Mensenrechten zijn mijn DNA. De ideale wereld volgens Wouter Van Bellingen. vrijzinnige barometer. Storm in vrijdenkersland Nieuwe rubriek:

Januari - februari - maart 2015 | 4de jaargang nr. 1 Verschijnt driemaandelijks

Dossier

Zin in gezin

“Mensenrechten zijn mijn DNA.” De ideale wereld volgens Wouter Van Bellingen

Samenleven vandaag

Storm in vrijdenkersland Nieuwe rubriek:

vrijzinnige barometer

vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens deMens.nu Magazine |

2

deMens.nu Magazine | 4de jaargang nr. 1 januari - februari - maart 2015 Verschijnt driemaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Sylvain Peeters Oude Keulseweg 220 - 1933 Sterrebeek issn 2034-6646

deMens.nu – Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw Federaal Secretariaat Brand Whitlocklaan 87 bus 9 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe T 02 | 735 81 92 F 02 | 735 81 66 Je kan je gratis abonneren op [email protected] deMens.nu Magazine. www.deMens.nu Hoe? Stuur een mailtje naar hoofdredactie [email protected] Anne-France Ketelaer OF stuur een brief naar Marina Van Haeren deMens.nu-UVVvzw Brand Whitlocklaan 87 bus 9 eindredactie 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Julie Van Garsse redactie Franky Bussche Liza Janssens Esther Meuwis Luc Teuwen Ellen Vandevijvere Sarah Van Gaens Julie Van Garsse lay-out GrafiekGroep

Met vermelding van je naam en adres. Zin in de e-gazet? Zin in de e-gazet, de digitale nieuwsbrief van deMens.nu? Op het menu staan opinies, boeiende activiteiten, foto- reportages en nog veel meer lekkers. We brengen je minstens een keer per maand op de hoogte van markante nieuwtjes. Surf snel naar onze website en schrijf je in!

foto’s cover, pagina 8, 10, 11, 12 © Jeroen Vanneste

Volg ons op

foto pagina 3, 22, 23, 24, 25, 30 © Isabelle Pateer - Otherweyes deMens.nu Magazine wordt gratis verspreid binnen de vrijzinnig humanistische gemeenschap. De redactie van deMens.nu Magazine is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de door derden geleverde artikels. Onder auspiciën van de Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw.

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Conform de wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (8 december 1992) delen wij je mee dat een aantal van je persoonsgegevens opgenomen worden in ons adressenbestand. DeMens.nu zal, als houder van dit bestand, je gegevens verwerken in het kader van volgend doeleind: verspreiden van publicaties en interne communicatie. Op schriftelijk verzoek, gericht aan mevrouw Marina Van Haeren, algemeen directeur, Brand Whitlocklaan 87 bus 9 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe, kan je een overzicht krijgen van de door deMens.nu over je opgeslagen persoonsgegevens. Onjuiste gegevens verbeteren wij op je verzoek. Reacties op dit nummer kan je steeds doormailen naar [email protected]. Deze worden, na overleg en goedkeuring door de redactieraad, geplaatst op de website bij de rubriek Reacties van het desbetreffende deMens.nu Magazine.

3

| deMens.nu Magazine

van de redactie

Sprookjes in de kleur van vandaag e krijgen als kind beelden mee van onze ouders en omgeving over hoe een samenleving er dient uit te zien. Velen van ons groeiden op met toekomstdromen over trouwen, een gezin stichten en een eigen huis bezitten. Eens volwassen kunnen we kritisch denken, gewoontes in vraag stellen en eigen keuzes maken. Door creatieve mensen die nieuwe dingen uitproberen, soms tegen de stroom in, verandert de wereld. Dit geldt ook voor het traditionele gezin dat niet langer de hoeksteen van de maatschappij vormt. Uit cijfers van de nieuwste volkstelling (Census 2011) blijkt dat 34 procent van de huishoudens in België uit maar één persoon bestaat. In grote steden zoals Brussel gaat het over de helft van de huishoudens. Tien procent van de Belgische gezinnen is een eenoudergezin. Er zijn meer en meer holebigezinnen. Het aantal woongemeenschappen groeit jaarlijks. Veel mensen beslissen om anders te gaan leven. Die keuze wordt bepaald door de zoektocht naar zingeving of omdat een andere woonvorm een beter antwoord geeft op de huidige individuele behoeften. Maar de politiek lijkt te rusten in de zetel van een oude kamer, zonder te beseffen dat een groeiende groep mensen nood heeft aan nieuwe regels, aangepast aan de kleur van vandaag. Homo’s met kinderen botsen nog op een onrechtvaardige regelgeving. Wie in een gemeenschap wilt leven, kan problemen ondervinden met domicilieadres, uitkeringen enzovoort. In het dossier bezoeken we mensen die kiezen voor een minder traditionele samenlevingsvorm. Wat drijft hen om een andere manier van leven te kiezen en hoe werkt deze samenlevingsvorm in de praktijk? Zijn er voor- en nadelen? Kunnen we ervan leren en onze blik verruimen? Voor je ligt een reis door het out of the box denken, want het is tijd om nieuwe sprookjes te schrijven. Esther Meuwis

deMens.nu Magazine |

3

inhoud

18

Vrooo

ot

6 foto © Jeroen Vanneste

14

13

8

dossier

Zin in gezin

Samenleven vandaag Mensen zoeken naar zingeving in hun leven. Daarbij stellen ze zichzelf in vraag, maar ook hun werk, hun relaties, hun omgeving en de manier waarop ze samenleven. De traditionele samenlevingsvormen zijn niet langer de norm. Steeds meer mensen kiezen ervoor om anders te gaan leven. Soms uit financiële of praktische overwegingen, soms uit ecologische principes. Maar vaak ook omdat die 'nieuwe' of 'alternatieve' samenlevingsvorm hen simpelweg gelukkiger maakt. Deze mensen vinden zo meer zin in hun (gezins-)leven, ondanks de obstakels die ze vaak op deze weg tegenkomen. Maak in ons dossier kennis met de moedige voortrekkers van het samenleven vandaag. [jvg]

4


Uitn ee bar me ka 24 p tern ag ina

’s

26 19

foto © Isabelle Pateer - Otherweyes

foto © Isabelle Pateer - Othe

rweyes

foto Symbiosis © Koen Vanmechelen

20

17

30

24

22 Ingezoomd 6

Markant

8

Onderhuids

Milieuvriendelijke schapenscheten “Diversiteit is de uitdaging van de toekomst” Wouter Van Bellingen blikt positief vooruit

13 Dagschotel

Een dag in het leven van Elke Dejaegher, consulent in de pleegzorg

14 Jong.nu

Carlijne Lelievre zet zich in voor feestelingen en dakloze kinderen

17 De mening

Koen Vanmechelen zoekt een wereld zonder vuilnis

18 Een bank vooruit

Leerkracht zedenleer Sybille Vanweehaeghe vertelt hoe ze haar leerlingen kritisch leert denken

19 Column Raf Walschaerts

Een herdenkingsplechtigheid vol symboliek op de Gentse Westerbegraafplaats

24 Vrijwilligers van bij ons

Studiekring Vrij Onderzoek lanceert debatten en discussies aan de VUB

26 Vrijzinnige barometer

Onweer: de vrijzinnige vissersgemeenschap verliest haar moreel consulent

27 Breinpijn

Win Gooi God niet weg van Joël De Ceulaer

28 Van de bovenste plank

Literaire kost en filmplezier

30 Actua

Vrijwilligers boven in 2015

34 Column Marleen Temmerman

Vervrouwelijking als bedreiging voor de bange Franse man

Lampedusa

35 Van dag tot dag

20 Onder de loep

36 Er is een huisvandeMens in je

Slaaaaaaap! Hypnose in ziekenhuizen: wat is het en hoe werkt het?

buurt

Vrijzinnig humanisme Jongeren eerst! Gedachten zijn vrij Wetenschap Hersenvoer deMens.nu Magazine |

5

mar kant.

Markant bundelt merkwaardige, opzienbarende en grappige artikels uit de media.

Liza Janssens

Gesponsorde diepvrieseitjes

Uithongeren omdat euthanasie niet kan Omdat in Groot-Brittannië euthanasie en hulp bij zelfdoding strafbaar zijn, zag Jean Davies zich genoodzaakt om te stoppen met eten en drinken. De 86-jarige vrouw leed aan zware rugpijn en ze viel voortdurend flauw. Ze wilde dat haar leven beëindigd werd. Vijf weken duurde haar doodsstrijd. Jean Davies was een actief humanist en al jaren lid van de British Humanist Association. Ze was een voorvechter van een wet die dokters toelaat om patiënten te helpen sterven. Daarover schreef ze zelfs het boek Choice in Dying dat verscheen in 1977. Ze deelde het verhaal van haar laatste weken met de wereld in de hoop zo het debat over euthanasie in Groot-Brittannië positief te beïnvloeden. We hopen dat het waardig levenseinde ook daar wettelijk geregeld wordt, opdat deze wantoestanden nooit meer plaatsvinden. Bron: De Standaard en British Humanist Association Newsletter

Milieuvriendelijke schapenscheten

De technologiegiganten Facebook en Apple willen bijdragen aan het invriezen van de eicellen van hun werkneemsters. Per werkneemster zou Facebook maar liefst 20.000 dollar (15.800 euro) terugbetalen. Zo wordt het voor vrouwen gemakkelijker om hun carrière voor te laten gaan op hun gezinsplannen. De technologiebedrijven hopen hiermee meer vrouwelijk talent te lokken, want nu zijn ongeveer twee op de drie werknemers mannen. Het beoogde effect van het streven naar gelijke rechten? Bron: Deredactie.be 6


Broeikasgassen gaan niet alleen over de CO2-uitstoot van auto’s en fabrieken. Ook vee produceert methaangas. In Nieuw-Zeeland telt deze methaangasuitstoot van hoofdzakelijk schapen voor een derde van de broeikasgassen. Schapen worden er op grote schaal geteeld voor hun wol, melk en vlees. Onderzoekt wijst uit dat het gas wordt geproduceerd door microben in de maag van de schapen. Met die kennis zijn wetenschappers nu op zoek naar een manier om de productie van methaangas bij schapen te reduceren. In de toekomst worden schapen misschien selectief gekweekt, niet in functie van hun wol of vlees, maar in functie van hun uitstoot. De natuur manipuleren om ze te redden. Minder schapen kweken lijkt toch eenvoudiger.

Vrooo

ot

Bron: Motherboard

Gevaar: warm water

Smartphonelaan

We zijn verknocht aan onze smartphone. Waar we maar kunnen, houden we contact met onze naasten en surfen we op het internet. Maar soms geeft dat problemen. Zo bots je op straat wel eens tegen iemand die aan het smartphonen is. Daarom voorziet men in het Chinese Chongqing een aparte strook op het voetpad voor wie met zijn neus in de slimme telefoon zit. Botsingen tussen smartphoners blijven wel mogelijk, misschien zijn datingapps in het vervolg overbodig?

Geheugenspelletjes werken niet

Bron: Deredactie.be

We krijgen vaak te horen dat kruiswoordraadsels en sudoku’s oplossen ons slimmer maakt. De geheugenspelletjes zouden onze hersenen jong houden en vergeetachtigheid tegengaan. Er is echter geen enkel wetenschappelijk bewijs dat dit effectief zo is. Althans, dat bevestigen zeventig neurowetenschappers in een manifest van het Max Planck Instituut en Stanford University. Ze willen echter niet uitsluiten dat de hersenen kneedbaar zouden zijn op latere leeftijd. Elk nieuwe ervaring waarmee een geestelijke inspanning gepaard gaat, zoals het leren van een taal of het spelen van geheugenspelletjes, veroorzaken veranderingen in de hersenen. Laat dit je echter niet tegenhouden om mee te spelen met onze Breinpijn-rubriek. Bron: Stanford Center on Longevity

Je vindt in Groot-Brittannië vooral aparte kranen voor warm en koud water. De reden hiervoor is de warmwaterbevoorrading: die gebeurt vaak via een watertank op zolder. Die tank is niet aangesloten op het leidingwaternet en is volgens de regelgeving geen veilig drinkwater. Bij slecht onderhoud kan de tank immers dichtslibben, verroesten of zelfs dode ratten bevatten. Mengkranen zijn verboden omdat het risico bestaat dat het onveilige warme water terugspoelt in het leidingwater en zo het drinkwatersysteem bevuilt. In nieuwbouwprojecten verwarmt men het leidingwater via een boiler en zijn mengkranen wel toegestaan. Generaties groeiden echter op met de waarschuwing niet uit de warme kraan te drinken. Rare jongens, die Britten. Bron: Debicker.eu

De kilo is geen kilo meer In een ondergrondse kluis met stalen deur onder drie glazen stolpen ergens nabij Parijs woont dé kilogram. Het is een honderdvijventwintig jaar oude staaf van platina-iridium die het standaardgewicht bepaalt voor de wereld. Sinds 1889 werden zo’n honderd dochterkilo’s gemaakt. Men vermoedt echter dat dé kilogram langzaam zijn gewicht verliest. Bij metingen stelde men vast dat het verschil tussen de staaf en zijn zwaarste dochters zestig microgram bedraagt (1/100ste van het gewicht van een mier). Wellicht wordt daarom de standaardstaaf vervangen door een natuurkundige formule. De inflatie slaat overal toe. Bron: Moreintelligentlife.com deMens.nu Magazine |

7

“Diversiteit is de uitdaging van de toekomst” Interview met Wouter Van Bellingen

8 8

|| deMens.nu deMens.nu Magazine Magazine

onderhuids

Als nieuwe directeur van het Minderhedenforum werkt hij in de Vooruitgangstraat. Dat treft, want Wouter Van Bellingen kijkt de toekomst positief tegemoet. Hij verliet de Sint-Niklase politiek om in het middenveld verder te bouwen aan een wereld waarin iedereen meetelt en mensenrechten geen loos begrip zijn. “De samenleving tolereert discriminatie niet meer.” Julie Van Garsse - foto’s © Jeroen Vanneste

