met RECHT spelen V J G Activiteiten rond kinderrechten in het jeugdwerk

k RECHTj met

spelen

9 V J

G 4

Activiteiten rond kinderRECHTEN in het jeugdwerk

COLOFON

Bestellen

uitgave KINDERRECHTENCOLLECTIEF p/a Defence for Children International Postbus 75297 1070 AG Amsterdam telefoon 020 - 420 37 71 [email protected]

‘Met RECHT spelen’ brochure is voor e 7,50 (exclusief verzendkosten) te bestellen bij: Het Kinderrechtencollectief of per email: [email protected]

oplage 750 exemplaren teksten Marian Schouten Froukje Hajer (eindredactie) Paulien van der Loo (redactie)

Een pakket: ‘Met RECHT spelen’ samen met het Kinderrechtenkaartspel kost e 10,– euro (exclusief verzendkosten) ‘Met RECHT spelen’ brochure is te downloaden via: www.jeugdwelzijnswerk.nl of www.kinderrechten.nl

vormgeving Annemariet van Beers, bno illustraties Annemariet van Beers (pictogrammen) Stan Gubbels Richie Kluisken druk Stolwijk, Duivenderecht

Deze publicatie is financieel mogelijk gemaakt door Plan Nederland & Jantje Beton

I S B N 90-74270-20-4

c 2005 Kinderrechtencollectief Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en of openbaar gemaakt door middel van druk, fotocopie of enig andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor de inhoudelijke bijdragen bedanken wij: Pieter van Abshoven, Jan van Dam, Germaine van Elewoud, Erica Euving, Wil Fabri, Andrea Jansen, Majorie Kaandorp, Mijntje van Kemenade, Josine Kreek, Stan Meuwese, Inge Schepens, Bart Schouten, Jeannette Speelman, Yolande Spoon, Yolande van Trier, Tukkie Tuk, Caro Vermeulen, Ronnie van Wijk en vele anderen.

met

RECHT spelen Activiteiten rond Kinderrechten in het jeugdwerk

Inhoud

1 De rechten van het kind 4

Kinderen hebben rechten

2 Jeugdwerk en kinderrechten 6 8

Kinderrechten: centraal in het jeugdwerk Kinderrechten als toetssteen in het jeugdwerk

3 Aan de slag: met RECHT spelen 10 10 11

Als incidentele activiteit | Inspelen op de actualiteit | Als onderdeel van een thema | Aansluiten bij schoolprogramma’s In een Kinderrechtenclub | Met een festival | Activiteiten

3.1 Kennismaking: rechten leren kennen 12 13 14 15 16 17

Huisregels maken Rechten en plichten Kinderrechtenkaartspel Klassieke spelvormen Speurtocht Stellingen en dilemma’s

3.2 Onderzoek: rechten onderzoeken 18 19 20 21

Het staat in de krant Luisterend oor Fotoreportage over spelen Leven met een handicap

3.3 Realisatie: rechten in praktijk brengen 22 23 24 25 26 27

Nationale Straatspeeldag Meepraten over verkeersplannen Kinderpersbureau Ik zou wel eens willen weten ... Kinderacties: Sponsor-actie | Kidzwise Rechten realiseren: Kookclub | Kunstproject | Vrijetijdsmarkt | Kidsgids

3.4 Presentatie: rechten laten zien

H EBT RECHT

Sketch | In de krant Rondleiding | Rap of lied | Videoclip Affiche | Informatiepanelen | Website Gedichten | Vuile en schone was | Prijsvraag Buurtfeest of festival

OM TE SP

ELEN

JE

28 29 30 31 32

4 Info: materialen en websites 34 35

Materialen Websites

5 Toelichting kinderrechten 36

Basis | Zorg | Participatie | Bescherming | Extra zorg

Voorwoord

Het Verdrag inzake de Rechten van het Kind wordt steeds vaker aangehaald om het belang van voorzieningen en activiteiten voor kinderen en jongeren te legitimeren. Het verdrag is opgesteld om de belangen van kinderen en jongeren in de samenleving te verdedigen. Ook voor het jeugdwerk1 heeft het Verdrag betekenis. Kinderen, tieners en jongeren 2 staan immers centraal in het jeugdwerk. Veel uitgangspunten van het jeugdwerk zijn terug te vinden in het kinderrechtenverdrag. Daarmee biedt het verdrag zowel een inspiratiebron voor de programmering, als een juridisch ondersteunend kader voor het jeugdwerk zelf. Deze brochure biedt kinder-, tiener- en jongerenwerkers (vrijwilligers en professionals) informatie over de inhoud van het kinderrechtenverdrag en de betekenis die het heeft voor het jeugdwerk. Daarnaast zijn suggesties opgenomen voor activiteiten rond het thema kinderrechten in het jeugdwerk. Veel activiteiten zijn ook geschikt voor het onderwijs en de buitenschoolse opvang. Kinderrechten in de praktijk brengen betekent aansluiten op behoeften van kinderen en jongeren zelf. Dit vormt de basis van de methodiek van het jeugdwerk. Deze uitgave gaat niet in op de methodiek van kinderparticipatie. Vormen voor kinder- en jongerenparticipatie zijn in andere publicaties beschreven. Deze zijn o.a. te vinden via de website: www.jeugdwelzijnswerk.nl. Ter voorbereiding van deze uitgave is onderzocht hoe kinder- en jongerenwerkers in Nederland werken met het thema kinderrechten en is gevraagd waaraan jeugdwerkers behoefte hebben. Daarbij kwam naar voren dat er behoefte is aan een Kinderrechtenideeënboekje en aan direct bruikbaar spelmateriaal. Daarom is tegelijk met deze brochure een kinderrechtenkaartspel (zie pagina 14 en 34) ontwikkeld. Meer voorbeelden van activiteiten zijn opgenomen in de databank: www.jeugdwelzijnswerk.nl. Vanaf deze site en vanaf www. kinderrechten.nl is ook deze brochure te downloaden. 1 De term jeugdwerk gebruiken we

Wanneer je nieuwe tips en voorbeelden hebt van werkvormen en activitei-

hier als aanduiding voor alle activiteiten die gericht zijn op (groepen) kinderen en jongeren van circa 4 t/m 18 jaar en die plaatsvinden in de vrije tijd van de kinderen: kinderwerk, tienerwerk, Brede School, kerkelijk jeugdwerk, Scouting, sociaal cultureel werk etc.

ten, kun je die via [email protected] aan ons doorgeven.

2 Omwille van de leesbaarheid gebruiken we de term ‘kinderen’ voor alle jeugdigen t/m 18 jaar.

Wij bedanken iedereen die heeft meegewerkt aan deze brochure. Wij hopen dat deze uitgave ‘Met RECHT spelen’ inspiratie geeft aan vrijwilligers en professionals die met kinderen en jongeren werken en dat de kinderrechten een vast referentiepunt worden voor het jeugdwerk. Namens de werkgroep van het Kinderrechtencollectief, Pauline van der Loo [ Kinderrechtencollectief ] Froukje Hajer [ Jantje Beton ]

1 4

De rechten van het kind

In 1989 zijn de rechten van alle kinderen in de wereld vastgelegd in een verdrag. In dat jaar namen de Verenigde Naties het Verdrag inzake de Rechten van het Kind aan. Bijna alle landen ter wereld – inclusief Nederland – hebben het verdrag geratificeerd, of zijn partij bij het Verdrag.

Het kinderrechtenverdrag geldt voor alle kinderen van 0 tot 18 jaar en bevat 54 artikelen. Voor dagelijks gebruik zijn twee basisregels geselecteerd, plus zestien hoofdregels. De kinderrechten gaan over alle aspecten van het kinderleven. Er zijn zorg-voor-me-rechten, blijf-van-me-af-rechten, ik-heb-een-mening-rechten en ik-heb-extra-zorg-nodig-rechten. Aan deze hoofdrechten gaan twee basisrechten vooraf: alle kinderen hebben recht op zorg en liefde en alle kinderen hebben gelijke rechten. Een toelichting op de hoofdregels staat op pagina 36. De complete tekst van het kinderrechtenverdrag kun je vinden op: www.kinderrechten.nl en op www.defenceforchildren.nl

Daarmee beloven zij dat ze de rechten van het kind zullen naleven.

RECHTEN

basisrechten

van

alle kinderen hebben recht

alle kinderen

op zorg en liefde

hebben dezelfde rechten

zorg-voor-me recht op

recht op

recht op

recht

genoeg en gezond eten

scholing

gezondheidszorg

om te spelen

bescherming tegen

bescherming tegen

bescherming tegen

bescherming tegen

kinderarbeid

kindermishandeling

oorlog en geweld

seksueel misbruik

blijf-van-me-af

ik-heb-een-mening recht op

recht op

recht op zelf kiezen

recht op

een eigen mening

een eigen geloof

voor een vereniging

informatie

extra aandacht voor

extra aandacht voor

extra aandacht voor

extra aandacht voor

kinderen

kinderen die

kinderen

kinderen in

zonder ouders

vluchteling zijn

met een handicap

problemen met de politie

ik-heb-extra-zorg-nodig

De Nederlandse overheid is verplicht om kinderen te informeren over het kinderrechtenverdrag. Dit kan ze doen via de media, via het onderwijs, maar ook via het jeugdwerk!

Kinderen hebben rechten!

Internationale spelregels Ieder land heeft de rechten en plichten van zijn burgers vastgelegd in wetten. Het zijn de spelregels die mensen onderling hebben afgesproken: ‘zo horen we met elkaar om te gaan’. Mensen of organisaties die zich niet aan de wetten houden, kunnen daarvoor worden gestraft. Ook internationaal zijn er rechten en plichten vastgelegd in verdragen. Landen die deze verdragen ondertekenen, beloven daarmee dat ze de bepalingen zullen naleven. De landen die het Verdrag van de Rechten van het Kind hebben ondertekend moeten iedere vijf jaar aan de Verenigde Naties rapporteren hoe het er in hun land voor staat met de rechten van het kind. Een speciaal comité van de Verenigde Naties, gevestigd in Geneve, beoordeelt of het land het goed doet en geeft aanbevelingen voor verbeteringen. De Verenigde Naties hebben maar heel beperkte middelen om landen te straffen die zich niet aan de afspraken houden. In de landen zelf kan het verdrag echter wel gaan werken als toetssteen voor het regeringsbeleid en de wetgeving.

Erkenning In Nederland speelt het kinderrechtenverdrag op verschillende manieren een rol. Ten eerste begint het verdrag in de rechtspraak langzamerhand erkenning te krijgen. De verwachting is dat juristen er in rechtszaken steeds vaker een beroep op zullen gaan doen. Ten tweede heeft het verdrag een pedagogische boodschap aan alle volwassenen: ‘Bij alle maatregelen betreffende kinderen (...) vormen de belangen van het kind de eerste overweging.’ Ten derde betekent het verdrag voor kinderen de erkenning dat ze individuen zijn waar de samenleving rekening mee dient te houden. Ten slotte is het kinderrechtenverdrag een politiek instrument: het vormt de basis voor het jeugdbeleid in Nederland. De teksten in het verdrag gaan vooral over de verplichtingen die de overheid heeft ten opzichte van kinderen.

...

“Sociologisch onderzoek heeft aangetoond dat lidmaatschap van een vereniging een positieve invloed kan hebben op de ontwikkeling tot democratisch burger. (...) Wie tijdens zijn jeugd deel uitmaakte van een vereniging heeft meer kans om ook later een actieve, betrokken burger te blijven. Jeugdbewegingen hebben dus een belangrijke taak te vervullen. Instrumenten waarop ze daarbij kunnen steunen zijn het kinderrechtenverdrag en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. (...) Om een kindvriendelijk klimaat te scheppen, is het van wezenlijk belang dat de jeugdleiders zelf de kinderrechten kennen en toepassen.” [ Sabine De Meulder, Kinderrechten en het jeugdwerk: meer dan loze woorden ]

Plichten Rechten werken natuurlijk alleen als er ook plichten tegenover staan. De overheid heeft bijvoorbeeld de plicht om te zorgen voor goed onderwijs, goede gezondheidszorg en ruimte om te spelen. Ook moet ze kinderen beschermen tegen arbeid, geweld en discriminatie. Ouders en andere volwassenen hebben de plicht om kinderen naar school te sturen, gezond te eten te geven en te laten spelen. Ze mogen hun kind niet laten werken en niet mishandelen en ze moeten het de vrijheid geven om te geloven en te zeggen wat het wil en vindt. Maar ook kinderen zelf hebben plichten: ze moeten naar school en ze mogen andere kinderen niet pesten, slaan of discrimineren. Ook moeten ze de mening en het geloof van andere kinderen respecteren.

Uitdaging voor het jeugdwerk Voor het jeugdwerk vormen de rechten van het kind een geweldige steun in de rug. Tegelijkertijd zijn de kinderrechten een uitstekend ijkpunt voor de eigen werkwijze en een bron van inspiratie bij de programmering van activiteiten.

5

2 6

Jeugdwerk en kinderrechten

Het kind staat centraal in zowel het kinderrechtenverdrag als het jeugdwerk. Aandacht besteden aan de rechten van

alle kinderen hebben recht op zorg en liefde

alle kinderen hebben dezelfde rechten

t Het jeugdwerk biedt kinderen een plek waar ze graag komen en altijd terecht (moeten) kunnen. Een plek die veilig is, waar de kinderen centraal staan en waar zij door volwassenen serieus en met respect worden behandeld.

t Het jeugdwerk is er voor alle kinderen. En het geeft bijzondere aandacht aan kinderen die het niet zo hebben getroffen in het leven, die minder makkelijk toegang hebben tot vrijetijdsvoorzieningen of die buiten de boot dreigen te vallen.

het kind betekent voor jeugdwerkers in de eerste plaats: zelf die rechten naleven in de dagelijkse omgang met kinderen. De basisprincipes van de kinderrechten vormen immers ook de basis van het jeugdwerk.

31

artikel

1. De Staten die partij zijn, erkennen het recht van het kind op rust en vrije tijd, op deelneming aan spel en recreatieve bezigheden passend bij de leeftijd van het kind, en op vrije deelneming aan het culturele en artistieke leven. ...

