1
Twee jaar geleden zijn wij gestart met de uitvoering van ons Collegewerkprogramma (CWP) 2014-2018. Onder het motto ‘Nieuwe realiteit, Westlandse oplossingen; samen werken aan een economisch sterk, sociaal krachtig en aantrekkelijk Westland’ is in deze periode samen met de gemeenteraad, inwoners, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties veel werk verzet. We zitten nu halverwege de bestuursperiode, tijd om de balans op te maken. Waar staan wij met de uitvoering van het CWP? In hoeverre zijn onze ambities waargemaakt en wat moet er nog gebeuren om over twee jaar de beloofde doelen te hebben bereikt? Wat is er nog niet gelukt? De Midterm review, die ook een preview biedt, geeft antwoord op deze vragen. Met de Midterm review legt het college verantwoording af over het gevoerde beleid. De Midterm review is tevens de opmaat naar de nieuwe begroting. Wij geven hierin aan welke extra uitgaven wij de komende jaren willen doen om verder vorm en inhoud te geven aan onze speerpunten en hoe wij deze extra uitgaven bekostigen.
2
Duidelijk is dat ook in Westland sprake is van herstel van de economie. Het vertrouwen van ondernemers groeit, wat tot uitdrukking komt in de bereidheid te investeren, zowel binnen het bedrijf als in uitbreiding. Er is sprake van een positieve ontwikkeling van de algemene uitkering van het Rijk. Wij constateren tevens dat de schuldpositie van de gemeente in 2015 licht is gedaald. Het lijkt er op dat de magere jaren voorbij zijn en dat er mede dankzij het voorzichtige financiële beleid dat de gemeente de afgelopen jaren heeft gevoerd weer ruimte is voor extra investeringen en woonlastendaling voor onze inwoners.
3
Binnen de geschetste context werken wij aan uitvoering van het collegewerkprogramma 2014-2018. Er zijn in de eerste helft van deze collegeperiode al flinken stappen gezet. Bij veel accenten liggen wij op koers en zijn resultaten al voor 50 % of meer gerealiseerd. Op een aantal accenten moet extra inzet worden gepleegd om deze gerealiseerd te krijgen. Een greep uit de bereikte resultaten binnen het thema Sterke economie. Het bestemmingsplan van de Greenport Horti Campus is vastgesteld. De bouw start na de zomer. We hebben verschillende aardwarmte-initiatieven ondersteund via energiestudies, businesscases en geologische studies. De boringen van Nature’s Heat en Vogelaer starten nog dit jaar en in het eerste kwartaal start de boring van Trias Westland, waarvoor we ons als gemeente garant hebben gesteld. We hebben deelgenomen aan tuinbouwmissies naar Japan en China en vele buitenlandse delegaties ontvangen, met als doel deuren te openen voor onze ondernemers. Er is inmiddels in Japan een groot tuinbouwproject van Westlandse bedrijven opgeleverd.
4
Dankzij actieve acquisitie en accountmanagement hebben drie nieuwe buitenlandse bedrijven zich in Westland gevestigd. Vanuit het MKB Investeringsfonds zijn verschillende projecten ondersteund. En ten slotte zijn er vele infrastructurele verbeteringen gerealiseerd. Zo zijn het 3-in-1 project en de herinrichting van de N223 afgerond, is de Verlengde Van Luijklaan inclusief een nieuwe fietstunnel opgeleverd en is er een fietstunnel aangelegd tussen het duingebied in Monster en de Poelzone, onder de N211 door.
4
Als we kijken naar het sociaal domein, dan zien we dat de invoering van de nieuwe taken in Westland rustig is verlopen, mede dankzij de keuze om jeugdigen en Wmo-cliënten in 2015 en 2016 dezelfde zorg en hulp te bieden als het jaar daarvoor. Ook is het aantal voorzieningen met een preventief effect uitgebreid. Voorbeelden zijn het respijthuis in Ter Heijde, de Vereeniging, de Buurtinformatiepunten en buurtrestaurants. Het sociaal kernteam van de gemeente is in alle kernen actief en biedt een integrale aanpak bij jeugdzorgvragen en complexe zorgvragen bij volwassenen. De toegang tot het minimabeleid is fors verruimd en het Kindpakket Westland is ingevoerd. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt worden via MVO Westland aan het werk geholpen op basis van het Westlands Actieplan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 2020 (lokaal sociaal akkoord). Verder investeert de gemeente volop in de vervanging en nieuwbouw
5
van scholen, zoals de Pieter van der Plasschool, de Zeester en het ISW. Daarnaast wordt geld vrijgemaakt voor ondersteuning van de topsport in Westland en willen we de 25 %-regeling voor sportverenigingen continueren.
