04.0001276 1. Inleiding Aanleiding In Nederland is jarenlang sprake geweest van een sterk gedogende overheidscultuur; ook op gemeentelijk niveau. Sinds kort staat integrale handhaving echter hoog op de politieke en publieke agenda. Ook in Son en Breugel. Voor het gedogen bestaat steeds minder draagvlak. Burgers eisen van met name de politiek en de politie dat opgetreden wordt tegen degenen die de regels willens en wetens overtreden. Zo is vanuit het project Ouderenproof onlangs nog gepleit voor een aanscherping en uitwerking van het handhavingsbeleid. Binnen de gemeentelijke organisatie van Son en Breugel zorgde het rapport van de inspectie VROM voor de nodige extra aandacht voor handhaving. Uit het rapport kwam de noodzaak van integraal handhavingsbeleid naar voren. Het collegeprogramma van de gemeente Son en Breugel geeft prioriteit aan het verbeteren van het handhavingsbeleid. Het college stelt in haar programma dat zowel op het gebied van de openbare orde, als bij het milieu- en bouwtoezicht grote behoefte is aan verscherping van het beleid en extra ureninzet. Het college acht de veiligheid op straat daarbij een belangrijk aspect. Met deze nota wordt een start gemaakt met de verbetering van het handhavingsbeleid. Het college beschouwt deze nota dan ook als een startnotitie die de komende maanden nadere uitwerking zal krijgen. Doelstelling Handhaving is nodig omdat de naleving van regels niet altijd als vanzelfsprekend wordt ervaren. Onze samenleving kan echter alleen functioneren indien democratisch geformuleerde regels op een verantwoord niveau worden nageleefd. Dit kan alleen worden bereikt indien zij door de overheid ook consequent worden gehandhaafd. De belangrijkste redenen voor een goed handhavingsbeleid zijn: - Handhaven levert een bijdrage aan het voorkomen of beperken van schade, overlast, hinder en verhoogt de veiligheid door het verlagen van risico’s voor rampen en ongevallen met ernstige gevolgen. - Door een goede en effectieve handhaving zal de gemeente uiteindelijk in steeds grotere mate het door haar beoogde doel bereiken; - De rechtszekerheid en de gelijke behandeling van burgers worden met een goed handhavingsbeleid gewaarborgd; - Het geloof en vertrouwen in de overheid zal worden vergroot; - Het beter en meer consequent handhaven van de regelgeving heeft zijn weerslag op het maatschappelijk draagvlak en daarmee op de naleving van deze regels; - Handhaven in alle fasen van het beleidsproces komt de gemeentelijke organisatie en de beschikbare middelen ten goede en beperkt de mate waarin de gemeente wordt geconfronteerd met schadeclaims; Met het opstellen en uitvoeren van deze beleidsnota worden de volgende doelstellingen nagestreefd: - het voorkomen van overtredingen; - het beëindigen van overtredingen; - herstel van overtredingen en eventuele schade; - bevorderen van de naleving van regels; - rechtsgelijkheid; - bestraffing als sluitstuk in geval van overtredingen. Het resultaat van alle inspanningen zal moeten zijn een verbetering van de leefbaarheid en veiligheid in Son en Breugel. Deze zal onder andere bereikt worden door gedragsbeïnvloeding van burgers door het aanspreken op ongewenst gedrag.
