Met zoveel Geschichte word je vanzelf museumstad

Berlijn

Met zoveel Geschichte word je vanzelf museumstad In Berlijn struikel je over Kultur. Niet alleen op straat, ook binnen. De stad telt 175 musea met wereldberoemde collecties, van een

De East Side Gallery: 1,3 kilometer openbaar kunstbezit aan de Spree

34

www.reizen.nl oktober 2007

antieke stadspoort uit Babylonië tot een Oost-Duits tv-meubel uit de jaren ’80. Vijf museumtips waarbij de geschiedenis je niet meer loslaat. Tekst en fotografie: Jacques van der Linden b Foto rechterpagina: Emile Luider

berlijn museumstad

Pergamonmuseum Populaire zitplek

26

marmeren traptreden, bekroond met een colonnade. Ze zijn – na de trappen van de Reichstag – de populairste zitplek van Berlijn. Amper twee stappen het Pergamonmuseum in sta je voor deze overweldigende antieke kolos. Tientallen jongeren kletsen, drinken, bellen en fotograferen, met hun mobieltjes, op de treden van het trapaltaar. De verbazing neemt alleen maar toe als je leest dat alleen voor dit bouwwerk, in 1903 een compleet nieuw museum is neergezet aan de Spree. De vondst, in 1878 door een Duitse wegenbouwer op een heuvel in Pergamon (het huidige Bergama in Turkije)

blootgelegd, paste eenvoudigweg niet in het oude Berlijnse museum. Zaal II herbergt nog zo’n antiek meesterstuk, de marktpoort van Milete: 29 meter breed en 17 meter hoog. Alleen staat de poort dit jaar nog in de steigers. In 2008 moet hij weer tentoonstellingsfähig zijn. Tien meter verder stap je letterlijk een paar eeuwen terug in de tijd. De Ishtar Poort, een van de toegangspoorten tot Babylon, is steen voor steen opgebouwd in het museum. Blauw geglazuurde tegels met afbeeldingen van Aziatische leeuwen flankeren de toegangsweg naar Ishtar. Ze zijn zo levensecht dat ik elk moment verwacht aangeklampt te worden door kruidenverkopers.

Net als het mij begint te duizelen, krijgt de collectie menselijke proporties. Godin Athena in steen en een bronzen Bacchus, die zijn te overzien. Ronduit vertederend is een klein Romeins grafreliëf. Een oude man, Publius Aiedus en zijn vrouw, hand in hand. Voor eeuwig samen. Het bordje ernaast meldt: Via Appia, ca. 30 na Christus. Adres: Am Kupfergraben, tel. 0049-(0)30 2090 5577. Info: www. museumsinsel-berlin.de, entree: € 8. Geopend: di t/m zo 10-18 u. (donderdag tot 22 u.), ma gesloten. e

Om het antieke Pergamonaltaar te exposeren moest een nieuw museum worden gebouwd


35

Berliner Unterwelten Bedoeld als winkelcentrum

W

e staan in Raum 38, een ondergrondse ruimte in het enorme bunkercomplex bij U-Bahnstation Gesundbrunnen. Gids Ingo doet het licht uit. Als onze ogen gewend zijn aan het duister zien we witte muren die ‘licht geven’. Ingo: ‘bij de ingebruikneming van deze schuilkelders in 1941 waren de wanden hell Weiss. Zo wit, zegt men, dat je er zonder lamplicht de krant kon lezen.’ Het complex is in 1927 aangelegd als ondergrondse shopping mall. Hoe anders liep het. De crisis kwam, het geld raakte op. Pas tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de ruimten omgebouwd tot schuilkelder. De groep Duitsers waarmee ik het bunkercomplex Unterwelten verken wordt er stil van. Maar niet

voor lang, want om de vijf minuten zwelt er een onderaards gerommel aan. ‘Nee, dit is geen geluidstruc’, bezweert Ingo de vragende blikken van zijn toehoorders. ‘Je hoort een voorbijrijdende metro, aan de andere kant van het beton. Dat is ook de reden waarom dit complex na de Tweede Wereldoorlog niet is opgeblazen: de metro rijdt er pal naast.’ De schuilkelders waren berekend op maximaal 1200 mensen. Maar tijdens bombardementen schuilde er een dubbel aantal Berlijners. Raum na Raum gaan we door, langs stapelbedden met koffers er op en door een wachtruimte met houten banken. Raum 12 is aan de mythe van de Führerbunker gewijd. ‘Waar staat die bunker?’, vraagt iemand. ‘Nergens’, vertelt onze

gids. ‘Hij bestaat niet meer.’ Uit geschiedenisboekjes weet ik dat de Russen Hitlers bunker hebben opgeblazen. ‘Dit is een maquette van de orginele Führerbunker’, gaat Ingo verder. Mijn kennis wordt door hem aangevuld met: ‘… drie meter dikke buitenmuren, en de niet te ontzenuwen mythe dat er vanuit de bunker een ondergrondse Autobahn naar vliegveld Tempelhof moet zijn aangelegd: de vluchtroute voor de Führer…’. Ingang U-Bahnstation Gesundbrunnen, tel. 0049-(0)30 49910517, www.berliner-unterwelten.de. Geopend: vrijdag tot maandag rondleidingen o.l.v. Duits-, Engelsof Spaans sprekende gids, v.a. 11 u. April - oktober ook op donderdag. Duur: 90 minuten. Prijs € 9 p.p.