5
Kijkend naar het thema Aantrekkelijk Westland, dan kunnen wij constateren dat het veiligheidsniveau in onze gemeente hoger is dan in de meeste omliggende gemeenten. Met name het aantal woninginbraken is de afgelopen jaren flink gedaald. In de eerste helft van deze bestuursperiode kwamen de centrumplannen in de verschillende dorpskernen tot uitvoering. In ’s-Gravenzande zal het winkelcentrum in 2017 worden opgeleverd. De supermarkt in Kwintsheul wordt op dit moment gebouwd en zal het eerste kwartaal van 2017 klaar zijn. In Monster is men bezig met de tweede fase Kerkzicht. Verder wordt brede school De Zeester medio 2016 opgeleverd. Voor de gebiedsvisie Monster wordt een interactief proces doorlopen met de gemeenteraad en de omgeving/belanghebbenden. En in De Lier, waar het centrum de afgelopen jaren een metamorfose heeft ondergaan, is de ontwikkeling van de gemeentehuislocatie in volle gang. Om de dorpscentra te verlevendigen zijn we verder bezig met participatietrajecten om van het Wilhelminaplein en het Marktplein multifunctionele pleinen te maken. Hierbij zijn bewoners, ondernemers en marktlieden betrokken. Streven is om de pleinen in de tweede helft van september 2017 gereed te hebben. Met vertegenwoordigers van Poeldijk is overeenstemming bereikt over een kwalitatieve verbetering van de Voorstraat. Dit zal naar naar verwachting in 2016 vóór het ‘Rondje
6
Poeldijk’ zijn afgerond. De woonvisie is unaniem vastgesteld: bouwen naar Westlandse behoefte met 1.500 huurwoningen. Ook is de 750e starterslening verstrekt. De kans op wateroverlast is verkleind door maatregelen van de gemeente en het Hoogheemraadschap van Delfland en hebben ondernemers zich verenigd in de stichting Bezoek Westland om het imago van Westland als toeristisch gebied te versterken. De ecologische zone Poelzone/De Groene Schakel is voor een groot deel klaar, inclusief de fietstunnel onder de N211 en het verbindingsfietspad langs woonwijk Duingeest naar het fietspad langs de duinen. Ten slotte nemen steeds meer verenigingen en bedrijven duurzaamheidsmaatregelen dankzij de Subsidieregeling Duurzame Energie Westland.
6
Ten slotte is onze dienstverlening de afgelopen jaren steeds meer eigentijds geworden. De gemeentelijke informatievoorziening en dienstverlening zijn verder gedigitaliseerd. Inmiddels kunnen 76 producten en diensten digitaal worden aangevraagd via de vernieuwde, vraaggerichte gemeentelijke website. Ook is de gemeente aangesloten bij MijnOverheid, waar inwoners hun persoonlijke gegevens en WOZ-waarde kunnen raadplegen en kennisgevingen over het verlopen van bijvoorbeeld een reisdocument en aanslagen gemeentelijke belastingen kunnen ontvangen. De balie en telefonie zijn geïntegreerd. Medewerkers aan de balie beantwoorden niet alleen vragen over burgerzaken, maar ook vragen over belastingen en meldingen over de leefomgeving. Het KCC is nu ook de frontoffice voor de dienstverlening in het sociaal domein. En ten slotte zijn de ruimtelijke procedures flink ingekort.
