Belasting met beleid
Redactie:
CL.]. Caminada A. M. Haberham J.H. Hoogteijling H. Vording
UITGEVERS
ministerie van Financiën
Inhoudsopgave
Woord vooraf Inhoudsopgave Lijst van tabellen en figuren
v
vii xvii
1
BELASTING ALS BELEIDSINSTRUMENT CL.]. Caminada en H. Vording 1.1 Inleiding 1.2 Wetenschap en beleid in discussie 1.2.1 Openingwoord staatssecretaris van Financiën 1.2.2 Fiscale ontmoedigingsregelingen 1.2.3 Werkgelegenheid en economie 1.2.4 Fiscale ondersteuning van bepaalde spaarregelingen 1.2.5 Ondernemerschap en ondernemingsvermogen 1.2.6 Belastinguitgaven 1.2.7 Milieu en energie 1.2.8 Fiscale behandeling AOW en pensioenen met het oog op de vergrijzing 1.2.9 Gezondheidszorg 1.2.10 Fiscaliteit en kenniseconomie 1.2.11 Dood en fiscaliteit 1.2.12 Inkomenspolitiek 1.2.13 Internationaal fiscaal beleid en tax competition Referenties
1
2
OVER DE VERWEVENHEID VAN FISCAAL BELEID EN MILIEUBELEID ].C. de Jager 2.1 Inleiding 2.2 Milieubeleid als onderdeel van fiscale doeleinden van de belastingheffing 2.3 Inzet van fiscale instrumenten voor milieubeleid 2.4 Doublé Dividend 2.5 Afsluiting
15
Inhoudsopgave
ONTMOEDIGING IN HET FISCALE BELASTINGINSTRUMENTARIUM E.J.G.M Stassen, I. de Ridder en A. Leder 3.1 Inleiding 3.2 Rol van de fiscaliteit in het overheidsbeleid 3.3 Ontmoediging 3.4 Ontmoedigen: Tinbergen en het zogenoemde 'dubbele dividend' 3.5 De Algemene Rekenkamer over ontmoedigingsregelingen 3.6 Ontmoediging als neveneffect 3.7 Grenzen aan instrumentalisme in de fiscaliteit 3.8 De effecten van ontmoediging getoetst? 3.9 Conclusies Referenties ALS DE WIJN IS IN DE MAN... S. Cnossen 4.1 In Nederland wordt veel gehesen, vooral door jongeren 4.2 Sociale en financiële gevolgen zijn ernstig 4.3 Sociale of externe kosten als richtsnoer voor beleid? 4.4 Ondergrens externe kosten hoger dan accijnsopbrengst 4.5 Hoe hoog is de optimale alcoholaccijns? 4.6 Regulering van drankgebruik is belangrijk 4.7 Hogere accijnzen en stringentere regulering zijn noodzakelijk Referenties GELIJKHEID, GROEI OF PARTICIPATIE? HET FISCALE ARBEIDSMARKTTRILEMMA AAN HET BEGIN VAN DE 21E EEUW ].D. Brilman en S.X. Scheenjes 5.1 Inleiding 5.2 Een nadere beschouwing van het trilemma. Merites en vereiste maatregelen per doelstelling. 5.2.1 Inkomensgelijkheid 5.2.2 Meer mensen aan het werk 5.2.3 Efficiëntie 5.3 Welke doelstellingen zijn door het Nederlandse beleid in het begin van de 21e eeuw ondersteund? 5.3.1 Inleiding 5.3.2 Inkomensgelijkheid 5.3.3 Participatie 5.3.4 Efficiëntie 5.4 Conclusie Referenties
21
33
45
Belasting met beleid
6
FISCAAL BELEID EN ARBEIDSPARTICIPATIE N.M. Bosch, E.L.W. Jongen, R.A. de Mooi; en D.J. van Vuuren 6.1 Inleiding 6.2 Laveren tussen gelijkheid en doelmatigheid 6.3 Belastingprikkels voor laaggeschoolden 6.4 Belastingprikkels voor vrouwen 6.5 Ouderen 6.5.1 Afschaffing fiscale faciliëring vervroegd ouderdomspensioen 6.5.2 Fiscalisering AOW 6.6 Conclusie Referenties
