Lampen Goed voorgelicht ? De klassieke lampen, in de volksmond ook wel 'peertjes' genoemd -omwille van hun gelijkenis met die fruitsoort- is stilaan volledig uit de winkelrekken aan het verdwijnen. Niet echter zonder eerst plaats te bieden aan tal van alternatieve lichtbronnen. De overheid legt de nadruk op tal van energiebesparende maatregelen. De verlichting in de woonst is daar één van. Daarom achten we het opportuun een beetje klaarheid te brengen in deze materie, ten einde u behulpzaam te zijn bij het kiezen van de juiste lampsoort. Toch willen we bij dit alles benadrukken ons niet in de plaatst te willen stellen van de vakhandelaar. Hij is namelijk het best geplaatst om een antwoord te bieden op specifieke vragen of behoeften. Gelieve dus onderstaande teksten als louter informatief te beschouwen. Het begrip “Lumen” : De lichtstroom wordt uitgedrukt in lumen. Het betekent de hoeveelheid licht die een lichtbron per seconde uitstraalt in alle richtingen. De lichtstroom wordt heden ten dage gebruikt als referentie om lampen met mekaar te vergelijken. De eenheid Watt (W) staat voor het vermogen van een lamp en geeft dus weer hoeveel een lamp verbruikt.
Vermogen vroegere gloeilamp (watt)
Minimale lichtstroom nieuwe lamp (lumen)
25 watt
250 lumen
40 watt
400 lumen
60 watt
600 lumen
75 watt
750 lumen
100 watt
1000 lumen
Vergelijkende tabel : minder
meer
Verbruik
Led
Spaarlamp
Hallogeen
Duurzaamheid
Hallogeen
Spaarlamp
Led
Prijs
Hallogeen
Spaarlamp
Led
Enkele lampsoorten :
halogeenlampen
led lampen
spaarlampen
De meest voorkomende fittings :
E** = de diameter van de schroefvoet in mm. GU** = de afstand tussen de pinnen, uitgedrukt in mm. Deze specificaties zijn normaal gezien te lezen op de verpakking Gemiddeld aantal branduren ; Hallogeen : 1000 tot 2000 u.
Spaarlamp : 6000 tot 10.000 u Led : 15.000 tot 30.000 u
Warm of koud licht : Hiermee wordt niet zozeer bedoeld of het gaat om lampen die al dan niet meer of minder warmte afgeven. De benamingen zijn bepalend voor de sfeer zie ze in de ruimte tot stand brengen. Warm licht wordt vaak gebruikt om sfeer te creëren (woonkamer, slaapkamer, salon, keuken...). Koud licht daarentegen wordt meestal gekozen uit functioneel oogpunt (garages, bergingen, kelderruimte, zolder..). En hiermee spreekt men dan over de kleurtemperatuur. Deze wordt uitgedrukt in Kelvin (K). Hoe lager deze waarde, hoe warmer het licht. Vanaf 1500 K spreken we over warm licht, terwijl koud licht begint vanaf 3000 K.
Dimbaar licht of niet ? : Normaal gezien is dit op de achterzijde van de verpakking vermeld. Dimbare lampen hebben twee grote voordelen. Ze creëren sfeer en zijn bovendien energiebesparend. Let wel : het gebruik van dimbare lampen vereist uiteraard de plaatsing van een dimschakelaar. En nogmaals: vraag hierover deskundig advies bij de vakhandel.