“In de Westerse landen die met kinderrechten bezig zijn, is participatie HET thema. Volwassenen hebben de neiging om dit te vertalen in formele vormen, zoals een kindergemeenteraad. Voor kinderen betekent participatie echter vooral: betrokkenheid, erbij horen, verbondenheid met de samenleving.” [ Jan van Gils, Kind en Samenleving België ]

... “Jeugdwerk neemt de belangen van kinderen als uitgangspunt. De belangrijkste doelen zijn samen te vatten met de begrippen: veiligheid, ontspanning, ontmoeting, ontwikkeling, bewustwording en saamhorigheid”. [ Froukje Hajer, Programmeren in het kinderwerk ]

2. De Staten die partij zijn, eerbiedigen het recht van het kind volledig deel te nemen aan het culturele en artistieke leven, bevorderen de verwezenlijking van dit recht, en stimuleren het bieden van passende en voor ieder gelijke kansen op culturele, artistieke en recreatieve bezigheden en vrijetijdsbesteding.

Het Jeugdwerk biedt mogelijkheden om met thema’s rond kinderrechten spelenderwijs ervaringen op te doen. Het Jeugdwerk brengt Kinderrechten in de praktijk.

Vier van de zestien hoofdrechten doen een rechtstreeks appèl op het jeugdwerk. In de kern van de zaak gaat het hierbij

j;lkfjh Kinderrechten: centraal in het Jeugdwerk

ieder kind heeft recht op spelen en vrije tijd

kinderen hebben recht op een eigen mening

7

om het recht op participatie, in de zin van ‘betrokkenheid bij de samenleving’. Het jeugdwerk biedt kinderen maatschappelijke oefenruimte.

t Het jeugdwerk geeft kinderen volop de gelegenheid om te spelen en hun vrije tijd op een ontspannen en ook zinvolle manier in te vullen.

Samengevat zou je kunnen zeggen dat het jeugdwerk een soort kinderombudsfunctie op wijkniveau heeft. Jeugdwerkers zijn mensen die een open oor en een open hart hebben voor het wel en wee van kinderen. Die weten wat kinderen bezig houdt, die kinderen op weg helpen als ze vragen of problemen

kinderen mogen zelf kiezen voor een vereniging t Het jeugdwerk biedt kinderen een ontmoetingsplek, waar ze in vrijheid om kunnen gaan met andere kinderen.

hebben en in actie komen als de belangen van kinderen in de knel raken.

kinderen hebben recht op vorming

t Het jeugdwerk biedt kinderen de ruimte om zich te uiten, vraagt naar hun mening, luistert naar hun wensen en ideeën en betrekt ze bij de activiteiten. Als dat nodig is, ondersteunt het jeugdwerk kinderen om met hun mening naar buiten te treden.

kinderen hebben recht op informatie t Het jeugdwerk staat open voor de vragen van kinderen en helpt hen bij het zoeken naar antwoorden. Ook zorgt het jeugdwerk er mede voor dat kinderen op de hoogte zijn van hun rechten.

TiP ! Voor meer informatie over het kinder-, tieneren jongerenwerk: www.jeugdwelzijnswerk.nl

foto: Klaas Fopma / Jantje Beton

t Het jeugdwerk biedt kinderen mogelijkheden om spelenderwijs te ontdekken en ervaringen op te doen.

hlhjkl jk;lkfj Kinderrechten als toetssteen in het jeugdwerk

Zorg en aandacht

Voor het jeugdwerk is dus een belang rijke taak weggelegd bij de realisatie van een aantal rechten van het kind. In je werk met de kinderen breng je de rechten van het kind in praktijk. Dat vraagt om regelmatige bezinning op de wijze waarop je met kinderen omgaat. Het Verdrag inzake de Rechten van het Kind biedt jeugdwerkers een kader voor visie en beleidsontwikkeling.

•

Wat weet je eigenlijk van de kinderen waarmee je werkt? Waar wonen ze? Hoe is het thuis? Ken je hun ouders? Hebben ze broertjes, zusjes, vriendjes? Kunnen ze buiten spelen? Waar spelen ze dan? Welke spelletjes doen ze? Naar welke tv-programma’s kijken ze? Wie zijn hun helden? Waar zijn ze bang voor? Hoe ga je om met kinderen die onverwacht wegblijven. Merk je dat op? Wil je weten hoe het komt of niet? Wat doe je als je vermoedt dat een kind echt in moeilijkheden is? Wacht je af of probeer je een gesprek aan te gaan? Hoe ver ga je in je bemoeienis? Wie zijn de partners met wie je de signalen kunt bespreken? Kom je er later nog eens op terug of niet?

• •

Gelijkheid

•

Hoe zorg je dat alle kinderen aan bod komen? Hoe haal je een teruggetrokken kind in de groep? Hoe zorg je dat een druktemaker niet de hele groep overheerst? Bereik je alle bevolkingsgroepen met je activiteiten? Sluit het programma aan op de uiteenlopende achtergronden van de kinderen of bepaalt één groep door cultuur en muziekkeuze wie er welkom is en wie niet? Speel je in op de verschillen die er zijn tussen kinderen? Bied je keuzemogelijkheden, of vind je dat ze allemaal hetzelfde moeten doen?

•

•

foto’s: Froukje Hajer

8

Wat je ook doet . . .

. . . zorg dat het kind centraal staat en niet de activiteit op zich.

k;ljfkj Kinderrechten als toetssteen in het jeugdwerk

TiP ! Als je gaat werken met kinderrechten is het verstandig om de ouders te informeren over het thema en het hoe en waarom van je activiteiten. Dan zijn ouders niet onaangenaam verrast als hun kinderen thuiskomen met het verhaal dat ze niet hoeven te helpen bij de afwas, omdat ze recht hebben op bescherming tegen kinderarbeid.

Vrije tijd

•

Kinderen willen zelf kunnen bepalen hoe ze hun vrije tijd invullen. Wat betekent het voor jouw werkwijze dat je kinderen begeleidt in hun vrije tijd? Wat is voor jou het essentiële verschil met school? Probeer je kinderen te verleiden om eens iets nieuws te proberen, of wacht je af tot ze er zelf om vragen? De belangen van het kind staan centraal, maar in de praktijk levert dat veel dilemma’s op. Mogen kinderen in een boom klimmen? Mogen ze alleen op stap door de wijk? Waar ligt de grens tussen uitdagend en gevaarlijk?

• •

Participatie

•

Hoe stel je het programma samen? Betrek je de kinderen daarbij? Zo ja, hoe doe je dat? Zo niet, waarom niet? Kinderen weten dat regels en afspraken nodig zijn. Hebben zij invloed op de regels die gelden bij jouw instelling? Betrek je de kinderen bij de programmering en uitvoering van je activiteiten? Hoe reageren de kinderen op je activiteiten? Wat doe je als ze het niet leuk vinden? Zet je dan je programma door of pas je het aan? Hoe doe je dat? Wat voor effect heeft dat? Wat doe je als kinderen opgewonden binnen komen met een verhaal? Heb je daar tijd en aandacht voor? Haak je in op het onderwerp? Wat doe je als de belangen van de kinderen in de wijk in het geding zijn? Als de speeltuin wordt gesloten, het trapveld vol hondenpoep ligt of de kinderen niet mogen voetballen van de buurman? Vind je dat je daarin een taak hebt? Wacht je tot de kinderen er mee komen of neem je zelf het initiatief?

•

•

•

Ontmoetingsplek •

•

...

“Eigenlijk ben je als kinderwerker continu bezig om de kinderrechten in praktijk te brengen, zonder dat je dat zo hoeft te benoemen.” [ kinderwerker ]

Hoe ga je om met onverdraagzaamheid en agressie tussen kinderen? Vind je het een probleem als kinderen steeds met dezelfde vriendjes en vriendinnetjes spelen? Wat doe je als een kind wordt buitengesloten? Wat doe je als een kind graag wil komen, maar de ouders vinden het niet goed of willen er niet voor betalen?

•

TiP ! Het boekje: ‘Uitdaging en veiligheid’ van de Nationale Speelraad biedt volop discussiemateriaal over veiligheidsdilemma’s bij het spelen.

Levensecht leren

•

Hoe zorg je dat kinderen op onderzoek uit kunnen gaan en grenzen kunnen verkennen en ervaringen op kunnen doen? Bied je ze een uitdagende omgeving waarin ze zelfstandig aan de slag kunnen?

•

Informatie

•

Hoe ga je om met de vele vragen die kinderen stellen? Hoor je die vragen eigenlijk wel? Probeer je antwoord te geven of vind je het eigenlijk maar lastig? Help je de kinderen bij het vinden van informatie?

9

3 10

Aan de slag met RECHTspelen

Het zelf naleven en realiseren van de

Als incidentele activiteit

kinderrechten is zonder twijfel de belangrijkste bijdrage die het jeugdwerk kan leveren aan de realisatie van de rechten van het kind. Je laat kinderen ervaren wat gelijkwaardigheid is, en wat het betekent om recht te hebben op een eigen mening, op informatie en op spelen. Kinderrechten worden in het jeugdwerk in de praktijk gebracht zonder dat dat expliciet hoeft te worden benoemd. Met kinderen vanaf 8 á 9 jaar kun je ook gericht aandacht besteden aan thema’s rond de rechten van het kind. Uiteraard moeten de medewerkers

Op een gewone activiteitenmiddag (bijvoorbeeld een instuif) kun je kinderen kort laten kennismaken met de rechten van het kind. Hiervoor zijn vooral de werkvormen in paragraaf 3.1 geschikt, eventueel gecombineerd met werkvormen in paragraaf 3.4. Een andere mogelijkheid is om met zo’n ‘losse’ groep te werken aan de realisatie van kinderrechten, zonder dat expliciet zo te benoemen. In paragraaf 3.3 staan voorbeelden van werkvormen die hiervoor geschikt zijn.

Inspelen op de actualiteit Er zijn doorlopend gebeurtenissen die direct of indirect raken aan de rechten van het kind. De gemeente wil een speelplek volbouwen met huizen of sluiten omdat het te gevaarlijk of te vervuild is. Er komt een kind met een handicap in de groep. Of er is opschudding bij de kinderen omdat er zo wordt gepest op school. Ook het wereldnieuws kan kinderen raken. Je kunt hierop inhaken en zo op een heel natuurlijke wijze aandacht besteden aan de kinderrechten. In paragraaf 3.2 en 3.3 staan voorbeelden van manieren waarop je met de kinderen op onderzoek kunt gaan en in actie kunt komen.

zich van tevoren goed inwerken op het thema. Er zijn allerlei manieren waarop je met kinderrechten aan de slag kunt gaan.

Als onderdeel van een thema Wanneer je met een groep kinderen werkt rond een thema, kan het relevant zijn dit in het kader van de rechten van het kind te doen. Denk bijvoorbeeld aan een kookclub (recht op genoeg en gezond eten) of een kinderkunstproject (recht op deelname aan cultuur).

Aansluiten bij schoolprogramma’s Op school maken kinderen kennis met veel nieuwe onderwerpen. Ze hebben een themaweek over verkeer, zien op de school-tv een reportage over gehandicapte kinderen of doen mee aan een sponsoractie voor een kindertehuis in Afrika. Allemaal thema’s die kinderen aanspreken. Zorg dat je op de hoogte bent van het programma van de school en bekijk of je wellicht activiteiten hierop kunt laten aansluiten. In het kader van de Brede School en de verlengde schooldag werken veel scholen samen met het jeugdwerk. Meer informatie hierover vind je op de website: www.bredeschoolnizw.nl. Houd er overigens ook rekening mee dat de kinderen in hun vrije tijd misschien juist even iets anders willen doen.

Activiteiten rond kinderrechten in het jeugdwerk

In een Kinderrechtenclub

Activiteiten

Als de eerste kennismaking met de rechten van het kind smaakt naar meer, kun je er een apart project van maken en kinderen gericht werven voor een kinderrechtenclub. Je kunt dan met een vaste groep kinderen gedurende wat langere tijd bezig zijn met kinderrechten en wat dieper op onderwerpen ingaan. Daarbij kunnen ook zwaardere thema’s aan de orde komen, zoals honger, armoede, kinderarbeid, mishandeling, seksueel misbruik of scheiding van ouders. Wees voorbereid op vragen en verhalen daarover en ga zorgvuldig om met persoonlijke ontboezemingen van kinderen. Voor een kinderrechtenclub zijn alle activiteiten geschikt die in hoofdstuk 3 aan de orde komen. Als je de paragrafen volgt, heb je meteen een logische opbouw van je programma: kennismaken, onderzoeken, realiseren en presenteren.

3 .1 Kennismaking

Met een festival In plaats van het organiseren van meerdere kleine kinderrechtenactiviteiten, kun je er ook voor kiezen om als afsluiting van een aantal activiteiten in één keer groot uit te pakken. Hierdoor kun je in één keer veel kinderen kennis laten maken met de rechten van het kind. Met een mix van feest en speelse educatieve activiteiten kunnen veel ouders en kinderen worden bereikt. Allerlei activiteiten uit deze brochure ‘Met RECHT spelen’ zijn bruikbaar voor een festival rond kinderrechten.

. Huisregels maken . Rechten en plichten . Kinderrechtenkaartspel . Klassieke spelvormen . Speurtocht . Stellingen en dilemma’s

3 . 2 Onderzoek

. Het staat in de krant . Luisterend oor . Fotoreportage over spelen . Leven met een handicap

3 . 3 Realisatie

. Nationale Straatspeeldag . Meepraten over verkeersplannen . Kinderpersbureau . Ik zou wel eens willen weten ... . Rechten realiseren

3 . 4 Presentatie

foto: Kitty Verstegen

. Sketch . In de krant . Rondleiding . Rap of lied . Videoclip . Affiche . Informatiepanelen . Website . Gedichten . Vuile en schone was . Prijsvraag . Buurtfeest of festival

11

3.1

Huisregels maken

t Verzamel samen met de kinderen voorbeelden van regels die gelden in situaties die ze kennen. Gelden bij iedereen thuis dezelfde regels? En op school? Welke regels zijn er in het verkeer? Wie stelt die regels vast? Hoe weet je welke regels er gelden? Wat gebeurt er als jij of anderen Overal waar mensen met elkaar omgaan, zich niet aan de regels houden? En hoe heb je regels nodig. Dat geldt in het klein proberen andere mensen dan om zo iemand tot de orde te roepen? (thuis, op school en als je samen speelt), Vraag welke regels er in deze groep in het groot (het verkeer, de politiek, het gelden. Maak een lijst en bespreek die. Is de lijst volledig? Is iedereen het eens bedrijfsleven) en in het heel groot (tusmet deze regels? Moeten er regels weg, sen landen onderling). In al die situaties of juist bij? Laat de kinderen de uiteindezie je steeds dezelfde soort regels teruglijke lijst uittypen en ophangen. komen: regels die bepalen waar iedereen Gebruik deze regels en stel ze samen met recht op heeft, regels die bepalen wat wel de kinderen af en toe bij. Je kunt ook samen regels maken voor iets dat speelt in en wat niet mag en regels die bepalen de groep: regels om te zorgen dat er geen hoe je prettig met elkaar kunt omgaan. ruzie meer wordt gemaakt of regels om te zorgen dat de kinderen beter buiten kunKinderen kunnen heel goed zelf regels nen spelen. opstellen voor hun groep. Je kunt de regels ook op een poster En passant krijgen ze zo in de gaten wat zetten. Laat vervolgens alle kinderen de regels (en dus ook wetten en rechten) in afspraken ondertekenen. Hang deze poster op een centrale plaats. wezen zijn: afspraken tussen mensen. Als het zo uitkomt kun je ten slotte ook iets vertellen over de regels (wetten) DOEL die gelden in heel Nederland en over de t Kinderen leren wat regels (en dus ook kinderrechten die wereldwijd gelden voor rechten en wetten) zijn. t Samen met de kinderen de huisregels alle kinderen. van de groep vaststellen.

