i d a B o d 1 5 . m ěs í c e 1 . d á v k a
s p a l n i čk y , p ří u šn i c e a z a r d ěn k y
T r i v i v a c
s p a l n i čk y , p ří u šn i c e a z a r d ěn k y 2 1 . –2 5 . m ěs í c , p ře o čk o v á n í e v e n t . p o z d ěj i
T r i v i v a c
o d d o v r še n í 5 . d o d o v r še n í 6 . r o k u p ře o čk o v á n í
z á šk r t , t e t a n u s a d á v i v ý k a še l
I n f a n r i x
o d d o v r še n í 1 0 . d o d o v r še n í 1 1 . r o k u 5 . d á v k a –p ře o čk o v á n í
p ře n o s n á d ět s k á o b r n a
I m o v a x P o l i o
o d d o v r še n í 1 1 . d o d o v r še n í 1 2 . r o k u
t u b e r k u l ó z a –t u b e r k u l i n o v ý t e s t ( M a n t o u x ) , B C G v a c c i n e S S I p ře o čk o v á n í p o u z e p ři n e g a t i v n í m t u b e r k u l i n o v é m t e s t u
o d d o v r še n í 1 2 . d o d o v r še n í 1 3 . r o k u
v i r o v á h e p a t i t i d a B –p o u z e u d ět í , k t e r é n e b y l y o čk o v á n y E n g e r i x B p a e d v p r v n í c h l e t e c h ži v o t a ( 3 d á v k y , s c h é m a 0 , 1 , 6 m ěs í c ů)
o d d o v r še n í 1 4 . d o d o v r še n í 1 5 . r o k u
t e t a n u s + d a l ší p ře o čk o v á n í v žd y p o 1 0 a ž1 5 l e t e c h
A l t e a n a
D o p l ňu j í c í i n f o r m a c e U d ět í n a r o z e n ý c h p ře d 1 . 1 . 2 0 0 7 s e z á k l a d n í o čk o v á n í p r o t i z á šk r t u , t e t a n u , d á v i v é m u k a šl i , i n v a z i v n í m o n e m o c n ěn í m v y v o l a n ý m H a e m o p h i l e m i n f l u e n z a e b a v i r o v é žl o u t e n c e t y p u B p r o v e d e a d o k o n čí p o d l e p ův o d n í h o p r á v n í h o p ře d p i s u . H e x a v a k c í n a , o b s a h u j í c í o čk o v á n í p r o t i še s t i o n e m o c n ěn í m –z á šk r t u , t e t a n u , d á v i v é m u k a šl i ( a c e l u l á r n í s l o žk u ) , i n v a z i v n í m u o n e m o c n ěn í v y v o l a n é m u p ův o d c e m H a e m o p h i l u s i n f l u e n z a e b , p ře n o s n é d ět s k é o b r n ě( i n a k t i v o v a n o u s l o žk u ) a v i r o v é h e p a t i t i d ět y p u B , j e u r če n á k o čk o v á n í d ět í n a r o z e n ý c h p o 3 1 . 1 2 . 2 0 0 6 . V še m d ět e m n a r o z e n ý m p ře d 1 . 1 . 2 0 0 7 , j i m žr o d i če z a k o u p i l i t ři d á v k y h e x a v a k c í n y , b u d e 4 . d á v k a h e x a v a k c í n y a p l i k o v á n a z d a r m a . T o t o o čk o v á n í j e n u t n o p r o v é s t n e j p o z d ěj i d o 1 8 m ěs í c ův ěk u d í t ět e .
O ČK O V A C Í K A L E N D Á Ř –p r a v i d e l n é o čk o v á n í d ět í v Če s k é r e p u b l i c e V y h l á šk a M i n i s t e r s t v a z d r a v o t n i c t v í č. 5 3 7 / 2 0 0 6 S b . o o čk o v á n í p r o t i i n f e k čn í m n e m o c e m , s ú či n n o s t í o d 1 . 1 . 2 0 0 7 . O čk o v á n í j e p o d l e § 4 6 z á k o n a č. 2 5 8 / 2 0 0 0 S b . o o c h r a n ěv e ře j n é h o z d r a v í , v p l a t n é m z n ěn í , p o v i n n é .