Als laatste lichtbron hebben we nog de buislamp of TL-lamp. Ze bestaan in diverse lengten. Naast de klassieke buislamp zijn nu ook Led TL lampen verkrijgbaar. Ze bestaan in volgende lengten : 60 cm ( 8 Watt – warmwit) 120 cm (18 Watt – warmwit) 150 cm (20 Watt – warmwit) Er bestaan 3 TL buisdiameters 38 mm (T12 of T38) weinig gebruikt wegens slechte lichtopbrengst 26 mm (T8 of T26) 16 mm (T5 of T16) minder vervuilend dan de nieuwe T8 (bevat minder kwik) De led buislampen zijn superzuinig, ietwat duurder in aankoop en ook onmiddellijk integreerbaar in bestaande TL armaturen. Het werkingsprincipe TL lampen: Een onzichtbare ultraviolet straal wordt binnen een glazen buis geproduceerd. Die straal wordt opgenomen door de wand van de buis die bedekt is met fluorescerend poeder en op zijn beurt licht afgeeft. De klassieke TL-lampen zijn vrij omvangrijk en bezorgen u mede hierdoor een zeer verspreid licht. Omdat de levensduur van een TL-lamp afhangt van het aantal keren aan - en uitschakelen, is ze vooral bedoeld voor ruimtes waar het licht langdurig moet blijven branden, bijv. in een garage of keuken. Er is keuze uit lampen met een wit daglicht (F33) bijv. voor een garage en lampen met een roodachtig wit daglicht (F29) bijv.voor een keuken.
Varianten op de klassieke buislamp
gekleurde
led- buislamp
De starter Zorgt in combinatie met de voorschakeleenheid (ballast) dat de fluorescerende stof in de glazen buis gaat oplichten. De buis is gevuld met een van de edelgassen argon of krypton (of een mengsel daarvan) en kwikdamp onder lage druk. Tussen de twee elektroden aan weerszijden van de buis vindt een gasontlading plaats, waardoor de kwikdamp ultraviolet licht gaat uitzenden. In de fluorescerende laag wordt de ultraviolette straling omgezet in zichtbaar licht. Een knipperende buislamp en/of starter wijst erop dat in vervanging dient te worden voorzien. Bij de lamp is dit te zien aan de donkerkleurige uiteinden van de buis. Let op !!! : de binnenzijde van een buislamp bevat giftige stoffen. Breng ze naar het containerpark.
De stralers
halogeen Reflectorlamp
led
UV lampen Een uv-lamp is een lamp die ultraviolet licht uitzendt. Uv-lampen worden op verschillende manieren gebruikt: – Zonnebank – Controle echtheid van papiergeld – Blacklight in de discotheek – Desinfectieapparaten – Belichting voor printplaten (pcb's) Naast het "gewone" zichtbare licht straalt ook de zon ook ultraviolette straling uit. Weliswaar is ons oog ook gevoelig voor dit licht, maar de ooglens laat het niet door en beschermt daardoor het netvlies. De ooglens zelf ontwikkelt na langdurige of frequente bestraling met teveel ultraviolette straling staar als ouderdomsverschijnsel. Infra rood lichtbronnen Infrarood wordt o.m. gebruikt bij: – in sommige medische toepassingen – infraroodcabine in sauna – warmtebeeldkijkers – camera's –… Infrarood is niet zichtbaar met het blote oog. Het is evenwel zichtbaar op de huid door de warmtewerking. Ook bepaalde diersoorten (bv.slangen) kunnen infrarood waarnemen, waarbij ze hun prooi tengevolge van de temperatuurverschillen makkelijk kunnen waarnemen.
Een samenvatting : De gloeilamp : is de voorloper van alle lampen. Een elektrische stroom warmt de weerstandsdraad binnen in de peer op, zodat die licht afgeeft. Omdat daarbij zowel stroom als warmte verloren gaat is de gloeilamp nu vooral bedoeld voor plaatsen waar slechts sporadisch en kortstondig licht vereist is (bv toilet). Bij de gloeilampen bestaan er enerzijds heldere en anderzijds matte en opaallampen. Een heldere lamp kan soms verblindend werken. Komt de lamp vrij goed in het zicht, kiest u beter voor een matte of opaallamp. Opteer waar mogelijk voor heldere lampen omdat die bij een zelfde wattage meer rendement geven. Fantasie- en sfeerlampen : Behalve het klassieke peertje zijn er ook buis- en bolgloeilampen, alsook gedraaide en rechte vlamlampen. Zelfs gedoofd zijn die laatste nog decoratief en ideaal voor luchters en wandarmaturen. Er zijn gekleurde lampen, meestal in pasteltinten die een warmere, zachtere lichtsfeer creëren. Reflector gloeilampen : Hier wordt het licht gebundeld dank zij een in de lamp ingebouwde spiegel. Het licht kan direct op het te accentueren voorwerp vallen ( spotten = gerichte lichtbundel – flood = gespreide lichtbundel), dan wel eerst worden weerkaatst op de reflector van het glas (onrechtstreekse accentverlichting) Stiftvormige lamp: De stiftvormige halogeenlamp Met een gewone glasmantel Werkt op 230 V en is verkrijgbaar in 60 tot 500 Watt. Ze wordt o.m.gebruikt in hang-en staanlampen en voor buitenverlichting. De stiftlamp wordt er in vastgeklikt tussen twee contactpunten. Raak het glas van deze lamp nooit aan met de blote vingers; gebruik steeds een doekje. Lampvoet: Het grote voordeel van de meeste spaarlampen is dat ze dezelfde standaard schroeflampvoet (E14 of E27) hebben als de klassieke gloeilampen en dus in gewone armaturen passen. Voor spaarlampen met een lampvoet met 2 pennen is echter een speciale armatuur vereist. Er bestaan ook halogeenspotlampen met een klassieke lampvoet, die u dus gewoon in de plaats van een klassieke (reflector)gloeilamp kunt indraaien. Ten opzichte van de reflector gloeilamp gaat de halogeenspotlamp dubbel zo lang mee en geeft ze meer licht. Deze lamp mag u wel met de vingers aanraken. Vormen : De glazen behuizing van een spaarlamp kan bestaan als een bollamp, een lange buislamp of een dunne omgeplooide buislamp. In het laatste geval bestaat de lamp uit 2, 3 of 4 buisjes. Spaarlampen warmen veel minder op dan gloei-en halogeenlampen, wat het gevaar voor verbrande vingers vermindert. De meest traditionele versie van de TL-lamp is ongetwijfeld de staafvorm, maar er bestaan ook cirkel-en Uvormen.De meeste buizen hebben een doorsnee van 26, 32 of 38mm. Lichtsterkte en levensduur: Halogeenlampen zijn kleiner en compacter dan gloeilampen, en ze geven een beter gericht licht af. Hun rendement is 20% hoger dan dat van een gloeilamp. U kunt dus een lamp nemen met een lager wattage om eenzelfde lichtsterkte te verkrijgen. Gemiddeld gaan halogeenlampen twee maal zo lang mee.
Speciale lampen Waaklamp : Een waaklamp heeft een zeer laag vermogen (minder dan 1 watt). Ze kan dan ook continu branden in bijvoorbeeld de kinderslaapkamer, de gang of de overloop, zonder dat de elektriciteitsrekening al te hoog op loopt. Soms kunt u een inclinatie instellen. Anti-insecten lampen : Deze lampen stralen een geel licht uit dat onzichtbaar is voor insecten. Ze worden er dus niet door aangetrokken. Dit type wordt het meest aangewend voor buitenverlichting, zodat u bijvoorbeeld in de tuin kunt genieten van het mooie zomerweer zonder dat u door insecten wordt lastig gevallen Daglichtlamp : Het licht van deze blauwkleurige lamp benadert het daglicht, omdat ze het rood en het oranje-achtige van de gewone gloeilamp wegfiltert. Op die manier kunnen de kleuren natuurgetrouwer worden weergegeven, wat bijvoorbeeld van belang is bij de keuze van kledij in de winkel. Koelkast en oven : Deze vrij kleine lampen, doorgaans met een E14-fitting, zijn bedoeld voor de binnen verlichting in een koelkast of een oven. Ze heeft een laag vermogen van 15 W. De ovenlamp weerstaat aan hoge temperaturen. Gebruik deze lamp alleen voor deze specifieke toepassing . Lampjes op laagspanning: Halogeenlampjes op laagspanning (in 10, 20, 35 en 50 W ) kunnen kleine lichtkringen creëren of een lichtbundel op bijvoorbeeld een schilderij richten. Hun lamp voet kan verschillen, maar steeds is een transformator vereist. Als leeslampje zijn de halogeenlampjes met spiegelreflector heel geschikt. ********** Werkingsprincipe spaarlamp : De spaarlamp is eigenlijk een compacte fluolamp en werkt dan ook volgens hetzelfde principe. Ze is verkrijgbaar in dezelfde kleurtemperaturen (warmwit en koelwit). Spaarlampen hebben eveneens een starter en ballast nodig om te kunnen functioneren. Maar bij de nieuwe generatie elektronische spaarlampen is de voorschakelapparatuur in de lampvoet in gewerkt. Ze starten ogenblikkelijk en zijn beter dan gewone TL- lampen bestand tegen aan-en uitschakelen. Werkingsprincipe halogeenlamp : Een halogeenlamp is een verbeterde gloeilamp. Het in de lamp aanwezige halogeengas voorkomt de neerslag van gloeidraad deeltjes op het glas maar doet die terugvallen op de gloeidraad. Daardoor behouden halogeenlampen hun hele levensduur nagenoeg dezelfde sterkte en helderheid. Halogeenlicht is wit en zorgt voor meer stralende kleuren dan gewone gloeilampen die met hun veeleer geelachtige licht zorgen voor zachtere en minder opvallen de kleuren. Let er wel op dat de temperatuur in de buurt van de halogeenlamp flink kan oplopen. Houd gordijnen en dergelijke op een afstand.