Atheïst tot in de kist Je bent protestants opgevoed. Je gelooft dus in een god? Ik geloof wel in iets, maar net zoals zoveel mensen ben ik er niet uit wat dat ‘iets’ precies is. Ik laat het open. Ik zie het protestantisme dus als basis, maar niet als eindpunt. Het gaat bij mij meer over waarden, zoals respect voor elkaar en mensenrechten. Die waarden vind ik trouwens ook terug in de vrijzinnigheid, in het boeddhisme en in andere godsdiensten. Ik wil niet halsstarrig aan iets vasthouden, ik ga altijd op zoek naar het gemeenschappelijke. Wat vind je van het hele debat rond religieuze symbolen in openbare functies? Ik mis een gebrek aan empathie. Want uiteindelijk heeft het ook te maken met het zoeken naar identiteit. De eerste generatie vrouwen met migratieachtergrond ging niet werken en was dus minder zichtbaar. De tweede en de derde generatie vrouwen willen wel participeren in de samenleving, maar doordat ze die participatie moeten vragen of eisen, krijgen we een conflictmodel. Nochtans is integratie geen conflictverhaal, het gaat om mensen die aansluiting zoeken bij onze samenleving. Dus moeten we in dialoog treden met elkaar. Er is heel veel dat ons bindt. Maar wij focussen ons te veel op wat ons scheidt. Het hoofddoekendebat is trouwens

een rare discussie, want er wordt uitgegaan van neutraliteit. Maar neutraliteit bestaat niet, enkel objectiviteit. De gedachte dat een ambtenaar met een hoofddoek, tulband, kruisje of keppeltje niet onpartijdig kan zijn, is niet meer dan een vooroordeel. Dit maatschappijgevoelig thema wordt in Vlaanderen gemonopoliseerd door een aantal vooraanstaande moraalfilosofen. Hun eenzijdige benadering heeft geleid tot een wantrouwen tegenover religie en levensbeschouwing in het openbaar ambt. Misschien moeten we in Vlaanderen de beleving van religie en filosofische overtuigingen ook eens bekijken vanuit het oogpunt van de rechten van minderheden? Zo legt dit debat volgens de Nederlandse rechtsfilosoof en jurist Wibren van der Burg een tragische spanning in ons democratiebegrip bloot. Namelijk de spanning tussen de wil van de meerderheid en de rechten van de minderheid. Dirk Verhofstadt noemt atheïsme de basis van de moraal, en godsdienst een agressief makende drug. Het is de economie die het slechtste in de mens naar boven haalt, maar dat wordt overgoten met een sausje godsdienst of het wordt in godsdienst verpakt. Op zich is religie respectvol, maar het is de mens die bepaalt wat ermee gedaan wordt.

deMens.nu Magazine |

9

“Een spoor wordt gelegd op dwarsliggers.”

Durven denken Je bent een dwarsligger. Waarom ga je graag tegen de stroom in? Een spoor wordt gelegd op dwarsliggers. Iemand zei me ooit: “Een vogel kan enkel vliegen door tegenwind. Hoe meer tegenwind, hoe hoger hij vliegt”. Toen ik groepsleider bij scouting werd, was de groep op sterven na dood. Nu twintig jaar later, is het de grootste jeugdbeweging van Sint-Niklaas. We hebben onze groep aangepast aan de samenleving: we hebben bepaalde takken gemengd gemaakt en externen aangetrokken die onze manier van werken in vraag stelden. Door die interne reflectie is de groep blijven groeien. Kritisch denken loont. Wat roept je verontwaardiging op? Een rechtsstaat die niet functioneert. Neem nu het verhaal van Landen. De burgemeester wil woonwagenbewoners wegjagen met luide muziek van een dj. Voor mij was dat fundamenteel onrechtvaardig: een burgemeester die aangesteld wordt om de openbare orde te handhaven, lapt wetsregels aan zijn laars. En de overheid zwijgt en keurt dus goed. De dj in kwestie wordt een cultfiguur en mag vervolgens op een festival gaan draaien. Ik kan niet uitleggen aan mijn zoon van dertien jaar dat je vandaag een gratis ticket voor Tomorrowland krijgt als je kinderen wegpest. We leven in een rechtsstaat, waarbij procedures werden ontwikkeld om mensenrechten te beschermen. Worden deze niet nageleefd, dan komen we in barbarij terecht. Ik betaal heel graag belastingen, maar de staat moet wel functioneren. Anders klop ik op tafel.

10


Je bent een doorbijter. Af en toe moet je doorbijten om resultaten te boeken. Als je A zegt, moet je ook B doen. Het rendeert als je consequent je principes aanhoudt. Mijn uitspraken zijn doordacht en onderbouwd. Ik werk rationeel, met cijfers, en zo vorm ik mijn visies. Daarom heb ik ook veel problemen met de waan van de dag. Er is de oorzaak, de aanleiding en het gevolg. Door dat langetermijndenken lijken mijn uitspraken op het moment zelf niet altijd even evident, maar – dat klinkt misschien pretentieus – achteraf zeggen mensen vaak: “ge had gelijk”. Gelijk hebben is één, gelijk krijgen is twee. Gelijk hebben is makkelijk. Gelijk krijgen is de realiteit die jou inhaalt.

Vrijheid als hoogste goed Hoe ver gaat voor jou de vrijheid van meningsuiting? Ik neem niet snel een blad voor de mond, maar ik vind dat je steeds respectvol moet blijven en niet mag kwetsen. Op de bal spelen dus, en niet op de man. Ik kan perfect met iemand op de politieke en zelfs publieke bühne discussiëren en op menselijk vlak voor hem in de bres springen. Zoals sportlui: op het veld harde competitie en nadien in de kantine samen een pint drinken. Soms keert die harde aanval op het veld zich toch tegen mij, en krijg ik persoonlijke aanvallen. Hoe ziet jouw ideale wereld eruit? Een wereld waarin mensen beoordeeld worden op hun capaciteiten en niet op hoe ze eruitzien. Een wereld waarin talenten en gelijke kansen op de eerste plaats komen en mensen niet in een

onderhuids

keurslijf gestoken worden. Ieder heeft een talent waarmee hij of zij kan bijdragen aan een betere samenleving. Maar dan moeten we discriminatie uitbannen. En ik heb het dan niet alleen over mensen met een andere huidskleur, maar ook over alleenstaande vrouwen, die niet kunnen gaan werken omdat de kinderopvang te duur is. Of over mensen met een beperking.

Eén voor allen, allen voor één Zal discriminatie ooit verdwijnen? Discriminatie is des mensen net zoals diefstal, maar als samenleving moeten we het signaal blijven geven dat dit onaanvaardbaar is en nooit gedoogd kan worden. Dat is mogelijk. In de vorige eeuw emancipeerden eerst de arbeiders, mannelijke arbeiders weliswaar, en dit onder druk van het communisme. Nadien kwam ook de erkenning van gelijke rechten voor vrouwen, die strijd is nog niet gestreden. En nu wordt het tijd om ook de andere kansengroepen, dat zijn mensen met een migratieachtergrond, maar evengoed mensen met een beperking of holebi’s, ten volle te laten participeren in de samenleving. Het feit dat er een Minderhedenforum bestaat, betekent dat de samenleving discriminatie niet meer tolereert. Vlaams minister-president Geert Bourgeois zei in zijn speech voor werkgeversorganisatie VOKA dat discriminatie verwerpelijk is en dat werkgevers meer ‘vreemdelingen’ moeten aantrekken. Dat woordje ‘vreemdeling’ behoort tot zijn taalgebruik, dus het is niet geschreven door een speechschrijver: het komt uit het diepst van zijn ziel. De economische realiteit dwingt ons bovendien tot een andere houding. We hebben ieder-

een nodig op de arbeidsmarkt, dus ook diegenen die tot nu toe minder actief waren. Je werkt niet voor niets in de Vooruitgangstraat? Inderdaad! Ik geloof echt dat we leven in een tijdperk van verandering, net zoals in de late middeleeuwen. Dat was een fascinerende periode. Mensen kwamen toen ook uit een periode van chaos, ze vroegen om orde, om zingeving. In de late middeleeuwen zijn dan een aantal waarden gecreëerd, die uiteindelijk naar het humanisme hebben geleid. Zonder de middeleeuwen hadden we nooit een verlichting gekend! Vandaag staan we, mede door de crisis, opnieuw op zo’n punt en moeten we ons afvragen waar we als maatschappij naartoe willen. We evolueren naar een ander model, waar de digitale revolutie en de globalisering ervoor zorgen dat afstanden niet meer bestaan. De economie komt terug naar de eigen stad, met minder CO2-uitstoot en meer tewerkstellingsmogelijkheden. Deeleconomie, 3D-printers en de Ubers van deze wereld zwaaien al de plak. Een aantal jobs zal een radicale koerswijziging ondergaan, denk maar aan advocaten, die via computers aan kansberekening kunnen doen en zo de resultaten van hun rechtspraken kunnen bepalen. De vraag is nu: hoe gaan we deze ingrijpende veranderingen als samenleving inkapselen? Kiezen we een model dat op waarden gestoeld is of dat door winst gedreven wordt? Voor welke waarden strijd jij? Voor mensenrechten. Voor vrijheid en verantwoordelijkheid. Op die waarden is de Belgische en de Vlaamse samenleving geschraagd. Het evenwicht tussen vrijheid en verantwoordelijkheid moeten we ook aanhouden voor de toekomst, waarbij diversiteit dé uitdaging wordt.

deMens.nu Magazine | 11

onderhuids

“Als je niet over de berg kunt, ga je er langs.”

Bemin je naaste als jezelf Ben je een leider of een teamspeler? Dat kan ik zelf niet stellen. Leiderschap, dat krijg je. Maar zonder team kom je nergens. Ik neem mijn verantwoordelijkheid. Als dat leiderschap is, ben ik een leider. Ik heb dat van thuis uit meegekregen, mijn vader was heel consequent en mijn moeder heeft een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Ik denk dat die twee zaken mij gevormd hebben. Ik ben ook een product van mijn tijd, van de grote manifestaties voor Nelson Mandela, Amnesty International, Greenpeace… Ik ben nog altijd een ancien Greenpeace. De beweging heeft ook een hoog fuck you-gehalte, dat spreekt me heel erg aan: mensen die met speedbootjes tankers aanvallen. Je moet niet groot zijn, als je maar flexibel bent. Ik ben liever een speedboot dan een tanker. Werk je graag samen? Samenwerken is keuzes maken, en mensen kiezen niet graag. Maar pas als je een keuze maakt, kan je de volgende stap nemen. Ik ben een echte bruggenbouwer. Ik heb een Vlaamse achtergrond, maar Afrikaanse ouders, een witte achternaam, maar een zwarte huid. Ik ben protestants opgevoed maar sta open voor de vrijzinnigen. Nu werk ik voor het Minderhedenforum, maar ik ga aan tafel zitten met VOKA en UNIZO, de politici, academici en de

12


media, het katholiek onderwijs... We moeten ook samenwerken: momenteel leeft bijna vijftig procent van onze achterban van etnisch-culturele minderheden onder de armoedegrens. De werkloosheid is verdubbeld op tien jaar tijd, 30 procent van de jongens en 25 procent van de meisjes met een migratieachtergrond zitten zonder diploma. Dat zijn ongelofelijke uitdagingen voor de samenleving. Dan kan je niet enkel roepen, dan moet je met iedereen in dialoog gaan.

Ben je zelf ooit van mening veranderd? Wie nooit van mening verandert, is een dommerik. Als niemand zijn mening verandert, praten we tegen stenen. We moeten elkaar beïnvloeden en elkaar ontmoeten, maar er is wel een ondergrens: trouw blijven aan je waarden. Dat is je DNA. Pas op: bijsturen mag, maar het gaat dan eerder om het veranderen van tactiek. Als je niet over de berg kunt, ga je er langs. Punt is aan de andere kant te willen geraken. Mijn tactiek veranderde ook: ik ben van het middenveld naar de administratie en dan naar de politiek overgestapt. Nu stap ik weer over naar het middenveld. Omdat ik vind dat het middenveld nu meer dan ooit een rol kan spelen. Maar die stappen zijn maar instrumenten, ik blijf dezelfde waarden verdedigen. Mensenrechten zijn mijn DNA.

Agenda Agenda Agenda

Elke Dejaegher

Dagschotel s-Brabant en Plat du jour Consulent bij Pleegzorg Vlaam iging deMens.nu) Dish of the day Brussel via Opvang vzw (lidveren

6u53: Mijn zoontje van 1,5 jaar maakt me vrolijk brabbelend wakker. Ik breng hem straks naar de onthaalmoeder.

8u23: Aankomst op kantoor.

10u13:

Na de e-mails gelezen te hebben, grijp ik de telefoon. De mama van twee meisjes die bij hun oma wonen, wil de bezoekregeling aanpassen. Ik plan een gesprek.

10u26:

met een kandidaat-pleeggezin: een fijn homokoppel. Na drie gesprekken en vier vormingsavonden kiezen ze voor weekendpleegzorg.

15u07: Ik ga met de 18-jarige E.

langs bij het JAC. Na haar verblijf in een pleeggezin wil ze op eigen benen staan.

16u45:

Een verslag maken voor de jeugdrechter over wat er het laatste halfjaar is gebeurd met een 8-jarige jongen die geplaatst is bij zijn pleegmama.

11u52: Snel een boterham

en naar Leuven!

Afsluitend gesprek 13u06:

Thuis. Leuk spelen met mijn zoon en eten maken.