nota HH 543_Tk\bewaren\04.0001276_NOMR
Visie op handhaven Een integraal handhavingsbeleid betekent niet dat op alle beleidsvelden en tegen alle overtredingen handhavend zal worden opgetreden. Een goed integraal beleid betekent gedegen en bewuste keuzes maken. Om deze keuzes te kunnen maken, is het goed eerst na te denken over de visie op handhaven. De visie is het vertrekpunt. Waar willen we naar toe? Door middel van de visie zal richting worden gegeven aan het uiteindelijke handhavingsprogramma. Hieronder treft u een aanzet aan voor de visie van de gemeente Son en Breugel ten aanzien van handhaving. Aanvullingen en kritische kanttekeningen zijn van harte welkom. Binnen de projectgroep Professionalisering handhaving zal de visie nader uitgewerkt worden. Het is van belang dat de uiteindelijke visie gedragen wordt door de gemeenteraad. In een latere fase zal de gemeenteraad gevraagd worden zich formeel te commiteren aan de geformuleerde visie. Het gemeentebestuur investeert veel in de kwaliteit van Son en Breugel. Het project “Kloppend Hart” is daar een sprekend voorbeeld van. In 2004 zullen de eerste contouren van het nieuwe centrum zichtbaar worden. Visie: Son en Breugel wil een gemeente zijn waarin de inwoners veilig en gezond kunnen wonen, werken en recreëren. Wat is handhaving? Van naleving is sprake als burgers, instellingen en bedrijven naar letter en geest voldoen aan wetten en regels. Er is met andere woorden sprake van normconform gedrag. Handhaving omvat alle handelingen die normconform gedrag bewerkstelligen. Burgers, instellingen en bedrijven zijn zelf als eerste verantwoordelijk voor veiligheid en leefbaarheid, de overheid schept de kaders en voert de regie. Handhaving is één van de instrumenten die de gemeente kan gebruiken om haar doelen te bereiken. Andere instrumenten waarmee het gemeentebestuur haar beleidsdoelen kan bereiken zijn regelgeving in de Apv, verordeningen, vergunningverlening, subsidiëring, voorlichting of het treffen van feitelijke maatregelen zoals het leggen van verkeersdrempels. Per situatie zal bekeken moeten worden welke maatregel of combinatie van maatregelen de meest geëigende is om het beoogde doel te bereiken. Handhaving heeft alleen zin als het in relatie staat tot die andere maatregelen. Communicatie In het bijzonder communicatie over het hoe en waarom van de regelgeving speelt een belangrijke rol. Dit moet nadrukkelijk in de beleidsontwikkeling en bij de implementatie van het beleid meegenomen worden. Maar ook communicatie over de inhoud van het handhavingsbeleid is van belang. Men moet weten waar men aan toe is, maar bovendien moet wat de gemeente gaat oppakken aansluiten bij de behoefte van de bevolking. Door middel van communicatie kan een bepaald gedrag worden gestimuleerd. Voorkomen is immers altijd beter dan genezen. Juridisch instrumentarium De bevoegdheid van een bestuursorgaan om te handhaven is een discretionaire bevoegdheid. Zo kan het een keuze zijn van het college om niet over te gaan tot handhaven. De met de wet strijdige situatie wordt dan gedoogd. Gedoogbeleid is aan zeer strikte grenzen gebonden. In beginsel mag gedogen niet stilzwijgend gebeuren, maar moet het worden vastgelegd in een appellabel besluit. De gedoogbeschikking dient voldoende bepaald en haar werking zo kort mogelijk te zijn. Daarnaast is het zo dat de overtreder bij het uitblijven van bestuursrechtelijke handhaving er niet op mag vertrouwen dat ook strafrechtelijke vervolging achterwege zal blijven. Besluit een bestuursorgaan tot handhaving over te gaan dan heeft zij de beschikking over een aantal bestuursrechtelijke en strafrechtelijke instrumenten. Het bestuursrechtelijke instrumentarium kan het bestuursorgaan geheel zelfstandig toepassen. Het bestaat uit (preventief) toezicht, bestuursdwang en de bestuurlijke dwangsom. Voor een na
-2-
dere uitwerking van deze begrippen wordt verwezen naar bijlage 1. In een aantal gevallen kan ook worden overgegaan tot het intrekken van een vergunning of ontheffing. Naar verwachting zal de gemeente binnen afzienbare tijd ook de mogelijkheid krijgen om bij veel voorkomende eenvoudige overtredingen een bestuurlijke boete op te leggen. Bij de strafrechtelijke handhaving heeft de gemeente de medewerking van politie en openbaar ministerie nodig. In bijlage 1 zijn een aantal argumenten opgesomd voor het toepassen van het straf- of bestuursrecht.