7
SPAREN VOOR DE LEVENSLOOP: LEVENSLOOP- EN SPAARLOONREGELING H. Dollen 7.1 Inleiding 7.2 Huidig fiscaal regime levensloopregeling en spaarloonregeling 7.2.1 Spaarloonregeling 7.2.2 Levensloopregeling 7.3 Levensloopregeling in het Coalitieakkoord 7.3.1 Periode tussen twee banen 7.3.2 Toespitsen op inzet voor deeltijdpensioen 7.4 Overwegingen fiscale faciliëring bij levensloopregeling 7.4.1 Stimuleren spaargedrag 7.4.2 Stimuleren spreiden tijd en geld over de levensloop 7.4.3 Stimuleren participatie 7.4.4 Herverdeling 7.4.5 Vormgeving overheidsingrijpen 7.4.6 Conclusie Referenties
8
DE ROL VAN DE OVERHEID BIJ INDIVIDUELE SPAARSYSTEMEN IN DE SOCIALE ZEKERHEID H. Nijboer 8.1 Inleiding 8.2 Vormen van sociaal sparen 8.2.1 Verplichte individuele spaarsystemen 8.2.2 Driepijlermodel 8.3 Rol van de overheid 8.3.1 Herverdeling
61
75
87
Inhoudsopgave
x
8.3.2 Efficiënte uitvoering en risico's 8.3.3 Mitigeren verstoringen en externe effecten 8.3.4 Keuzevrijheid 8.3.5 Paternalisme 8.4 Conclusie Referenties 9
ALGEMENE STIMULERING VAN IB-ONDERNEMERSCHAP: ZELFSTANDIGENAFTREK EN MKB-WINSTVRIJSTELLING
105
AM. Haberham en J.S. de Visser 9.1 Inleiding 9.2 Zelfstandigenaftrek 9.2.1 Totstandkoming 9.2.2 Vormgeving 9.2.3 Doelstellingen 9.3 MKB-winstvrijstelling 9.3.1 Totstandkoming 9.3.2 Vormgeving 9.3.3 Doelstellingen 9.4 Andere opzet zelfstandigenaftrek en MKB-winstvrijstelling? 9.4.1 Inleiding 9.4.2 Herijking doelstellingen zelfstandigenaftrek 9.4.3 Ontwikkelingen in beleidsmatig denken over ondernemerschap 9.4.4 Gedachtebepalende varianten 9.5 Conclusie Referenties 10
EFFECTIVITEIT VAN FISCALE FACILITEITEN VOOR ONDERNEMEN H. Vording en A. Lubbers 10.1 Inleiding 10.2 Vestigingsplaatsbeleid 10.3 Bevordering van ondernemerschap 10.4 Rechtsvormkeuze 10.5 Bedrijfsopvolgingsfaciliteiten 10.5.1 Stakingsaftrek 10.5.2 Doorschuiving stakingswinst 10.5.3 Bedrijfsopvolgingsfaciliteit successiewet 10.6 Conclusies Referenties
121
Belasting met beleid
11
BELASTINGUITGAVEN: LASTENKADER OF UITGAVENKADER? W.M.P. van Tol 11.1 Inleiding
139
11.2 De ontwikkeling van belastinguitgaven 11.3 Het gevoerde beleid om de beheersbaarheid en transparantie te vergroten 11.4 Metingkwesties 11.5 Afbakening belastinguitgaven 11.6 Relatie met andere beleidsterreinen 11.7 Aanbevelingen van de Studiegroep Begrotingsruimte Referenties 12
BELASTINGUITGAVEN: VERANTWOORDEN BETEKENT NIET PER SE AFSCHAFFEN
153
S.J.C. Hemels en A.P. Ros 12.1 Inleiding 12.2 Wat zijn belastinguitgaven? 12.3 Omvang en samenstelling 12.4 Verantwoording 12.5 Suggesties voor verbetering 12.6 Conclusie Referenties 13