19u13:

Geen zumba vanavond, want ik heb een afspraak met Joke van Pleegouders Versterken in Opvoeden. Ze komt haar ondersteuning aan het pleeggezin van N. (7 jaar) afronden.

21u50:

Weer thuis. Even lachen met een aflevering van De Ideale Wereld en dan onder de wol.

maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag deMens.nu Magazine | 13

“Dakloze kinderen onderwijs geven: dat zou mijn plan zijn als ik macht had”

14


jong.nu

Carlijne Lelievre (17 jaar) is een bezige bij. Als laatstejaarsstudente Sportwetenschappen sport ze natuurlijk ook na schooltijd veel. Daarnaast volgt ze elke week architecturale vorming aan de kunstacademie. Toch probeert ze zich nog in te zetten voor initiatieven die haar nauw aan het hart liggen. Daarbij komen kinderen op de eerste plaats. Sarah Van Gaens

Wat doe jij om van deze wereld een betere plek te maken? Sinds mijn twaalfde help ik bijna elk jaar mee tijdens het lentefeest en het feest vrijzinnige jeugd. Aan die feestelijkheden gaat voor de twaalfjarigen ook een supertof weekend vooraf. Ik probeer dan ook van de partij te zijn. Ik zet mij ook al vier jaar in voor de leerlingenraad of als klasverantwoordelijke. Daarnaast help ik sinds afgelopen zomer de vzw Vergeet de Kinderen Niet!, een piepjonge organisatie die zich inzet voor dakloze kinderen. Waarom ben je betrokken bij de organisatie van het lentefeest en het feest vrijzinnige jeugd? Ik heb altijd heel graag niet-confessionele zedenleer gevolgd. Wat mij aanspreekt in het vrijzinnig humanisme is zelf denken, en vooral: je eigen keuzes maken. Mijn eigen feest vrijzinnige jeugd vond ik zo tof, dat ik het jaar nadien meteen mee wou als begeleidster op het weekend, maar mama vond mij nog te jong. Drie jaar later mocht ik wel mee. Dit jaar ben ik weer van de partij. Het feest zelf vindt meestal eind mei plaats. Er dan is er ook de fluoflitsfuif voor lagereschoolkinderen die zedenleer volgen, en een kaas-en-wijnavond voor de ouders. Eigenlijk is dat een geldinzamelingsactie voor de feesten. Al van toen ik nog heel jong was, heb ik daar ook altijd geholpen.

wanneer zij moeten optreden of wanneer ze tijdens het ritueel hun halsketting krijgen. Voel je je dan trots als je jouw kinderen bezig ziet tijdens dat ritueel? Ja, zeker. Niet zo lang geleden stond ik daar zelf. Ik weet hoe het voelt om naar het podium te moeten gaan. Dat is heel speciaal. Heb jij in de leerlingenraad of als klasverantwoordelijke een initiatief genomen waar je trots op was? Toen ik in de leerlingenraad zat, hebben we in de winter tijdens de speeltijd chocolademelk verkocht. De opbrengst ging naar goede doelen. Het leuke eraan is dat je mensen kunt helpen en informeren. Je hielp ook de vzw Vergeet de Kinderen Niet!. Hoe ben je daar terechtgekomen? Via OVM leerde mijn mama vorig jaar de vzw kennen. Toen ze daarover vertelde, zei ik: “Mama, wat een mooi initiatief!” Ze stelde me voor om mee te helpen op een driedaagse die de vzw organiseerde voor twintig dakloze kinderen in augustus. Ik stemde meteen in.

Hoe ben je in de organisatie van die evenementen verzeild geraakt? Mijn mama zit in de Oudervereniging voor de Moraal (OVM) Denderstreek. Die vereniging ondersteunt de organisatie van de feesten voor de kinderen uit de regio. Mijn jongere zus helpt ook mee tijdens die evenementen, het is echt een familiegebeuren.

Hoe was dat? Die ervaring heeft me erg geraakt. Tijdens dat weekend kregen die kinderen voor het eerst een eigen bed en tandenborstel en drie maaltijden. De jongsten waren zo dankbaar. Het is zo raar dat die dingen voor ons zo normaal zijn, en dat zij die niet hebben. Sommigen gingen niet naar school en konden niet lezen. Hoe kan dat? Wij hebben toch leerplicht? Waar is de bescherming en waar zijn de kinderrechten?

Op welke manier draai je mee? Tijdens het feestweekend begeleid ik een groep van tien kinderen. Ik zorg ervoor dat ze op het juiste moment op hun activiteit aanwezig zijn en dat ze op tijd in hun bed liggen. Tijdens het feest zelf zet ik alles mee klaar en ruim ik glazen af op de receptie. Ik help ook de kinderen die tijdens het weekend in mijn groep zaten

Wat was jouw taak tijdens het weekendje? Ik heb de kinderen geholpen om verkleedkledij te knutselen voor de fuif ‘s avonds. Een heel gewone activiteit dus, maar die kinderen doen dat normaal niet. Na de fuif heb ik de jongsten begeleid bij het wassen en tandenpoetsen. Daarna hebben mijn zus en ik toezicht gehouden aan de slaapkamers.


jong.nu

e n ÿ l Car

“De uitstap naar de zoo was een ongelofelijke belevenis voor de kinderen. Er waren jongens van mijn leeftijd die vele dieren gewoon niet kenden. Het is zo jammer dat zij niet dezelfde kansen krijgen.”

Een weekje later ben je mee naar de Antwerpse zoo gegaan. Hoe was dat? Wij zijn de kinderen gaan ophalen in een centrum. Iedereen zat op kapotte stoelen en zetels naar een klein tv’tje te kijken. Hun leefruimte bestond uit niet meer dan dat. Slapen deden ze met velen in hele kleine ruimtes. Daar was ik enorm van aangedaan. De meeste kinderen wisten ook dat ze eind september terug de straat op moesten. Maar de uitstap naar de zoo was een ongelofelijke belevenis voor hen. Er waren jongens bij van mijn leeftijd die vele dieren gewoon niet kenden. Het is zo jammer dat zij niet dezelfde kansen krijgen. Zou je dit volgend jaar weer doen? Te weinig organisaties houden zich met deze kinderen bezig. Dus ja, ik wil echt blijven helpen bij Vergeet de Kinderen Niet!, ook tijdens het Klaasfeest, de verwendag voor mama’s en de inzamelactie.

16


Heb jij een droom voor deze maatschappij? Die dakloze kinderen groeien op. Zij zullen ook verliefd worden en kinderen krijgen die niet naar school gaan. Hen helpen, hen onderwijs geven is daarom de oplossing om armoede te verminderen. Want als zij uit de armoede kunnen klimmen, zal er ook geen nieuwe generatie daklozen meer zijn. Dat zou mijn plan zijn als ik macht had. En zie je jezelf later iets in die richting doen? Daar heb ik over nagedacht. Maar mijn mama heeft mij gezegd: “Je kunt de wereld niet veranderen”. Arme kinderen zullen er altijd zijn. Wat wil je volgend jaar gaan studeren? Leerkracht niet-confessionele zedenleer misschien. Maar ik overweeg ook om iets met architectuur te doen. Meer info? www.vergeetdekinderenniet.be

de mening

Transformatie Koen Vanmechelen over opruimen [kunstenaar]

Op vele plaatsen, onder impuls van evolutie, zijn die oeroude interacties verdwenen. Waar megalopolen opduiken kreunt het oude systeem. Dan heb ik het niet alleen over ontlasting – een hygiëneprobleem waarmee nog steeds 40 procent van de mensheid kampt - maar vooral het ecologische systeem dat we normaal geheel automatisch toepassen. Dat van geboorte, dood en opruiming. Vuilnisbelt Gieren worden zeldzaam en lijkverbranding populairder. Met alle gevolgen van dien. In Varanasi, de Indische dodenstad, verteert het vuur de lichamen van overledenen. Terwijl in de Ganges de asse, de kadavers van dieren, de uitwerpselen en het afval voorbijdrijven. Iets verder sterven oude mensen in het enige rusthuis van India, vlakbij een publieke verbrandingsoven voor armen. De restanten gaan de rivier in. Varanasi, een vuilnisbelt. In Kathmandu, Mumbai of Peking zie ik mensen overleven van en in afval. Plastic

foto Symbiosis © Koen Vanmechelen

Leven is vervuilen, overleven is opruimen. Hoe we dat doen, van womb to tomb, is sterk door cultuur en natuur bepaald, zo heb ik geleerd tijdens mijn vele reizen. Waar beide elkaar aanvullen, groeide vaak een oeroude interactie. In mijn werk verwijzen gieren naar symbiotische rituelen die vele culturen via millennialange interactie met hun natuurlijke biotoop hebben geperfectioneerd. Zo krijgt een dode in Tibet of Mongolië een luchtbegrafenis. Het lichaam wordt in stukken gesneden en aan de gieren gevoerd. De botten verpulverd en met meel vermengd. Wat overblijft, verbrand. De ziel komt vrij. Niet bepaald een succesformule voor onze gedomesticeerde wereld.

rules everywhere. In Tanzania ontmoette ik de Masai, een verdwijnende cultuur, levend in hun compounds, op de verharde uitwerpselen van hun vee. De doden worden buiten de doornen muren van hun dorp aan de natuur teruggegeven. Hyena’s ruimen de resten op. Maar steeds meer Masai sterven in het ziekenhuis. Vergiftiging en jacht verminderen de noodzakelijke hyenapopulatie. Zonder hen leven we op een vuilnisbelt en is er geen menswaardig leven meer mogelijk, zegt men mij. Kosmopolitische renaissance De oeroude cirkel van cultuur en natuur verbreken, is nefast. Dit is geen pleidooi voor de middeleeuwen maar voor een kosmopolitische renaissance. We moeten de natuur in om innovatieve systemen te ontdekken. Herontdekking, een koppeling van biotechnologische ontwikkelingen aan gezond verstand. Opruimen heeft vele ge-

“De oeroude cirkel van cultuur en natuur verbreken, is nefast.” zichten. Als we dezelfde transformatie voor onszelf toepassen als voor hetgeen we voortbrengen, is de kans op een leefbare schone wereld reëel. Welke economische, ecologische en ethische balans kunnen we hiervoor vinden?


een bank vooruit

Naam:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aantal jaren voor de klas:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Scho(o)l(en):. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Studierichting(en):.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ja(a)r(en):. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Leerkrachten niet-confessionele zedenleer over hun vak

Hoe stimuleer je het kritisch denken van je leerlingen?

18


ie r ss do

Zin in

gezin Samenleven vandaag

inhoud 2 “Mijn kinderwens was sterker dan het vinden van een partner” Bewust alleenstaande moeders 6 Scheiden als partners, samenblijven als ouders Living Together Apart 10 Samen onder één dak Cohousingprojecten 16 “Een prins op een wit paard, wat moet een mens daarmee?” Holebigezinnen 20 “Het gezin als samenlevingsvorm is een zeer recente ontwikkeling” Ethisch-historisch perspectief van Rik Pinxten Dossier deMens.nu Magazine |

1

Dossier: Zin in gezin - Samenleven vandaag

“Mijn kinderwens was sterker dan het vinden van een partner”

en carrièregericht alfavrouwtje dat plots met een kinderwens zit én een tikkende biologische klok. En dat dan beslist om - hop - bij de fertiliteitskliniek een baby te kopen. Vrouwen die er bewust voor kiezen om alleen een kind op de wereld te zetten, krijgen vaak met stereotiepe denkbeelden te maken. De zussen Sigrid (41) en Liesbet (35) Lauwereys gingen nochtans niet over één nacht ijs. Beiden zijn BAM’s, bewust alleenstaande moeders. Liesbet heeft een zoontje van drie maanden en Sigrid was op het moment van het interview in blijde verwachting. “Mocht ik op niemand kunnen terugvallen, had ik er nooit voor gekozen.”

Liza Janssens

2

| deMens.nu Magazine Dossier

De zussen Liesbet en Sigrid Lauwereys kozen er alle twee voor om alleen een kind op te voeden. Liesbet heeft een zoontje van drie maanden en Sigrid is ondertussen bevallen van een dochter.

Waarom wou je alleenstaande moeder worden? Liesbet: Mijn kinderwens was ontegensprekelijk en sterker dan het vinden van een partner. Het feit dat ik alleenstaand ben, was nooit een drempel. Ik kan best alleen een kind opvoeden.

Sigrid: Ik had ook nooit het idee dat ik er helemaal alleen voor zou staan. Ik wist dat ik omringd zou zijn door familie en vrienden. In het bijzonder door oma en opa die zeer betrokken zijn. Mocht ik op niemand kunnen terugvallen, had ik er nooit voor gekozen.

Sigrid: Mijn biologische klok tikte snel en ik moest een keuze maken: wel of geen kind. Ik dacht aanvankelijk dat een kind meer zin zou geven aan mijn leven. Na drie jaar proberen om zwanger te worden, moest ik deze verwachting bijstellen. Ondertussen weet ik dat mijn leven sowieso zinvol is, maar een kind blijft even welkom.

Waarom kozen jullie voor een medisch traject? Liesbet: Ik heb heel wat opties onderzocht: adoptie, pleegouderschap en medisch begeleide voortplanting. Daarbij stelde ik me heel wat vragen: is het belangrijk dat mijn kind biologisch van mezelf is? Kan ik een pleegkind weer afstaan? Uiteindelijk wou ik toch eerst het medische traject proberen. Niet omdat ik per se een biologisch eigen kind wens, maar bij een adoptieprocedure zit je meteen vast aan een traject dat jaren kan duren. Mocht mijn medische behandeling moeilijk verlopen zijn, had ik wel ook de adoptieprocedure opgestart.