Kennismaking

12

Rechten leren kennen

•

De rechten zijn abstract beschreven in het verdrag. Het is voor kinderen lastig om de betekenis van de kinderrechten te doorgronden in relatie tot het leven van alledag. In deze paragraaf vind je

•

een aantal werkvormen om samen met kinderen kennis te maken met de

•

rechten van het kind.

... “De kinderen vonden het erg leuk om

DOELGROEP circa 8 t/m 15 jaar (in een vaste groep)

TIJD – 1 tot 1,5 uur MATERIAAL r Flap-over of schoolbord r Pen en papier of tekstverwerker

zelf regels te maken en waren verrast over het feit dat hun mening telde en dat ze zelf mochten bepalen hoe het er aan toegaat in hun groep.” [ kinderwerkster ]

Winkel Thuis

TiP ! Let bij het opstellen van regels op, dat je zoveel mogelijk het gewenste gedrag benoemt.Probeer omschrijvingen als verboden en wat je allemaal niet mag te vermijden!

ool Op sch

Verkeer je of Spelen • Mankedlw agen in

• Samen ontbijten. Op tijd komen. • Wie als • eerste zes n • Iedereen ruimt z’n Je jas ophangek. go oit mag eigen rommel op • apsto beginnen. . aan de k • Om de beurt je Rekening • Ebtueitnednodee klas. •ho afwassen. uden met nderen die • Je schoenen uitdoen Je vinger opstteken joking er zijn • als je iets wil voor je naar binn dan jij. en gaat.

3.1 Kennismaking met de rechten van het kind

zeggen.

w gebruiken. achten •W op je beurta. bij de kass

• Amlleeesnweeamt jet betalen.

• Stoppen voor rood licht.

• Rechts heeft voorrang.

• Op het zebrapad

hebben voetganger s voorrang.

• Je mag met de fiets alleen op de straat fietsen.

Rechten en plichten

t Maak aparte kaartjes waarop een aantal rechten en bijbehorende plichten staan. Zorg dat de rechten-kaartjes een andere kleur hebben dan de plichten-kaartjes. Maak net zoveel kaartjes als er kinderen zijn. Vertel ter introductie kort iets over rechten en plichten. Geef ieder kind één kaartje.

• •

Rechten werken alleen als er ook plichten tegenover staan. Dat geldt ook voor kin-

•

•

Vraag de kinderen om hun tekst te vergelijken met de teksten op anders gekleurde kaartjes. Als ze vinden dat de teksten bij elkaar passen, blijven ze bij elkaar. Ga door tot iedereen een partner heeft gevonden. Hang de kaartjes die bij elkaar horen met wasknijpers aan een draad en bespreek het resultaat.

•

derrechten. Plichten voor ouders, voor de overheid, maar ook voor de kinderen zelf.

13

DOEL ALLEEN

t Kinderen ontdekken dat bij rechten altijd ook plichten horen

B

E

JE

TIJD – Voorbereiding leiding: 0,5 uur Uitvoering: 0,5 uur

NT

circa 10 t/m 15 jaar

TiP ! Het vormen van duo’s op deze manier kan ook een handige voorbereiding zijn op een volgende activiteit. (zie 3.2 en 3.3)

NIET

DOELGROEP

H DEREN O P D E W E REL D , O U D R E K EN I N G ME T A N

MATERIAAL r Pen, papier in twee kleuren, schaar, touw en knijpers

Rechten

Plichten

R

Iedereen is gelijk

P

Je mag niet discrimineren

R

Je hebt recht op zorg en liefde

P

Volwassenen moeten je beschermen

R

Je hebt recht op genoeg en gezond eten

P

Je moet zorgvuldig omgaan met voedsel

R

Je hebt recht op onderwijs

P

Je moet naar school

R

Je hebt recht op gezondheidszorg

P

Dokters moeten je behandelen

R

Je hebt recht om te spelen

P

Gemeenten moeten zorgen voor speelruimte

R

Je hoeft niet te werken

P

Bedrijven en ouders mogen kinderen niet laten werken

R

Je mag niet worden mishandeld

P

Je mag een ander niet slaan of pesten

R

Je hebt recht op je eigen mening

P

Je moet naar anderen luisteren

R

Je hebt recht op je eigen geloof

P

Je moet het geloof van anderen respecteren

3.1 Kennismaking met de rechten van het kind

Kinderrechtenkaartspel Het Kinderrechtenkaartspel biedt talloze mogelijkheden om de rechten van het kind te leren kennen. 14

Het spel bestaat uit drie series kaarten. Bij het spel vind je uitgebreide instructies. Hier geven we je alvast een voorproefje van activiteiten die je met het

Spel 1

Spel 2

Neprechten | echte rechten

Weet-, denk- en doevragen

Voor veel kinderen in Nederland zijn de meeste kinderrechten eigenlijk heel vanzelfsprekend. Ze vinden vaak dat ze nog wel op meer dingen ‘recht’ hebben: op zakgeld, op een ijsje of op een leuke vakantie. Het kan daarom verhelderend zijn om naast de echte rechten van het kind een aantal neprechten te introduceren. In de eerste serie kaarten zitten kaarten met de pictogrammen van achttien echte en tien neprechten, met en zonder bijschrift. Met deze kaarten kun je verschillende spellen spelen:

De tweede serie kaarten in het kinderrechtenkaartspel bestaat uit kaarten met weet-, denk- en doevragen voor kinderen van verschillende leeftijden. De weetvragen kun je gebruiken bij een quiz. De denkvragen zijn een prima startpunt voor een pittige discussie. De doevragen zijn heel geschikt als onderwerp voor een toneelstuk, tekening of gedicht. Er zijn kaarten voor drie leeftijdsgroepen: niveau 1 > 8 tot 10 jaar niveau 2 > 11 tot 12 jaar niveau 3 > 13 tot 15 jaar

spel kunt uitvoeren.

• Leg de kaarten met echte en neprechten DOEL

t Kinderen op een speelse manier laten kennismaken met de rechten van het kind.

DOELGROEP spel 1 en 2: circa 8 t/m 15 jaar spel 3: tot 7 jaar

TIJD Voorbereiding voor leiding: 0,5 uur Uitvoering met kinderen: 0,5 tot 1,5 uur

M AT E R I A A L r Het Kinderrechtenkaartspel, (zie pagina 34 voor bestelwijze)

op tafel. De kinderen pakken om de beurt een kaart, zeggen of ze vinden dat ze daar echt recht op hebben en leggen uit waarom. Vraag of de andere kinderen het daarmee eens zijn. Maak twee stapels. Vertel na afloop over de rechten van het kind.

• Lees de tekst van een echt recht of een neprecht voor. Kinderen die vinden dat het hun recht is, gaan aan de ene kant van het lokaal staan, kinderen die vinden dat ze er geen recht op hebben, gaan aan de andere kant staan. De kinderen in de kleinste groep mogen hun standpunt uitleggen, daarna mogen de andere kinderen reageren en eventueel van mening/plek veranderen.

•

...

“Het werken met nep- en echte rechten geeft een mooie introductie op het thema.” [ kinderwerkster ]

De kinderen krijgen twee aan twee een kaart met een (echt) kinderrecht en bedenken een stilstaande scène (tableau vivant) die dat recht uitbeeldt. Ze laten de scènes aan elkaar zien en raden over en weer om welk kinderrecht het gaat.

•

TiP ! Met de kaarten kun je allerlei gezelschapsspelletjes doen: memory, zwarte pieten, kwartetten of puzzelen. De instructies hiervoor vind je bij het spel.

Lees de tekst van een van de echte rechten voor. Vraag of de kinderen wel eens (op school, op tv) hebben gehoord over kinderen waarvoor dit recht niet vanzelfsprekend is. In welk land woonden die kinderen? Wat was er aan de hand? Hoe zag het leven van die kinderen er uit? Wie zou er iets aan moeten doen?

3.1 Kennismaking met de rechten van het kind

Spel 3 Kinderrechten voor beginners De derde serie kaarten is speciaal gericht op kinderen tot 7 jaar. Vijf kinderrechten vormen het uitgangspunt. Bij ieder van deze rechten kunnen de kinderen de bijpassende plaatjes zoeken. Bij het recht op gezond voedsel horen bijvoorbeeld plaatjes van een brood, een appel, een ei, kaas en een glas drinken.

Klassieke spelvormen

Bekende gezelschaps- en tv-spellen kun je ombouwen tot kinderrechtenspel. Denk bijvoorbeeld aan ganzenbord, memory, een quiz, een rad van fortuin of een heuse talkshow. Het zelf maken van dergelijke spellen is een leuke activiteit. Als je de kinderen ook betrekt bij het verzinnen van de vragen, leren ze veel over hun rechten. Let op: het spelen van een spel en geza-

Levend ganzenbord

Memory

t Maken Een levensgroot ganzenbord-

Je kunt de kinderrechten ook verwerken in een memoryspel. Vraag de kinderen om zelf pictogrammen te ontwerpen van de belangrijkste kinderrechten of gebruik de bestaande pictogrammen. Leuk om te spelen in een verloren kwartiertje. Geen zin of tijd om zelf een spel te maken? Ook met het kinderrechtenkaartspel (zie de pagina hiernaast) kun je memory spelen.

spel kun je maken met behulp van grote vellen geplastificeerd doek en watervaste stiften. Markeer circa twintig vakjes met een kleur of afbeelding en bedenk bij ieder vakje een positieve en een negatieve spelregel (twee vooruit / achteruit; nog eens gooien / een beurt overslaan; terug naar 10 / door naar 50). Bedenk – met de kinderen – bij ieder gekleurd vakje een aantal vragen over de kinderrechten. t Spelen De kinderen zijn zelf de pionnen. Een kind dat op een gemarkeerd vak terechtkomt, krijgt een vraag over kinderrechten. Bij een goed antwoord geldt de positieve spelregel (‘ga vier plaatsen vooruit’). En bij een fout antwoord geldt de negatieve regel (‘ga vier plaatsen terug’).

15

Rad van fortuin Een (zelfgemaakt) rad van fortuin heeft een aantal kleurvlakken. Iedere kleur staat voor een bepaalde categorie kinderrechtenrechten. Een kind draait aan het rad, krijgt een vraag uit de betreffende categorie en kan daarmee punten verdienen.

menlijk beantwoorden van de vragen en het uitvoeren van de opdrachten is belangrijker dan het winnen. Deze spelvormen zijn ook goed te foto: Inge Schepens (Kinder- en jongerenrechtswinkel, Nijmegen)

gebruiken bij een kinderrechtenfestival.

DOEL

t Kinderen op een speelse wijze laten kennismaken met hun rechten. D O E L G R O E P circa 9 tot 12 jaar TIJD Spel maken: 1 tot 2 uur Spel spelen: 0,5 tot 1 uur

M AT E R I A A L r Het Kinderrechtenkaartspel r Knutselmaterialen

TiP ! Verschillende spelvormen zijn uitgewerkt in het boek ‘Spel en beweging’: ISBN 90 73100 01 1 en in het BRES-spelenboek: ISBN 90 60765 06 0 Een blad met leuke ideeën voor activiteiten met kinderen en tieners is RUIF. (verschijnt 4 keer per jaar.) Zie: www.pjpartners.nl bij publicaties

Quiz

• Twee of meer quizkandidaten staan op het podium en nemen het tegen elkaar op. Laat twee andere kinderen samen de quizmasters zijn. Om de beurt stellen zij een vraag. Op een scorebord wordt de stand bijgehouden. Neem de ruimte om met de andere kinderen kort over de vragen en antwoorden te discussiëren.

•

3.1 Kennismaking met de rechten van het kind

...

“Kinderen vinden het leuk om na te spelen wat ze op tv zien. Ik heb met mijn groep de Oprah Winfrey Show nagespeeld, met als thema kinderrechten. Een kind stelde vragen aan een aantal andere kinderen. De rest was publiek en koos stelling voor een van de geïnterviewden. De discussie ging uiteindelijk over wat wel en wat geen kinderrechten zouden moeten zijn.” [ kinderwerker ]

Speurtocht

t Zet een speurtocht uit langs plekken en gebouwen die te maken kunnen hebben met kinderrechten. Het is leuk als de kinderen af en toe een gebouw binnen moeten gaan om het antwoord op een vraag te vinden. De kinderen doen de speurtocht lopend of op de fiets. Laat met jongere kinderen een begeleider meegaan. Bij elke plek kan de vraag: ‘Welk kinderrecht is van toepassing?’ worden gesteld.

•

In elk dorp en elke stad zijn plekken en gebouwen te vinden die voor kinderen van belang zijn en te maken hebben met 16

•

een of meer rechten van het kind. Een speurtocht kan kinderen langs zulke plekken voeren en ze er iets wijzer over maken.

Voorzieningen Bibliotheek

•

Controleer of de gebouwen tijdens de speurtocht geopend zijn. Informeer de baliemedewerkers over de komst van de kinderen. Sommige voorzieningen zijn niet direct in de buurt te vinden. Maar via internet kunnen de kinderen ook bijvoorbeeld de dichtsbijzijnde kinderrechtswinkel vinden. Na afloop kun je met z’n allen napraten en ervaringen uitwisselen. Ieder kind krijgt een prijsje.

• • • •

Hoeveel kost het lidmaatschap voor jou? Mag je hier naar binnen als je geen lid bent?