FISCALE VERGROENING IN NEDERLAND
173
K.A. Heineken en M.A.M. Arts 13.1 Inleiding 13.2 Definitie en doelen 13.3 Historische ontwikkeling 13.4 Groene belastingen in Europa 13.5 Milieueffecten vergroening 13.5.1 De regulerende energiebelasting 13.5.2 Positieve prikkels 13.6 Aandachtspunten bij verdere vergroening 13.7 Draagvlak 13.8 Conclusie Referenties 14
PIGOU EN ZO. OVER BELASTINGEN ALS MILIEUBELEIDSINSTRUMENT IN NEDERLAND. H.R.J. Vollebergh 14.1 Introductie
189
Inhoudsopgave
14.2 Pigou gemoderniseerd 14.3 Het fiscale milieu-instrumentarium in Nederland 14.4 Lessen voor vergroening 14.4.1 Milieudoelen en belastingopbrengsten 14.4.2 Grondslag en tarieven adequaat? 14.5 Conclusie Referenties 15
FISCALE BEHANDELING PENSIOENEN MET HET OOG OP DE VERGRIJZING
209
W. Stevens, H. de Boer en K. van den Berg 15.1 Inleiding 15.2 Rol van de overheid bij pensioensparen per pijler 15.2.1 Eerste pijler 15.2.2 Tweede pijler 15.2.3 Derde pijler 15.3 Houdbaarheid overheidsfinanciën met het oog op de vergrijzing in relatie tot pensioenen 15.3.1 Overheidsfinanciën en vergrijzing algemeen 15.3.2 De invloed van pensioenen op de overheidsfinanciën 15.3.3 Oplossingsrichtingen 15.3.4 Conclusie 15.4 Vergrijzing en maatregelen met betrekking tot de AOW 15.4.1 Inleiding 15.4.2 Fiscalisering AOW 15.4.3 Coalitieakkoord 15.5 Samenvatting Referenties 16
FISCAAL BELEID, PENSIOENEN EN VERGRIJZING KP. Goudswaard 16.1 Inleiding 16.2 Pensioenen en fiscaliteit 16.3 Budgettaire effecten van de omkeerregel 16.4 Vergrijzing en houdbaarheid 16.5 Fiscalisering van de AOW 16.6 De kabinetsvariant 16.7 Conclusies Referenties
221
Belasting met beleid
17
DE BUITENGEWONE UITGA VENREGELING EN HET COALITIEAKKOORD J. Takens en E.G. Vos
233
17.1 Inleiding 17.2 Geschiedenis 17.3 Problemen buitengewone uitgaven 17.4 Werkgroep integratie buitengewone uitgaven en zorgtoeslag 17.4.1 Algemeen 17.4.2 De verschillende varianten 17.5 Coalitieakkoord 17.5.1 Algemeen 17.5.2 Nadere uitwerking Coalitieakkoord Referenties 18
FISCALITEIT EN KENNISECONOMIE
245
J.N.H, van Leeuwen en S.E.M. Suanet 18.1 Inleiding 18.2 Innovatie in Nederland in internationaal perspectief 18.3 WBSO 18.3.1 Werking WBSO 18.3.2 Voorwaarden WBSO 18.3.3 Beleidskeuze voor tegemoetkoming in de sfeer van de loonbelasting 18.3.4 Evaluatie WBSO 18.4 Octrooibox 18.4.1 Werking octrooibox 18.4.2 Voorwaarden octrooibox 18.4.3 Randvoorwaarden en beleidskeuzes 18.4.4 Evaluatie octrooibox Referenties 19
FISCALITEIT EN KENNISECONOMIE P. Kavelaars 19.1 Inleiding 19.2 Kenniseconomie in de Europese Unie 19.2.1 De start 19.2.2 Staatssteun 19.2.3 Belastingen en innovatie 19.3 Enkele Nederlandse ontwikkelingen 19.4 Welke richting? Referenties
255
xjv
20
Inhoudsopgave
PROGRESSIE IN DE SUCCESSIE OF EEN VLAKTAKS VAN 20,5 PROCENT?