Wat betekent het om alleenstaande moeder te zijn? Liesbet: Hoewel ik geen partner heb, sta ik er niet alleen voor. Ik woon samen met mijn zus en ik kan terugvallen op een sociaal netwerk. Ik kan me niet voorstellen hoe je het allemaal moet doen als je er echt alleen voor staat. Je hebt soms de behoefte om met iemand te praten als je ongerust bent of als je vragen hebt. In een relatie val je dan terug op je partner. Omkadering via familie, vrienden, professionelen en lotgenoten is dus belangrijk.

Sigrid: Ik voelde meer tijdsdruk en koos daarom meteen voor de medische behandeling. Het bleek een moeilijk traject: drie jaar lang onderging ik allerlei behandelingen. Ik besloot nog een laatste poging te ondernemen. Die lukte.

Liesbet Lauwereys: Ik doe mijn uiterste best. Een koppel kan niet méér beloven.

Liesbet: Anders dan bij adoptie, waarbij er wachtlijsten zijn en de procedure omslachtig is, ga je er niet van uit dat een medische behandeling zo lang zal duren. Bij adoptie gaat het ook vaak om kinderen met een bepaalde problematiek: je kiest voor een moeilijke situatie. Al weet je bij een zwangerschap ook niet of er complicaties zullen zijn.

Dossier deMens.nu Magazine |

3


Sigrid Lauwereys:

Hoe reageerde je omgeving? Sigrid: Het verwonderde mij dat ik enkel positieve reacties kreeg. Al worden er wel eens grapjes gemaakt over de donor. Liesbet: Toen ik zwanger werd, wisten maar weinig mensen dat ik moeder wou worden. Ik zou ongeveer drie maanden in verwachting zijn rond nieuwjaar en besloot daarom op het familiefeest iedereen in te lichten. De reacties waren positief, iedereen was blij. Tantes zeiden aanmoedigend dat ik een goede moeder zou zijn. Ze bedoelden wellicht “ondanks het feit dat je alleen bent”, want zoiets zeg je niet tegen een koppel. Vind je het niet egoïstisch om alleenstaande moeder te worden? Sigrid: Je kiest altijd vanuit een egoïstische reflex voor kinderen. Eens het kind er is, wijkt dat egoïsme voor opoffering. Liesbet: Waarom is het bij een alleenstaande moeder egoïstisch en bij een koppel niet? Je kiest altijd voor een kind omdat jij dat wilt en niet voor het algemeen maatschappelijk welzijn. Die vraag vertrekt vanuit de veronderstelling dat een traditioneel gezin de beste situatie is. Maar een alleenstaande moeder kan een even stabiele omgeving bieden. Mijn kind groeit op in een liefdevolle omgeving en ik doe mijn uiterste best voor hem. Een koppel kan niet méér beloven. Hoe staat de maatschappij tegenover bewust alleenstaande moeders? Liesbet: Het bewust alleenstaand moederschap is maatschappelijk redelijk aanvaard. Noch in het ziekenhuis, noch bij de gemeente of het ziekenfonds, noch in het kinderdagverblijf kreeg ik enige negatieve reactie. Eerst wordt altijd de naam van de ouders gevraagd. Ik geef steeds mijn eigen naam en zeg dat er geen vader is. Ik heb niet het gevoel dat men dat raar vindt.

4


Je kiest altijd vanuit een egoïstische reflex voor kinderen. Wat als jouw kind vraagt naar een vader? Sigrid: Ik wil er zo vlug mogelijk over praten, en niet als het kind achttien is. Liesbet: Ik zal ook begripvol en open antwoorden op die vraag, zodat mijn kind niet het gevoel krijgt een moeilijk onderwerp aan te snijden. Maar vaderschap wordt sterk biologisch geïnterpreteerd, terwijl het eigenlijk vooral een sociale rol is. Ik verwijs daarom bewust niet naar de donor als de vader. Mijn kind mag niet het idee hebben dat die donor zijn papa is. Al zal ik hem niet tegenwerken als hij meer wil weten over de donor. Maar in België zijn donoren anoniem. Ik weet niets over de donor en kan er ook niets over te weten komen. Zie je nog een partner in je leven? Sigrid: Ik ga niet meer actief op zoek naar een partner, maar sluit niet uit dat ik nog iemand tegenkom. Het was vroeger frustrerend dat ik geen partner vond. Dat gevoel is weggesleten sinds ik mij concentreer op mijn kind. Liesbet: Ik ben er niet actief mee bezig en zit er ook niet op te wachten. Ik ben per-

fect gelukkig: ik heb een kind, een leuke woonst, een toffe job... Ik mis eigenlijk niets. Mijn focus ligt vooral op mijn kind en dat zal altijd zo zijn. De partner die zich aandient, zal mijn kind er moeten bijnemen. Welke raad geef je aan vrouwen die alleenstaande moeder willen worden? Liesbet: Denk er goed over na en wees eerlijk met jezelf. Begin er niet aan om een leegte te vullen. Informeer je goed, neem iemand in vertrouwen en praat erover. Sigrid: Je moet beseffen dat er heel wat dingen zullen wegvallen in je leven. Zorg ook voor een goed netwerk met mensen die je vertrouwt en op wie je kan terugvallen. Weet dat je een grote verantwoordelijkheid zult dragen, want je hebt er bewust voor gekozen alleen een kind op te voeden.

Meer info? Wie met een onvervulde kinderwens zit en wil praten met mensen in een gelijkaardige situatie of info over vruchtbaarheidsproblemen en –behandelingen zoekt, kan terecht bij vzw De verdwaalde ooievaar: www.deverdwaaldeooievaar.be

Hoe ethisch verantwoord is het bewust alleenstaand moederschap? Wie op eigen houtje zwanger wordt, moet het ouderschap doorgaans veel minder vaak verdedigen dan wie beroep doet op een medische behandeling en donoren. Deze BAM’s krijgen vroeg of laat te maken met de vraag: is dit ethisch verantwoord?

De Task Force on Ethics and Law van de European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) publiceerde hierover in 2014 een aantal aanbevelingen. Veerle Provoost, professor Ethiek en Bioethiek aan de UGent, is coördinator van dit ethisch adviesorgaan. Volgens haar kan je het bewust alleenstaand moederschap benaderen vanuit twee ethische overwegingen. Een eerste gaat over vragen als “is dit wel natuurlijk?” of “is het wel een medisch probleem?” en de laatste stelt het welzijn van het kind voorop. Is het bewust alleenstaand moederschap natuurlijk? Deze vraag werpt men op omdat alleenstaande vrouwen beroep doen op een behandeling met donorinseminatie. Men legt dan vooral de nadruk op de genetische band tussen ouder en kind. Terwijl ouderschap veel meer is dan een (louter) genetische band. Spreken we van een medisch probleem? Er is geen medisch probleem, maar sommige fertiliteitscentra gebruiken dit argument wel omdat ze vinden dat een kind door een koppel moet worden opgevoed. Ze staan bijvoorbeeld weigerachtig te-

Veerle Provoost, coördinator van de Task Force on Ethics and Law van ESHRE: “Wanneer we vaststellen dat het opgroeien in een eenoudergezin geen duidelijke negatieve gevolgen heeft, dan wordt een extra screening overbodig en zelfs discriminerend.”

genover alleenstaande vrouwen maar niet tegenover lesbische koppels, terwijl zij evenmin een medisch probleem hebben. Die weigering verplicht alleenstaande wensouders om elders oplossingen te gaan vinden. Hoe zetten jullie het welzijn van het kind centraal? Men gaat er veelal van uit dat een kind nood heeft aan een vader en moeder, terwijl het vooral nood heeft aan een goede relatie met de ouder(s). Er is echter nog onvoldoende onderzoek naar de gevolgen van het opgroeien in een eenoudergezin. Daarom is het te rechtvaardigen dat we alleenstaande wensouders aan een andere procedure onderwerpen. Er kan bij hun vraag tot behan-

deling worden nagegaan of er een hoog risico op ernstige schade is. Een counselor peilt dan naar de motieven en kijkt of de wensouder het ouderschap wel zal aankunnen. Zo trachten we te voorkomen dat het kind in een sterk geïsoleerd gezin belandt of dat onderliggende problematieken een bedreiging vormen. Deze extra screening moet een overgangsfase zijn tot we over voldoende wetenschappelijk onderzoek beschikken om een gegrond oordeel te vellen over het welzijn van de kinderen uit deze eenoudergezinnen. Wanneer we vaststellen dat het opgroeien in een eenoudergezin geen duidelijke negatieve gevolgen heeft, dan wordt de speciale procedure overbodig en zelfs discriminerend.


5


, s r e n t r a p s l a n e d i e Sch

s r e d u o s l a n e v ij l b n same

Papa

6


Mama

it elkaar gaan als partners, maar samen voor de kinderen blijven zorgen. Dat is het idee achter Living Together Apart. Het gaat dan over specifieke samenlevingsvormen, zoals huisdelen of birdnesting, maar evengoed over gemeenschappelijke oudercontacten. “LTA is een ingesteldheid, waarbij de kinderen centraal staan”, zegt echtscheidingsbemiddelaar Maaike Goyens. Julie Van Garsse

Maaike Goyens Samen met Jos Willems, voorzitter van Een nieuw gezin vzw, en echtscheidingscoach Brigit Appeldoorn schreef Maaike Goyens het boek Living Together Apart. Scheiden als partner, samenleven als ouders. Zelf spreekt ze liever over de derde weg bij relatiebreuken, naast de eerste (scheiden) en de tweede (samenblijven voor de kinderen). Het idee voor het boek komt van de Canadese Cate Cochran, auteur van Reconcilable Differences. Met Living Together Apart, dat vorige zomer uitkwam, introduceren ze deze theorie nu ook in België, al bestaan de praktijkverhalen al veel langer. Twintig gezinnen getuigen anoniem in het boek.

Wanneer spreken we van Living Together Apart? Als ouders zoeken naar een manier om eventuele negatieve gevolgen van een scheiding voor kinderen zoveel mogelijk weg te werken. Hoe gaat dat, concreet? LTA is vooral een ingesteldheid. Sommige ouders blijven gewoon bewust investeren in een goede relatie om samen de kinderen te blijven opvoeden na de scheiding. Ze gaan met twee naar oudercontacten of vieren bepaalde verjaardagen samen. Andere ouders gaan veel verder. Zo bestaat de samenlevingsvorm ‘birdnesting’, waarbij de kinderen permanent in het ouderlijk huis blijven wonen en de ouders elkaar afwisselen. Ook ontmoetten we een mama die op de benedenverdieping van het ouderlijk huis woont, papa leeft op de bovenverdieping. Op de tussenverdieping liggen de slaapkamers van de kinderen. De ene week wonen de kinderen bij mama, de andere bij papa, maar ze slapen steeds op dezelfde plaats. In Nederland kocht een koppel twee huisjes tegen elkaar, de kinderen kunnen via een deur in hun slaapkamer van het ene naar het andere huis. Hoe moeilijk is het om deze derde weg in te slagen, na een relatiebreuk? Het kan een uitdaging zijn. Mensen hebben vaak eerst wat tijd nodig om los te komen

van elkaar als partners. Het is ook een dynamisch proces: er zijn mensen die fysiek uit elkaar gaan maar eens ze de partnerscheiding verwerkt hebben, toch opnieuw in elkaars nabijheid kunnen zijn. Het is in ieder geval belangrijk om te beseffen dat als een partnerrelatie wordt uitgegomd, de ouderrelatie ook niet zomaar kan weggekrabd worden. Redeneren dat de kinderen mee verdeeld moeten worden, zoals de meubels, zet eerder het belang van ouders dan dat van de kinderen op kop. Hoe slagen ex-partners erin om die klik te maken? Door veel te praten enerzijds, en zorg voor zichzelf te dragen anderzijds. Je kan het zo gek niet bedenken of er zijn afspraken voor, zeker als er een huis gedeeld wordt. Als mama beneden woont en papa boven, van wie is dan de tuin? En als ze nu iets vergeten bij de andere ouder, mogen ze dat dan gaan halen? Communiceren is echt essentieel. Kan iedereen een derde weg vinden? Een derde weg is er altijd, voor wie bereid is om te investeren in het zoeken naar deze weg. Het is een keuze die mensen mogen en kunnen maken. Maar het is mogelijk om elkaar als ex-partners heel veel te verwijten en als ouders toch ook elkaars goede kwaliteiten te zien en in functie daarvan iets uit te werken. In het boek komt een vrouw


7


Maaike Goyens: “Als je redeneert dat de kinderen verdeeld moeten worden, zoals de meubels, dan primeert je eigenbelang op het belang van de kinderen.”

aan bod die absoluut wou breken met haar drankverslaafde en gewelddadige man. Toch kon ze hem niet uit het leven van haar kinderen gommen, al had ze juridisch wel dat recht. Ze heeft dan beslist om af en toe met hem en de kinderen af te spreken, hoewel dat niet was uitgesproken door de rechter. En wat vinden de kinderen hier meestal van? De kinderen die we interviewden voor het boek waren allemaal positief, ook omdat ze op wat latere leeftijd wel beseffen dat de grootste inspanningen bij de ouders liggen.

8


Jullie idee klinkt heel mooi, maar oogst toch veel kritiek. Mensen uiten wel eens de bezorgdheid dat zo’n regelingen te verwarrend zouden zijn voor kinderen. Maar is het minder verwarrend om een week bij mama te zijn en een week bij papa? Meestal gaat het er uiteindelijk om dat de ouders een verregaande vorm van LTA niet aankunnen, waar ik niet over ga oordelen, maar dat weerlegt wel de kritiek. Het gaat hier echt over kinderen. Er wordt vaak geschermd met het belang van het kind, maar dan denk ik: verplaats jezelf eens in dat kind. Je zou misschien tot andere besluiten komen. Voor sommige

kinderen is een weekregeling een goede oplossing. Dan is dat prima. Maar voor andere kinderen is het bijna een onmogelijke opgave. Hoe reageert de omgeving van de koppels die kiezen voor deze derde weg? De koppels krijgen regelmatig te horen dat het maar een rare situatie is. Ook wordt vaak gezegd dat deze mensen “een speciale soort” mensen zijn. Wat absoluut niet zo is, het gaat hier over Jan en Mieke.

