Minimaal inkomen Maximaal bijstandsadvies

Minimaal inkomen <> Maximaal bijstandsadvies

College van burgemeester en wethouders van de gemeente Lingewaard Postbus 15 6680 AA BEMMEL

Datum: Kenmerk:

17 oktober 2014 CR2014-U020

Onderwerp:

Participatiewet per 1 januari 2015 + een negental bijbehorende verordeningen

Geacht College, Desgevraagd geeft de Cliëntenraad Wet, werk en bijstand Lingewaard haar reactie op de Participatiewet 2015, die per 1 januari 2015 in moet gaan. De gemeente Lingewaard heeft de Participatiewet 2015 verwoord in een negental verordeningen, hieronder aangegeven door de letters g t/m o. Hierbij moet opgemerkt worden, dat de “nota van wijziging” hierin nog niet is verwerkt. Deze reparatie zal nog moeten worden verwerkt en de verwachting is, dat er ongetwijfeld nog vele reparaties zullen volgen.

Nadat er landelijk een hoop (politiek) gekrakeel was, ingegeven door landelijk belangen- en cliëntenorganisaties, hulpverlenende instellingen, vakbonden, etc., over de diverse in te voeren maatregelen, aanpassingen en wijzigingen hierop, is met een jaar vertraging het er dan toch van gekomen. Deze Participatiewet, met al zijn vernieuwende verordeningen, zal verre van volmaakt zijn. Ze zal op korte en lange termijn nog veel aanpassingen c.q. veranderingen vragen. Dit vraagt van U en ons als Cliëntenraad een constante kritische houding voor de komende jaren. Hoe je het ook wendt of keert, deze Participatiewet is vooral geënt op draconische bezuinigingen, al dan niet terecht. In het bijzonder mensen met een beperking, met een chronische ziekte dan wel mensen zonder inkomen uit een vaste baan, worden hierdoor geslachtofferd. De sociale samenhang heeft door de economische crisis een grote deuk opgelopen. Inkomensongelijkheid en het verval tot armoede zijn hier een gevolg van. Voor een sociaal voelende gemeente als Lingewaard (lees het coalitieprogramma 2014-2015 gemeente Lingewaard) zal het een zware opgave worden om deze Participatiewet tot een zo positief mogelijke constructie uit te voeren in het kader van: “iedereen doet mee en iedereen doet ertoe”.

Secretariaat: Postbus 16, 6850 AA Huissen Telefoon:0481-750360

-1-1-

E-mail: [email protected]