7
Maar….niet alles loopt op koers. Op een aantal accenten zijn extra inspanningen nodig om de beloofde ambities te realiseren. Dat geldt bijvoorbeeld voor: Modernisering teeltareaal Wij hebben de overeenkomst Herstructurering en Ontwikkeling Tuinbouwsector (HOT) ondertekend. Deze unieke combinatie moet modernisering van het teelteareaal mogelijk maken op een schaal die ertoe doet. Feit is echter dat ondernemers op dit moment weinig investeringsruimte hebben en als zij dit wel hebben, vaak kiezen voor aankoop van bestaande bedrijven of voor vestiging in gebieden elders die qua grondprijs en energiemogelijkheden gunstiger zijn. Wij zetten ons met de nu ter beschikking staande mix van instrumenten in om de herstructurering te faciliteren en bouwrijpe kavels te realiseren. We realiseren ons echter dat er - gezien de ambities en de urgentie - in veel situaties meer nodig is om tot sluitende business cases voor gebieden te komen en modernisering en herstructurering te doen slagen. Wij zullen in samenwerking met de provincie Zuid-Holland en het ontwikkelingsbedrijf HOT analyses maken van knelpunten bij het uitvoeren van de publieke taken en daar oplossingen in voorstellen. Free economic zone
8
Wij hebben onderzocht wat een free economic zone zou kunnen inhouden. Hiertoe zijn gesprekken gevoerd met externe partijen, zoals ondernemers, het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de provincie Zuid-Holland en Platform 31. Duidelijk is dat een free economic zone zoals in het collegewerkprogramma is bedoeld, een gebied zonder belemmeringen, niet mogelijk is. Er zullen in een dergelijke zone altijd landelijke wettelijke regels gelden. Om die reden laten wij ons streven om in Westland een free economic zone te introduceren vallen. Wel willen we start-ups gaan ondersteunen vanuit het op te richten Duurzaamheidsfonds. Later meer hierover. Accommodatiebeleid Bedoeling van het CWP was een breed accommodatiebeleid op te stellen voor de dorpen in aansluiting op de ontwikkelingen in het sociaal domein. Kijken welke functies nodig zijn per dorp en hoe deze functies moeten worden gehuisvest. Deze brede aanpak laten we los. Het accommodatiebeleid krijgt praktijkgericht vorm. Gekeken wordt naar het feitelijk gebruik van gebouwen, de kosten en de mogelijkheden voor multifunctioneel gebruik. Sociale Westland Agenda In 2014 is gestart met het Sociaal Innovatiefonds, wat een eerste impuls is geweest om burgers en maatschappelijke instellingen te stimuleren in de omslag binnen het sociaal domein. Er zijn 19 initiatieven ondersteund. Bedoeling is om de echte Sociale Westland Agenda, die vergelijkbaar is met de economische Westland Agenda, na vaststelling van het sociaal beleidskader vorm te gaan geven.
8
Alles overziend kunnen we concluderen dat ondanks het feit dat een paar activiteiten nog achterblijven, wij op koers liggen met de uitvoering van het collegewerkprogramma. De meeste doelen zijn al voor 50 % of meer gerealiseerd. Natuurlijk ligt er nog een stevige uitdaging om alle ambities uit het CWP voor het einde van deze collegeperiode gerealiseerd te hebben. Wij gaan een extra impuls geven aan de leefomgeving en duurzaamheid door fondsen te vormen. Wethouder Ouwendijk zal daar straks op terug komen.
9
Dan nu het financiële deel van deze presentatie. Als eerste licht ik daarvoor kort de financiële startpositie toe. Deze financiële startpositie wordt allereerst gevormd door het saldo van de huidige begroting, dat wil zeggen de door de raad vastgestelde begroting 2016-2019. Inclusief het amendement om te sturen op een begrotingsoverschot, laat de huidige begroting een voordelig saldo zien dat varieert van € 1,1 tot € 1,6 miljoen. Tweede onderdeel in de financiële startpositie is het Financieel Meerjarenperspectief 2017-2020 (FMP). Het Financieel Meerjaren Perspectief is de financieel-technische doorrekening van de huidige begroting op basis van actuele informatie en parameters. Hierin zijn nog geen nieuwe (beleids)keuzes opgenomen. Zoals u op deze sheet ziet, heeft ook het FMP een positief effect dat varieert van € 0,7 tot € 1,7 miljoen. Belangrijke oorzaak hierin is een hogere algemene uitkering uit het gemeentefonds. Het voordelig effect neemt in 2020 af, dit wordt veroorzaakt door de geplande oplevering van de Oostelijke Randweg in De Lier in 2019 en de daarmee samenhangende zogenaamde kapitaallasten die met ingang van 2020 in de begroting zijn opgenomen.