:

In de praktijk

Bruno, Anne en hun drie kinderen (Vincent: 24 jaar, Liv: 21 jaar en Anthony: 17 jaar) kozen voor ‘birdnesting’ Toen Bruno in 2006 aan Anne vertelde dat hij gevoelens had voor iemand anders, ervaarde zij dit als een donderslag bij heldere hemel. Hoewel zij persoonlijk erg hard geraakt was, liet zij dit op geen enkel moment van invloed zijn in haar beoordeling van de ouderrol die zowel zijzelf als Bruno blijvend samen op zich zouden nemen. Bruno verhuisde uiteindelijk twee maanden naar een woning van een kennis en huurde nadien voor enkele maanden een appartement. Tijdens die maanden bleven Bruno en Anne overleggen om tot een uiteindelijke regeling te komen, en zij vonden die geleidelijk aan, daarbij steeds uitgaande van het belang en geluk van de kinderen. Om te zorgen dat beide ouders voldoende contact met hun kinderen hadden, bleven zij ongeveer wekelijks afwisselend in het huis. Het was uiteindelijk Bruno die met ‘de’ oplossing kwam, om die voorlopige regeling te behouden totdat de kinderen oud genoeg waren. Sedertdien wonen de kinderen dus permanent in het huis van hun ouders, die elkaar wekelijks afwisselen op vrijdagavond. Tijdens de week dat ze niet in het huis wonen, verblijven ze bij hun nieuwe partner. Hoewel Anne erg gelukkig is dat zij er samen met Bruno in slaagt om de kinderen nog echt samen op te voeden, blijft het voor haar emotioneel zwaar hen een week te moeten missen. Bruno schijnt daar voldoende oog voor te hebben, doordat Anne op woensdagnamiddag wanneer zij vrij is ook tijdens zijn week bij de kinderen is. Bij de wissel op vrijdag lassen Bruno en Anne indien nodig een ogenblik van overleg in, en tijdens de week zijn ze per e-mail steeds beschikbaar. Zij voorzien trouwens eten op vrijdagavond voor de ander en de kinderen. De reacties van de buitenwereld werden soms eerder als belasting dan als ondersteuning ervaren door Bruno en Anne. Bij de kinderen ligt dit anders: hun vrienden reageren erg enthousiast op hun situatie. Bruno geeft aan dat het in eerste instantie erg belangrijk is dat hun partners deze regeling aanvaarden. Bron: Living Together Apart. Scheiden als partner, samenleven als ouders u. getherapart.e www.livingto op en waarmee fo st in r lij ee M naar vragen k lin n ee k kunnen om te Hier vind je oo s) aan de slag al on si es of ouders (en pr hen werkt. zien wat voor

:

In de praktijk

Erika en Tom zijn gescheiden maar delen nog steeds de opvoeding van hun drie kinderen: Vincent (10 jaar), Manu (8 jaar) en Liv (6 jaar) Erika en Tom leven sinds november 2011 effectief gescheiden van mekaar. Enkele maanden voordien scheidden ze met onderlinge toestemming. De periode die daaraan voorafging was er eentje met nogal wat discussies, waarbij Erika al langere tijd aangaf te willen scheiden. Daarbij nam zij zich van in het begin voor om eerst te zorgen dat een volledige regeling op papier stond, vanuit de overtuiging dat op die manier de discussies achteraf grotendeels vermeden konden worden. Daarbij speelde het belang van de kinderen een doorslaggevende rol, omdat zij wist dat zij het meest zouden lijden onder een mogelijk blijvend slechte verstandhouding tussen hun mama en papa. Erika omschrijft haar derde weg als eentje van wachten, geduld en respect voor Tom en zijn gevoelens. Zij was om het zo te noemen de ‘eerste beslisser’ en heeft gewacht tot Tom bereid was mee te werken aan een scheiding. Over een regeling rond de kinderen bestond relatief vlot een akkoord, en geen van beiden liet ooit de persoonlijke verwijten doorschemeren in de ouderrelatie. Erika heeft vastgesteld dat het nochtans niet moeilijk zou zijn geweest de kinderen partij te laten kiezen. Zijzelf zei letterlijk tegen de kinderen dat zij best heel graag bij papa mogen zijn. Er is een periode van een tweetal jaren geweest dat Erika en Tom in spanning samenleefden. Officieel wisten de kinderen niets van het hele gebeuren, maar ze merkten wel dat er wat gaande was. Erika zegt achteraf te hebben ingezien dat hun ontwikkeling een beetje stilstond. Nadat de scheidingspapieren ondertekend werden, volgde een periode van een vijftal maanden waarin het gezin toch nog samenwoonde. Op dat ogenblik keerde er enige vorm van rust terug en werden ongeschreven regels bereikt waardoor beide ouders beurtelings voor de kinderen zorgden. Desondanks was de spanning te snijden. Nochtans is ook dit achteraf bekeken, vanuit het belang van de kinderen, de best mogelijke optie op dat ogenblik geweest: wachten tot Erika een woning vond met voldoende ruimte om met de kinderen te gaan wonen. Sinds de effectieve scheiding is de rust weergekeerd, en vrijwel onmiddellijk werd het nieuwe leven aangevat: eentje van overleg, respect en gezamenlijke verantwoordelijkheid. Bron: Living Together Apart. Scheiden als partner, samenleven als ouders


9


Samen onder één dak Cohousing bekoort door sociale en groene voordelen

In het cohousingproject Kasteelklooster Sint-Jansberg logeren bewoners en internationale vrijwilligers.

e Vlaming heeft een baksteen in de maag. Maar is het nog ecologisch en sociaal verantwoord om allemaal afzonderlijk voor huisje, boompje, beestje te kiezen? Een alternatief is cohousing, of het wonen in een woongemeenschap waarbij elk huishouden naast de eigen woning kan beschikken over gemeenschappelijke ruimtes. Deze projecten staan voor een meer ecologisch leven, waarbij er meer sociaal contact is en mensen op elkaar kunnen steunen. Jong en oud kiezen steeds vaker voor deze woonvorm, en dat doen ze heel bewust. “Het is een avontuur. Elke dag merken we hoe groots het is.” Esther Meuwis

10


“Duurzaam wonen en bewust leven” Greet Luypaert: “De bewoners huren hier een kamer. Iedere bewoner dient acht uur per week mee te helpen in het project in functie van zijn of haar talenten en kwaliteiten.”

Wonen in het Kasteelklooster Sint-Jansberg in Zelem is waarschijnlijk wonen op de mooiste plek in Limburg. Het grote domein heeft een klooster, feestzaal, eetcafé en vele tuinen. En je kan er gemeenschappelijk wonen. Greet Luypaert is medeoprichter en betrekt samen met haar man Erik en zoon Casper (bijna twee jaar) het enige appartement in het cohousingproject. Ze wil mensen uitnodigen om een stap dichter te zetten naar zichzelf, naar elkaar en naar de natuur.

Greet Luypaert en zoontje Casper. “We geven Casper een cadeau door de manier

Is dit wat je altijd al wou? Ik wist al van kinds af aan: ik wil op een meer duurzame manier wonen en bewust leven in verbinding met de natuur. Erik steunde me in dit project op voorwaarde dat we een eigen appartement zouden hebben. De andere bewoners verblijven in de studio en in twee grote gemeenschapshuizen met elk vijf kamers. Ook logeren hier internationale vrijwilligers. Ze blijven enkele weken in ruil voor hulp bij allerlei klusjes.

waarop we leven.”

Hoe leven jullie hier? Erik en ik werken hier als oprichters momenteel nog voltijds als vrijwilliger. Zolang we eten hebben en we de noodzakelijke dingen kunnen aankopen, is dit oké voor ons. De bewoners huren hier een kamer. De meesten werken buitenshuis. Iedere bewoner dient acht uur per week mee te helpen in het project in functie van zijn of haar talenten en kwaliteiten.

maken?” De bedoeling van het cirkelmoment is verbinden. Daarna volgt een korte bespreking over het verloop van de dag. De mensen gaan aan het werk. We eten biologisch en vaak vegetarisch. Samen eten kan, maar is geen verplichting. Eén keer per maand hebben we een deelcirkel voor de vaste bewoners. Hierin wordt open over conflicten of moeilijkheden gepraat. Het gaat over je eigen gevoel, wat er met je gebeurt en hoe je het graag anders wil. Een conflict ontstaat vooral uit onwetendheid. We proberen te begrijpen en te verbinden. Tot nu toe verloopt dat meestal heel vlot. Er zijn zelden conflicten. Verder vinden er op het domein wekelijks activiteiten plaats die we zelf organiseren of die door buitenstaanders georganiseerd worden. Deze plek is in eerste instantie een plek voor feesten en activiteiten.

Hoe ziet een dag in de gemeenschap eruit? ’s Morgens starten we met een dans op stevige muziek. Daarna is er een kort cirkelmoment waarin een vraag wordt gesteld. Vandaag was dat: “Wat gaat jouw dag mooi

Jullie hebben een zoontje. Hij is het enige kind op het domein. Hoe verloopt dat? Casper is naast onze zoon ook het kind van de gemeenschap. Ik was zwanger toen we hier kwamen wonen. Het liefst wou ik hier bevallen, maar door complicaties moest ik

naar het ziekenhuis. Ook de borstvoeding verliep niet vlot. De eerste drie maanden waren zwaar. Ik voelde me omringd dankzij de bewoners en dat verlichtte de moeilijke dagen. Erik en ik hebben ons zoontje de eerste maanden erg beschermd. We hebben hem de tijd gegeven om aan iedereen te wennen. Hij voelt zich nu bij iedereen thuis. Er staan veel mensen voor hem klaar. De oudste bewoner heeft speelgoed van Casper op zijn kamer liggen. Casper en hij zijn de beste maatjes. We geven Casper een cadeau door de manier waarop we leven. Hij leert heel veel van de mensen rondom hem en omgekeerd.

Het kasteelklooster is eigendom van een coöperatieve vennootschap. Ondersteunen kan door aandelen te kopen. Meer info? www.sintjansberg.be


11


“Niemand kent zijn buren nog” Mia Vranken en Joost Callebaut: “We willen leven met respect voor ieders levensbeschouwing, met zorg, respect en liefde voor elke mens, de aarde en alles wat leeft.”

De kinderen zijn groot en bijna allemaal het huis uit. Dus besloten Joost Callebaut en Mia Vranken om hun gemeenschappelijke droom na te jagen. Drie jaar duurde het om hun idee, leven in een woongemeenschap, helemaal vorm te geven. Dan vonden ze een leeg klooster. Sinds 2012 wonen ze met vier andere bewoners in cohousingproject De Okelaar in Wolvertem. De verbouwingen zijn nog bezig, maar elke dag komt de droom dichterbij. Vanwaar het idee om een woongemeenschap uit te bouwen? Joost: Toen we elkaar enkele maanden kenden – we hebben alle twee een scheiding achter de rug -, ontdekten we dat het voor ons beiden een oude droom was om in een woongemeenschap te leven. Tegenwoordig woont iedereen in zijn eigen huis en kent hij de buren nauwelijks. Dat buurtcontact van vroeger misten we. We wilden tonen dat verandering nodig en mogelijk is. Daarom maken we van deze site ook een buurtcentrum om zo het buurtleven te versterken. Mia: Ik nam loopbaanonderbreking om mij volledig aan het project te kunnen wijden. Joost werkt als advocaat en heeft uitgezocht wat er juridisch allemaal mogelijk is. We ontmoetten mensen die ons steunden en mee met ons op weg zijn gegaan. Het woonproject groeide. Het is een avontuur. Elke dag merken we hoe groots het is. En dat wordt mogelijk gemaakt door de inzet van alle mensen in onze groep.

12


Hoe ziet jullie gemeenschap eruit? Mia: Het wordt een plek met achttien wooneenheden voor gezinnen en alleenstaanden van alle leeftijden. We hebben koop- en huurappartementen. De gemeenschappelijke ruimtes bestaan uit vergaderlokalen en gastenkamers, er is ook een grote keuken en eetzaal, een tv-kamer, een ontspanningskamer en een tuin. Wie creatief wil bezig zijn, kan in het atelier terecht. Ook vind je hier een winkelruimte voor de biogroenten en een wassalon annex café. Elders op de site denken we aan een sauna, een zwemvijver en een bakoven. Joost: We plannen vormingen en culturele activiteiten. De biowinkel komt er in samenwerking met een bioboer uit de buurt omdat we ook ecologisch willen leven. Deze site wordt op duurzame wijze verbouwd. In de gemeenschappelijke keuken koken we elke dertiende dag van de maand biologisch en vegetarisch. Ook buurtbewoners, familieleden en vrienden zijn welkom op dit eetmoment. Verder spelen we in op sociale noden. Wat zijn die sociale noden? Ook minder draagkrachtige mensen kunnen hier wonen. Twee wooneenheden zijn

bestemd voor sociaal verhuur en we voorzien ‘kamers met zorg’ voor tijdelijk verblijf en ondersteuning voor wie het nodig heeft. We hebben geen huishoudelijk reglement en geen opgelegde taakverdeling. Op de bewonersvergadering proberen we alles met consensus te beslissen. Dat loopt goed. We willen leven met respect voor ieders levensbeschouwing, met zorg, respect en liefde voor elke mens, de aarde en alles wat leeft. Niet oordelen over anderen is daarin een blijvende oefening.

De Okelaar is eigendom van een coöperatieve vennootschap met sociaal oogmerk. Ondersteunen kan door aandelen te kopen. Meer info? www.okelaar.be

“De senioren blijven langer gezond” Entre Voisins, het Abbeyfieldhuis in Etterbeek, was het eerste in België.