Wij als cliëntenraad hebben daarom besloten om de Participatiewet, met al zijn vernieuwende verordeningen, zo kritisch mogelijk te blijven volgen en de nodige signalen aan de gemeente te melden, waar deze wettelijke maatregelen een excessieve vorm aannemen en rekenen er op, dat het College c.q. de Gemeenteraad dan passende maatregelen zal treffen (maatwerk). Wij als Cliëntenraad zullen excessieve probleemgevallen ook met de ons ondersteunende landelijke organisatie(s) bespreken en wij verwachten van de gemeente Lingewaard dat ook zij daarvan gewag doen bij de VNG. Conform hetgeen voorgaand is geschreven en de complexiteit van de Participatiewet, die per 1 januari 2015 ingaat, willen wij ons niet pretenderen om op dit moment diepgaand op de inhoud van de Participatiewet, met al zijn vernieuwende verordeningen, te reageren. Wel willen wij ons het recht voorbehouden om indien nodig hierop te zijner tijd te reageren, zoals voorheen vermeld. Voor dit moment willen wij ons als Cliëntenraad Wwb beperken tot het maken van enkele algemene kanttekeningen en/of opmerkingen op de diverse ons ter hand gestelde verordeningen, die wij meermaals zowel intern als met de beleidsambtenaar van de gemeente op voorhand naar tevredenheid hebben kunnen bespreken. Waar nodig is ons de nodige toelichting gegeven en zijn er tussentijds o.a. al woordfoutjes gecorrigeerd. Voorts zijn wij van mening, dat in het algemeen de beleidsuitgangspunten verder zijn aangescherpt t.o.v. de oude regeling(en). Inkomensvoorzieningen - armoedeval Om inzicht te krijgen in de oorzaken, die mensen steeds meer tot de armoedegrens brengen, volgt hieronder een aantal met name genoemde voorbeelden zonder daarbij volledig te willen zijn. Bepaalde kosten zijn ook niet (meer) via belastinginkomsten aftrekbaar. Bovendien moet vermeld worden, dat er bij een (zeer) laag inkomen in het algemeen ook niets meer valt af te trekken om het inkomen nog verder te verlagen en daarmee belastingvoordeel te behalen. Dit is een “Haagse utopie”. Voor de volledigheid willen wij hieronder enkele zaken vermelden, die een niet zichtbare stapeling van kosten zijn: - minder huurtoelage (via belastingdienst) - minder toelage huursubsidie (via belastingdienst) - hogere kosten zorgpremie - hogere kosten eigen risico ziektekosten - minder c.q. geen hulp bij huishouden (i.v.m. zelfredzaamheid bij langer thuiswonen) - bestaande regeling eigen bijdrage HbH (voor zover hierop nog geïndiceerd is/wordt) - diverse hogere kosten gemeentelijke belastingen en heffingen (o.a. ID-kaart, paspoort) - hogere OZB/OGB (belastingen WOZ ) - hogere kosten zuiveringslasten /polderlasten e.d. (bij eigen woning) - geen categoriale bijzondere bijstand meer (uitgezonderd collectieve CAZ en stadspas) - vergoeding Wtcg wordt ingetrokken - hogere eigen bijdragen bij verstrekkingen van hulpmiddelen - lagere dan wel gelijkblijvende inkomsten AOW (partnertoeslag vervalt per 1-01-2015) - lagere dan wel gelijkblijvende pensioenen (geen indexering meer) In de verordening (o.a. genoemd onder i) wordt de grens van 110% vermeld bij een langdurig laag inkomen. De vraag of zo gewenst