-3-
2. Van huidige situatie naar gewenste situatie Op de volgende beleidsvelden heeft de gemeente een handhavende taak: Afval/zwerfvuil Belastingen Bestemmingsplannen Bevolkingsadministratie Bijstand Bouw- en woningtoezicht Brandveiligheid Drugs Evenementen Gebruiksvergunningen Geweld op straat Hondenbeleid Horeca Leerplicht Subsidies
Markt Milieuvergunningen en meldingen hfdst. 8 Wmb Monumenten en archeologie Natuurbeheer Openbare orde vergunningen Openbare ruimte Openlucht recreatie Parkeren Prostitutie Overlast jeugd Reclame Verkeer Vreemdelingen
In bijlage 2 is voor bovengenoemde beleidsvelden aangegeven welke afdeling verantwoordelijk is voor het beleidsveld en waaruit de huidige handhavingsactiviteiten bestaan. Uit het overzicht blijkt dat de handhavingsinspanningen zeer divers van aard kunnen zijn. Soms zijn bij de handhaving verschillende gemeentelijke afdelingen of externe partners betrokken. Een veel voorkomende externe partner is de politie. Kijkend naar de huidige handhavingsactiviteiten kan geconcludeerd worden dat de (bij wet) verplichte handhavingsactiviteiten meestal wel plaatsvinden. Gelet op de tot vorig jaar dreigende herindeling heeft binnen de hele organisatie altijd de nadruk gelegen op de uitvoering. We zijn een echte “doe-organisatie” dus. Aan de beleidsmatige aspecten werd en wordt weinig aandacht geschonken. Dit laatste bleek ook uit het onderzoek van de VROM-inspectie. Door de inspectie wordt geconcludeerd dat het uitvoeringsniveau gedeeltelijk adequaat is. Op het gebied van de controle en handhaving schieten we echter te kort. Het rapport geeft op dit punt enkele verbeterpunten aan. Zo dient er, aldus de inspectie, actiever en systematischer te worden gehandhaafd. Tevens dient er voldoende menskracht te worden gereserveerd om de taken te kunnen uitvoeren. Met betrekking tot de capaciteit bij Bouw- en woningtoezicht heeft er reeds een formatieonderzoek plaatsgevonden (uitgevoerd door ACTA). Conclusie van dit onderzoek was dat er bij Bouw- en woningtoezicht, om alle taken op een adequaat niveau te kunnen uitvoeren, nog behoefte is aan 1,5 fte. t.b.v. technische medewerkers en 0,5 fte. t.b.v. een juridische medewerker. Ook op het gebied van milieu is sprake van een handhavingstekort. Er is maandelijks een handhavingsoverleg tussen gemeente, regionale milieudienst en politie waarbij lopende zaken worden doorgenomen en afspraken worden gemaakt met betrekking tot handhaving. Ondanks het goede werk wat in dit overleg wordt geïnitieerd en gecoördineerd, moet toch worden geconstateerd dat aan de handhaving van het Bouwstoffenbesluit nauwelijks iets wordt gedaan. Ook op het gebied van afval wordt nauwelijks handhavend opgetreden. Dit laatste werd o.a. veroorzaakt door de langdurige ziekte van de milieuwachter. Inmiddels is de vacature van bijzondere opsporingsambtenaar vacant. Een algemeen voorkomend verschijnsel is dat bij geconstateerde overtredingen wel een aanschrijving plaats vindt maar dat bij het niet voldoen aan deze aanschrijving de vervolgactie uitblijft.
-4-
Op het gebied van milieu, ruimtelijke ordening en bouwen is reeds een afzonderlijk verbetertraject in werking gezet. Landelijk is vanuit het ministerie van VROM naar aanleiding van de discussienota “Met recht verantwoordelijk” in 2002 besloten een verdere professionalisering van de milieuhandhaving te bewerkstelligen. Hiertoe zijn 60 landelijke kwaliteitscriteria voor (goede) handhaving ontwikkeld. Op 1 januari 2005 dient de gemeente voor de kleursporen grijs en blauw (milieu en oppervlaktewateren) aan deze kwaliteitscriteria te voldoen. In Brabant hebben de gemeenten (waaronder Son en Breugel) en de provincie er verder voor gekozen om ook de handhaving voor de kleursporen rood en groen (ruimtelijke ordening., bouwen en natuur) mee te nemen in het proces van professionalisering van de handhaving. Het doel is om voor deze kleursporen per 1 januari 2007 aan de kwaliteitscriteria te voldoen. Het landelijke professionaliseringstraject voor de milieuhandhaving is niet vrijblijvend. Wanneer op 1 januari 2005 niet het afgesproken kwaliteitsniveau behaald is kunnen de ministers dwingende maatregelen treffen om de uitvoeringsstructuur van de handhaving te verbeteren. Voor het verbetertraject wordt gebruik gemaakt van een projectformat van het Servicepunt handhaving Brabant Zuidoost. Een medewerker van de milieudienst regio Eindhoven is ingehuurd als projectleider. Deze heeft haar werkplek op de afdeling milieu. Verder is een projectgroep “Professionalisering handhaving” ingesteld welke een coördinerende rol zal vervullen. De projectgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de disciplines