Senioren die gemeenschappelijk wonen, het kan. Charlotte Hanssens is verantwoordelijk voor het cohousingproject Abbeyfield Vlaanderen. Ze is ervan overtuigd dat de bewoners gelukkiger en langer gezond leven. Wat is er zo bijzonder aan wonen in Abbeyfield? Met dit project willen we senioren zelfstandig samen laten wonen. Wonen in Abbeyfield brengt evenwicht tussen het zelfstandige privéleven, het leven met anderen en de buurt. Uit onze ervaring blijkt dat de bewoners langer gezond blijven en sneller herstellen. We vermoeden dat dit komt doordat ze zich omringd voelen en hun zelfstandigheid kunnen behouden. Ze hebben hun eigen leven en activiteiten, maar als ze ’s avonds thuiskomen hebben ze een veilig gevoel en zijn ze niet alleen. Ze weten dat ze op elkaar kunnen rekenen. De Abbeyfieldhuizen zien er trouwens allemaal anders uit. De bewoners bepalen zelf waar ze accenten leggen en hoe ze het huis beheren. Moet je gezond zijn om in Abbeyfield te komen wonen? Abbeyfield is een woonconcept voor gezonde mensen. De bewoners moeten in staat zijn om autonoom te leven. Wel kunnen ze een bepaalde mate van verzorging nodig hebben, dan werken we met familiehulp, gezinshulp of met andere lokale actoren. Maar je kan geen ziekte hebben waarvan je vanaf dag één al weet dat je hulp nodig hebt van je buren. Die buren

Charlotte Hanssens, verantwoordelijke cohousingproject Abbeyfield Vlaanderen. “We willen geen richting geven, maar senioren hun eigen richting laten bepalen.”

tekenen voor dat samenwonen, maar niet om elke dag een zieke te moeten verzorgen. Dat zou te zwaar zijn. Wat gebeurt er met een bewoner die plots toch te veel zorg nodig heeft? Als iemand te zorgafhankelijk wordt dan trachten we ervoor te zorgen dat deze persoon in een zorgomgeving kan geplaatst worden in de buurt van het huis. Want de band tussen de bewoners onderling is zodanig sterk dat ze altijd de persoon gaan bezoeken die niet meer in Abbeyfield verblijft. Zijn jullie steeds bereikbaar om bij te springen als het nodig is? Bij de opstart leren we de bewoners om geweldloos te communiceren en samen beslissingen te nemen. Het eerste jaar begeleiden we hen zeer sterk en dan laten we los. Dan doen de bewoners hun eigen ding en komen we enkel tussen als hierom wordt gevraagd en als het echt nodig is, bijvoor-

beeld bij technische problemen, bij contacten met de eigenaar of als er een conflict is dat aansleept. Soms wordt er een externe bemiddelaar ingeschakeld. Is er op een bepaald moment specifieke zorg nodig en kunnen de bewoners het niet coördineren, dan springen we in. Wat is het verschil met serviceflats? We betuttelen niet en we doen niets in de plaats van anderen als ze het zelf kunnen. Ook niet als er problemen zijn. We willen geen richting geven, maar mensen hun eigen richting laten bepalen. In een serviceflat mogen de mensen ook kiezen maar de keuze wordt wel aangereikt. Iemand van een serviceflat maakte de opmerking dat ook daar gemeenschappelijke ruimtes zijn, zoals de biljartzaal en de knutselruimte. Maar dat ga je bij ons niet vinden. De bewoners beslissen zelf over de ruimtes, hoe ze deze inrichten en welke kleur de muren hebben.


13


“Ik miste iemand om mee te praten” Twee keer per week eten de bewoners van Abbeyfield Etterbeek samen in de gemeenschappelijke eetkamer.

Sylvia Moreau (69 jaar) leerde het cohousingproject Abbeyfield kennen via een reportage op tv. Nu woont ze drie jaar in het Abbeyfieldhuis in Etterbeek, Entre Voisins. “Hier komen wonen, was een goede beslissing.” Hoe leerde je Abbeyfield kennen? Toen ik stopte met werken, miste ik iemand om mee te praten. Ik heb fijne vrienden, kinderen en kleinkinderen, maar ze hebben ook hun bezigheden. Hier zijn er mensen rondom me als ik me wat minder voel en dat geeft een goed gevoel. Is het betaalbaar? Abbeyfield Etterbeek is een sociaal woonproject. De bewoners hebben een beperkt inkomen. We hebben twee tarieven: het gewone bedraagt 750 euro per maand en het sociale 640 euro. Dat bedrag omvat de huur, de kosten voor water en elektriciteit, aardgas, brandverzekering, tv en vaste telefoonaansluiting. Hoe is het wonen in Abbeyfield? Iedereen heeft zijn eigen woning met een kleine keuken en een badkamer met een douche. Daarnaast delen we een grote keuken, woonkamer, logeerkamer, een badkamer met bad, wasmachine en droogkast en een kleine tuin. Er zijn acht appartementen. Op één paar na wonen de mensen allemaal alleen. Je mag in je appartement vrij bezoek ontvangen. Huisdieren zijn toegelaten zolang je er zelf voor kunt zorgen. Wat doe je overdag? Om 11 uur kijk ik met de buurvrouw naar een spelletjesprogramma op tv. Op zondagmorgen gaan we naar de markt. Soms organiseren we een spelletjesnamiddag met koffie en taart. Twee dagen per week eten we samen.

14


Sylvia Moreau woont in een Abbeyfieldhuis in Etterbeek. “Hier zijn er mensen rondom me als ik me wat minder voel en dat geeft een goed gevoel.”

We koken om beurt. De eerste maandag van de maand hebben we groepsbespreking. We noteren in een schrift wat we willen bespreken en tijdens de vergadering zoeken we oplossingen. Om de veertien dagen op dinsdag spreek ik met vrienden van vroeger af. Met hen ga ik jaarlijks enkele dagen logeren in de Ardennen. Kan je hier voor altijd blijven wonen? Zolang je zelfstandig bent. Als iemand ziek is, nemen we contact op met de gemeente en komt er hulp van buitenaf. We vragen of de zieke iets nodig heeft, gaan voor hem winkelen, maar verplegen doen we niet. Iedere bewoner duidt een verantwoordelijke aan met wie we dingen kunnen bespreken. Dat kan een van de kinderen zijn of iemand van de familie. Een dame van 90 jaar kon niet meer alleen blijven. Ze werd heel bang. We hebben dit met haar verantwoordelijke besproken en ze is naar een verzorgingstehuis verhuisd.

Beslissen jullie zelf wie hier mag komen wonen? Ja, dat gebeurt in overleg met ons. De bewoners nemen de eindbeslissing. Zijn er ook nadelen aan het leven in Abbeyfield? Om hier te kunnen wonen moet je iedereen respecteren en tolerant zijn. Er zijn wel eens conflicten, maar het is belangrijk dat je niet kwaad blijft. Met de ene bewoner heb je meer contact dan met de andere. Maar als we het moeilijk hebben, dan kloppen we bij elkaar op de deur.

Meer info? www.abbeyfieldvlaanderen.be

Samenhuizen vzw geeft info en ondersteuning Roland Kums: “Mensen gaan vooral samenwonen om sociale redenen.”

Samenwonen met een groep mensen: kan dat zonder problemen? Wat zijn de juridische gevolgen? Is het voordeliger? Cohousing roept heel wat vragen op, waarvoor je terechtkan bij Samenhuizen vzw. De vereniging deelt haar kennis over gemeenschappelijk wonen, ondersteunt de opstart van nieuwe gemeenschappen en brengt tekorten in de wetgeving onder de aandacht. Maandelijks bezoeken ongeveer 20.000 mensen de website en bij de zoekertjes staan dagelijks rond de 400 oproepen. Roland Kums, medewerker en Roland Kums, mede-oprichter mede-oprichter van Samenhuizen: “Sinds van Samenhuizen vzw. onze start in 2000 is er een stijgende interesse en groeit het aantal starten initiatiefgroepen voor gemeenschappelijk wonen.” iedereen samen? Wat gebeurt er als één iemand vertrekt? Wordt er één hoofdhuurWaarom kiezen mensen ervoor om der aangesteld die volledig aansprakelijk is ten opzichte van de verhuurder en die dan samen te wonen? Vooral om sociale redenen. Als je in een onderverhuurt? Dat is nog niet wettelijk gegroep woont, heb je gemakkelijker contact regeld. Gemeenten weigeren je soms in te met anderen. Je krijgt meer ondersteuning, schrijven als je een gezinswoning deelt. Ze beter: huren als groep met een aangepast vindt sneller opvang voor je kinderen en je beschouwen losstaande mensen die in een huurcontract moet mogelijk zijn. Het socikan heel wat spullen delen, zoals een was- eengezinswoning wonen, niet als samen- aal statuut zou in deze situatie gevrijwaard machine. Op de tweede plaats is het een wonenden in een gezin. Nochtans verschilt moeten worden. Tot slot vragen we betere de situatie op architecturaal vlak niet met financiële ondersteuning: leningen moeten milieubewuste keuze. een gezinssituatie: de keuken blijft een keu- gemakkelijker bekomen worden en dubken en de badkamer wordt samen gebruikt. bele registratiekosten moeten voorkomen Is het goedkoper? worden. Samen huren is goedkoper dan alleen. Koopprojecten zijn meestal niet goedkoper Wat willen jullie veranderen in de toekomst? dan een even kwalitatieve gezinswoning. We willen een definitie van gemeenschapWat zijn de problemen die mensen te- pelijk wonen die opgenomen wordt in de regenkomen als ze in een gemeenschap gelgeving, zodat hier specifieke regels aan verbonden worden. Een ander probleem is gaan wonen? Als je een huis met verschillende mensen cohousing binnen de sociale huisvesting. Meer info? deelt, word je bij uitkeringen vaak be- De toewijzing gebeurt nu volgens wachtwww.samenhuizen.be schouwd als samenwonend. Soms mag lijsten. Maar niet iedereen is geschikt om iemand wel zijn uitkering behouden als samen te wonen. Er zou een aparte wachtOp 16 mei zetten verschillende alleenstaande en soms niet. Ook rijzen er lijst kunnen komen voor wie geïnteresseerd cohousingprojecten hun deuren bij het aangaan van een huurcontract van is in zo een project. Daarnaast kan het juopen voor het grote publiek. een gedeelde woning veel vragen. Tekent ridisch statuut voor gemeenschapswonen


15


“Een prins op een wit paard, wat moet een mens daarmee?” Mamagezinnen en hun kinderen

e prins en de prinses leefden nog lang en gelukkig in een eigen kasteel en kregen nog heel veel kindjes…” Dé slotscène in een sprookje voor het slapengaan. “Mag de prinses ook met een andere prinses trouwen?”, krijgt een ouder daarbij wel eens te horen van een wakkere kleuter. Anno 2015 worden ons nog steeds stereotiepe beelden van traditionele gezinsvormen voorgeschoteld. Toch treden meer en meer prinsessenkoppels mét kindjes op de voorgrond. Twee lesbische gezinnen vertellen over de keuzes die hen gelukkig maken. “Ik heb nu zoveel meer dan in mijn jeugddromen.” Esther Meuwis

16


en v le t e h n e r e d in k e d “Ik wens dat n” le il w e z t a d n e id le n kunne

Het gezin op reis. Yvon (tweede links): “Onze band is warm en sterk.”

Yvon Bartelink en Winnie Belpaeme hebben samen een gezin met drie kinderen: Simon (16), Anne (19) en Vera (20). Hun vader is de ex-partner van Yvon. Hoe droomde je als kind over je toekomst? Winnie: In mijn dromen zag ik mezelf op een coole moto met een universitair diploma op zak en een hond in de sidecar! Enkel de sidecar ontbreekt. Maar nu heb ik zoveel meer! Ik deel mijn leven met Yvon, mijn drie supertoffe stiefkinderen, onze kat en hond en ik word omringd door een heel verscheiden en warme mensenbende. Yvon: Als kind had ik wel gevoelens voor meisjes. Maar ik moest vooral beant-

woorden aan verwachtingen van anderen. Slechts langzaamaan leerde ik mezelf kennen en durfde ik keuzes te maken die echt bij mij pasten. Ik heb nu een job die ik graag doe, een liefdevolle relatie met Winnie en de drie liefste kinderen van de wereld. Opvoeden loopt niet altijd zoals ik dacht. En soms is het ronduit moeilijk. Het is een constante les in flexibiliteit en je aanpassen aan veranderende omstandigheden. Maar in wezen ben ik de moeder die ik wilde zijn en onze band is warm en sterk. Botsen jullie vaak op vooroordelen? Yvon: Je bedoelt mensen die ons ‘geruststellen’ door te zeggen dat het maar een fase is en we later wel weer in de armen van een man zullen vallen? Of mensen die op recepties vertellen dat het oké is om een

lesbische relatie te hebben en dat ze zelf ook zulke mensen kennen? Winnie: Onlangs waren we te gast op een etentje. We belandden naast een meneer die vroeg wat onze relatie was: zussen? Vriendinnen? Toen we zeiden hoe de vork in de steel zat, antwoordde hij, ietwat gegeneerd: “Pardon… ach ja… ge ziet dat niet zo aan mensen hé!?” Ik zuiverde hem van alle blaam door te repliceren: “Aan u ziet ge het ook niet hoor!” Ik weet niet of hij de ‘grap’ eigenlijk begreep. Ook onze ouderrol is soms moeilijk te begrijpen. Yvon wordt vooral gezien als moeder van de kinderen. Ik ben eerder de vreemde eend in de bijt. Tijdens de ouderavonden op school moeten leerkrachten soms zoeken naar mijn positie in het geheel. Als ze echter merken


17


Winnie: Yvon wordt vooral gezien als moeder. Ik ben eerder de vreemde eend in de bijt.

dat ik Simon heb geholpen met zijn project rond informatica of dat ik het was die Anne op weg hielp met haar fotoreeks, dan is het ijs vlug gebroken. Betrokkenheid bij de kinderen is hier gelukkig bepalend voor

de meeste leraren. Op één leraar na die elk oogcontact met mij vermijdt.

van hun leven. Werk en geniet met passie. Wees, word, leef en sterf als jezelf!