het advies van de Cliëntenraad hierbij is of de grens van 110% niet opgerekt kan worden, waarbij de “niet zichtbare kosten” in beeld gebracht mogen worden om tot een netto of kale ondergrens van 110% te komen. Een en ander ter voorkoming, dat de betrokkene ongewild in een schuldsaneringstraject terecht komt, met mogelijk alle gevolgen van dien, ook voor de gemeente. Kortom, een systeem waar een preventieve werking van uit gaat en armoedeval voorkomen kan worden. Relatie Wwb en Wmo De relatie met de Wmo 2015 is minder prominent met deze Participatiewet met al zijn vernieuwende verordeningen omdat dit een ander besluitvormingstraject kent. De Cliëntenraad adviseert een integrale aanpak, indien er een samenhangende overeenkomst blijkt tussen de Participatiewet met de Jeugdwet en de Wmo 2015 en er sprake is van een probleem met een financiële achtergrond en/of een lichamelijke of geestelijke beperking.

-2-

Maatwerk (voor- en nadelen) De Cliëntenraad is blij, dat er in de Participatiewet staat geschreven: de gemeente “kan en mag” de benodigde maatregelen toepassen en/of “kan en mag” de nodige voorzieningen verstrekken en er aldus maatwerk geleverd kan worden. Ogenschijnlijk in theorie heel goed bedoeld. In het bijzonder waar het in de praktijk om schrijnende gevallen gaat. De Cliëntenraad adviseert dat maatwerk altijd (mede) wordt beoordeeld door een ter zake deskundig persoon of instantie. Er is echter ook een keerzijde bij de uitvoering van maatwerk, namelijk de subjectiviteit van een beoordeling. Daarbij gaat het om het woordje “kan”. Dit mag niet leiden tot willekeur. Dit zal bij afwijzing van een aanvraag tot bijstand, maatregel of voorziening leiden tot meer gerechtelijke procedures. De Cliëntenraad zal kritisch blijven volgen of beleidsregels ook goed worden geïnterpreteerd in de uitvoering. De Cliëntenraad wil daarom geïnformeerd en betrokken worden bij het uitvoeringsreglement. De Cliëntenraad zal ook de procedures blijven volgen waaraan de aanvrager(s)/cliënten onderworpen worden. Tegenprestatie en re-integratie naar werk (verordening h en k) Conform een brief van staatssecretaris Jette Kleinsma mag er niet van een “verplichting” sprake zijn. Een maatregel opleggen bij het niet meewerken aan een tegenprestatie is naar onze mening een aangepaste vorm van een verplichting, die ons zorgen baart. Landelijk is er zelfs gesproken van dwangarbeid (slavenarbeid), die wettelijk niet toegestaan is. Het woord “verplichten” in de Algemene toelichting (verordening h - blz. 5) mag dus niet worden gebruikt. In hoeverre een opgelegde maatregel past binnen de wettelijk toegestane regelgeving is en blijft bediscussieerbaar. Zo is opgelegd (vrijwilligers-)werk niet “uit vrije wil”, dus een gedwongen taak. Onze bezorgdheid gaat uit naar het feit, dat er mogelijk toch sprake is of kan zijn van structureel betaalbare arbeid, maar tengevolge van de recessie wegbezuinigde arbeid is. Wordt dit dan werken voor een bijstandsuitkering als inkomen i.p.v. werken voor een (hoger) minimum loon? Dit zou dan een verkapte vorm zijn van bezuinigen op “loon naar werken” conform reguliere arbeid.