10
U kent nu de financiële startpositie. In de Midterm-review hebben wij daarnaast diverse activiteiten opgenomen waarop we in de komende bestuursperiode extra gaan inzetten. Ook is er een aantal exogene en onontkoombare ontwikkelingen die een financieel effect hebben. Deze financiële mutaties per thema zijn in de tabel op deze sheet opgenomen. Per thema licht ik de grootste financiële mutaties toe:
Sterke Economie Wij willen in de begroting 2017-2020 een budget voor incentives voor bedrijven opnemen om het voor hen aantrekkelijker te maken zich in Westland te vestigen (€ 0,5 miljoen in 2017 en € 0,5 miljoen in 2018). Daarnaast nemen wij ramingen op voor de aanpassing van de marktpleinen in ’s-Gravenzande en Naaldwijk, extra budget voor Greenport Westland-Oostland en voor diverse investeringen in de infrastructuur, zoals de verbreding van de N211 / Wippolderlaan en de aanleg van de fietsverbinding Tuinveld / De Groene Schakel. Sociale Kracht Investeringen in onderwijshuisvesting. Voorbeelden daarvan zijn de
11
uitbreiding van de Montessorischool in Monster, huisvesting Herman Broerenschool op het terrein van het Westerhonk en nieuwbouw Pieter van der Plasschool, Eben-Haëzerschool en ISW. Ook stellen wij voor om structureel een extra budget voor topsport op te nemen, het budget voor de 25% regeling te verlengen en de bereikbaarheid van het Julianasportpark te verbeteren. Verder willen we extra investeren in de koppeling naar techniek-onderwijs en een budget voor kleine initiatieven cultuur opnemen. Tot slot investeren we ook fors extra in het sociale domein, € 1,6 miljoen structureel en € 8 miljoen incidenteel. We zetten hierbij met name in op preventie en innovatie van de zorg en op participatie en werkgelegenheid.
Aantrekkelijk Westland: In de jaarschijven 2017 en 2020 zijn incidentele bedragen van respectievelijk € 1,9 en € 1,2 miljoen opgenomen voor uitvoering van de gebiedsvisie Monster. Daarnaast varieert de structurele mutatie van € 0,3 tot € 0,5 miljoen. Dit betreft o.a. de aanleg van de rotonde Patijnenburg, herinrichting van de buitenruimte bij kluswoningen, de ondersteuning bij de start van het platform Toerisme en recreatie (Stichting Bezoek Westland) en de aanleg van speelvoorzieningen in Wateringen (Juliahof). Ook nemen we een extra budget op voor stimulering van recreatief gebruik van de kust (o.a. parkeren en toezicht) en investeren we in duurzaamheid door de aanleg van E-laadpalen en acties in het kader van “Westland woont duurzaam”. Eigentijdse Dienstverlening De belangrijke financiële mutaties betreffen hier de vrijgave van de 2e en laatste tranche voor de Digitalisering (€ 2 miljoen in totaal). Ook is er sprake van een verhoogde premie voor de aansprakelijkheidsverzekering en vindt een negatieve bijstelling van een aantal leges plaats. Financiën In 2017 is een incidenteel bedrag van € 1,1 miljoen opgenomen voor de uitvoering van toekomstscenario’s voor gemeentelijke accommodaties in Poeldijk, de verbouwing van de Hofboerderij en de kosten van de taakstelling op het gebied van garantiebanen. Verder is er sprake van een verlaging van de ozb met 1% en worden de tarieven voor riool- en afvalstoffenheffing in tegenstelling tot vorige jaren niet met het inflatiepercentage verhoogd. Daardoor dalen de woonlasten met ongeveer
11
0,5 %.
11
Instellen van fondsen Wij willen ambities op diverse beleidsvelden stimuleren en onderzoeken of daarvoor het instellen van fondsen een goed middel is. Ons voornemen is om twee fondsen te vormen met elk een omvang van € 3,75 miljoen: een leefomgevingsfonds, dat wordt ingezet voor groen en levendige dorpskernen, en een duurzaamheidsfonds, waarmee de energietransitie, herstructurering en maatschappelijke duurzaamheid kunnen worden ondersteund. Dit laatste fonds is overwegend revolverend. Bovendien wordt voor zover mogelijk het principe van cofinanciering toegepast. Bij de begroting 2017-2020 presenteren wij een concreet voorstel voor de inzet van de fondsen.
12
Vpb-plicht overheden Lokale overheden worden op grond van Europese regelgeving vennootschapsbelasting (Vpb) verschuldigd over economische activiteiten. Hierop kreeg u in diverse raadsinformatie-avonden een toelichting. Volgens eerste inzichten en berekeningen wordt Westland over geprognosticeerde winsten van grondexploitaties in 2019 en 2020 een belasting verschuldigd van respectievelijk € 1,2 en € 0,6 miljoen.