milieu, ruimtelijke ordening en bouwen met als voorzitter (en direct bestuurlijk verantwoordelijke) wethouder H. Overbeek. Ook de afdeling Sociale Zaken kent een afzonderlijk project, het project Hoogwaardig handhaven. Bij de uitvoering van dit project wordt samengewerkt met een veertiental gemeenten in de regio alsmede de stichting Stimulansz en buro Radar.Onderdeel van dit project is het trainen van medewerkers op fraude-alertheid en fraudeherkenning. Ook worden de werkprocessen op fraudegevoeligheid beoordeeld. Vervolgens worden protocollen opgesteld waarin wordt beschreven welke acties kunnen worden ondernomen bij afgegeven fraudesignalen. De handhavende taak van de gemeente zou veel beter kunnen en in een aantal gevallen zelfs beter moeten. De meest wenselijke situatie zou zijn dat tegen alle overtredingen zou worden opgetreden. In werkelijkheid is een dergelijke ideaalsituatie niet haalbaar. Er zullen altijd keuzes gemaakt moeten worden. Enerzijds vanwege de praktische onmogelijkheid om (meteen) elke overtreding te signaleren, anderzijds vanwege het feit dat er altijd een belangenafweging zal plaatsvinden voordat er wordt opgetreden. Door beperkingen in tijd, menskracht en middelen zullen er prioriteiten gesteld moeten worden. Dit betekent dat tot op zekere hoogte wordt geaccepteerd dat voor bepaalde overtredingen geen actief handhavingsbeleid wordt gevolgd. Deze prioriteiten zullen door het bestuur moeten worden vastgesteld, al dan niet na regionale consultatie. Naar aanleiding van klachten zal, ook al is een overtreding niet opgenomen op de prioriteitenlijst, veelal wel opgetreden dienen te worden, te meer als daarbij belangen van derden in het geding zijn. Belanghebbenden hebben immers voldoende (juridische) mogelijkheden om handhaving af te dwingen. Handhavingsprogramma Het stellen van prioriteiten is op de eerste plaats een bestuurlijke aangelegenheid. Ook op het gebied van handhaving zullen de kaders en de uitgangspunten door de raad(scommissies) c.q. het college worden vastgesteld. Zo heeft de intergemeentelijke raadscommissie voor politiezaken (IPC) ten behoeve van de activiteiten van de politie in 2004 reeds de volgende prioriteiten aangegeven: verbetering communicatie, benadrukken eigen verantwoordelijkheid burgers en de bestrijding van lokale ergernissen (o.a. snelheidsovertredingen, fout parkeren, overtreden sluitingstijden horeca).
-5-
In het vervolg zal de gemeente Son en Breugel op basis van voornoemde kaders en uitgangspunten ieder jaar een handhavingsprogramma opstellen. In dit handhavingsprogramma zullen concrete keuzes en prioriteiten worden gesteld over de te verrichten handhavingsactiviteiten in het daaropvolgende jaar, inclusief de te behalen resultaten en een raming van de daarvoor benodigde mensen en middelen. Na een jaar zal worden gekeken welke resultaten zijn behaald en als bepaalde resultaten niet zijn behaald wat daarvan de oorzaak is geweest. Als de oorzaak kan worden weggenomen, dient dit zo spoedig mogelijk te gebeuren. Kan dit niet, dan zal met deze omstandigheid rekening moeten worden gehouden bij het opstellen van het handhavingsprogramma van het volgende jaar. Op het gebied van milieu, ruimtelijke ordening en bouwen zal hierin het voortouw worden genomen. In het kader van het landelijke professionaliseringstraject zullen op 1 januari 2005 de prioriteiten in de handhavingstaken op deze gebieden in de gemeente vastgesteld moeten zijn. Kortom, op 1 januari 2005 dient er een handhavingsprogramma te liggen met een prioritering van handhavingsthema’s op deze gebieden, inventarisatie van knelpunten, methoden van aanpak en inzet van mensen en middelen. Bij het opstellen van het handhavingsprogramma is de centrale vraag: Wat vindt men belangrijk om te handhaven en waarom? Iedere afdeling zal gemotiveerd moeten aangeven waar dat bepaalde jaar voor haar het zwaartepunt van handhaving ligt. Daarbij moet onderscheid gemaakt worden tussen “planbare”, terugkerende handhavingsinspanningen en nietplanbare controles waarvoor ruimte in het handhavingsprogramma moet worden vrijgehouden. Ook kan er sprake zijn van een planbare, niet terugkerende handhavingsinspanning. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een eenmalig grootschalige evenement. Prioriteiten kunnen gesteld worden per onderwerp/regeling (bijvoorbeeld afval, illegale bedrijven) of per geografisch gebied (buitengebied, centrum etc.). Bij het opstellen van het handhavingsprogramma zal rekening gehouden moeten worden met: -
benodigde menskracht; benodigde financiën/budgetten; afspraken met andere overheden; afspraken met externe partners (bijv. belangengroepering); vraag vanuit maatschappij.