Voor de nieuwe instroom van mensen met een beperking (WSW’ers, Wajongers, GGZ) naar de gemeente wordt het dan al heel erg moeilijk. Zelfs met een re-integratiebegeleiding, loonsubsidie of een “koppremie” voor de werkgever zal deze doelgroep bij een recessie als de huidige moeilijk aan regulier werk kunnen komen. Wij delen de landelijke bezorgdheid hoe er lokaal met het volgende feit zal worden omgegaan.

Boete Werkgevers die niet exact iemand uit de strak omschreven doelgroep aanstellen, kunnen een boete verwachten omdat ze niet aan het quotum (x-aantal mensen met een beperking binnen het bedrijf: te bepalen met een ingewikkelde formule) voldoen. Tegelijkertijd is het niet duidelijk hoe het precies zit met de aanpassingen op de werkplek, want die moeten gemeenten ook gaan regelen. (Hoe worden de benodigde voorzieningen bekostigd?) -3-

vervolg op Boete: Ondermijnen Mensen die straks bovendien onder de Participatiewet vallen, worden niet meer zichtbaar als arbeidsgehandicapte. En er is geen enkele verplichting om hen te ondersteunen naar werk. Zij zullen meer en meer een beroep moeten doen op mantelzorgers. En dan is de enige conclusie: de Participatiewet ondermijnt de zelfstandigheid en de gelijkwaardigheid van arbeidsgehandicapten. (Daarmee wordt ook het VN-verdrag ondermijnd!) De Participatiewet ondermijnt de zelfstandigheid van gehandicapten en daarmee hun 'eigen regie.' Er is voor hen geen enkele zekerheid of ze ondersteuning krijgen: nieuwe arbeidsgehandicapten die onder de Participatiewet gaan vallen, zijn namelijk niet meer als arbeidsgehandicapt zichtbaar in de statistieken. Ook zullen de mensen uit deze doelgroep, vanwege het minder kunnen /hoeven te presteren, een “bedreiging” kunnen vormen voor anderen op de werkvloer en voor wie de werkgever geen extra toelages toebedeeld krijgt. Een zorggroep van mensen waarom, op dit moment van economische recessie, werkgevers niet zitten te springen, anders dan dat zij hiervoor bovenmatig worden gefaciliteerd dan wel hiertoe via een quotumregeling worden aangespoord. Deze zorggroep van mensen verdient dan ook bijzondere aandacht van de gemeente. Ook hier gaat de gemeentelijke slogan op van “iedereen doet mee en iedereen doet ertoe”. Arbeidsmarktbeleid Om aan vorengenoemde feiten tegemoet te komen is de Cliëntenraad van mening dat de gemeente Lingewaard een goed activerings- en arbeidsmarktbeleid moet opstellen. Daarbij is het nodig om aandacht te schenken aan werkgevers én werknemers. De bezorgdheid van de Cliëntenraad is gelegen in het feit of de beoordelaar van de gemeente voldoende bekwaam is bij cliëntondersteuning naar een juiste werkplek, al dan niet met inschakeling van een tegenprestatie of bij een re-integratietraject. In het kader van zelfredzaamheid missen wij de informatie over de mogelijkheid van een Pgb (persoonsgebondenbudget), indien een persoon bijvoorbeeld een voor hem/haar beter afgestemd re-integratiebedrijf wil consulteren. De Cliëntenraad adviseert om deze mogelijkheid in de verordening op te nemen c.q. te benoemen. Het stringent doorvoeren van de regelgeving bij tegenprestatie c.q. re-integratie naar werk kan voor de betrokkene leiden tot buitensporige hoge kosten om de tegenprestatie, de werkstage of het tijdelijke werk uit te kunnen voeren. Wij missen in de desbetreffende verordeningen (h en k) de mogelijkheid van vergoeding voor de niet gebruikelijke bijzondere kosten en het benoemen van enkele voorbeelden (reiskosten, verhuiskosten, e.d.), die voor een bijstandsgerechtigde redelijker wijze niet te betalen zijn. Ook hiervoor ons advies om deze zaken te benoemen in de desbetreffende verordeningen (h en k). Het is voor de Cliëntenraad onduidelijk wat de rechtspositie is van de bijstandsgerechtigde wanneer deze persoon als vrijwilliger een tegenprestatie verricht of wanneer hij/zij wordt ingezet bij re-integratie naar werk en hoe hij/zij dan verzekerd (ongevallen, ziektekosten, e.d.) is. Wij zijn van mening, dat hierover meer duidelijkheid moet komen. Verder wil de Cliëntenraad adviseren om niet alleen voor de cliënt een job-coach als begeleider aan te stellen, maar ook voor de mensen op de “werkvloer” waar de gereintegreerde werknemer geplaatst wordt. Dat zij geïnformeerd worden over de plaatsing van de gere-integreerde werknemer en op een zodanige wijze, dat de betrokkene geen stempel krijgt opgedrukt. In de praktijk ervaart bijvoorbeeld een onderlegd autist, dat hij/zij een bedreiging vormt voor de andere werknemers. De Cliëntenraad wil graag gekend worden in de ontwikkeling en de uitvoering van het gemeentelijk arbeidsmarktbeleid. -4-