21
” Růstový hormon R ůs t o v ý h o r m o n j e n e z b y t n ý p r o n o r m á l n í r ůs t . C h c e l i s e l é k a řp ře s v ěd či t , že h y p o f ý z a O v l i v ňu j e v ý šk u p o s t a v y , m á a l e i d a l ší f u n k c e . p r a c u j e d o b ře , n e m ůže t e d y j e n o m v j e d n u O v l i v ňu j e m n o žs t v í t u k u a s v a l o v i n y v t ěl e c h v í l i o d e b r a t k r e v a m n o žs t v í r ůs t o v é h o a p o s i l u j e i c e l k o v ý p o c i t d o b r é f y z i c k é k o n d i c e . h o r m o n u v n í z m ěři t . M n o žs t v í v y t v o ře n é h o V t ěl e j e n ěk o l i k žl á z , k t e r é ří d í d ůl e ži t é t ěl e s n ér ůs t o v é h o h o r m o n u s e o b v y k l e m ěří p o m o c í t z v . s t i m u l a čn í c h t e s t ů–d o t ěl a s e v p r a v í d ěj e –m i m o j i n é i r ůs t . S p o l e čn ěs e n a z ý v a j í v t a b l e t ěn e b o d o ží l y u r či t á l á t k a , p o k t e r é e n d o k r i n n í s o u s t a v a . Žl á z y p r o d u k u j í r ůz n é u z d r a v ý c h d ět í v ý d e j r ůs t o v é h o h o r m o n u h o r m o n y –k a žd á s v ůj v l a s t n í . T y p a k p ůs o b í n a d o k r v e s t o u p á . N ěk o l i k a k r e v n í m i o d b ěr y j e d n o t l i v é čá s t i n a še h o t ěl a . N a p ří k l a d v e št í t n é z e z a v e d e n é k a n y l k y s e p o t o m z í s k á v a j í žl á z e s e t v o ří t y r o x i n , v p o d v ěs k u m o z k o v é m k r e v n í v z o r k y , v e k t e r ý c h s e m ěří h l a d i n a ( h y p o f ý z e ) r ůs t o v ý h o r m o n . H y p o f ý z a r ůs t o v é h o h o r m o n u a p o r o v n á v á s e ( p o d v ěs e k m o z k o v ý ) h r a j e k l í čo v o u ú l o h u p ři s h l a d i n o u u z d r a v ý c h d ět í . t v o r b ěn ěk o l i k a h o r m o n ů, k t e r é ří d í či n n o s t i j i n ý c h žl á z . K d y žj e h y p o f ý z a p o šk o z e n a n e b o p ře s t a n e d o b ře f u n g o v a t , m ůže v á z n o u t řa d a t ěl e s n ý c h f u n k c í . R ůs t o v ý h o r m o n s e t e d y v y t v á ří v h y p o f ý z e a o d t u d s e d o s t á v á d o k r v e , a t o v e d n e a v n o c i v r ůz n é m m n o žs t v í . P ře s d e n t ěl u s t a čí n í z k é h l a d i n y r ůs t o v é h o h o r m o n u , M e z i m o z e k a v ša k b ěh e m n o c i s e n ěk o l i k r á t v y p l a v í d o k r v e ( h y p o t h a l a m u s ) n a j e d n o u j e h o v e l i k é m n o žs t v í .
H y p o f ý z u ří d í h y p o t a l a m u s . J e u m í s t ěn ý u p r o s t ře d m o z k u . V h y p o t a l a m u j s o u či d l a ( r e c e p t o r y ) , k t e r é s l e d u j í h l a d i n y h o r m o n ů a h l í d a j í , a b y t y t o h l a d i n y z ůs t a v a l y v e v h o d n é m r o z m e z í .