Het vaststellen van prioriteiten waarop de handhavingsinspanningen worden gericht, heeft onherroepelijk als consequentie dat met betrekking tot bepaalde overtredingen geen actief opsporingsbeleid wordt gevoerd. Het handhavingsprogramma dient, waar mogelijk, uit te vloeien in concrete afspraken: - hoe en wanneer wordt gecontroleerd; - welke maatregelen worden getroffen bij geconstateerde overtredingen; - welke begunstigingstermijn zal worden gesteld; - in welke gevallen aangifte wordt gedaan bij de politie. Deze afspraken kunnen door een beleidsmedewerker worden vastgelegd in beleidsregels. Tevens zal moeten worden nagegaan of, na vastlegging in beleidsregels, mandatering van bepaalde handhavingsbesluiten mogelijk is. Het beleidskader waarbinnen wordt geopereerd ligt immers grotendeels vast, waardoor duidelijk is wanneer, hoe en met welke inhoud een bepaald besluit moet worden genomen. Randvoorwaarden handhavingsbeleid Voor een succesvol handhavingsbeleid zal aan een aantal voorwaarden moeten worden voldaan.
-6-
1. Aandacht voor handhaafbaarheid van regelgeving en beleid Praktische uitvoerbaarheid van regelgeving en beleid moet steeds in beeld blijven bij de vaststelling daarvan. In veel gevallen ligt de regelgeving vast, maar dient hiervoor nader beleid te worden geformuleerd. Vaste richtlijnen voor het totstandkomen van regelgeving en beleid zijn niet te geven (behoudens de wettelijke kaders), maar van belang is dat uitvoerders van beleid in een vroeg stadium worden betrokken bij beleidsvorming. Uitvoerders weten immers als geen ander hoe weerbarstig de dagelijkse praktijk kan zijn en tegen welke problemen men aanloopt. 2. Als het handhavingstraject wordt ingezet, moet het ook worden afgemaakt Het is voor de effectiviteit en geloofwaardigheid van het handhavingsbeleid van groot belang dat overtreders worden aangeschreven, dat sanctiebeschikkingen ook daadwerkelijk worden uitgevoerd en dat de kosten van bestuursdwang en de verbeurde dwangsommen ook daadwerkelijk worden geïnd. Indien van het beleid wordt afgeweken, zal dit goed gemotiveerd moeten worden. Een goede interne afstemming tussen de handhavers en de financiële administratie is vereist om resultaat te bereiken. 3. Een goede archivering is noodzakelijk Een goede archivering van de overtredingen, aanschrijvingen, vergunningen en ontheffingen is een vereiste. Wil een handhavingsactie ook in rechte uiteindelijk overeind blijven, dan dient de gevolgde procedure herleidbaar te zijn en de reden van de maatregel goed gemotiveerd. 4. Slecht beleid repareren Indien geconstateerd wordt dat de bepalingen en voorschriften voor meer uitleg vatbaar zijn en derhalve moeilijk handhaafbaar, dient dit signaal doorgegeven te worden aan de beleidsmakers die hier bij de actualisering van het beleid rekening mee kunnen houden. Onder “slecht beleid” wordt tevens verstaan overbodige regelgeving. Overbodige regelgeving zal zoveel mogelijk moeten worden teruggedrongen. 5. Financiële randvoorwaarden In het collegeprogramma 2002-2006 is voor extra handhavingscapaciteit structureel € 100.000 uitgetrokken. Van deze € 100.000 wordt inmiddels € 20.000 structureel in beslag genomen door de formatie-uitbreiding op de afdeling Ruimte en Wonen. Resteert structureel € 80.000. Voor 2004 moet van deze € 80.000 eenmalig € 50.000 afgetrokken worden voor de inzet van derden ten behoeve van eerdergenoemd project op het gebied van milieu. Voor 2004 resteert dus € 30.000. Voor de jaren daarna € 80.000. Daarbij kan nog aangetekend worden dat voor de evaluatie