DOEL

t Kinderen laten kennismaken met de rechten van het kind, deze rechten concreet maken en tot leven brengen in hun eigen omgeving. t Kinderen laten zien op welke plekken ze terecht kunnen.

Wijkcentrum

Is er een prikbord met informatie voor kinderen? Welke activiteiten voor kinderen zijn hier?

Speelplek

Vind je dit een goede speelplek? Wat kan er verbeterd worden? Kunnen kinderen van 10 jaar en ouder hier ook spelen?

Groentewinkel

Welke groente is goedkoop en gezond? Is er ook onbespoten groente te koop?

Wereldwinkel

Uit welk land komt de koffie die ze hier verkopen? Verkopen ze hier spullen die door kinderen zijn gemaakt?

Gemeentehuis

Hoe heet de wethouder die over jeugdzaken gaat? Waar haal je een identiteitsbewijs en hoeveel kost dat?

Basisschool

Vanaf welke leeftijd moet je naar school? Zijn er ook activiteiten na schooltijd? Kun je na schooltijd op het schoolplein?

Rechtswinkel

Wanneer is de Kinderrechtswinkel open? Met welke vragen kun je hier terecht?

JIP

Wanneer is het Jongeren Informatie Punt, het JIP, geopend? Met welke vragen kun je hier terecht? Wat is de kindertelefoon?

DOELGROEP circa 8 t/m 15 jaar

TIJD Voorbereiding: 2 tot 3 uur Uitvoering: 1,5 tot 2 uur

M AT E R I A A L r Voor alle groepjes een routebeschrijving, een pen en een lijstje met de belangrijkste kinderrechten (bijvoorbeeld een kopie van het Wereldwetboek voor kinderen dat in het Startpakket Kinderrechten zit) r Voor alle kinderen een prijsje

TiP ! Het is ook leuk om de speurtocht samen met de kinderen voor te bereiden. Bedenk plekken, die bij de verschillende kinderrechten horen en daarbij de vragen. Als je dat in twee groepjes doet, kunnen de kinderen vervolgens elkaars speurtocht doen.

Jongeren Informatie Punt

Rechtbank

Zijn er aparte rechters voor kinderen? Waar kan een rechter kinderen mee helpen?

Politiebureau

Waarvoor kun je de hulp inroepen van de politie? Vanaf welke leeftijd kan iemand gearresteerd worden?

3.1 Kennismaking met de rechten van het kind

Stellingen & dilemma’s

Het recht van de één botst nog al eens met het recht van de ander. Aan de hand van stellingen of dilemma’s kun je daarover met kinderen snel in een boeiend gesprek raken. Je kunt in het begin gebruik maken van bestaande stellingen, maar zodra de kinderen in de gaten hebben hoe het werkt, zullen ze ook zelf met stellingen en dilemma’s komen. Hiermee zijn verschillende werkvormen mogelijk.

Stellingenspel

Rollenspel

t Schrijf een stelling op een bord of flap-

t Speel een dilemma uit in een rollenspel.

over en lees de tekst voor. Vraag of de kinderen die het eens zijn met de stelling aan de ene kant van de ruimte willen gaan staan en de kinderen die het er niet mee eens zijn aan de andere kant. Kinderen die het niet weten kunnen in het midden blijven staan. Vraag of de kleinste groep één argument wil geven. Vraag aan de andere groep om hierop te reageren. Laat vervolgens de grootste groep een argument noemen, waarop de kleinste groep weer kan reageren. Ga zo verder. Zorg dat verschillende kinderen aan het woord komen. Terwijl de discussie heen en weer gaat, kunnen kinderen van standpunt veranderen en dus overlopen naar de andere groep. Stop na een bepaalde tijd, of eerder als de discussie verslapt of zich herhaalt. Het is mooi als de kinderen het met elkaar eens worden, maar het is niet persé nodig. Vat de standpunten kort samen. Lees een volgende stelling voor.

Eén kind neemt de rol van spelend kind op zich, een ander de rol van buurmandie-wil-parkeren. Komen ze er samen uit? Je kunt er ook inspringtheater van maken. Dan zet je het spel op een gegeven moment stop, waarna je aan de toeschouwers vraagt of ze een betere oplossing weten. En zo ja, of ze die willen komen uitspelen op het toneel.

•

• • •

•

DOEL

t Kinderen kritisch leren nadenken over wat rechten eigenlijk zijn en hoe je eigen rechten zich verhouden tot die van een ander. t Kinderen laten oefenen in het geven van hun eigen mening. t Kinderen laten oefenen in het begrijpen van de mening van een ander.

DOELGROEP circa 10 t/m 15 jaar

T I J D – 1 tot 1,5 uur M AT E R I A L E N r Schoolbord of flap-over

•

Dilemma’s

•

17

Stellingen Kinderen hebben wel rechten, maar geen plichten. Helpen bij de afwas is kinderarbeid. Ik heb recht om te doen waar ik zin in heb. In een arm land hebben kinderen minder rechten. Alleen volwassenen weten wat goed is voor kinderen. Kinderen kunnen niet voor zichzelf zorgen.

Dilemma’s

t Verdeel de groep in tweeën en lees het eerste dilemma voor. Vraag aan de eerste groep om de ene kant van een dilemma te verdedigen: ‘ik heb het recht om buiten te spelen’. Aan de tweede groep vraag je om de andere kant te verdedigen: ‘de buurman heeft het recht om zijn auto in de straat te parkeren’, Laat de groepjes eerst zelf even discussiëren en argumenten bedenken vanuit de kant die ze moeten verdedigen. Dit is los van wat de kinderen er persoonlijk van vinden! Vraag dan of de groepjes om beurten hun belangrijkste argumenten willen vertellen. Vraag vervolgens wat ze vinden van elkaars argumenten en waarom. Probeer een oplossing te vinden die voor beide partijen bevredigend is.

•

Ik heb het recht om buiten te spelen,

maar...

de buurman heeft het recht om zijn auto in de straat te parkeren.

• •

•

TiP ! Vraag of de kinderen situaties die ze lastig vinden op een kaartje willen schrijven. Deze situaties kun je vervolgens – anoniem – bespreken.

• •

3.1 Kennismaking met de rechten van het kind

Ik moet naar school,

maar...

op school word ik steeds gepest en voel ik me niet welkom. Ik heb recht op mijn eigen mening,

maar...

soms vinden volwassenen dat ik niet mee mag praten omdat ik te jong ben. Ik wil liever geen vlees eten, dat vind ik zielig,

maar...

mijn moeder vindt het belangrijk dat ik vlees eet voor mijn gezondheid. Ik heb recht op deelname aan culturele activiteiten,

maar...

mijn ouders kunnen/willen het geld voor de gitaar en de les niet betalen.

3.2 Onderzoek

Het staat in de krant

Verzamelen t Vraag of de kinderen kranten of tijdschriften van thuis willen meenemen en zorg zelf ook voor een flinke stapel materiaal. Zoek met de kinderen naar berichten, foto’s en advertenties die te maken hebben met kinderrechten. Je kunt dit doen met lokale kranten, maar ook met landelijke dagbladen of kijk op het internet. Je kunt de artikelen, foto’s of alleen krantenkoppen uit laten knippen en vervolgens laten sorteren op onderwerp. Speelt het in Nederland of in andere landen? Welk kinderrecht is ermee gemoeid? De knipsels zijn verder te verwerken in een collage of te gebruiken als inspiratiebron voor een eigen krant, of een andere presentatievorm, die de rechten van het kind in de eigen wijk of in andere landen illustreren. Zie paragraaf 3.4 voor diverse presentatievormen. Bedenk samen met de kinderen de thema’s waaronder je de knipsels en foto’s zou kunnen rangschikken.

•

18

Rechten onderzoeken

Als je er oog voor hebt, staan de kranten vol berichten die te maken hebben met kinderrechten, in Nederland en in de rest van de wereld.

Ieder kind heeft in het

DOEL

dagelijks leven te maken

de kinderrechten in het leven van kinderen.

met de praktijk van de

t Kinderen inzicht geven in de betekenis van DOELGROEP

kinderrechten.

circa 10 t/m 15 jaar

Je kunt samen met de

T I J D – Voorbereiding leiding: 0,5 uur

kinderen een onderzoek

Uitvoering met kinderen: 1 tot 2 uur

doen naar kinderrechten

M AT E R I A A L r Recente lokale en landelijke kranten

in hun eigen leven. Maar je kunt ook onderzoeken hoe het staat met de

(en tijdschriften) r Pictogrammen kinderrechten r Schaar, lijm, grote vellen papier

•

•

•

TiP !

rechten van kinde-

Krantenberichten kun je ook als inspiratiebron gebruiken voor een toneelstuk of videoclip. Zie ook 3.4.

ren in andere landen. Deze werkvormen zijn vooral geschikt voor een vaste groep kinderen die

THEMA’S

wat langer met kinderrechten bezig is.

kinderarbeid gezond eten pesten kindermishandeling onderwijs

3.2 Onderzoek naar de rechten van het kind

knipsels / foto’s

• leeftijdsgrens in advertentie • foto van jong kind dat werkt • keurmerk kinderarbeid • wat is gezond eten voor kinderen? • te dikke – te dunne kinderen • kosten van gezond eten/diëten • weerbaarheidstrainingen • berichten kindertelefoon • omgaan met elkaar • zinloos geweld / huiselijk geweld • raad voor de kinderbescherming • brieven van kinderen • projecten op school / andere landen • speciale scholen • leerplicht

Luisterend oor

Veel kinder- en jongerentijdschriften hebben een brievenrubriek, waarin kinderen schrijven wat ze meemaken of met welk probleem ze zitten. Prima materiaal om met kinderen op een veilige manier te praten over hun dagelijkse dingen.

DOEL

t Kinderen kunnen zich – impliciet – uitspreken over hun problemen. t Kinderen leren zich in te leven in anderen. t Kinderen ervaren dat ze andere kinderen kunnen helpen. t Kinderen leren waar ze terecht kunnen met hun vragen.

Brief en antwoord

Info-kindertelefoon

t Vraag aan de kinderen of ze brieven van

t Vraag de kinderen informatie te zoeken

kinderen en jongeren willen verzamelen uit kranten en tijdschriften. Zorg daarbij ook zelf voor een voorraadje. Je kunt kinderen zelf ook brieven laten schrijven. Kies een brief uit en vraag wie zoiets ook wel eens heeft meegemaakt en wat diegene toen heeft gedaan. Of – iets veiliger – wie er iemand kent die zoiets wel eens heeft meegemaakt. Maak er een rollenspel van om te onderzoeken hoe je met deze situatie om kunt gaan. Bedenk tenslotte samen wat je aan de briefschrijver zou kunnen antwoorden, schrijf die brief en verstuur deze of zet deze op een speciale website!

op: www.kindertelefoon.nl Hoe werkt de kindertelefoon? De Kindertelefoon is iedere dag telefonisch bereikbaar tussen 14.00 en 20.00 uur:

•

•

•

Rollenspel

4

t Speel de kindertelefoon.

Bespreek eerst voor welke problemen je dit telefoonnummer wel of niet kunt bellen. Schrijf verschillende soorten problemen waarmee je kunt bellen op losse kaartjes. Wat moet een kindertelefoonmedewerker(ster) allemaal goed kunnen? Welke reacties kun je bedenken? Vraag wie als eerste de rol van de kindertelefoonmedewerker(ster) op zich wil nemen. Wissel deze rol na een aantal gesprekken. Laat de kinderen zelf kiezen welk kaartje ze als uitgangspunt willen nemen voor hun telefoongesprek.

• •

circa 10 t/m 15 jaar, in een vaste groep

T I J D – Voorbereiding leiding: 0,5 uur Uitvoering met kinderen: 1 à 2 uur

•

M AT E R I A A L r Recente tijdschriften voor tieners, VPRO-gidsen (Achterwerk). r Pen en papier

E M IE EE, BLIJF N T AAN DE KANT S

•

DO

Pesten mag niet! Ook tussen kinderen onderling geldt het ‘recht op bescherming tegen mishandeling’. Informatie over omgaan met pestgedrag kun je vinden op de website: www.pestweb.nl

•

Je kunt de Kindertelefoon ook met je mobiele telefoon bereiken. Hiervoor bel je een ander nummer en dit is niet gratis. Welk nummer bel je als je mobiel wil bellen? Wat kost dat? Je kunt ook chatten met de kindertelefoon. Op welke tijden? En hoe werkt dat?

•

DOELGROEP

TiP !

0800-0432 (gratis & anoniem)

3.2 Onderzoek naar de rechten van het kind

TA

AN

Een gesprek kan bijvoorbeeld zo verlopen: Tring tring ... Met de Kindertelefoon! ... Hallo, eh, met Liza, ik heb een probleem. Wij voetballen altijd op het plein, maar worden steeds weggestuurd door oudere jongens. He, wat vervelend voor jullie. Kun je er wat meer over vertellen? ... Nou, elke keer als we net begonnen zijn komen die jongens met hun brommers er doorheen rijden en zeggen stomme dingen. Stomme dingen? ... Ja, dat wij meisjes zijn en niet kunnen voetballen en trut enzo. En dat...

19

Fotoreportage over spelen In veel steden staat het recht op (buiten) spelen sterk onder druk. Kinderen hebben – spontaan of desgevraagd – heel wat te vertellen over leuke en stomme speelplekken, boze volwassenen, geparkeerde auto’s en hondenpoep. Met een camera kunnen kinderen hun ervaringen in beeld brengen.

DOEL

t Kinderen inzicht geven in de betekenis van de kinderrechten in hun eigen leven en omgeving.

DOELGROEP circa 9 t/m 15 jaar

T I J D – Voorbereiding leiding: 0,5 uur Uitvoering met kinderen: 2 x 1,5 uur

M AT E R I A A L r (Wegwerp)camera’s (één per drie à vier kinderen). r Eventueel grote vellen papier, lijm en schaar

t Begin met een kort (kring)gesprek over spelen in de buurt. Wie speelt er vaak buiten? Waar speel je dan? Wat doe je? Kun je overal spelen waar je wilt? Word je wel eens weggestuurd? Heb je last van het verkeer? Verdeel de kinderen in groepjes van drie of vier. Vraag aan ieder groepje om een lijstje te maken van dingen die ze willen fotograferen. Geef eventueel een paar suggesties. Geef ieder groepje een (wegwerp)camera en spreek af hoe laat ze weer terug zijn. Spreek de grenzen van het gebied waar je foto’s gaat maken duidelijk af. Laat begeleiders meelopen, of rondfietsen om te kijken of alles goed verloopt, afhankelijk van de buurt en de leeftijd van de kinderen. Laat de foto’s afdrukken en bekijk ze samen. Hoe vinden de kinderen dat het gesteld is met hun recht op spelen en vrijetijdsbesteding? Kunnen ze goed spelen in de buurt? Zo niet, wat is er mis en wat zou je daaraan kunnen doen? De foto’s zijn te verwerken in bijvoorbeeld een poster of tentoonstelling, maar kunnen ook inspiratie bieden voor een rondleiding, sketches of gedichten. Zie verder paragraaf 3.4.