22
P o d v ěs e k m o z k o v ý ( h y p o f ý z a )
M n o žs t v í r ůs t o v é h o h o r m o n u u v o l ňo v a n é h o d o k r v e b ěh e m 2 4 h o d i n
8
1 2
1 6
2 0
2 4
4
8
ča s ( h o d )
R ůs t o v ý h o r m o n j e n e z b y t n ý p r o n o r m á l n í r ůs t
23
A p l i k a c e r ůs t o v é h o h o r m o n u
Léčba růstovým hormonem J a k d l o u h o t r v á l é čb a r ůs t o v ý m h o r m o n e m ?
P o m ůže r ůs t o v ý h o r m o n v še m d ět e m , k t e r é šp a t n ěr o s t o u ?
L é čb a r ůs t o v ý m h o r m o n e m j e d l o u h o d o b á . B o h u že l k a žd é m u d í t ět i s m a l ý m v z r ůs t e m D ět e m j e j p o d á v á m e , d o k u d n e p ře s t a n o up o d á v á n í r ůs t o v é h o h o r m o n u n e p o m ůže . L é k a ři r ůs t . V t é d o b ěv ět ši n o u t a k é d o c h á z í v ša k n e u s t á l e s l e d u j í n o v é p o z n a t k y a s b í r a j í k u z á v ěr u r ůs t o v ý c h št ěr b i n . U d ět í s n e d o s - z k u še n o s t i o d k o l e g ůz c e l é h o s v ět a . J a k m i l e t a t k e m r ůs t o v é h o h o r m o n u s e p a k p o s e p r o k á že p r o s p ěšn o s t l é čb y r ůs t o v ý m k r á t k é m p ře r u še n í l é čb y z n o v u z k o n t r o l u j eh o r m o n e m i u n ěk t e r ý c h d a l ší c h s k u p i n d ět í , s t i m u l a čn í m t e s t e m j e h o h l a d i n a . P o k u d b u d o u u s i l o v a t o j e j i c h l é čb u r ůs t o v ý m j e o p ět p o t v r z e n j e h o v ý r a z n ý n e d o s t a t e k , h o r m o n e m i v Če s k é r e p u b l i c e . j e v h o d n é v l é če n í m e n ší d á v k o u p o k r a čo v a t d á l e i v d o s p ěl o s t i . D o s p ěl ý m s n e d o s t a t k e m r ůs t o v é h o h o r m o n u p o m á h a j í i n j e k c e r ůs t o v é h o h o r m o n u u d r že t n o r m á l n í s l o že n í t ěl a , p ře d e j í t n a d m ěr n é m u u k l á d á n í t u k u , v y t v á ře t d o s t a t e k s v a l o v é h m o t y , z p e v ňo v a t k o s t i a z a b r á n i t p ře d ča s n é m u o n e m o c n ěn í s r d c e a c é v . U o s t a t n í c h d ět í , k t e r é b y l y l é če n y r ůs t o v ý m h o r m o n e m p r o p o r u c h u r ůs t u z j i n é p ří či n y , s e p o s k o n če n í r ůs t u j i žt a t o l é čb a n e p o d á v á .
24
?
? ? ??
?
? ?
R ůs t o v ý h o r m o n j e b í l k o v i n a . K d y b y s e p ři j í m a lú s t y , b y lb y s t e j n ě j a k o b í l k o v i n y z p o t r a v y s t r á v e n v ža l u d k u . R ůs t o v ý h o r m o n s e p o d á v á k a žd ý d e n v e f o r m ěp o d k o žn í i n j e k c e , a t o p o m o c í d á v k o v a c í h o p e r a . D á v k o v a c íp e r o u m o žň u j e p ře s n é a j e d n o d u c h é d á v k o v á n í .P o d á v a n é o b j e m y r ůs t o v é h o h o r m o n u j s o u v e l m i m a l é . T e n k é j e h l y , k t e r é s e v d á v k o v a c í c h p e r e c h v s o u ča s n o s t ip o u ží v a j í , m i n i m a l i z u j íp o c i t b o l e s t is p o j e n ý s v p i c h e m .
J e d e n z e s o u ča s n ý c h m o d e r n í c h a p l i k á t o r ů–G e n o t r o p i n P e n .