Scholing Conform de verordeningen kan bij indicatie worden doorverwezen naar het volgen van een studie. De Cliëntenraad is bezorgd of de indicatieambtenaar c.q. uitvoerend ambtenaar voldoende bekwaam is om te beoordelen of iemand voldoende vermogen heeft om een studie te kunnen volgen. Wij willen er op wijzen dat in de Jeugdwet hierover al de nodige beroering is ontstaan. De Cliëntenraad spreekt haar bezorgdheid uit over het feit dat als iemand gedwongen wordt doorverwezen om een studie te gaan volgen (art.7, derde lid, onderdeel a) of deze persoon niet ongewild in een jarenlange schuldenproblematiek (studiefinanciering met een jarenlang durende terugbetalingsregeling) wordt gezet. Dit kan oplopen tot 35 jaar, waarna het (deels) wordt kwijtgescholden. Een baangarantie, na het behalen van een diploma, is er niet, gezien de statistieken. De gemeente heeft dan in haar klantenbestand weliswaar een persoon minder, maar het is dan ook nog maar de vraag of deze persoon in voldoende mate in zijn/haar eigen levensonderhoud kan voorzien en er alsnog een aanvullende bijstandsuitkering moet worden verstrekt (zie verordening j). Privacy Privacy van burgers is fundamenteel van groot belang en is bovendien een grondrecht. Via Suwinet Services kunnen overheidsorganisaties gegevens van burgers en bedrijven digitaal bij elkaar opvragen en naar elkaar sturen. Suwinet is het systeem van gegevensuitwisseling op het terrein van werk en inkomen. Bij de nieuwe taken die gemeenten op zich af zien komen (jeugdzorg, participatiewet, zorg) is juiste omgang met persoonsgegevens een belangrijk onderdeel. Dat gemeenten zorgvuldig hiermee omgaan is van het grootste belang. Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor een zorgvuldig gebruik en een goede beveiliging. Daartoe zijn er wettelijke regels vastgelegd. De gemeente moet daarvoor een actueel “informatiebeveiligingsplan” hebben. Daarin moeten spelregels rondom autorisatie van suwinet-Inkijk en -Inlezen, de betrokken functies en de wijze van controle zijn vastgelegd. De Cliëntenraad adviseert met klem om met spoed een “informatiebeveiligingsplan”, waarin alle 7 vereiste basisnormen zijn opgenomen, op te stellen. Wij adviseren bovendien om bij medewerkers van het team Wwb privacy in de scholing op te nemen, zodat medewerkers ook continu vragen om toestemming voor het vastleggen en het delen van gegevens. Maar ook, dat er niet onnodig “uitgevraagd” hoeft te worden naar (persoonlijke) gegevens, die via Suwinet al bekend zijn. En ook, dat medische of zorggegevens (inzage in medisch/zorgdossier) niet door een ambtelijk medewerker mogen worden opgeëist. Alleen daar waar het hoort. Medisch inhoudelijke gegevens zijn voorbehouden aan een arts (medisch beroepsgeheim). Risico’s bij de Participatiewet 2015 Voor de Cliëntenraad is het onduidelijk hoe leeftijdsgrenzen door de gemeente gemonitord worden. Hoe weten personen van 18 jaar c.q. 27 jaar, zoals beschreven in de diverse verordeningen van de participatiewet, wanneer zij deze leeftijdsgrens overschrijden hoe zij dan moeten handelen? Wij lezen in de Participatiewet niets over een overgangsregeling in dezen. Veel onduidelijkheid is er bovendien over zelfstandig wonende, al dan niet gehuwd of samenwonende jongeren < 18 jaar c.q. < 27 jaar. De Cliëntenraad is van mening, dat hierover meer en duidelijkere informatie moet komen. De Cliëntenraad is bezorgd, dat er te luchthartig en te gemakkelijk wordt omgegaan met de begrippen “zelfredzaam en eigen kracht”. Wat mag/kun je werkelijk verwachten van bijvoorbeeld mensen, die op leeftijd zijn of mensen met een psychotische beperking. Zij kunnen in een armoedeval geraken, zowel in financieel opzicht als in sociale vereenzaming en maatschappelijk gedrag (onkunde en gemis aan praktische vaardigheden). Zij hebben vaak geen of onvoldoende vermogen of initiatief om hun problemen zelf aan te kunnen pakken c.q. zich te melden als er zich plotseling of structureel kleine dan wel grote problemen voordoen waardoor zij als verlate burger in een verwaarloosde situatie terecht komen. -5-