Jüdisches Museum Jeans zijn goud waard

H

The Axis of The Holocaust in het Jüdisches Museum Foto: emile luider

36


oeveel joodse historie kun je aan? De namen laten niets aan de verbeelding over: Sobibor - Treblinka - Auschwitz. Sobere, kale namen op een witte wand. Er tegenover vitrines, waarin een viool en een knuffelbeertje. Persoonlijke zaken van joodse mensen. Plaats van mijmering: The Axis of the Holocaust, een van de expositiegangen in het Jüdisches Museum. Een paar mensen staan lang stil in de onderaardse gang en verdwijnen dan in een zijgang. Het is The Axis of Exile. Nog meer namen tegen de muren. Nu van wereldsteden, zoals Los Angeles - Rio de Janeiro - Antwerpen. Het zijn de steden waar joden een veilig heenkomen hebben gevonden, voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Het leven gaat altijd door’, zo is de gedachte van Daniel Libeskind, de Joodse architect van het museum. Daarom lopen wij omhoog, een lange trap op door The Axis of Continuity (gang drie), symbolisch het licht tegemoet. Bovenin het museum is er aandacht

berlijn museumstad

DDR Museum Kopieerdrift

O

In het bunkercomplex Unterwelten konden tijdens bombardementen 1200 Berlijners schuilen

voor joodse succesverhalen. En dat zijn er wat. Levi Strauss bijvoorbeeld. Als Beierse emigrant startte hij halverwege de 19de eeuw in de VS met de verkoop van werkkleding aan goudzoekers. Hij werd er rijk van, zonder een klompje goud te hoeven delven. Componist Felix Mendelssohn Bartholdy en filosoof Martin Buber zijn heel andere geesten die aandacht krijgen in de bovenzalen. En het dagelijkse joodse leven in Duitsland, komt dat nog aan bod? Jazeker. We zien de symboliek van sedermaaltijden en een kerstboom. Duits/Joodse gezinnen vierden vroeger Weihnukka: een combinatie van kerst en Chanukkah, het joodse lichtfeest. Adres: Lindenstrasse 9-14, tel. 0049-(0)30 259 93 300. Info: www.jmberlin.de, entree: € 5 p.p. Openingstijden: dagelijks 10-20 u. TIP: ga op maandagavond als het museum tot 22 uur geopend is. Dan kun je in alle rust rondkijken. Wie wil kan dan ook dineren in Museumrestaurant Liebermanns. Prima oriëntaals buffet (ca. € 30 p.p.), met live klezmermuziek.

stalgie is zoiets als met weemoed terugdenken aan de tijd dat je op zaterdagavond met je kameraden bij Kino Kosmos (destijds de grootse bios in Oost-Berlijn, aan de Karl Marx Allee) naar de bioscoop ging. Of die hunkering naar de DDR-jaren echt is, valt te bezien. Wel zeker is de belangstelling voor het dagelijkse leven in de tijd van de Muur: de jaren ’80-wandmeubels, een Trabant, de Club Cola (de Oostduitse variant van Coca Cola). Je ziet het allemaal in het DDR Museum dat in 2006 is geopend, aan de Spree. Het museum is niet groot, wat het voordeel heeft dat je binnen anderhalf uur door het alledaagse DDR-leven ‘loopt’ en het vooral ervaart. Het begint al bij de wand met popmuziek. Ik zet een koptelefoon op en hoor het intro van het Bee Gees-nummer Spicks and Specks, maar dan een kopie van

de DDR-rockband Puhdys die het zoetsappig had omgedoopt tot Wenn ein Mensch lebt. Kopiëren, daar waren ze in de DDR goed in. Geen westers product was er te koop. Magdeburger Eierspaghetti ging door voor Italiaanse pasta en een vormloze Boxer spijkerbroek was de communistische tegenhanger van een Levi jeans. Er is ook een huiskamer ingericht, geheel in geeloranje-bruin tinten. Hij zou als decor in Goodbye Lenin – de tragikomische film over de DDR – gebruikt kunnen zijn. Natuurlijk ontbreekt de Trabant niet. Het ‘vrijheidskarretje’ van elk Oost-Duits gezin. Echt comfortabel zit ’ie niet. Toch reden Ossies ermee naar de Oostzee, Praag, ja zelfs naar Jalta aan de Zwarte Zee. Adres: Karl-Liebknechtstrasse 1, t/o de Dom, tel. 0049-(0)30 847 123731, www.ddr-museum.de. Geopend: maandag t.m. zondag 10-20 u., zaterdag tot 22 u. Entree à € 5 p.p. e