Er bestaan 3 TL-buisdiameters: 38 mm (T12 of T38)) waarvan weinig gebruik wordt gemaakt (slechte lichtopbrengst); 26 mm (T8 of T26) waarover we vooral praten in dit artikel; 16 mm (T5 of T16) die zijn minder vervuilend dan de nieuwe T8 (minder kwik). Wanneer u een TL-lamp moet vervangen, hou dan rekening met: 1 Vervangingskosten; 2. Ontsteekfrequentie– en aantal uren De ontsteekfrequentie heeft een directe impact op de levensduur van een TL-lamp. Men schat dat een TL- lamp die 8 keer per dag in– en uitgeschakeld wordt, 20% minder levens- duur heeft dan die van een TL-lamp die 12u non-stop blijft branden. Als je buizen plaatst op een moeilijk toegankelijke plaats (bv een fabriek) kan het interessant zijn om ze te koppelen met een dimmingsysteem van het type Dali om te vermijden dat de buizen te veel in– en uitgeschakeld worden. Pas op, er bestaan eco-buizen die niet werken met elektronische voorschakelapparaten (bv T8 Lumilux Energy Saver van Osram) 3. Kleurweergave De TL-buizen hebben de slechte reputatie een koud en onaangenaam licht te maken. Deze opmerking geldt voor de oude TL-buizen (kleur 33 of 54) met een IRC van 63. De TL-buizen van de kleur reeks tint 80 hebben een IRC van tenminste 85. ** 4. Ballasttype De levensduur van een geïnstalleerde TL-lamp met een elektromagnetische ballast is 25 tot 30 % lager dan die van een TL-lamp met een elektronische ballast. Als men eveneens het visuele comfort (het onderdrukken van het stroboscopisch effect) en het verminderd verbruik in overweging neemt, is de keuze vlug gemaakt. 5. Kamertemperatuur De meerderheid van de TL-buizen werken optimaal tussen 20 en 40°C. De lichtstroom en lichtsterkte daalt snel bij lagere temperatuur. Er bestaan speciale buizen voor temperaturen onder nul (in koelkasten bv). Het gebruik van geschikte starters is ook belangrijk. Wanneer vervangen ? Als een TL buis blijft knipperen kun je het beste eerst de starter van het armatuur vervangen. De starter kun je vinden aan het einde van een armatuur. Deze is rond met een diameter van ca.20 mm en knippert bij het aan schakelen van de TL. Zet eerst de lichtschakelaar uit. Verwijder nu de starter door deze een ¼ slag te draaien. Plaats de nieuwe starter in de armatuur en schakel de netstroom weer in. Als een TL regelmatig gebruikt wordt kun je het beste deze op tijd vervangen. Oude TL - buizen geven minder licht. Als de uiteinde van de buis zwart gaan worden is deze aan vervanging toe. Door de buis een ½ slag te draaien kun je deze gemakkelijk verwijderen. Defecte buislampen kan u kwijt bij het containerpark. Sla ze IN GEEN GEVAL STUK; aan de binnenzijde van het glas kleeft een giftige substantie, schadelijk voor mens, dier en milieu.
-o-o-o-