V s o u ča s n o s t iu ží v a n á d á v k o v a c íp e r a s p o l e čn o s t iP f i z e r j s o u v ý s l e d k e m d l o u h o d o b é h o v ý v o j e a m a j í p ře d e v ší m d ět s k ý m p a c i e n t ům u m o žn i t s n a d n o u a r y c h l o u m a n i p u l a c i . P e r a m a j í m o d e r n í v z h l e d a ča s t o a n in e p ři p o m í n a j í z d r a v o t n i c k o u p o m ůc k u . T o v še n a p o m á h á d ět e m , a b y s e b r z y s ži l i s e s v o j í l é čb o u r ůs t o v ý m h o r m o n e m .
V í c e i n f o r m a c í o m o žn o s t i a p l i k a c e r ůs t o v é h o h o r m o n u s e m ůže t e d o z v ěd ět n a : w w w . r u s t o v y h o r m o n . c z
Z d r a v o t n i c k é p r o s t ře d k y G e n o t r o p i n P e n 5 , 3 a 1 2 m g j s o u u r če n y p a c i e n t ům k a p l i k a c i p ře d e p s a n é h o r ůs t o v é h o h o r m o n u .
25
Centra po léčbu růstovým hormonem
P r a h a
Ú s t í n a d L a b e m
F N M o t o l , P e d i a t r i c k á k l i n i k a V Ú v a l u 8 4 , 1 5 0 0 6 P r a h a 5 w w w . p e d i a t r i e m o t o l . c z
M a s a r y k o v a n e m o c n i c e , D ět s k á k l i n i k a S o c i á l n í p é če 1 2 A , 4 0 1 1 3 Ú s t í n / L a b e m w w w . m n u l . c z
P r o f . M U D r . J a n L e b l , C S c . M U D r . Št ěp á n k a P r ůh o v á , P h . D . M U D r . S t a n i s l a v a K o l o u šk o v á , C S c . D o c . M U D r . M a r t a Šn a j d e r o v á , C S c . M U D r . Z d e n ěk Šu m n í k , P h . D .
H r a d e c K r á l o v é F N H r a d e c K r á l o v é , D ět s k á k l i n i k a S o k o l s k á 5 8 1 , 5 0 0 0 5 H r a d e c K r á l o v é w w w . f n h k . c z
E n d o k r i n o l o g i c k ý ú s t a v N á r o d n í t ří d a 8 , 1 1 6 9 4 P r a h a 1 w w w . e n d o . c z
M U D r . D a v i d N e u m a n n , P h . D .
M U D r . M a r c e l a D v o řá k o v á M U D r . B o že n a K a l v a c h o v á , C S c . P r o f . M U D r . L i d k a L i s á , D r S c .
Če s k é B u d ěj o v i c e
B r n o F N B r n o , D ět s k á k l i n i k a Če r n o p o l n í 9 , 6 2 5 6 3 B r n o w w w . f n b r n o . c z
N e m o c n i c e Če s k é B u d ěj o v i c e , D ět s k á k l i n i k a I P V Z B . N ěm c o v é 5 4 , 3 7 0 8 7 Če s k é B u d ěj o v i c e w w w . n e m c b . c z M U D r . J i n d ři c h Čí že k
M U D r . D a n a N o v o t n á M U D r . O l g a M a g n o v á
O l o m o u c
O s t r a v a
F N O l o m o u c , D ět s k á k l i n i k a I . P . P a v l o v a 6 , 7 7 5 0 2 O l o m o u c w w w . f n o l . c z
F N s p o l i k l i n i k o u , D ět s k á k l i n i k a 1 7 l i s t o p a d u 1 7 9 0 , 7 0 8 5 2 O s t r a v a w w w . f n s p o . c z
V p ří p a d ěp o c h y b n o s t í n e v á h e j t e k o n t a k t o v a t o d b o r n í k y z c e n t r a p r o l é čb u r ůs t o v ý m h o r m o n e m .
M U D r . J a r o s l a v Šk v o r , C s c .
M U D r . J a n a Če r n á M U D r . V l a s t a J a n št o v á
D o c . M U D r . J i ři n a Z a p l e t a l o v á , P h . D .