De Trabant, het ‘vrijheidskarretje’ van elk Oost-Duits gezin


37

Hamburger Bahnhof Tuintafelblad gespot

W

aar ooit kruiers, perronwachters en passagiers de perrons bevolkten is het nu rustig. Geen stoomfluiten meer en geknars van wielen op rails. Hamburger Bahnhof, een voormalig kopstation uit 1847, is omgebouwd tot een kunsttempel. Het neoclassicistische station stond na de oorlog lange tijd leeg. Pas na de val van de Muur ontdekten Berlijnse kunstliefhebbers de mogelijkheden van het gebouw. Nu sta je er oog in oog met verrassende moderne kunstvormen: panelen, videoart en metalen constructies. Wanneer ik een met felgekleurde banen beschilderd paneel in me opneem, tikt een suppoost me op de schouder. ‘Vindt u dat kunst?’ Ja, geef daar maar eens een ter zake doend antwoord op. Hoeft niet. De suppoost raadt mijn gedachten al. ‘Het is maar wat u er

Berlijnse cultuurtoppers die euroloos te bekijken zijn

natuurlijk in ziet, maar ik zeg altijd: Het zou ook mooi staan als blad op mijn tuintafel.’ De ijzeren boogconstructie van de oude stationshal is intact gebleven. In die hal krijg ik treinkriebels en museumvibraties. Voor die laatste zorgt het kunstobject van Anselm Kiefer uit 2005: een enorme kast van grijsmetaal met boeken die er verast uit zien, alsof er net een brand heeft gewoed. En dan heb ik nog niet eens de vaste collectie gezien, met werk van onder meer de Amerikaanse kunstenaars Roy Liechtenstein en Jeff Koons. Adres: Invalidenstrasse 50-51, tel. 0049-(0)30397834-11. Info: www. hamburgerbahnhof.de, entree: € 8. Geopend: di-vrij 10-18 u., do 14-18 u., zat 11-8 u, zon 11-6 u., ma gesl.

b Koepel van de Reichstag - Voor gratis panoramisch uitzicht over het cemtrum. Dagelijks 8-24 u. Laatste entree 22 uur. Ga ’s ochtends vroeg of na 20 uur. Scheelt je lange wachttijd. b Denkmal für die ermordeten Juden Europas (Holocaust Memorial) - Een doolhof van 2.711 betonnen blokken, ter nagedachtenis aan de vermoorde joden tijdens WO II. b Gedenkstätte Berliner Mauer. Twee stukken Berlijnse muur, met een zandstrook ertussen zijn intact gehouden. Panelen met foto’s vertellen het bizarre verhaal van de Muur die hier dwars door de Bernauerstrasse liep.

Het oude Hamburger Bahnhof is getransformeerd tot kunsthal

Reacties? Mail [email protected]

Berlijnse Musea Praktisch

Hoe kom je er? Trein: 3 x per dag v.a. Amsterdam, via Amersfoort naar het nieuwe

38


Hauptbahnhof, in het centrum van de stad. Retourticket v.a. € 100 p.p., zie www.nsinternationaal.nl.

Vliegen: www.transavia.com heeft een retourticket v.a. € 137 all-in. Museumpas Handig is de SchauLUST Karte. Deze museumpas kost € 15 en je hebt er 3 dagen lang gratis toegang mee tot ruim 60 Berlijnse musea waaronder het Pergamon en het Jüdisches. TIP: op donderdagmiddag zijn de musea op het Museuminsel, waaronder het Altes Museum en het Pergamonmuseum, vanaf vier uur voor sluitingstijd gratis toegankelijk. Accommodaties Hotel Jurine*** (www.hotel-jurine. de), Schwedterstrasse 15, tel. 0049(0)30 4432 990. 2-pk v.a. € 75 tot € 150 incl. ontbijtbuffet. Knus hotel, met stadstuin, in Prenzlauerberg. Künstlerheim Luise (www.kuenstlerheim-luise.de), Louisenstrasse 19 (vlakbij de Reichstag), tel. 0049(0)30-28448-0, is geknipt voor een museumweekend. Alle 50 kamers zijn kunstzinnig ingericht. 2-pk v.a. € 121-€ 150, 1-pk v.a. € 82-€ 115, excl. Ontbijt € 8 p.p.

Gidsen Handige reisgidsen zijn: ANWB Fotoatlas Berlijn, een combinatie tussen een tijdschrift en een gids, met 18 pagina’s kunst en cultuur (€ 8,50). De Engelstalige Time Out Berlin (€ 19,99) is een van de betere algemene stadsgidsen. Informatie en internet Duits Verkeersbureau, tel. 0206978066, folderbestellijn: 09001091029,e-mail: [email protected], www.duitsverkeersbureau.nl. Berlin Tourist Information: Brandenburger Tor – Zuidvleugel, dag. 10-18 uur, www.berlin.de.

www.reizen

nl

NIEUW op www.reizen.nl: een downloadbaar tekstbeeldverhaal over de Berlijnse Muur, mét fietsroute. Onder ‘Cityexpert Berlijn’ nog meer unieke informatie over hotels, restaurants, terrassen en winkels en de beste reisgidsen.

Met zoveel Geschichte word je vanzelf museumstad

Recommend Documents