Heeft de school voldoende aandacht voor niet-traditionele gezinsvormen? Yvon: Tijdens speciale projecten en activiteiten heeft ze dat zeker. Maar in het taalgebruik, in de gekozen literatuurlijsten en films is er nauwelijks oog voor andere dan traditionele westerse gezinsvormen. Daardoor weerspiegelen de scholen nog sterk het traditionele mensen maatschappijbeeld. En als er in de klas al over holebirelaties gesproken wordt, betrekt de leerkracht onze kinderen veelal als experts zonder te checken of ze dat wel willen.

Simon, Vera en Anne, hoe ziet jullie leven met twee mama’s eruit? Simon en Vera: Niet anders dan bij anderen.

Wat wensen jullie je kinderen toe? Yvon: Ik wens dat ze het leven kunnen leiden dat ze willen. Dat ze kunnen zijn wie ze zijn. En dat ze bijdragen aan een samenleving die geworteld is in vrijheid, gelijkheid en solidariteit. Winnie: Ik hoop dat ze zich in hun leven laten leiden door hun innerlijk kompas en niet door wat in films of media wordt voorgesteld als het ‘ideaal’. Een prins op een wit paard, wat moet een mens daarmee? Iemand met wie je de rest van je leven kan delen, met wie je kan lachen, praten, je zorgen en geluk delen, dat is de ‘Schat’ en ik droom dat ze die tegenkomen in de loop

Automatisch ouderschap voor lesbische ouders Vanaf 1 januari 2015 zijn beide partners van een gehuwd lesbisch koppel dat een kindje krijgt automatisch juridisch ouder van hun kind. Vroeger was een adoptieprocedure van de meemoeder nodig om erkend te worden als ouder. Bij niet-gehuwde koppels kan de niet-biologische moeder of meemoeder haar kind erkennen bij de burgerlijke stand, net zoals bij heterokoppels. Kinderen die geboren zijn voor 1 januari 2015, nog geen twee juridische ouders hebben en nog niet door hun meemoeder geadopteerd zijn, kunnen via de burgerlijke stand erkend worden. Homoseksuele wensvaders die een kind krijgen via een draagmoeder hebben nog steeds een lange weg af te leggen via de adoptie- en co-ouderadoptieprocedure om juridisch ouder te kunnen worden van het kind.

18


Anne: Ik was het snel gewend. Winnie is het zonnetje in huis en ze wou de plaats van mijn mama niet innemen. Dat maakte het makkelijker om haar te accepteren. Hoe reageren de klasgenoten en vrienden op jullie gezin? Simon, Anne, Vera: Als ze het voor het eerst horen, is het een kleine schok. De reacties zijn niet negatief, het gaat eerder om ongeloof. Of klasgenoten weten niet hoe ze zich moeten gedragen. Vrienden komen graag bij ons thuis. Wat zijn jullie toekomstdromen? Simon: Ik hoop gewoon dat ik plezier kan maken. Anne: Ik zie me op een klein boerderijtje in Groot-Brittannië achter een bureautje zitten, tokkelend op de computer. Liefst word ik schrijfster, maar dat valt af te wachten. Vera: Kindjes! Ik wil twee kindjes maar of ik zou trouwen, weet ik nog niet. Ik moet eerst de goeie nog tegenkomen.

ls a n e d in v k u le l e w t e “Ik zou h ” n e d r o w s r ie r tu n o v a ze Kathleen (links) en Femke (rechts) en hun kinderen op Mamoesdag, een jaarlijkse trefdag voor holebi(wens)ouders en hun kinderen, georganiseerd door holebivereniging ’t Kwadraat.

Femke Paredis en Kathleen Van der Straeten huwden in 2009. Ze kregen twee kinderen: Jesse (4) en Lars (2). Beide kinderen hebben dezelfde donor. Femke beviel van Jesse en Kathleen van Lars. Hoe reageerde jullie omgeving op de komst van jullie kindjes? Femke: Onze familie was heel blij. Kathleen: Eén collega reageerde wat negatiever. Ze is ervan overtuigd dat een kind een vader én moeder als voorbeeld nodig heeft. Ik heb toen gezegd dat ik goed in bomen kruip én met een pop kan spelen. Femke: Ik vroeg me ook af of dit iets is wat kinderen nodig hebben. Ik vind het belangrijk dat er twee ouders zijn en dat er een invloed is van verscheiden persoonlijkheden. Er zijn zoveel verschillende vrouwen en mannen als dat er mensen zijn. Je kan niet zeggen dat de man sowieso de rol van stoere, spelende papa heeft en de vrouw een zachte, verzorgende mama is. Jullie waren beiden één keer zelf zwanger en één keer meemoeder. Verandert dat iets? Femke: We hebben hetzelfde meegemaakt als andere mama’s en papa’s. Als het kind geboren is, moet je als papa of meemoeder mee in het groeiproces stappen en een band beginnen opbouwen. Bij de moeder die baart, is die band er direct. We hebben de twee kanten kunnen ervaren en dat was heel bijzonder. De eerste keer was ik de zogende

moeder die in bed lag met haar kind en de tweede keer had ik zin om te gaan feesten omdat ik mama geworden was. Heeft Jesse het gevoel dat jullie gezin anders is? Femke: Jesse weet dat hij geen papa heeft en de meeste andere kindjes van de klas wel. Maar veel van onze lesbische vriendinnen hebben ook kinderen. En er is nog een kindje in zijn klas met twee mama’s. Onze kinderen groeien op in een wereld waarin dat niet heel uitzonderlijk is. Jesse noemt mij ‘mams’ en Kathleen ‘mama’. In de school vieren ze nu op Vaderdag ook ‘Mamsdag’. Krijgen jullie vaak te maken met vooroordelen? Kathleen: Ik zal spontaan vertellen over de kinderen, maar niet onmiddellijk dat ik getrouwd ben met een vrouw. Bij nieuwe contacten moet je elke keer weer een soort coming-out doen. Femke: Je weet wanneer het gezegd is. Het gebeurt bewuster. Iedereen reageert er ook op, omdat het anders is. Enerzijds zijn holebirelaties meer zichtbaar in het straat-

beeld, er is meer openheid. Anderzijds: als er reacties komen, zijn de scheldwoorden harder. Wij krijgen vaak seksueel getinte opmerkingen van mannen bij wie de fantasie begint te spelen als we zeggen dat we lesbisch zijn. Wat willen jullie aan de kinderen meegeven? Femke: Respect voor anderen. Dat ze weten wie ze zelf zijn of ernaar op zoek kunnen gaan. Kathleen: Ik zou het wel leuk vinden als ze avonturiers worden met een breed interesseveld. Als de basis maar goed zit en ze weten hoe ze zichzelf gelukkig kunnen maken. Willen jullie nog graag iets meegeven over het beeld rond traditionele en niet-traditionele gezinsvormen? Femke: Als je lang genoeg kijkt, zie je dat traditionele gezinsvormen niet bestaan. Elk gezin is zo anders. Liever één ouder die goed voor het kind zorgt, dan twee ouders die onvoldoende hun verantwoordelijkheden opnemen. Een kind heeft in de eerste plaats standvastigheid en veiligheid nodig.


19


20


“Het gezin als samenlevingsvorm is een zeer recente ontwikkeling”

e kunnen er niet omheen, het wereldgebeuren is aan een ijltempo aan het veranderen. En de impact daarvan zien we niet alleen op het niveau van het klimaat, de economie en de politiek maar ook op het vlak van hoe mensen vandaag de dag relaties uitbouwen en aan gezinsopbouw doen. Het klassieke model staat flink onder druk. Waar moet dat heen met het gezin als hoeksteen van onze maatschappij? Rik Pinxten, emeritus gewoon hoogleraar in de Antropologie en de Studie van Religies aan de Universiteit van Gent, schetst een ethisch-historisch perspectief.

Rik Pinxten

Luc Teuwen

Het gezin als samenlevingsvorm vormt de hoeksteen van een samenleving. Zo leerden we allemaal op school. Waar komt deze zienswijze vandaan? Eerst en vooral: het gezin is een historisch gegroeid fenomeen en bovendien een zeer recente ontwikkeling. Dit algemeen maatschappijmodel is, in tegenstelling tot wat

de kerk hierover vertelt, nog maar twee- of driehonderd jaar oud. In de middeleeuwen trokken in Europa enkele miljoenen mensen voortdurend rond en leefden een nomadisch bestaan. Het gezin als model werd overgenomen van de bezittende klasse. Je zou het kunnen vergelijken met het kastensysteem uit het Oosten, waar men het gezin heel

sterk in het oog hield voor het veiligstellen van bezittingen en macht. Binnen het toenmalige Europa was zo’n controle geen simpele zaak want de familieverbanden die toen gangbaar waren, verschaften niet veel duidelijkheid over wat van wie was. Met de invoering van de domiciliëringsplicht vanaf de tweede helft van de 19de eeuw kon men


21

Dossier: Zin in gezin - Samenleven vandaag De eerste Hollywoodstudio’s worden opgericht: Amerikaans/ christelijke gezinswaarden vinden via de filmindustrie hun weg naar Europa

Eerste systematische volkstellingen en registratie burgerlijke stand

16de eeuw

1800

Eerste parochieregisters. Hierin werden de grote gebeurtenissen in een mensenleven opgeschreven. Bij een doop, huwelijk of overlijden werden de datum en de familierelaties in een akte vastgelegd

19de eeuw

Tweede evangelisatiegolf: waarden van huwelijkstrouw en kerngezin worden gepropagandeerd

“De toenemende verstedelijking zorgt voor een enorme vermenging van allerhande culturen met hun specifieke gewoontes waarbij het samenleven zich anders gaat organiseren.”

tevens beter aan rekrutering doen binnen het leger en konden belastingen efficiënter geïnd worden. Maar vanaf dat moment ontstond dan ook een soort restgroep van vrijere samenlevingsvormen die in de taboesfeer belandden en tot op de dag van vandaag gecriminaliseerd worden. Denk bijvoorbeeld aan de zigeuners. De wijze waarop mensen willen samenwonen is volop in evolutie. Of moeten we eerder spreken van een revolutie? Tegen te veel controle van bovenuit komt er altijd wel verzet. Men zoekt dan naar nieuwe, vrijere samenlevingsvormen. Maar we zien dat het systeem van controle grotendeels

22


1911

blijft bestaan. Stel even dat men alleen een belasting op goederen zou heffen en niet op arbeid, dan zou het zelfs niet meer relevant zijn waar of bij wie je woont. Bij elk product dat je koopt, heb je immers je belasting betaald. De staat moet dan enkel de producten zelf in het oog houden. Terwijl je bij een stelsel van belasting op arbeid goed in het oog moet kunnen houden wie waar woont. Zo’n verschuiving zou de huidige omwenteling binnen het samenwonen toch enorm vergemakkelijken? Je merkt nu reeds in golfbewegingen een zoeken naar alternatieven voor dit oude samenlevingsmodel. Mensen gaan naar waar het nodig is en waar ze zich goed voelen. Je kunt nu je eigen leven

1919

Algemene leerplicht: het vak ‘burgerlijke opvoeding’ leidt tot een veralgemening van het burgerlijk gezinsmodel

leiden waar ook ter wereld, en niet langer enkel onder de kerktoren, binnen je gezin of je kleine gemeenschap. Bovendien zorgt de toenemende verstedelijking voor een enorme vermenging van allerhande culturen met hun specifieke gewoontes waarbij het samenleven zich anders gaat organiseren. En zie je een verband tussen deze verandering in samenlevingsvormen en de evolutie als menselijke soort op zich? Er zijn natuurlijk verschillende redenen voor deze verschuiving, maar in haar boek Full circles, overlapping lives onderzoekt de antropologe Mary Bateson hoe we over de eeuwen heen zijn geëvolueerd van een leven dat één generatie duurde naar een leven dat zich uitstrekt over drie opeenvolgende generaties. De fameuze huwelijksgelofte van eeuwige trouw die vroeger gold voor één generatie is nu opgetrokken tot drie generaties. In de tijd waar de geneeskundige zorg te wensen overliet en een lang leven eerder de uitzondering was, was deze belofte best haalbaar. Gemiddeld leefde men zo’n veertig jaar. Maar dezelfde belofte van trouw voor het leven vind je nu nog altijd bij kerkelijke én burgerlijke huwelijken. Je gaat daarbij dus een serieuze verbintenis aan en niet zomaar een losse en vrije vorm van samenwonen terwijl, zo stelt Mary Bateson, je binnen onze huidige beschaving het perspectief hebt

Intrede televisie: gezinsopvoedingsprogramma’s en later tal van kinderprogramma’s zien het daglicht

1950

Eerste cohousingprojecten starten op

1977

2000

Het idee van bewust alleenstaand moederschap vindt ingang in de samenleving

om tachtig jaar oud te worden. Dat betekent dat een snotaap van zo’n 17 jaar, die in een vlaag van verliefdheid zijn verstand in de vestiaire heeft laten liggen, eeuwige trouw belooft voor de komende generaties. Als individu krijg je er immers twee levens bij! Bovendien zijn we ondertussen heel wat rijker geworden qua interesses en kennis allerhande. Die belofte komt dus geweldig onder druk te staan binnen het huidige veranderende tijdsbestek. Hoe houden we zo’n sterk veranderende coalitie van identiteiten binnen een huwelijk of gezin op een verantwoorde manier samen? Dat wordt stilaan onhoudbaar, wat we natuurlijk ook beginnen te merken. Als je weet dat in België één op de twee huwelijken strandt met een scheiding, is dat ook niet langer verwonderlijk. Dat is niet zozeer de fout van die mensen, het is eerder een gevolg van een heel moeilijk organisatiesysteem binnen de wereld waarin we nu leven. En dan zoeken mensen naar alternatieven. En wat met het spanningsveld monogamie tegenover polygamie? Je hebt overal ter wereld behoorlijk wat veelwijverij. Iedereen die destijds in Zwart-Afrika is geweest zal beamen dat het normaal was om als man meerdere vrouwen te hebben en de vrouwen vonden dat bovendien niet zo erg – als het maar niet de spuigaten uitliep in

6 juni 2003

Eerste homohuwelijk in België

“De belofte van eeuwige trouw komt geweldig onder druk te staan binnen het huidige veranderende tijdsbestek.”

verband met ziektes die zo verspreid konden worden. En veelmannerij bestaat ook, zelfs binnen Europa. Kijk maar naar de Noord-Europese Sami. Bij hen heeft een vrouw verschillende mannen, al dan niet binnen een huwelijk. De mannen zijn veel weg voor de risicovolle jacht. En wie houdt dus de zaak in het oog en zorgt voor de continuïteit? De vrouwen natuurlijk. Zij moeten de boel organiseren, want de mannen lopen er zowat tussendoor. In ons systeem zal dit niet zo snel ingevoerd worden. Maar met de toename van eenoudergezinnen en alleenwonenden, krijg je maatschappelijk natuurlijk een heel andere evolutie waar polygamie misschien wel gemakkelijker getolereerd zal worden.