273
A.J.M. Uijens en LP. Claassen 20.1 Inleiding 20.2 Instrument voor gedachtevorming: 68 of 20,5 procent? 20.3 Rechtsgrond successiebelasting 20.4 Vergelijking tarieven verschillende belastingen 20.4.1 Kansspelbelasting 20.4.2 Inkomstenbelasting 20.5 Historische ontwikkeling tariefstructuur 20.5.1 Tariefstructuur vóór 1911 20.5.2 Wijziging tariefstructuur 1911 20.5.3 Wijziging van de tarieven in de periode 1912 tot 1947 20.5.4 Belastingherziening 1947 20.5.5 Wijziging van de tarieven in 1980 20.5.6 Voorstellen wijziging tariefstructuur door werkgroep-Moltmaker 20.6 Enige wetenswaardigheden van recente datum 20.6.1 Toptarief voor derden is veel te hoog 20.6.2 Successiebelastingen en vergrijzing 20.6.3 Internationale ontwikkelingen 20.6.4 Onderzoek naar de maatschappelijke opvattingen over de successiebelasting 20.6.5 Amendement Van Oudenallen 20.7 Conclusies Referenties 21
DE BELASTE DOOD: BELASTINGHEFFING OP ERFENISSEN
291
P.T. de Beer 21.1 Inleiding 21.2 Doelmatigheid 21.3 Rechtvaardigheid 21.4 Conclusie Referenties 22
SLEUTELEN AAN DE VERDELING VAN DE BELASTINGDRUK C.L.J. Caminada en CA. de Kam 22.1 Inleiding 22.2 Drukverdeling van inkomensheffing en belastingen op goederen 22.3 Drukverdeling van alle belastingen 22.4 Fiscaal inkomensbeleid 22.4.1 Omvang en verdeling van heffingskortingen 22.4.2 Toeslagen
303
Belasting met beleid
22.4.3 Enkele knelpunten bij het voeren van inkomenspolitiek via heffingskortingen en toeslagen 22.4.4 Verzilvering van kortingen 22.4.5 Inkomensbeleid via heffingskortingen of via toeslagen? 22.5 Conclusie Referenties 23
24
MANOEUVREREN IN EUROPESE WATEREN: INTERNATIONAAL FISCAAL BELEID S.W.F.H. Bruinsma 23.1 Internationaal fiscaal beleid in termen van vestigingsklimaat 23.2 Europese kaders verkleinen de marges 23.2.1 Het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen 23.2.2 Staatssteun 23.2.3 Gedragscodegroep 23.2.4 Veralgemenisering van fiscale regimes 23.3 Europese harmonisatie op het terrein van de directe belastingen 23.3.1 Bestaande harmonisatie op het terrein van directe belastingen 23.3.2 Common Consolidated corporate taxbase 23.3.3 Europese coördinatie van nationaal fiscaal beleid 23.4 Conclusies Referenties BELASTEN VAN KAPiTAALINKOMEN EN GLOBALISERING J.E. Ligthart en R.A. de Mooi] 24.1 Inleiding 24.2 Bronbeginsel en belastingconcurrentie 24.2.1 Belastingconcurrentie 24.2.2 Gezond of schadelijk? 24.2.3 Harmonisatie 24.3 Woonlandbeginsel en uitwisseling van fiscale gegevens 24.3.1 Wanneer zijn landen bereid vrijwillig deel te nemen? 24.3.2 Wettelijk kader voor inlichtingenuitwisseling 24.3.3 De Nederlandse praktijk 24.3.4 De effectiviteit van inlichtingenuitwisseling 24.4 Conclusies Referenties
Over de auteurs
323
335
351