13
De voorgaande mutaties leiden tot het op de sheet gepresenteerde financiële totaalbeeld. In alle jaarschijven staan tekorten die variëren van € 1,2 tot € 9,1 miljoen. De tekorten kennen grotendeels een incidenteel karakter.
14
Verhogen inkomsten Betreft verhoging diverse inkomsten door uitbreiding van areaal (weer meer vergunningaanvrage voor ver- en nieuwbouw) zoals nader toegelicht in de 1e Actualisatie 2016. Sociaal Domein Zoals gemeld in de jaarrekening 2015 hebben we in 2015 de activiteiten voor het Sociaal Domein ruim binnen budget kunnen uitvoeren. Ook meerjarig is dat de verwachting. De reserve groeit de komende jaren daardoor naar € 25 miljoen. Vanuit deze reserve bekostigen we vervolgens de intensivering van de preventie en innovatieve projecten om de zorg te versterken. Oorzaak voor de positieve saldi met name het gunstige effect van het zogenaamde historische verdeelmodel dat thans nog door het Rijk gehanteerd wordt voor de verdeling van de rijksbijdrage. De komende jaren wordt dat omgezet in een objectief verdeelmodel wat een dalende bijdrage voor Westland betekend. Dit zorgde vorig jaar voor het beeld dat er structureel financiële tekorten op het sociaal domein zouden ontstaan. Door een innovatieve aanpak en maatregelen zoals opgenomen in het Sociaal Beleidskader is dat naar huidige inzichten niet meer het geval en is er sprake van een positief saldo.
15
Hierdoor is een deel van de dekking vanuit de algemene middelen waartoe bij de begroting 2016-2019 besloten is, niet noodzakelijk. Investeringen Bij de jaarrekening 2015 is de stelpost achterblijvende kapitaallasten grotendeels ingevuld. Gelet op de ervaringen maakt dit het mogelijk om de resterende stelpost met € 0,6 miljoen te verhogen tot uiteindelijk € 1,9 miljoen in 2020. Daarmee is het bedrag van deze stelpost nog altijd lager dan de stelpost zoals die in de begroting 2016-2019 is opgenomen. Incidentele dekking In de Midterm review is een specificatie van deze inzet opgenomen. Belangrijkste mutatie betreft de vrijval uit de reserve Sociaal Domein. De hoogte van deze reserve is bij onderdeel b. toegelicht. Vanuit deze reserve investeren wij de komende jaren € 8 miljoen in preventieve taken, om op basis hiervan op langere termijn de kosten beheersbaar te houden. De reserve is daarnaast ook bedoeld voor de opvang van tegenvallers, hoewel er op dit moment sprake is van een sluitende meerjarenbegroting. Hiervoor houden wij in de reserve een risico bedrag van € 8 miljoen aan. Het bovenstaande maakt het mogelijk om € 7,5 miljoen uit de reserve in te zetten voor dekking van andere intensiveringen in de Westlandse samenleving. Daarnaast zetten wij o.a. € 3,0 miljoen in uit de egalisatiereserve Vastgoed en kan 50% van het eerder beschikbaar gestelde frictiebudget voor personele kosten vrijvallen.
15
In het financiële overzicht houden wij ook rekening met het amendement zoals vastgesteld bij de begroting 2016-2019 om te sturen op een begrotingsoverschot van € 1,2 miljoen om daarmee de vermogenspositie te versterken. Dit betekent dat de vermogenspositie in de komende begrotingsperiode 2017-2020 op begrotingsbasis met € 4,8 miljoen (4 * € 1,2 miljoen) versterkt moet worden. Vanwege het belang dat wij daaraan hechten, hebben wij ons ingespannen om het volledige bedrag al in 2017 te realiseren. Het verheugt ons dat dat ook is gelukt. Bij de begroting 2017-2020 zullen wij voorstellen om dit bedrag te storten in de reserve Financiële Soliditeit die daardoor weer op het niveau van het begin van de huidige bestuursperiode wordt teruggebracht.
16
De burgemeester zei het al: na een aantal jaren waarin het financieel en economisch wat minder is gegaan, is er nu ruimte voor leuke dingen: stevige extra intensiveringen, verlaging van de woonlasten en een extra impuls in leefbaarheid en duurzaamheid. Wij liggen op koers met de uitvoering van het Collegewerkprogramma 2014-2018 en blijven ons ook de komende twee jaar inspannen om samen met de gemeenteraad, inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers Westlandse oplossingen te realiseren.
17
18