P l z e ň F N P l z e ňL o c h o t í n , D ět s k á k l i n i k a a l e j S v o b o d y 8 0 , 3 0 4 6 0 P l z e ň w w w . f n p l z e n . c z M U D r . R e n á t a P o m a h a čo v á
26
27
Slovníček
o d b o r n ý c h v ý r a z ů
E n d o k r i n o l o g –s p e c i a l i s t a n a c h o r o b y žl á z s v n i t řn í s e k r e c í ( p o d v ěs e k m o z k o v ý , št í t n á žl á z a , p o h l a v n í žl á z y , … ) . E n d o k r i n o l o g i e –z a b ý v a j í c í s e žl á z a m i s v n i t řn í s e k r e c í . E s t r o g e n y – že n s k é p o h l a v n í h o r m o n y , j s o u v y t v á ře n y v e v a j e čn í c í c h . G e n ( v l o h a ) –j e d n o t k a d ěd i čn é , g e n e t i c k é i n f o r m a c e ; j e u l o že n a v c h e m i c k é p o d o b ěj a k o d e z o x y r i b o n u k l e o v á k y s e l i n a v c h r o m o z ó m u v j á d ře k a žd é b u ňk y l i d s k é h o t ěl a .
I G F I ( I n s u l i n l i k e g r o w t h f a c t o r ) –r ůs t o v ý f a k t o r , k t e r ý z p r o s t ře d k o v á v á n ěk t e r é d l o u h o d o b é ú či n k y r ůs t o v é h o h o r m o n u . S n i žu j e h l a d i n u c u k r u v k r v i ( p o d o b n ěj a k o i n z u l i n ) , p ůs o b í v ša k i n a r ůs t , n a n e r v o v ý s y s t é m a s k e l e t . I n t r a u t e r i n n í r ůs t o v á r e t a r d a c e ( I n t r a u t e r i n e g r o w t h r e t a r d a t i o n –I U G R ) – p o r o d n í h m o t n o s t a / n e b o p o r o d n í d é l k a j e < 2 S D v z h l e d e m k e s v é m u g e s t a čn í m u v ěk u . T e n t o s t a v j e o b v y k l e s p o j e n s n e o b v y k l ý m i g e n e t i c k ý m i n e b o o k o l n í m i v l i v y , k t e r é o v l i v ňu j í r ůs t p l o d u v d ěl o z e . K o s t n í v ěk –j e j e d n í m z p a r a m e t r ůp o u ží v a n ý c h k p o s o u z e n í v ý v o j e a r ůs t u d í t ět e , v e d l e v ěk u c h r o n o l o g i c k é h o ( k a l e n d á řn í h o ) a v ěk u m e n t á l n í h o . K o s t n í v ěk u r ču j e s t u p e ňv ý v o j e s k e l e t u n a z á k l a d ěr e n t g e n o l o g i c k y z j i št ěn ý c h o s i f i k a čn í c h c e n t e r ( j a d e r ) . O b v y k l e s e k o r i e n t a čn í m u v y še t ře n í p o u ží v á s n í m e k z á p ěs t í . P e r c e n t i l –j e d n a s e t i n a . Čí s l o v z n i k l é r o z d ěl e n í m n ěče h o n a 1 0 0 čá s t í . P o d v ěs e k m o z k o v ý ( h y p o f ý z a ) –d r o b n á žl á z a s v n i t řn í m v y m ěšo v á n í m , u l o že n á p ři s p o d i n ěl e b n í a s p o j e n á t e n k o u s t o p k o u s e s t ře d n í m m o z k e m ; ří d í t v o r b u řa d y h o r m o n ůl i d s k é h o t ěl a .
G e s t a čn í v ěk –d o b a t r v á n í t ěh o t e n s t v í . „P ře d ča s n ěn a r o z e n é “d ět i s e r o d í p ře d d o k o n če n ý m 3 7 . t ý d n e m g e s t a c e . „D o n o še n é “d ět i m a j í g e s t a čn í v ěk o d z a čá t k u 3 8 . d o k o n c e 4 1 . t ý d n e t ěh o t e n s t v í . „P ře n á še n é “d ět i s e r o d í k d y k o l i v p o z a čá t k u 4 2 . t ý d n e g e s t a c e .