en verbetering van het handhavingsbeleid eenmalig € 20.000 is gereserveerd. Dit bedrag zou ingezet kunnen worden voor externe ondersteuning bij de totstandkoming van het handhavingsbeleid. Tot op heden is deze externe ondersteuning niet nodig gebleken. Ontwikkelingen Zowel interne als externe ontwikkelingen hebben geleid tot een verhoogde aandacht voor het onderwerp handhaving. Bij handhaving wordt vaak in eerste instantie gedacht aan “meer blauw op straat”, meer personele capaciteit. Integraal handhavingsbeleid omvat echter meer dan meer blauw op straat of uitbreiding van de formatie op bouwzaken. Zowel burgers als mede-overheden en lokale veiligheidspartners verwachten van de gemeente dat zij de regierol op integraal veiligheidsbeleid steviger oppakt. De komende jaren zal aan de versterking van de regierol van de gemeente hard gewerkt worden. Vanuit het nieuwe organisatieonderdeel Staf zal hieraan een wezenlijke bijdrage worden geleverd. Tot op heden kan het veiligheidsbeleid van de gemeente het best omschreven worden als reactief. Er gebeurt iets en er wordt actie op ondernomen. Bij deze actie worden indien nodig de lokale veiligheidspartners betrokken. Integraal optreden is onze organisatie dus niet vreemd. De schaal van de ge
-7-
meente leent zich ook daarvoor. Integraal veiligheidsbeleid gaat echter verder dan gezamenlijk optreden bij overtredingen. Kernpunten van integraal veiligheidsbeleid zijn: een strategische visie, een analyse van de uitgangssituatie, het stellen van prioriteiten, maatregelen en organisatorische voorwaarden. Met deze nota handhaving wordt een eerste begin gemaakt met een beleidsmatige aanpak van het onderwerp handhaving. De ontwikkelingen staan echter niet stil. De nieuwe organisatie van de gemeente Son en Breugel biedt mogelijkheden voor een goede organisatorische borging van het veiligheids- en handhavingsbeleid. Een afzonderlijke handhavingsunit is één van die toekomstige mogelijkheden. Ook landelijke en regionale ontwikkelingen dienen echter met aandacht te worden gevolgd. De boa’s De functie van milieuwachter bestaat niet meer in de nieuwe organisatie van de gemeente Son en Breugel. Daarvoor is in de plaats gekomen de zogenaamde boa; een bijzondere opsporingsambtenaar. Deze boa wordt ingezet ter bestrijding van de lokale ergernissen: bijvoorbeeld parkeerovertredingen maar ook de lichtere milieu-overtredingen zoals het illegaal dumpen van huishoudelijk afval. Een boa mag processen verbaal mag uitschrijven. Het college hecht grote waarde aan uitbreiding van het aantal boa’s in onze gemeente. Momenteel kent de gemeente Son en Breugel twee boa’s: de boswachter van Staatsbosbeheer en de functie van de oude milieuwachter welke momenteel vacant is. Deze vacature wordt binnen afzienbare tijd ingevuld. De boa’s worden zoals gezegd ingezet ter bestrijding van de lokale ergernissen maar kunnen bijvoorbeeld ook toezicht houden bij evenementen. Vooral taken waaraan de politie vaak geen prioriteit kan geven, kunnen door de boa’s worden opgepakt. De boa is geuniformeerd en draagt bij aan het gevoel van meer toezicht in de publieke ruimte. Van de aanwezigheid van de boa kan bovendien een preventieve werking uitgaan. Eén extra boa zou bekostigd kunnen worden uit de middelen die gereserveerd zijn voor de verbetering van de handhaving. De milieuwachter maakte reeds onderdeel uit van de bestaande formatie. Over de wijze van aansturing, de huisvesting en de arbeidsvoorwaarden van de boa wordt momenteel overleg gevoerd met de politie. Son, april 2004.