•

•

•

Foto-onderwerpen

• Drie leuke speelplekken • Drie saaie of vervuilde speelplekken • Drie plekken voor oudere kinderen • Drie plekken die kinderen zelf leuk vinden om te spelen • Drie plekken die volwassenen goed vinden voor de kinderen

• Plekken waar altijd kinderen

te vinden zijn, die niet speciaal zijn ingericht als speelplek

• Drie gevaarlijke verkeerssituaties

waar kinderen vaak last van hebben

• Vijf plekken waar je leuke dingen

kunt doen in je vrije tijd (zwembad, winkelcentrum, bibliotheek, sportveld, speelplek, bos, ...)

•

• Vijf spelletjes die je uitsluitend

op straat kunt doen. Laat de kinderen die zelf in scene zetten.

9 TiP ! In een groep kinderen met verschillende culturele achtergronden kun je ook een reportage maken over spelletjes van kinderen uit andere culturen. Deze foto’s kun je bundelen in een Wereldspelenboek.

3.2 Onderzoek naar de rechten van het kind

foto: Froukje Hajer

20

Buitenspelen

Leven met een handicap Hoe is het om als kind te leven met een handicap? Hebben kinderen in de groep

Interview

Roefelen

In bijna elke gemeente is een belangenvereniging van gehandicapten te vinden. t Vraag of je met de kinderen op bezoek mag komen voor een interview. Bereid het bezoek goed voor, maar wees niet te benauwd voor ‘onbehoorlijke’ vragen. Veel mensen waarderen juist de directheid van kinderen.

Er zijn scholen, instituten en werkprojecten voor kinderen en volwassenen met een handicap. t Vraag of kinderen een dagje mogen meedraaien (zie pagina 25: Jantje BetonRoefeldag).

daar ervaring mee? Wat voor handicaps

Speelrondleiding

kun je allemaal hebben? Kun je buiten

Steeds meer speeltuinen zijn toegankelijk voor kinderen met een handicap. De gehandicaptenorganisatie in de gemeente weet of er in de buurt zo’n speeltuin is. t Vraag of kinderen met een handicap jullie een speelrondleiding willen geven. Maak de groep niet te groot en bespreek de excursie van tevoren goed door met de kinderen.

spelen als je in een rolstoel zit of blind bent? Kun je gewoon naar school? Word je vaak uitgelachen of gepest? Als dergelijke vragen leven in de groep, kun je samen op onderzoek uitgaan. Je kunt op allerlei manieren aan de slag met dit thema.

DOEL

t Kinderen laten kennismaken met het leven-met-een-handicap

DOELGROEP circa 9 t/m 15 jaar (in een vaste groep)

TIJD Afhankelijk van de gekozen activiteit, minimaal 1 tot 3 x 1,5 uur

M AT E R I A A L r Telefoon, gemeentegids r Verder afhankelijk van de gekozen

Erg leuk is het om een ervaringsmiddag te organiseren, waarin kinderen aan den lijve kunnen ondervinden hoe het is om te leven met een handicap. t Braille lezen mét en zonder blinddoek voor, je jas aantrekken met één hand, liplezen, limonade rondbrengen in een rolstoel, voetballen met één been. Vraag hiervoor de medewerking van de lokale gehandicaptenorganisatie. t Ga met een rolstoel de buurt in en laat onderzoeken welke gebouwen, stoepen en paaltjes gehandicapte kinderen in de weg staan (zie ook actie op pagina 26).

t Hoe zit het eigenlijk met de toegankelijkheid van jullie eigen groep? Zitten er kinderen met een handicap in de groep? Zo niet, hoe zou dat komen? Kun je het gebouw wel in als je in een rolstoel zit? Hoe zou het zijn als er een doof of blind kind in de groep zou zitten? Zijn kinderen met een handicap welkom in de groep? Wat is er nodig om ook kinderen met een handicap mee te laten doen?

21

Kans- en Kennisspel In ontwikkelingslanden hebben gehandicapte kinderen het vaak niet best. Soms schamen hun ouders zich voor hun kind. Er is lang niet altijd geld voor een rolstoel en er zijn vaak geen speciale scholen voor gehandicapte kinderen. t Bij het Lilianefonds kun je informatie en spelmateriaal aanvragen. Het Liliane Kans- en Kennisspel biedt bijvoorbeeld een speelse kennismaking met het dagelijks leven met een handicap.

foto: Mijntje van Kemenade

activiteit

Ervaringsmiddag

Toegankelijkheid

3.2 Onderzoek naar de rechten van het kind

3.3 Realisatie

In hun onderzoek naar de naleving van bepaalde kinderrechten kunnen kinderen van alles ontdekken. Bijvoorbeeld dat hun recht op spelen op de tocht staat. Of dat er geen plek is waar ze hun mening kunnen laten horen. Of dat er niemand is die met hen wil praten over wat hen bezighoudt. Dergelijke ontdek-

keren zij de doorgang voor auto’s, zodat de kinderen eindelijk zonder zorgen buiten kunnen spelen. Veel deelnemers grijpen de Straatspeeldag aan om bij hun gemeente aan te dringen op uitbreiding en verbetering van de speelruimte, een poepvrij speelveld of op vergroting van de verkeersveiligheid, zowel in woonbuurten als op de routes naar school en andere kindervoorzieningen.

zijn om samen in actie te

DOEL

komen en te proberen een tijk te brengen.

t Kinderen laten ervaren dat de straat ook van hen is. Aan volwassenen duidelijk maken dat kinderen ruimte nodig hebben om te spelen.

Opkomen voor kinderrech-

DOELGROEP

ten kan op veel manieren.

t De Straatspeeldag vindt meestal plaats

in mei of juni. Meld je groep of organisatie enkele maanden tevoren aan bij 3VO als deelnemer. Je ontvangt dan een handleiding met actiesuggesties. Jeugdwerkers die kinderen zelf een stem Kinderen hebben het recht om te spelen. willen geven tijdens de Straatspeeldag kunnen hun acties voorbereiden met Dat recht raakt in Nederland nogal eens behulp van Het Verkeersactieboek voor in de knel omdat veel straten het domein kinderen. zijn geworden van rijdende en stilstaande 3VO is de landelijke verkeersveiligheidsauto’s. Ieder jaar eisen duizenden ouders organisatie, die opkomt voor kwetsbare verkeersdeelnemers, zoals kinderen en en kinderen voor één dag de straat terug ouderen. Zie de website: www.3vo.nl. als speelterrein. Met dranghekken blokEr is een aparte ingang voor kinderen.

kingen kunnen aanleiding

kinderrecht echt in de prak-

Straatspelletjes

TiP ! Let er wel op, als je actie voor iets gaat voeren, dat de verwachtingen van de kinderen niet te hoog gespannen raken. Want actievoeren is één, je recht halen is nog heel iets anders en kan vaak lang duren. Bekijk dus goed of het past bij de kinderen waar je mee werkt.

circa 4 t/m 12 jaar

TIJD Voorbereiding leiding: 3 à 4 dagen (verspreid over langere tijd). Voorbereiding met de kinderen: 2 tot 4 x 1,5 uur. Uitvoering: 1 woensdagmiddag.

M AT E R I A A L r Verkeersactieboek voor kinderen via: 3VO: zie pagina 34 en 35

foto: Jantje Beton

22

Rechten in praktijk brengen

Nationale Straatspeeldag

3.3 Realisatie

van de rechten van het kind

Meepraten over verkeersplannen Kinderen weten meestal veel over het verkeer in hun wijk. Dagelijks gaan ze te voet of op de fiets naar school, een vriendje of een club. Onderweg komen ze vaak gevaarlijke situaties tegen. Als een gemeente plannen maakt om het verkeer veiliger te maken, hebben volwassen buurtbewoners meestal wel inspraak, maar kinderen niet altijd. Gemeenten die wel met kinderen praten over de verkeersonveiligheid in hun wijk,

t Check eerst of de gemeente (wethouder en/of verkeersambtenaar) interesse heeft in een gesprek met de kinderen. Vertel de kinderen over je plan om mensen van de gemeente uit te nodigen voor een gesprek over het verkeer in de buurt. Bedenk met de kinderen wie je moet uitnodigen en schrijf samen een brief. Bel er zelf achteraan en maak een afspraak. Zorg dat de kinderen goed beslagen ten ijs komen. Dus ga van tevoren op onderzoek in de buurt (zie ook paragraaf 3.2) en bedenk samen hoe je het gesprek gaat aanpakken. Praktische ideeën hiervoor vind je in de brochure Kinderparticipatie in gemeentelijk verkeersbeleid van 3VO. Maak afspraken met de gemeente. Wat hebben ze met de inbreng van de kinderen gedaan? Bel er zo nodig zelf achteraan.

•

•

...

“Ik moet hier elke morgen oversteken. Ik kan naar twee kanten niet goed uitkijken. Aan de ene kant staat een telefooncel, aan de andere kant een glasbak.” [ leerling basisschool ]

...

“De kinderen kwamen met dingen die ons nooit waren opgevallen. Ze lieten bijvoorbeeld zien dat ze ergens niet recht konden oversteken omdat er aan de overkant geen stoep was maar alleen gras met hondenpoep.” [ directeur basisschool ]

TiP ! Jantje Beton heeft een Speelruimteactiepakket ontwikkeld met suggesties voor bewoners om samen met kinderen de speelruimte in de buurt te verbeteren.

•

zijn daarover heel enthousiast: kinderen blijken waardevolle informatie te kunnen UR

TM

geven, vinden andere dingen gevaarlijk BU

dan volwassenen en nemen andere rouDE

tes. Als de kinderen in de groep regelmatig binnenkomen met verhalen over het onveilige verkeer, of de gemeente heeft verkeersplannen in de buurt, grijp dan je kans en arrangeer een gesprek tussen de

O M E E O V E R WA T E B I J J R AT A PR

23

U

IN

O

ET

GE

BEUREN

TiP ! Let er op dat je geen valse verwachtingen wekt bij de kinderen. Dus check vooraf terdege of de gemeente echt iets wil doen met de bevindingen en ideeën van de kinderen.

gemeente en de kinderen.

DOEL

t Kinderen de gelegenheid geven om hun mening te uiten over de verkeerssituatie in hun wijk.

DOELGROEP circa 9 t/m 15 jaar

TIJD Voorbereiding met de kinderen: 1,5 uur Uitvoering: 1,5 uur

schrijven en tekenen r Eventueel een fototoestel

3.3 Realisatie

van de rechten van het kind

foto: Marian Schouten

M AT E R I A A L r Plattegrond van de wijk waarop je mag

Kinderen hebben recht op hun eigen mening. Maar om die mening ook te laten horen, hebben ze eigenlijk hun 24

eigen media nodig. Een kinderpersbureau voldoet aan die behoefte. Het is een activiteit die in diverse gemeenten met veel succes is uitgevoerd. Kinderen maken daarbij een eigen krant, een eigen radioprogramma en een eigen tv-documentaire, die ook echt worden gepubliceerd en uitgezonden. Het is een erg leuk, maar ook tijdsintensief en vrij kostbaar project. Als een ‘echt’ persbureau er niet in zit, kun je ook op een eenvoudiger manier aan de slag. Bijvoorbeeld door een raamkrant te maken (zie pagina 28), of door de lokale omroep uit te nodigen om samen met de kinderen een reportage te maken over een onderwerp dat de kinderen bezighoudt.

DOEL

Opzet persbureau Het opzetten van een kinder- of jongerenpersbureau kan een flinke klus zijn. t Je kunt daarvoor de hulp inroepen van het Jeugd Persbureau Nederland. Zij geven training, begeleiding en materialen en je kan je dan officieel een kinder- of jongerenpersbureau noemen. Je kunt natuurlijk ook zelf kleinschalige activiteiten organiseren. Daarbij kun je veel plezier hebben van de Werkboeken voor kinderen, met informatie over de omgang met apparatuur en journalistieke technieken. Wat komt er allemaal kijken bij het opzetten van een kinderpersbureau? Om te beginnen moet je een projectplan en een begroting maken. Ga op zoek naar financiering en koop of huur apparatuur. Werf vrijwilligers (twee per medium) en leid ze op. Betrek ook buurtwerkers en actieve buurtbewoners bij het project. Werf tenslotte kinderen, maximaal tien per medium. De kinderen komen gedurende drie maanden één maal per week bij elkaar. De eerste keren oefenen ze met de apparatuur, leren ze journalistieke technieken en kiezen ze een thema. Met die bagage gaan ze op stap, doen onderzoek en houden interviews. De resultaten verwerken ze tenslotte in een krant, radioprogramma of tv-uitzending. Mail voor informatie naar: [email protected]

•

•

... “Het houden van interviews is vaak nieuw en erg moeilijk voor kinderen. Maar wanneer ze eenmaal ontdekt hebben dat ze, dankzij microfoon en perskaart, vragen kunnen stellen waar ze werkelijk antwoord op krijgen, gaat er een wereld voor ze open.” [ kinderwerkster ]

•

t Kinderen de mogelijkheid bieden om hun mening te uiten.

DOELGROEP circa 9 t/m 15 jaar

T I J D – Voorbereiding leiding: 10 tot 20 dagen, verdeeld over meerdere maanden. Uitvoering met kinderen: gedurende 3 maanden 2 uur per week.

MATERIAAL r Begeleiding door het Jeugd Persbureau Nederland of het Werkboek voor kinderen voor krant, radio en tv. r Telefoon, gemeentegids, telefoongids. r Tv: videocamera, montageapparatuur, videorecorder. r Radio: Apparatuur voor geluidsopname, montage en afspelen. r Krant: pen, papier, tekstverwerker, (digitale) camera, eventueel scanner.