T e s t o s t e r o n –m u žs k ý p o h l a v n í h o r m o n ; j e t v o ře n v e v a r l a t e c h .
G o n a d o t r o p i n y –h o r m o n y v y t v á ře n é v p ře d n í m l a l o k u m o z k o v é h o p o d v ěs k u ( h y p o f ý z y ) ; ří d í či n n o s t p o h l a v n í c h žl á z ( v a r l a t a v a j e čn í k ů) .
P o u ži t á l i t e r a t u r a
G y n e k o m a s t i e –z v ět še n í p r s n í c h žl á z u m u žů. D r o b n é z v ět še n í p r s n í žl á z y u c h l a p c ův p u b e r t ěj e j e v e m z c e l a n o r m á l n í m . N e v y ža d u j e l é če n í a s a m o p o u r či t é d o b ěo d e z n í v á . H o r m o n –c h e m i c k á l á t k a ; v z n i k á v e n d o k r i n n í c h žl á z á c h a p r o s t ře d n i c t v í m k r e v n í h o o b ěh u s e d o s t á v á k b u ňk á m , k t e r é n a n i r e a g u j í .
28
C h r o m o z ó m –ú t v a r v b u n ěčn é m j á d r u , t v o ře n ý p ře d e v ší m d e z o x y r i b o n u k l e o v o u k y s e l i n o u . N o s i t e l g e n ů. L i d s k é b u ňk y m a j í v žd y 4 6 c h r o m o z ó m ů, z á r o d e čn é b u ňk y ( v a j í čk a a s p e r m i e ) 2 3 c h r o m o z ó m ů.
P o s t g r a d u á l n í m e d i c í n a , p ří l o h a P r e v e n t i v n í p e d i a t r i e , 2 / 2 0 0 5 , r o čn í k 7 L a w r e n c e C . E t a l . , A c t a P a e d i a t r S c a n d , S u p p l . , 1 9 8 9 , 3 5 0 , p . 5 5 –6 9 J . V i g n e r o v á , J . R i e d l o v á , P . B l á h a , p u b l i k a c e 6 . c e l o s t á t n í a n t r o p o l o g i c k ý v ý z k u m d ět í a m l á d e že 2 0 0 1 Če s k á r e p u b l i k a , P řF U K v P r a z e a S Z Ú , P r a h a 2 0 0 6 L e b l , Z a p l e t a l o v á , K o l o u šk o v á a k o l . , D ět s k á e n d o k r i n o l o g i e , G a l é n 2 0 0 4 L e b l J . , K r á s n i ča n o v á H . , R ůs t d ět í a j e h o p o r u c h y , G a l é n , 1 9 9 6 w w w . z d r a v c e n t r a . c z
29
Poznámky l é k a ře n e b o r o d i čů
N e z a p o m e ňt e N e z a p o m e ňt e s i v z í t s v ůj D e n í če k r ůs t u s s e b o u v p ří p a d ě, že b u d e t e k v ůl ip o r u c h á m r ůs t u p o s l á n i k p e d i a t r i c k é m u e n d o k r i n o l o g o v i n e b o p ří m o d o c e n t r a p r o l é čb u r ůs t o v ý m h o r m o n e m .
K o n t a k t n a m é h o p r a k t i c k é h o p e d i a t r i c k é h o l é k a ře
R a z í t k o o r d i n a c e l é k a ře
30
K o n t a k t n a p o h o t o v o s t n í s l u žb u
P o k u d m á t e z á j e m o v í c e i n f o r m a c í v z t a h u j í c í c h s e k p o r u c h á m r ůs t u , n a v št i v t e s t r á n k y w w w . r u s t o v y h o r m o n . c z , k d e s i m ůže t e z d a r m a o b j e d n a t e d u k a čn í b r o žu r k y n e b o k l á s t d o t a z y o d b o r n í k o v i z c e n t r a
G E N 2 0 0 7 . 0 1 . 1 1
p r o l é čb u r ůs t o v ý m h o r m o n e m .
P f i z e r , s p o l . s r . o . , S t r o u p e n i c k é h o 1 7 , 1 5 0 0 0 P r a h a 5 , w w w . p f i z e r . c z