De gemeente trekt zich terug van een groot aantal (kwetsbare) burgers onder het motto “zelfredzaam en eigen kracht”. De gemeente kan en mag deze burgers niet aan hun lot overlaten. De gemeente spreekt weliswaar van een “vangnet”, maar maak dit concreet in een calamiteitenplan. De Cliëntenraad adviseert: “Gemeente wees pro-actief met een klantvolgsysteem”. Faciliteer en ontwikkel een adequaat preventiesysteem zodat voorkomen wordt, dat mensen sociaal maatschappelijk buitengesloten worden. Calamiteitenplan De Cliëntenraad vindt het noodzaak, dat er een calamiteitenplan wordt opgesteld. Hierin moet ondermeer worden vastgelegd, dat er passende maatregelen worden toegepast indien er sprake is van een spoedeisend karakter bij een aanvraag, dan wel dat er passende maatregelen worden getroffen indien er bij bestaande gevallen zich een bijzondere situatie voordoet. Enkele situaties zijn met name in het voorgaande reeds vermeld. Evaluatiemomenten In de re-integratieverordening wordt melding gemaakt van een tweejaarlijks verslag, waarin opgenomen het oordeel van de Cliëntenraad. Er zijn een aantal momenten waarop gekeken moet worden of dit beleidsplan+verordeningen nog volstaat dan wel aangepast moet worden. Wij zijn echter van mening dat er voor alle verordeningen, incluis de Participatiewet 2015 zelf, reeds na een kortdurende periode een evaluatierapport wordt opgemaakt. Hierbij ziet de Cliëntenraad de volgende momenten. Gezien de complexiteit van de decentralisatie en de daarmee gepaard gaande transitie naar de Participatiewet zijn wij van mening, dat er in de beginperiode na 6 maanden geëvalueerd zou moeten worden. Op een later moment kan deze periode mogelijk verlengd worden na 12 maanden. In dit evaluatieproces wil de Cliëntenraad graag betrokken worden. Communicatie - informatie - publicatie De Cliëntenraad pleit er voor om een communicatie- /informatieplan op te stellen. Het is niet alleen gewenst, dat de gegeven informatie naar de burgers, die gebruik maken van de Participatiewet (lees cliënten) in een begrijpelijk leesbare taal geschreven moet worden, maar dat er ook zo nodig een toelichting bij gegeven wordt. We kennen al de nieuwsbrieven, die voor zover ons bekend, worden verstuurd naar het adres en op naam van de persoon, die in het klantenbestand voorkomt. Ook de publicatie /informatie via het medium Hét Gemeentenieuws: “Zorgzaam Lingewaard” is ons niet vreemd. Bovendien bevelen wij aan om in een persvoorlichting de nodige informatie over te brengen, opdat eventueel toekomstige bijstandsgerechtigden in een pre-stadium er reeds kennis van kunnen nemen. In het kader van informatieverstrekking c.q. zelfredzaamheid vinden wij het een noodzaak, dat de Participatiewet en alle bijbehorende verordeningen, zoals deze in de gemeente Lingewaard van kracht zijn, ook digitaal op de website van de gemeente Lingewaard gepubliceerd moeten worden en met een duidelijke verwijzing (via zoekterm) daar naar toe. Een duidelijke “LINK” naar een externe website is eventueel ook een mogelijke optie. De belanghebbende kan dan reeds prematuur een “Plan van aanpak” opstellen om daarna het gesprek met de Wwb ambtenaar aan te gaan. Wij vinden het een vanzelfsprekendheid, dat de “klantenmap”, die verstrekt wordt aan toekomstige bijstandsgerechtigden, vroegtijdig wordt geactualiseerd en zowel in gedrukte vorm ter inzage ligt als digitaal is in te zien. Dat deze geactualiseerde “Klantenmap” in gedrukte vorm verstrekt wordt aan de reeds bekend zijnde bijstandsgerechtigden. De “Klantenmap” moet heldere informatie (per doelgroep) bevatten en in een begrijpelijk leesbare taal geschreven worden over hoe er met betrekking tot de regelgeving van de Participatiewet en de bijbehorende verordeningen gehandeld moet worden. Ook moet de procedure over bezwaar- en beroepregeling duidelijk vermeld worden. -6-

De Cliëntenraad wil ook een aanbeveling doen om per verordening baliefolders te maken, met daarin summier de uitleg van de wet, c.q. verordening. Een folder, die van een folderrek kan worden meegenomen of aan de balie persoonlijk en naar behoefte kan worden meegegeven. Bekeken moet worden welke verordening geschikt is om als folder uit te geven. Wij denken hierbij bijvoorbeeld aan: Participatiewet (algemeen), Tegenprestatie, Re-integratie, Inkomenstoeslag, Studietoeslag. Enkele aandachtspunten De Cliëntenraad adviseert: - een sociaal Raadsman of mediator, waarop een beroep kan worden gedaan - stel een onafhankelijke vertrouwenspersoon aan - stel een onafhankelijke klachtencommissie in voor de Participatiewet - ontwikkel processen, die zorgen dat de Wwb ambtenaar adequate kennis heeft (scholing en bijscholing), opdat hij/zij voldoende bekwaam is om een juiste beoordeling en een goede indicatie te kunnen geven - blijf de indicatie(‘s) in de procesgang monitoren - korte (afhandelings-)lijnen waar mogelijk voor een doelmatig en efficiënt proces Tot slot Er zullen zich in de loop der tijd nog altijd een aantal zaken voordoen, die voor wat betreft de Cliëntenraad nog onduidelijkheden bevatten, althans niet uit de stukken zijn te herleiden. Indien dit juist is of achteraf wordt waargenomen, dan zullen wij alsnog aanbevelen om hierover aanvullende tekst op te nemen. Een reactie op deze brief zien wij graag tegemoet. Met vriendelijke groet, namens de Cliëntenraad Wet, Werk en Bijstand Lingewaard,

Oege van Dijk, voorzitter

-7-