3.3 Realisatie

•

De eindproducten kun je presenteren aan de achterban: kinderen en volwassenen uit de buurt, ambtenaren, gemeenteraadsleden en wethouders. Het is vervolgens zaak om goed in de gaten te houden of de problemen die de kinderen aankaarten ook worden opgepikt door de buurt en de politiek.

van de rechten van het kind

foto’s: JOM

Kinderpersbureau

Ik zou wel eens willen weten... Kinderen hebben veel vragen. In het Verdrag inzake de Rechten van het Kind staat dat kinderen recht hebben op informatie. Weten kinderen waar ze met hun vragen terecht kunnen? Wie moedigt hun nieuwsgierigheid aan en gaat samen met hen op zoek naar antwoorden? Als je het recht op informatie nog meer

Bibliotheek

Op visite

t Ga op excursie naar de bibliotheek.

t Ga met de kinderen op bezoek bij

Daar zijn veel mogelijkheden om antwoord te vinden op je vragen, maar je moet er wel de weg weten. Medewerkers van de bibliotheek zijn graag bereid om je verder te helpen.

instanties die er speciaal zijn om kinderen te helpen. Denk aan de Kinderrechtswinkel, de Jeugdpolitie of het Jongeren Informatie Punt (JIP). (Zie ook de speurtocht op pagina 16) Je kunt ook virtuele visites afleggen op websites waar kinderen hulp en informatie kunnen vinden. Bijvoorbeeld: www.kindertelefoon.nl www.kinderrechtswinkel.nl www.jip.org www.rechtenvanhetkind.nl

Project t Maak van een vraag een klein project. De vraag ‘Hoe bouw je een huis?’ kun je beantwoorden door een bezoek te organiseren aan een architectenbureau, een aannemer en een wijk in aanbouw. Of misschien wel door een middagje zelf te gaan metselen en timmeren in het huttenbouwbos in de buurt.

25

inhoud wilt geven kun je dat op verschillende manieren doen. Begin bij de vragen van de kinderen. Vervolgens zijn er allerlei manieren om op zoek te gaan naar de antwoorden.

DOEL

t Kinderen leren waar en bij wie ze foto’s: Klaas Fopma / Jantje Beton

antwoord kunnen vinden op hun vragen.

DOELGROEP circa 9 t/m 15 jaar

T I J D – Afhankelijk van activiteit, minimaal 2 uur

MATERIAAL r Voor iedereen een fiets of strippenkaart. Verder afhankelijk van de activiteit.

Roefelen t Ga roefelen (=snuffelen, ontdekken). De Jantje Beton Roefeldag is intussen een begrip geworden. Kinderen mogen op zo’n dag actief meedoen of een kijkje nemen achter de schermen van allerlei beroepen of instellingen: bij de bakker, de dierenarts, de lokale omroep, de wereldwinkel, het postkantoor. Meer informatie kun je vinden op www.roefeldag.nl.

3.3 Realisatie

van de rechten van het kind

Kinderacties

Met de kinderen kun je rond verschillende kinderrechtenthema’s acties voeren. In het overzicht achter in de brochure op pagina 35 staan websites waarop voorbeelden van acties te vinden zijn.

DOEL

t Kinderen de mogelijkheid geven om aandacht te geven aan thema’s die zij belangrijk vinden.

DOELGROEP circa 9 t/m 15 jaar

Kidzwise

Kinderen kunnen oprecht geschokt zijn over de rechteloosheid van kinderen in andere delen van de wereld. Natuurlijk willen ze daar ook wat aan doen. t Geld inzamelen ligt dan voor de hand. Met een goede inhoudelijke voorbereiding, voldoende aandacht voor de overhandiging van het bijeengebrachte geld en een snelle terugrapportage over de besteding ervan, kan het een activiteit zijn die kinderen veel voldoening geeft. t Andere mogelijkheden zijn handtekeningen verzamelen of een demonstratie houden. Suggesties voor dergelijke kinderacties en sponsoractiviteiten kun je onder andere vinden op: www.plannederland.nl www.kidsunited.nl www.lilianefonds.nl

Kidzwise is een wedstrijd in acties bedenken. Het stimuleert kinderen van 10 tot 12 jaar om in actie te komen voor de rechten van henzelf of andere kinderen in Nederland of elders in de wereld. Uit de inzendingen worden tien winnaars gekozen. Hun actieplannen worden vervolgens echt uitgevoerd. Meer informatie vind je op: www.kidzwise.nl

...

Shugri (11), Melissa (11), Heleen (10) en Rosalie (11) zijn het met elkaar eens: hun stad moet gehandicapt-proof worden! Zij gaan onderzoeken welke gebouwen, stoepen en paaltjes het spelen van gehandicapte kinderen in de weg staan.

... Roxy (10), Suze (10), Semna (10), Tara (10) en Sumin (10) vinden dat kinderen recht hebben op hun eigen vrienden. En dat laten ze zien met een musical. De liedjes in de musical hebben ze zelf geschreven, de dansjes zelf bedacht en ook het decor maken zij zelf! Het geld dat zij met het opvoeren van de musical verdienen, is voor kinderen in arme landen.

...

Angelo (11), Angela (15), Denise (13), Bianca (15), Britt (11), Ismeralda (16) en Whitley (14) vinden dat ieder kind recht heeft op zorg en liefde. Zij gaan met hun hele dansgroep een workshop dansen geven aan vluchtelingenkinderen in een asielzoekerscentrum. Zij vinden het namelijk heel belangrijk dat kinderen lol in hun leven hebben. Dat wordt swingen!

3.3 Realisatie

van de rechten van het kind

foto’s: Mijntje van Kemenade

26

Sponsor-actie

Rechten realiseren

Met de diverse activiteiten die je organiseert en begeleidt in het jeugdwerk, ben je al bezig met het realiseren van kinderrechten. Je geeft kinderen immers de

Kinder-kookclub

Kinder-vrijetijdsmarkt

Kinderen hebben recht op genoeg en gezond eten. Genoeg is in Nederland meestal niet zo’n probleem, maar gezond des te meer. Vaak hebben kinderen geen idee wat gezond eten eigenlijk inhoudt. In een kinderkookclub kunnen kinderen leren wat ze aan gezond eten nodig hebben, wat gezond eten is en hoe je gezonde voeding kunt bereiden. Daarbij kunnen ze ontdekken dat gezond ook heel leuk en lekker kan zijn.

Ieder kind heeft recht om te spelen, recht op vrije tijd en recht op informatie. Heel wat kinderen weten maar amper wat er allemaal mogelijk is op het gebied van vrijetijdsbesteding. Op een Kindervrijetijdsmarkt kunnen kinderen kennis maken met het aanbod van verschillende sportclubs, scouting, muziekverenigingen, beeldende kunst, dans, theater en buurthuisactiviteiten. In Hilversum trok de ‘Kinder kijk- en doemarkt’ een paar honderd kinderen én veel ouders.

gelegenheid elkaar te ontmoeten, ervaringen op te doen op diverse gebieden én met elkaar te spelen. Daarbij zijn er ook concrete activiteiten te organiseren waarmee je gericht één of meer rechten van het kind daadwerkelijk kunt helpen realiseren.

DOEL

t Kinderen hun rechten laten ervaren. DOELGROEP circa 9 t/m 15 jaar

TiP !

Deelnemen aan cultuur is één van de kinderrechten. Dat kun je stimuleren door de organisatie van een kinderkunstproject. Dat kan op allerlei manieren. In Alkmaar had het Kinderwerk veel succes met inloopworkshops. Professionele docenten verzorgden workshops beeldende kunst, trommelen en dansen. In Hoorn ontwierpen kinderen onder leiding van een kunstenaar een muurschildering voor het nieuwe tienercentrum. De kinderen hebben het ontwerp zelf aangebracht. En in Hilversum toverden kinderen samen met een kunstenares saaie schuttingen en muren om in ware kunstwerken. Inmiddels zijn op verzoek van jongeren ook de eerste graffitygedoogzones aangewezen.

Kidsgids Een alternatief voor (of aanvulling op) een vrijetijdsmarkt kan een Kidsgids zijn. Maak samen een compleet overzicht van alle activiteiten voor kinderen en jongeren die in de gemeente of regio plaatsvinden. In de gids kun je ook belangrijke telefoonnummers en websites vermelden. Voor de financiering van de gids kun je denken aan advertenties. In Bussum stelde het kinderwerk een Kidsgids samen. De gids wordt druk gebruikt. Door het werk aan de gids kreeg het kinderwerk ook meer inzicht in de ‘witte plekken’ die er in het activiteitenaanbod zijn.

foto: Klaas Fopma

Met de verkregen informatie van deze activiteiten kan een website worden gemaakt.

Kinder-kunstproject

27

3.3 Realisatie

van de rechten van het kind

3.4

Sketch

In de krant

Presentatie

Rechten laten zien 28

ervaringen en ideeën van

Verzamel met de hele groep situaties uit het dagelijks leven van de kinderen die zij als onrechtvaardig en vervelend ervaren. Bedenk daar met elkaar de personages bij die situaties. Speel in kleine groepjes de verschillende situaties uit. Bepaal vooraf hoe lang de stukjes mogen duren (bijvoorbeeld 3 minuten). Neem de situaties op video op. Bespreek de clips naderhand met de hele groep. ‘Hoe zou jij in die situatie gehandeld hebben?’. Variant: Maak van de situaties een tv-programma, waarbij de kinderen als reporters de situaties vastleggen.

de kinderen zelf centraal.

DOEL

Iedere presentatievorm is

t Kinderen laten nadenken over hoe ze

Om de activiteiten rond kinderrechten af te ronden kun je met de kinderen toewerken naar een presentatie. Met een groep kun je op verschillende manieren presentaties uitwerken. In de presentaties staan de

ook goed in te passen in

• • • •

met ongewenste situaties om kunnen gaan.

een grootschalige activiteit

T I J D – 1 of 2 x 1,5 uur

zoals een festival, buurt-

M AT E R I A A L r Verkleedkleren en andere attributen

feest of een grote tentoon-

Je kunt een raamkrant maken, met foto’s en reportages over kinderrechten in de buurt, in Nederland of wereldwijd. Hang de krant op een plek waar veel kinderen en volwassenen komen: een buurthuis, kinderrechtswinkel, bibliotheek, bij een bevriende winkelier, kinderboekwinkel, school of sportclub. Of misschien lukt het je wel om ruimte te bemachtigen in de huis-aan-huiskrant of het wijkblad. Verzin samen met de kinderen een sprekende naam voor jullie krant. Gebruik een A3-blad als basis om losse stukjes, tekeningen en foto’s op te plakken. Via fotokopie kan de krant worden vermenigvuldigd. Zodat er genoeg exemplaren van de krant zijn om op diverse plaatsen bij jou in de buurt de krant te verpreiden en op te hangen.

• • •

TIJD Voorbereiding leiding: 0,5 uur Uitvoering met kinderen: 1 of 2 x 2 uur

stelling.

M AT E R I A A L r Tekstverwerker, grote vellen karton, lijm, schaar e.d.

per situatie 3 rollen

DOELGROEP circa 9 t/m 15 jaar

TiP ! Zet dagelijkse situaties die kinderen bezighouden om in een rollenspel. Maak drie verschillende personages en benader eenzelfde situatie vanuit drie invalshoeken.

3.4 Presentatie van de rechten van het kind

1. de buurman heeft de auto geparkeerd op de plek waar kinderen voetballen 2. een kind vraagt of de auto ergens anders geparkeerd kan worden 3. een buurtbewoner passeert en bemiddelt

1. een dame laat haar hond op het speelterrein los en laat de uitwerpselen liggen 2. een jongen voetbalt op het veld en vraagt of ze haar hond ergens anders wil uitlaten 3. een moeder met kinderwagen loopt toevallig langs en probeert te bemiddelen

N A A M VA N D E K R A N T UITGAVE VAN: DAG | DATUM | JAAR

EVT.NUMMER REDACTIELEDEN

Rondleiding

Op basis van onderzoek (zie paragraaf 3.2) kunnen de kinderen een route uitzetten door de buurt. Nodig hiervoor de wethouder, gemeenteraadsleden of andere relevante volwassenen uit om samen met de kinderen een wandeling te maken. Onderweg kunnen de kinderen uitleggen wat ze wel en niet leuk en goed vinden in de buurt. Na afloop kun je nog even napraten onder het genot van een glaasje limonade.

• • •

TIJD Voorbereiding met kinderen: 1 tot 2 uur Uitvoering: 1,5 uur

M AT E R I A A L r Plattegrond van de wijk r Eventueel een (wegwerp)camera r Limonade

Rap of lied

Een raptekst is een mooie vorm om verontwaardiging te verwoorden en wensen te uiten. Kerkinactie gaf tijdens het Kinderrechtenfestival een rap-workshop over ‘kinderen in conflict met de wet’. Eerst bekeken de kinderen een video over Zuid-Afrika. Daarin is te zien hoe kinderen op scholen en in gevangenissen de ervaringen uit hun dagelijks leven verwerken tot een raptekst. De kinderen zijn daarna op vergelijkbare wijze aan het werk gegaan en hebben zelf een raptekst in elkaar gezet. Aan het eind van de dag brachten ze hun rap ten gehore op het centrale podium van het festival.

•

• •

T I J D – 1 tot 2 uur M AT E R I A L E N r Cassetterecorder of cd-speler (voor het afspelen van achtergrondmuziek)

TiP !

Videoclip

In een videoclip kunnen kinderen kort en krachtig een statement neerzetten: ‘Dit vinden wij van ...’. Dit vraagt wel enige tijd en deskundigheid van begeleiders en kinderen. Laat de kinderen eerst bedenken wat ze met de clip precies willen zeggen. Maak een draaiboek, waarin de kinderen per scène beschrijven op welke plek de opname wordt gemaakt, wat er te zien is en wat ze gaan zeggen of zingen. De taken moeten duidelijk worden verdeeld (camera, muziek, zang, acteren). Ieder gaat aan de slag en oefent een aantal keer zijn of haar taak. Tenslotte is het tijd voor het maken van de opnamen en de montage. Het eindresultaat kun je meermalen laten zien. Misschien zelfs op de lokale tv?

• • • • • •

T I J D – 2 tot 3 x 2 uur M AT E R I A A L r Videocamera, lege videoband(en) en montageapparatuur.

Er zijn karaoke-cd’s op de markt met bekende liedjes.

TiP !

foto: Marian Schouten

In sommige buurthuizen zijn videoclubs. Vraag deze club om technische hulp bij het maken van de clip. Maak daarbij goede afspraken over de wijze waarop je met kinderen wilt werken.