-8-
Bijlage 1 Handhavingsinstrumenten De handhavingsinstrumenten bestuursdwang en dwangsom zijn bedoeld om een overtreding ongedaan te maken of verdere overtredingen dan wel herhaling van de overtreding te voorkomen. We spreken dan van situatieve sancties of reparatoire sancties. Naast deze twee middelen heeft het college van burgemeester en wethouders soms ook de mogelijkheid tot intrekking van een vergunning om de handhaving van wettelijke bepalingen en voorschriften verbonden aan vergunningen, ontheffingen en vrijstellingen te waarborgen. Waar in deze handhavingsnota wordt gerefereerd aan het college van burgemeester en wethouders dient de burgemeester daaronder te worden begrepen. De burgemeester kan namelijk op basis van zijn eigen bevoegdheden de instrumenten bestuursdwang en dwangsom bij handhaving hanteren. Dit zal zich voornamelijk voordoen op de raakvlakken met de Algemene plaatselijke verordening. In geval van bestuursdwang kan het college van burgemeester en wethouders op kosten van de overtreder de onrechtmatige situatie (laten) herstellen. In geval van een dwangsom kan het college van burgemeester en wethouders een overtreder een dwangsom opleggen als deze (opnieuw) de betreffende overtreding niet opheft. Criteria toepassen bestuurlijke sancties Bij de toepassing van een bestuursrechtelijk sanctiemiddel moet worden gekeken naar het beoogde effect en de proportionaliteit (redelijke verhouding tussen het middel en de zwaarte van de overtreding) van het sanctiemiddel. Uit een oogpunt van efficiëntie zal waar mogelijk worden gekozen voor de oplegging van een dwangsom. Het opleggen van een dwangsom verdient de voorkeur in onder meer de volgende gevallen: • • • • • •
dwangsom kan makkelijker worden toegepast bij kortdurende of incidentele overtredingen en niet wanneer de gevolgen van de overtreding onomkeerbaar zijn geworden; wanneer er sprake is van een overtreding die regelmatig wordt herhaald; wanneer het opleggen van bestuursdwang een te zwaar middel is in relatie tot de overtreding (proportionaliteit); bij overtreding van gedragsvoorschriften, waarbij praktisch alleen de overtreder kan bewerkstelligen dat de overtreding wordt beëindigd; wanneer de kosten voor bestuursdwang erg hoog zijn; wanneer het moeilijk is de bestuursdwang ten uitvoer te leggen.
Het toepassen van bestuursdwang wordt sterk overwogen in de overige gevallen en met name wanneer herstel van de overtreding wordt beoogd. Bestuursrechtelijk of strafrechtelijk optreden In bepaalde gevallen kan het voorkomen dat er een keuze moet worden gemaakt om bestuurs- dan wel strafrechtelijk op te treden. Onderstaande tabel geeft een aantal argumenten om tot een weloverwogen keuze te komen. Het belangrijkste is dat met het instrument het gewenste effect wordt behaald en dat dit op de meest efficiënte manier gebeurt.
-9-
Argumenten voor de keuze voor het toepassen van bestuurs- of strafrecht Bestuursrechtelijk 1. geringe verwijtbaarheid 2. eerste keer 3. oogmerk is schadeherstel (herstel van de geschonden norm) 4. het Openbaar Ministerie kan in deze situatie niet effectief optreden 5. bewijsproblemen in strafrechtelijk traject
Strafrechtelijk 1. opzet (dus verwijtbaar) 2. recidive 3. oogmerk is het straffen van de dader (onomkeerbare overtredingen) 4. het bestuur kan in deze situatie niet effectief optreden 5. vrees dat het bestuursrecht niet of nauwelijks in een effect zal resulteren 6. lage prioriteit binnen het Openbaar Ministe- 6. kosten van bestuursdwang zijn niet verrie haalbaar, bijv. in geval van faillissement
-10-