...

“De lokale tv vindt het vaak erg leuk om activiteiten van kinderen te filmen en uit te zenden. Wij hebben het zelfs voor elkaar gekregen dat de kinderen en lokale tv samen een programma maakten.” [ kinderwerkster ]

3.4 Presentatie van de rechten van het kind

29

Informatie-

Affiche

Website

panelen

•

T I J D – 1 tot 1,5 uur M AT E R I A A L r Grote vellen papier (A3 of A2). r Diverse teken- en schildermaterialen

Kinderen kunnen foto’s en tekeningen (zie paragraaf 3.2) op panelen hangen. Laat de kinderen een selectie maken. Rangschik de foto’s of tekeningen en schrijf er eventueel korte teksten bij. Plak ze vast op een groot vel karton. Met panelen kan bijvoorbeeld een hele kinderrechtententoonstelling gemaakt worden in het gemeentehuis, de bibliotheek of het buurthuis. Variant: je kunt natuurlijk ook grote wissellijsten gebruiken voor de tentoonstelling. Vraag of de burgemeester hem wil komen openen. En vergeet niet om de pers uit te nodigen!

•

T I J D – 2 tot 3 x 1,5 uur M AT E R I A A L r Grote vellen stevig karton r Dikke en dunne stiften, lijm,

Via een website kun je verkregen informatie van activiteiten bekendmaken en laten zien. Een eigen website maken kan samenbindend werken voor de deelnemende kinderen. De kidsgids (zie pagina 27) zou je bijvoorbeeld ook op een website kunnen zetten. Of de recepten van de kinderkookclub en alles over gezond en lekker eten, het kinderkunstproject of de straatspeeldag. Als je actie gaat voeren voor meer activiteiten in de buurt, of voor een project voor kinderen in andere delen van de wereld, kun je de informatie over de activiteiten, de planning en de resultaten handig via een website communiceren. Een website is ook goed actueel te houden. De link kun je eventueel doorspelen aan websites van instellingen in de buurt (buurthuis, scholen, wijkcentrum, lokale dagblad, gezondheidscentrum etc.)

•

schaar, liniaal etc.

T I J D – 2 tot 3 x 1,5 uur M AT E R I A A L r Computer r Inhoud voor de website

! ! ! ! ! doe mee ! ! ! ! !

ACTIE WATERPOMP voor Afrika!

kinderen hebben recht op SCHOON WATER

3.4 Presentatie van de rechten van het kind

foto’s: Mijntje van Kemenade

30

Een affiche is bij uitstek geschikt voor een korte, krachtige mededeling: Kinderen hebben recht op spelen! of Doe mee met de actie waterpomp in Afrika! Of als aankondiging van een activiteit: Fototentoonstelling Rechten van het Kind! Kenmerk van een affiche is dat de toeschouwer in één oogopslag kan zien waar het om gaat.

Gedichten

In een gedicht kunnen kinderen hun emoties tonen. Je kunt korte gedichten combineren met een tekening en er zo prachtige posters van maken. Of een echt boekje. Geschikte dichtvormen zijn een Elf, een Haiku of een Eerste-letter-gedicht. t Bundel de resultaten en maak daarvan bijvoorbeeld een boekje. Kijk ter inspiratie op www.jeugdnu.nl naar het boekje ‘Als ik kon toveren...’ met mooie teksten en tekeningen van kinderen over de rechten van het kind. Houd rekening met ‘taalzwakkere’ kinderen. Geef altijd een keuzemogelijkheid tussen het maken van een gedicht en/of tekening.

•

Vuile en schone was

Onrecht dat je op het spoor komt, kun je laten zien door dit als ‘vuile was’ buiten op te hangen. Bijvoorbeeld door oude T-shirts te beschilderen of te beplakken: aan de ene kant de tekst van het betreffende kinderrecht, aan de andere kant een voorbeeld van een situatie waarin dat recht wordt geschonden. t Hang alle T-shirts aan een waslijn op een plek waar veel mensen langskomen. Als het om lokale misstanden gaat, kun je de vuile was ook aanbieden aan het gemeentebestuur. Om het niet al te negatief te maken, kun je natuurlijk ook een waslijn vol schone was maken, waarmee je laat zien wat er allemaal goed gaat.

•

T I J D – 1 tot 1,5 uur M AT E R I A A L r Pen en papier, r eventueel een tekstverwerker

Elf 1e regel bestaat uit 1 woord 2e regel bestaat uit 2 woorden 3e regel bestaat uit 3 woorden 4e regel bestaat uit 4 woorden 5e regel bestaat uit 1 woord

TIJD Voorbereiding leiding: 1 uur Uitvoering met kinderen: 1 tot 1,5 uur

MATERIAAL r Oude T-shirts, overhemden etc. r Textielverf en andere materialen om de kleding mee te bewerken.

r Waslijn en knijpers.

Haiku

Prijsvraag

‘Wat zou jij doen met zoveel poen’ was het motto van de kinderrechtenprijsvraag die de Leidse Welzijnsorganisatie en de kinderrechtswinkel uitschreven. Dankzij de medewerking van een fonds was er 2500 euro beschikbaar voor het beste idee voor de verbetering van de rechten van kinderen. De organisatoren hebben een folder gemaakt voor groep 7 en 8 en die opgestuurd naar alle basisscholen in Leiden. Ze belden alle scholen ook nog op om hen op de prijsvraag te attenderen. Als het even kon zijn de organisatoren zelf naar de scholen toegegaan om in de klas te vertellen over de rechten van het kind en de prijsvraag. Verder hebben ze de folder verspreid via bibliotheken en buurthuizen. Er waren 47 inzendingen waaruit de jury tien genomineerden heeft gekozen. Alle genomineerde kinderen zijn met hun familie en vriendjes uitgenodigd voor het kinderrechtenfeest in een buurthuis. Het programma was voor een deel educatief (kinderrechtenspelletjes, video) en voor een deel gewoon gezellig. Een bekende tv-ster presenteerde het geheel en de burgemeester heeft het winnende idee bekend gemaakt: een jaarlang schoolgeld voor 100 leerlingen van een ziekenhuisschooltje in Ghana.

31

1e regel: 5 lettergrepen 2e regel: 7 lettergrepen 3e regel: 5 lettergrepen

Eerste-letter-gedicht

Als ik kon toveren ...

R. . . . . . . . . . E. . . . . . . . . . C. . . . . . . . . . H. . . . . . . . . . T. . . . . . . . . . 3.4 Presentatie van de rechten van het kind

tekening: Zeynep 12 jaar

De beginletters van de dichtregels vormen samen een woord.

Buurtfeest of festival

De diverse presentatievormen die in deze ‘met RECHT spelen’ brochure genoemd zijn, kunnen samenkomen in een buurtfeest, een kinderrechtenfestival of in een grote kinderrechtententoonstelling. Met een mix van feest en educatie kunnen veel ouders en kinderen worden bereikt.

t Werk in de voorbereiding met kleinere groepjes kinderen aan concrete onderdelen. Zorg dat iedereen goed geïnformeerd blijft tijdens de voorbereidingen, dan blijft iedereen betrokken. Bedenk een rol voor de burgemeester of wethouder of een bekende persoon uit de buurt, dan krijg je meer aandacht van de pers. Na afloop is ‘nazorg’ belangrijk, bijvoorbeeld door op het festival te reflecteren. Een website met foto’s, een feestelijke evaluatie met de medewerkers en een evaluatie met de kinderen. Wat is hen bijgebleven, wat sprak hen het meeste aan?

• • •

DOEL Een grote groep kinderen en ouders laten kennismaken met de rechten van het kind.

DOELGROEP Kinderen vanaf circa 8 jaar en hun ouders

foto: Kitty Verstegen

32

...

“Ons toneelstuk heet ‘Bendes in de buurt’. Het gaat over ruzie en vechten, maar alles komt weer goed. Zaterdag doen we een voorstelling in het buurthuis. Mijn opa en oma komen ook.” [ Ron, 10 jaar ]

3.4 Presentatie van de rechten van het kind

Kinderrechtenfestival Sneek

Goede contacten

In Sneek organiseerde welzijnsorganisatie Profiel een Kinderrechtenfestival. De voorbereiding was grondig. Een dergelijk groter project vraagt een realistische planning en een degelijke begroting. Extra financiële steun van gemeente, bedrijven en fondsen is daarbij noodzakelijk. Voor het basisonderwijs stelde men een kinderrechtenmap samen met activiteiten en uitgewerkte thema’s. Maar liefst tien basisscholen maakten gebruik van het aanbod en hielden een themaweek rond de rechten van het kind. Als afsluiting was er een festival in het jongerencentrum.

De organisatie van het festival vergde veel werk. Er waren drie HBO-jaarstagiaires beschikbaar voor de samenstelling van de map, de promotie naar de scholen, de ondersteuning van de scholen tijdens de themaweek en de organisatie van het festival. Bij de benadering van de scholen had Profiel veel profijt van de goede contacten die men al had met basisscholen in ‘aandachtswijken’. Ook de medewerking van de leerkracht voor Humanistisch Vormingsonderwijs opende vele deuren.

Feest en educatie Het festivalprogramma was een mix van feest en educatie. De tentoonstelling van de werkstukken die de kinderen op school hadden gemaakt, zorgde voor een flinke toestroom van kinderen en ouders. Sommige activiteiten waren buiten, zodat ook passanten werden aangesproken. In totaal hebben rond de 300 kinderen het festival bezocht.

3.4 Presentatie van de rechten van het kind

Iedere school had een contactpersoon voor dit project. In een voorbereidende bijeenkomst zijn de mappen uitgedeeld en zijn de ondersteuningsmogelijkheden toegelicht. De ondersteuning werd verzorgd door de stagiaires van Profiel en educatief medewerkers van Unicef. Na de bijeenkomst heeft Profiel met de scholen contact gehouden via een nieuwsbrief.

33

4 Er zijn diverse publicaties,

34

Info materialen r Kinderrechtenkaartspel

Spel met drie series kaarten op materialen en websites over speelkaartformaat. (zie pagina 14 voor uitgebreide beschrijving) kinderrechten. Een selectie is t Het Kinderrechtenkaartspel gemaakt op basis van de bruik- kost e 6,50 (excl. verzendkosten) Te bestellen bij Defence for Children: baarheid in het jeugdwerk. [email protected] T 020 420 37 71 Op de databank van

www.jeugdwelzijnswerk.nl vind je een uitgebreider overzicht en meer informatie.

r Startpakket Kinderrechten Map met basismaterialen over kinderrechten. De map bevat een kinderrechtenspel, poster ‘Wereldwetboek voor kinderen’, een kinderrechtenkaart, de samenvatting van het verdrag en een kleurplaat. t Het startpakket is een uitgave van het Kinderrechtencollectief, kost e 7,75 en is te bestellen via: Defence for Children: [email protected] T 020 420 37 71

r Reizende tentoonstelling Interactieve tentoonstelling voor kinderen over de rechten van het kind. Naast algemene informatie over kinderrechten komen thema's als kinderarbeid en kindermishandeling aan bod. t De kosten voor het huren van de tentoonstelling is e 340,– [email protected]

r Zie ik zo bleek

r Yeah Right

Een brochure met werkvormen voor jongeren van 12 tot 18 jaar, rond vooroordelen, mensenrechten, discriminatie en verdraagzaamheid. Sommige werkvormen zijn kanten-klaar, andere vragen enige voorbereiding. In de brochure staat veel achtergrondinformatie en zijn gespreksvragen en spelvormen uitgewerkt. ‘Zie ik zo bleek’ is goed te gebruiken in het club- en buurthuiswerk, zowel voor grote als kleine groepen. t De brochure is een uitgave van de YMCA, kost e 4,– en is te bestellen via: de www.ymca.nl

Folder met stickervel. Geeft algemene informatie over kinderrechten voor kinderen vanaf circa 10 jaar. t Uitgave van het Kinderrechtencollectief. Gratis te bestellen via: [email protected]

r Als ik kon toveren Een boekje waarin Rotterdamse kinderen met teksten en tekeningen laten zien hoe hun wereld eruit zou zien ‘als ik kon toveren...’. Uitgangspunt zijn de rechten van het kind. Inspiratiebron voor gesprekken en activiteiten met kinderen. Er is ook een lesbrief beschikbaar. t Boekje en lesbrief worden uitgegeven door Jeugd Nu, kosten e 9,– Een pakket met 30 boekjes plus een lesbrief kost e 205,– Te bestellen via: www.jeugdnu.nl

r Verkeersactieboek voor kinderen

r Computerspel Kinderen inbegrepen Een computerspel voor kinderen van 9 tot 12 jaar, Kennismaking met de belangrijkste rechten van het kind. Een virtuele wereldreis. Op elk continent een opdracht. Daarbij moeten kinderen keuzen maken en zoeken naar oplossingen. Opgedane kennis wordt getoetst in de laatste twee spelonderdelen. Het spel is goed inpasbaar in projecten van het onderwijs en het jeugdwerk. Het kan zowel individueel worden gespeeld als in tweetallen en groepen. t Het spel is een uitgave van Stichting Vredeseducatie en kost e 13,65 Te bestellen via: www.vredeseducatie.nl

TiP ! Mis je hier bruikbare informatie of een website? Geef dat dan door aan [email protected]

r Informatiemap Kinderrechten voor jongeren Twaalf informatiebladen over onderwerpen die met kinderrechten te maken hebben. t Te downloaden via: www.kinderrechten.nl

Brochure met praktische ideeën en werkvormen voor kinderen van circa 9 tot 12 jaar. Via werkbladen kunnen zij het verkeer en de buitenspeelsituatie in hun buurt onderzoeken, hun mening daarover vormen en de resultaten presenteren. t Verkeersactieboek kost e 5,15 en is te bestellen bij: 3VO T 035 524 88 00 www.3vo.nl

r Werkboeken voor kinderen voor krant, radio en tv Wanneer je een kinderpersbureau wilt opzetten, kun je deskundige begeleiding vragen bij het Jeugd Persbureau Nederland (zie pagina 24) of je kunt zelf aan de slag. In dat laatste geval kun je gebruik maken van de ‘Werkboeken voor kinderen voor krant, radio en tv’. Daarin staat informatie over de omgang met apparatuur, de journalistieke aanpak en over het thema veiligheid. t Werkboeken zijn tegen kostprijs te bestellen bij: Stichting SIS Hilversum: T 035 642 33 22

r Liliane Kans- en kennisspel Gezelschapsspel voor twee tot vier spelers vanaf circa 9 jaar. Biedt een speelse kennismaking met het dagelijks leven met een handicap. t Het spel is gratis beschikbaar voor jeugdgroepen. Te bestellen bij: het Lilianefonds: T 073 518 94 20

r Cd-rom leven met een handicap in ontwikkelingslanden Het Lilianefonds beschikt over een cd-rom met verhalen, spelletjes en opdrachten, allemaal rond het thema ‘leven met een handicap in ontwikkelingslanden’. De cd-rom heeft drie niveaus: kinderen 9/10 jaar, 11/12 jaar en 13/14 jaar. t De cd-rom is gratis te leen bij: het Lilianefonds: T 073 518 94 20

r Werkvormen Boekje met tientallen werkvormen voor jongerengroepen vanaf 12 jaar. Zeer bruikbaar voor activiteiten rond het thema kinderrechten. t De brochure is een uitgave van het Protestants Landelijk Dienstencentrum en kost e 6,80. Te bestellen via: T 030 880 17 24 of [email protected]

r Video ‘Rechten voor alle kinderen’ Unicef Nederland heeft verschillende video’s beschikbaar, waaronder de video ‘Rechten voor alle kinderen’ (20 min.), geschikt voor kinderen vanaf 8 jaar. t Deze video kost e 7,50 en is te bestellen bij Unicef: T 070 333 93 00 www.unicef.nl

r Uitdaging en veiligheid Uitgave van de Nationale Speelraad, met volop discussiemateriaal over veiligheidsdilemma’s bij het spelen. Prima uitgangspunt voor een discussie tussen jeugdwerkers. t Het boekje kost e 3,– en is te bestellen bij Boink: T 030 231 79 14 en via www.speelraad.nl

websites t www.jeugdwelzijnswerk.nl

t www.kindertelefoon.nl

t www.kidzwise.nl

Ondersteunende website van NIZWjeugd voor het professioneel én vrijwillig jeugdwerk in Nederland De databank bevat veel voorbeelden van activiteiten, ook rond het thema kinderrechten. Vanaf deze site kun je de tekst van de brochure ‘Met RECHT spelen’ downloaden.

De Kindertelefoon (0800 04 32) biedt gratis een luisterend oor aan alle kinderen die hun verhaal kwijt willen. Op de site staan onder andere ‘de meest gestelde vragen en antwoorden’. Ook kunnen kinderen elkaar via de site van advies dienen.

t www.defenceforchildren.nl

t www.jip.org

Defence for Children International (DCI) komt op voor de rechten van kinderen overal ter wereld. De site biedt onder andere een overzicht van de rechten en plichten van kinderen en bevat een leeftijdsladder waarop staat op welke leeftijd je welke rechten en plichten hebt. Daarnaast is op de site een groot aantal links te vinden.

Een Jongeren Informatie Punt (JIP) biedt anoniem en gratis informatie en advies aan jongeren over werk, school, drugs, geld, huisvesting, rechten en plichten, seks en vrije tijd. In veel gemeenten is een JIP aanwezig. Jongeren kunnen hier zelf langsgaan. Maar het is ook mogelijk om via deze website vragen te stellen.

Kidzwise is een wedstrijd in acties bedenken. Men wil kinderen stimuleren om in actie te komen voor de rechten van het kind. Kinderen van 10 tot 12 jaar kunnen actie-ideeën insturen. Kidzwise is een gezamenlijk project van Unicef, Plan Nederland, Defence for Children International, Gemeente Rotterdam en de Stichting Kinderpostzegels.

t www.kinderrechten.nl

t www.kinderrechtswinkel.nl

Site van het Kinderrechtencollectief. De jeugdingang biedt nieuwsberichten, een discussieforum, spelletjes en spreekbeurttips. Ook zijn twaalf informatiebladen voor jongeren te downloaden. De volwasseneningang leidt naar verdere achtergrondinformatie over de rechten van het kind.

Kinderrechtswinkels geven gratis en vertrouwelijk advies over rechten en plichten. Kinderen kunnen bellen, mailen of langskomen. Op deze site vind je alle informatie over de Kinderrechtswinkels in Nederland: wat ze doen, hoe je ze kunt bereiken en waar ze zijn gevestigd.

Site van het Vlaamse kinderrechtencommissariaat. Heldere informatie voor kinderen, jongeren en volwassenen.

t www.cmo.nl/pe/pe13/pe-13 Per Expresse Deze Per Expresse site heeft een ingang voor kinderen en een voor leerkrachten. De site biedt informatie, interviews, actietips, lessuggesties en links.

t www.kennisnet.nl /special/kinderrechten Onderwijssite met allerlei informatie rond de rechten van het kind en Lesmateriaal voor docenten en leerlingen. Achtergrondinformatie en links naar organisaties en ambassadeurs.

t www.kidsunited.nl

Site met veel uitgewerkte werkvormen en ondersteunende materialen die je ook kunt downloaden.

t www.jom.nl

t www.samsam.nl Site van het gelijknamige kindertijdschrift, met onder andere levendige informatie over het leven van kinderen in vele landen in de wereld.

Het Centrum voor Informatieve Spelen in Leuven biedt vele thematische spelvormen.

Jeugd Persbureau Nederland (voorheen Jongeren Onderwijs Media) biedt deskundige begeleiding bij het opzetten van Kinderen Jongeren Persbureaus in heel Nederland. Hier vind je een overzicht van alle actieve Kinderpersbureaus, voorbeelden van hun werk, een voorbeeldbegroting en informatie over het ondersteuningsaanbod van Jeugd Persbureau Nederland.

t www.pekoenja.nl

t www.3vo.nl

Pekoenja, het jongerenfonds van de Stichting Kinderpostzegels Nederland, ondersteunt activiteiten 'voor jongeren door jongeren'. Jongeren die een activiteit willen opzetten of iets onder de aandacht willen brengen, kunnen bij Pekoenja geld aanvragen.

3VO is de landelijke verkeersveiligheidsorganisatie, die opkomt voor kwetsbare verkeersdeelnemers, zoals kinderen en ouderen. Er is een aparte ingang voor kinderen.

t www.pestweb.nl Praktische informatie over pesten. Met ingangen voor kinderen, jongeren, ouders/verzorgers en docenten.

t www.spelinfo.be t www.kinderrechten.be

Site van de Vlaamse organisatie voor mensenrechteneducatie. Biedt achtergrondinformatie over kinderrechten en het jeugdwerk en een kinderrechtenthermometer, waarmee je kunt onderzoeken hoe kindvriendelijk een school is. Ook informatie over allerlei activiteiten.

Deze Sites bieden informatie over de projecten en activiteiten van PlanNederland. Plan is een wereldwijde, humanitaire, kindgerichte ontwikkelingsorganisatie en stelt zich ten doel de levenssituatie van kansarme kinderen, hun families en hun levensgemeenschappen blijvend te verbeteren. Plan doet dit door middel van kindgerichte gemeenschapsprojecten in 45 programmalanden. Plan zet zich wereldwijd in voor de rechten van kinderen en betere naleving van het VN-verdrag voor de Rechten van het Kind.

Site van Unicef, gericht op kinderen van 8 tot 12 jaar. Bevat achtergrondinformatie, spreekbeurttips, nieuwsberichten en een forum. De Kids United Club heeft ook een eigen tijdschrift. Via de site kunnen kinderen meedoen aan de clubactie van de Kids United Club en een actiepakket aanvragen.

t www.rechtenvanhetkind.nl Site voor kinderen, met uitleg over en voorbeelden van verschillende kinderrechten. Voor de belangrijkste rechten zijn ook links naar andere websites opnenomen. Site is van de Raad voor de Kinderbescherming.

t www.vormen.org /educatie/jeugdwerk

t www.plannederland.nl www.watbenjijvanplan.nl

t www.vormen.org /RechtDoorDeWereld

t www.jantjebeton.nl Het Nationaal Jeugdfonds Jantje Beton zet zich in voor het recht op spelen. Op de site vind je meer informatie over het werk van Jantje Beton en over de mogelijkheden van financiële ondersteuning van lokale activiteiten.

t www.lilianefonds.nl Het Lilianefonds zet zich in voor gehandicapte kinderen in ontwikkelingslanden. Op de site staat een overzicht van de educatieve materialen, zoals lesbrieven, een fotoen een diaserie en videobanden.

t www.kerkinactie.nl /kinderenindeknel Kinderen in de knel is het kinderprogramma van Kerkinactie. Men ondersteunt projecten gericht op straatkinderen, werkende kinderen, kinderen in gevangenschap, oorlogskinderen en vluchtelingenkinderen.

35

5 36

Toelichting

Basisrechten

•

Alle kinderen hebben recht op zorg en liefde. In de eerste plaats zijn de ouders daarvoor verantwoordelijk. Als die geen zorg kunnen geven, moet de overheid deze taak overnemen. Daarnaast is dit recht natuurlijk een appèl aan álle volwassenen die met kinderen te maken hebben. Alle kinderen zijn gelijk. Dat betekent dat de kinderrechten gelden voor alle kinderen, los van hun nationaliteit, geloof of afkomst.

•

kinderrechten Recht op zorg

•

Ieder kind heeft recht op genoeg en gezond eten. Ouders moeten daarvoor zorgen en de overheid moet de ouders daarbij ondersteunen. Ieder kind heeft er recht op om naar school te gaan. De overheid moet ervoor zorgen dat basis- en voortgezet onderwijs beschikbaar en toegankelijk is voor ieder kind. Ook moet ze schooluitval voorkomen. De school moet de rechten van het kind respecteren. Ieder kind heeft recht op de best mogelijke gezondheid en gezondheidszorg. Hier ligt een belangrijke taak voor de overheid. Ieder kind heeft recht om te spelen en op vrije tijd. Kinderen moeten de gelegenheid hebben om vrij te spelen, maar ook om sport te beoefenen en culturele actviteiten te doen. Hierin heeft niet alleen de overheid, maar ook vele instellingen waaronder het jeugdwerk een belangrijke taak.

•

• •

Recht op participatie

•

Kinderen mogen hun mening zeggen. De overheid moet ervoor zorgen dat een kind (in overeenstemming met zijn/haar leeftijd) zelf een mening kan vormen over zaken die hem of haar aangaan. Ook moet een kind die mening kunnen uiten. Het jeugdwerk kan kinderen hierbij ondersteunen, door open te staan voor het verhaal van kinderen en ze te helpen met meningsvorming en -uiting. Kinderen mogen hun eigen geloof hebben, rekening houdend met de verantwoordelijkheid van de ouders en de wetten die in een land gelden. In Nederland mag een kind een zelfstandige keuze maken als het daar qua leeftijd en ontwikkeling aan toe is. Kinderen mogen bij elkaar komen met wie ze willen. Kinderen mogen hun eigen vrienden en vriendinnen kiezen, mogen lid zijn van verenigingen en ook zelf verenigingen oprichten. Het jeugdwerk geeft kinderen de gelegenheid om dit recht te realiseren. Kinderen hebben recht op informatie. De overheid moet ervoor zorgen dat kinderen alle informatie kunnen krijgen die ze nodig hebben om zich te ontwikkelen en keuzen te maken. Die informatie moet begrijpelijk zijn voor kinderen. Ook moet de overheid kinderen beschermen tegen informatie die schadelijk voor ze is. Het jeugdwerk kan kinderen helpen bij het vinden van antwoorden op hun vragen.

•

•

•

Recht op bescherming

• Geen enkel kind hoeft te werken.

TiP ! De officiële tekst van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind beslaat vele pagina’s en is te vinden op www.defenceforchildren.nl

De overheid moet kinderen beschermen tegen gevaarlijk en schadelijk werk en moet regels opstellen voor jeugdarbeid. Geen enkel kind mag mishandeld worden. Geen enkel kind mag slachtoffer worden van oorlog. In oorlogssituaties moeten kinderen extra goed worden beschermd. Kinderen die jonger zijn dan 15 jaar mogen niet voor militaire dienst worden opgeroepen (in Nederland ligt de leeftijdsgrens om in het leger te mogen bij 17 jaar). Geen enkel kind mag slachtoffer worden van seksueel misbruik.

• •

•

Recht op extra zorg

•

Er is voorrang voor kinderen zonder familie. Zij hebben recht op zorg en bescherming bij familie, in een pleeggezin of in een kindertehuis. Er is voorrang voor kinderen die vluchteling zijn. Ook zij hebben recht op bescherming. Er is voorrang voor kinderen met een handicap. Zij hebben recht op zorg, op een zo zelfstandig mogelijk leven en op deelname aan de maatschappij. Er is voorrang voor kinderen die de strafwet hebben overtreden. Ze moeten een eerlijk proces krijgen en juridische ondersteuning. De overheid moet proberen kinderen zo lang mogelijk buiten strafrechtelijke procedures te houden.

• • •

RECHTEN van

alle kinderen hebben recht op zorg en liefde

alle kinderen hebben dezelfde rechten

recht op genoeg en gezond eten

recht op scholing

recht op gezondheidszorg

recht om te spelen

bescherming tegen kinderarbeid

bescherming tegen kindermishandeling

bescherming tegen oorlog en geweld

bescherming tegen seksueel misbruik

recht op een eigen mening

recht op een eigen geloof

recht op zelf kiezen voor een vereniging

recht op informatie

extra aandacht voor kinderen zonder ouders

extra aandacht voor kinderen die vluchteling zijn

extra aandacht voor kinderen met een handicap

extra aandacht voor kinderen in problemen met de politie

Defence for Children International

Plan Nederland

Jantje Beton

NIZW Jeugd (adviseur)

‘Met RECHT spelen’ biedt kinder-, tiener- en jongerenwerkers informatie over het Verdrag van de Rechten van het Kind en de betekenis die dit verdrag heeft voor het jeugdwerk. Daarnaast zijn vele suggesties opgenomen voor activiteiten rond het thema kinderrechten. Daarbij is uitgegaan van het jeugdwerk, maar veel activiteiten zijn ook zeer geschikt om uit te voeren in samenwerking met het onderwijs.

Nationale Jeugdraad

Unicef

Landelijke Vereniging van Kinder- en Jongerenrechtswinkels Save the Children

Het KINDERRECHTENCOLLECTIEF is een nationale coalitie die het Verdrag inzake de Rechten van het Kind in Nederland monitort, informatie verschaft over inhoud en betekenis van het verdrag en de uitvoering van het verdrag stimuleert.

www.kinderrechten.nl