Heeft onderwijs een invloed op hoe we ons samenleven organiseren? Het onderwijssysteem heeft zeker een invloed. En daarbij zijn de verlichtingswaarden van doorslaggevend belang geweest, ondanks de burgerlijke opvoedingsstrategie die vanaf de invoering van de leerplicht over ons heen werd uitgesmeerd. Door co-educatie zijn jongens en meisjes minder vervreemd van elkaar, wat belangrijk is als ze later relaties aanknopen. Ook het intercultureel samenleven werd door de verlichtingswaarden gestimuleerd, al is dat deels mislukt. En ondertussen kunnen meisjes als individu zelf een volledige schoolloopbaan doorlopen en een volwaardig beroepsleven uitbouwen.


23

24 24

|| deMens.nu deMens.nu Magazine Magazine Dossier Dossier

column

ampedusa L In de spiegel kijken en een statistisch gegeven zien. Dat had hij moeten doen, die fatale ochtend op het strand. In de spiegel kijken en ijskoud onder ogen zien wat hij was: een statistisch gegeven. Een onbeduidend onderdeeltje van een algemeen cijfer, onderaan de laatste bladzijde van een dik dossier. Perfect geschikt om de hoop te vergroten. Ze hadden de nacht doorgebracht op dat smalle strand, zo goed en zo kwaad mogelijk. Rillend in de nacht onder de vochtige zeewind, uitgeput na een hete busreis door de woestijn. Hij had zich ‘s ochtends geschoren in het zakspiegeltje van zijn vrouw, zijn tanden gepoetst, zijn haar gekamd. Een man van 38 uit Libië. Een man met een vrouw, 3 dochters en een zoontje. Op de vlucht voor het blinde geweld in hun land. Op zoek naar een horizon. Een toekomst om in te geloven. Voor hem, voor haar en vooral voor hun kinderen. Een man, een vrouw en 4 kinderen die op het punt staan in te schepen op een krakkemikkig bootje, niet meer dan een versleten oude sloep eigenlijk, nauwelijks zeewaardig te noemen. Een man die zijn hele schamele fortuin plus dat van zijn oude moeder betaalde voor die overtocht. Een man die op dat moment jammerlijk vergat het statistische gegeven onder ogen te zien dat hij was: een Afrikaanse vluchteling die een levensgevaarlijke zeereis aanvat, om dan met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid ergens in Europa veroordeeld te worden tot een verdoken, illegaal bestaan. Kansen op geluk? Klein. De statistieken hadden hem dat kunnen vertellen. Dat had hij moeten zien die ochtend in de spiegel. De ijskoude realiteit. Maar dat zag hij niet. Hij zag geen statistisch gegeven toen hij in de spiegel keek, hij zag een mens. En mensen zijn speciale dieren. Mensen zijn dieren met een uniek talent: het talent om te dromen. Vaak tegen beter weten in. Hij zou het redden. Hij en zijn gezin. Zij wel. De wankele sloep zou niet vergaan. Niet deze keer. Er zou geen storm opsteken toen ze nog maar 10 mijl verwijderd waren van het eiland. De boot zou niet kapseizen. Ze zouden niet met zijn allen in het ijskoude, zwarte water terechtkomen. Hij zou vrouw en kinderen niet uit oog verliezen in de kolkende zee. Hij zou zijn blinde paniek, zijn onmenselijk verdriet, zijn verlammende onmacht niet uitschreeuwen tegen de donkere hemel. Hij niet. Hij zou het redden. Hij zou welkom zijn daar in den vreemde. Hij zou niet uitgewezen worden,

hij zou bewijzen dat hij het waard was om welkom te zijn. Hij, zijn vrouw en zijn kinderen. Zij wel. Hij zou zich inwerken, opwerken, doorwerken tot hij erbij neerviel, dat zou hij doen. Ze zouden gelukkig zijn. Dat zag hij in dat spiegeltje. Dat zag hij allemaal, tot in het kleinste detail. Als een film, zo helder zag hij het voor zich. Omdat hij een mens is. En omdat zo'n mens de twijfelachtige gave heeft te vergeten dat zelfs een laatste strohalm altijd blijft wat hij in wezen is: een strohalm. Een nietige, breekbare, uiterst vluchtige strohalm. Hoogstens geschikt om een luchtkasteel op te bouwen. Dat had hij moeten zien die laatste ochtend op het strand. Maar dat zag hij niet. En dat siert hem. Dat is de reden om hem in het hart te sluiten. En uit diep respect het hoofd te buigen. Respect voor de droom van een mens. Een mens. Geen statistisch gegeven.


Hypnose werkt… als ontspanningstechniek “Slaap… En kakel nu als een kip.” Hypnoseshows blijven intrigeren. Deze zomer nog vulde hypnotiseur Hans ‘Brein’ Raeves het Blankenbergse kusttheater. Toch is hypnose niet alleen een truc in het goochelcircuit. Ruim twee eeuwen nadat de Duitse arts Franz Anton Mesmer zijn patiënten in trance bracht, is de techniek nog steeds aan de orde. Meer nog: steeds meer ziekenhuizen zetten in op pijnbestrijding via hypnotherapie. Maar wat is hypnose nu echt? Julie Van Garsse

Het Universitair Ziekenhuis Antwerpen past reeds vier jaar hypnotherapie toe bij kinderen met chronische buikpijn waarvoor geen lichamelijke oorzaak kan worden gevonden. Ook het Universitair Ziekenhuis Saint-Luc in Brussel vervangt de algehele verdoving regelmatig door hypnose. In een artikel in Le Soir vorige zomer getuigde professor Fabienne Roelants, hoofd van de afdeling anesthesie, dat dit wordt toegepast voor operaties aan de schildklier, borst- of plastische chirurgie of voor mondheelkunde. Ook professor Marie-Elisabeth Faymonville, anesthesist in het Univer-

20


sitair Ziekenhuis van Luik en één van de pioniers op het gebied van medische hypnose, gebruikt hypnose als alternatief voor een kunstmatige coma. Wat is hypnose? Volgens de Vlaamse Wetenschappelijke Hypnose Vereniging (VHYP) is hypnose geen toestand van slaap en ook geen bewusteloosheid. Op haar website stelt de vereniging: “In hypnose is er een ‘veranderd’ bewustzijn waarbij u de aandacht naar binnen richt

onder de loep

Willem Betz (SKEPP) erkent het feit dat de relaxatietechniek nuttig kan zijn bij het verminderen van stress en pijn en ook dat het geven van suggesties onder diepe relaxatie in een medische context kan helpen.

op innerlijke processen, beelden en ervaringen. In hypnose zijn uw hersenen actief werkzaam. Uw creativiteit en uw probleemoplossend vermogen verhoogt. U bent meer vatbaar voor suggesties die u zichzelf geeft. U kan op een andere manier dan door ‘wilskracht’ uw doelen bereiken.” Willem Betz, ondervoorzitter van de Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudo-wetenschap en het Paranormale (SKEPP) heeft het over een toestand van diepe relaxatie en focussen van aandacht. De arts en emeritus hoogleraar Huisartsgeneeskunde aan de VUB verwijst naar het boek They Call It Hypnosis van de Amerikaanse psycholoog en scepticus R.A. Baker. Deze stelt dat de definitie van hypnose varieert in functie van de expert of de onderzoeker en dat hij of zij vindt wat hij of zij verwacht te vinden. “Over the years one expert or another has defined ‘hypnosis’ as simply: relaxation, compliance, role-playing, an altered state of consciousness, suggestion, cognitive restructuring, or response expectancy. Depending of course upon which aspect of the behavior is studied, the experimenter and theorist finds what he or she expects to find. The search for the explanation of hypnosis can be likened to the story of the blind men and the elephant.” Hoe werkt het? Het UZA stelt dat de resultaten van de hypnotherapie bij kinderen met chronische buikpijn zonder lichamelijke aanwijzing zeer goed zijn. Volgens het ziekenhuis komt de trend overgewaaid uit Nederland waar 85 procent van de buikpijnpatiëntjes er volledig of gedeeltelijk mee geholpen is. Ann Roete is pijnverpleegkundige in het UZA: “We werken steeds met zelfhypnose. Daarbij leren mensen zichzelf te ontspannen, hoofdzakelijk via de ademhaling. In die ontspannen fase toon ik de kinderen hoe ze hun hersenen kunnen ‘herprogrammeren’ en buikpijn of angst voor een prik kunnen wegnemen. Zo kan je je voorstellen dat je de pijn of angst kan controleren met behulp van een ingebeelde schakelaar.” Ook volwassen patiënten kunnen vol-

gens Ann Roete met hypnose geholpen worden. “Wie bang is van operaties of kleine ruimtes leren we om zich extreem te focussen op een leuke plek of een mooie herinnering.” Het zit dus allemaal in het hoofd. “Hypnose is puur psychologisch. De grens met een fase van extreme ontspanning is zeer vaag. Bij operaties wordt soms geopteerd voor hypnose in plaats van een algehele verdoving, maar plaatselijke verdoving blijft wenselijk.” In het ziekenhuis bestaat een aparte opleiding voor medische hypnose. Enkel artsen of verpleegkundigen mogen de techniek toepassen. “Als er verborgen problemen opduiken, sturen we de mensen indien nodig naar een psycholoog.” Automatische piloot Ann Roete stelt wel dat hypnose enkel werkt voor wie ermee instemt én dat mensen steeds alert genoeg zijn om te weten wat hen overkomt. “Mensen zullen nooit iets doen dat ze zelf niet willen. Als de gehypnotiseerde de suggestie leuk vindt om te doen of er een beloning voor zal krijgen, zal hij deze wel opvolgen. Bij hypnose behoud je dus wel steeds de controle. Vergelijk het met de autorit van het werk naar huis, waarbij je op automatische piloot rijdt maar toch de reflex hebt om te stoppen voor een rood licht.” Kwak-erfenis Willem Betz van SKEPP erkent het feit dat hypnose als relaxatietechniek nuttig kan zijn om het gevoel van stress en pijn te verminderen en ook dat het geven van suggesties onder diepe relaxatie in een medische context kan helpen. Maar hij benadrukt ook dat er geen enkel bewijs is dat iemand onder hypnose meer zou weten of kunnen doen dan in wakkere toestand, of dat men iemand tot iets kan dwingen. “Bij theaterhypnose laat men mensen gekke dingen doen, maar de trucs en verklaringen zijn gekend. Bij pseudomedische hypnose worden verborgen herinneringen opgehaald met alle gevaren van dien zoals valse herinneringen op basis van suggesties. Dat false memory syndrome is een kwak-erfenis van Freud. Gerechtelijke hypnose, waarbij onbekende informatie wordt opgehaald om bijvoorbeeld verdwenen personen te vinden, is ook meestal gevaarlijke nonsens.”


Draden van verbondenheid In de donkere dagen van het jaar hebben we vaak nood aan wat extra steun, zeker wanneer we recent of minder recent iemand verloren hebben. Om even stil te staan bij deze moeilijke momenten, organiseren enkele huizenvandeMens vrijzinnig humanistische herdenkingsplechtigheden. In de herfst vond zo een moment plaats in de Gentse Westerbegraafplaats, in samenwerking met Feniks vzw. Rond het thema ‘draden van verbondenheid’ klonk er muziek en werden persoonlijke teksten voorgelezen. Een napraatmoment sloot de hartverwarmende namiddag af. Ellen Vandevijvere – foto’s © Isabelle Pateer – Otherweyes

De stoelen verbonden door draad, waaraan het gedicht zal vastgemaakt worden

Yolande: “Niet zo lang geleden ben ik mijn broer verloren. Ik vind het heel erg dat ik niet op zijn begrafenis kon zijn en daarom kom ik nu naar hier.”

22


André en Hedwige: “Op een moment als dit staan we even stil en herdenken we onze geliefden.”

Napraten en bezinning

ingezoomd

De draad met het gedichtje wordt ritueel doorgeknipt en mag mee naar huis

Ginette (voorzitter Feniks vzw): “Deze momenten van bezinning zijn nodig. De opkomst hier is er het bewijs van.”

Een strofe uit het gedicht van Greta Lugtmeier over de draden van verbondenheid

De Westerbegraafplaats


s r e g i l l i Vrijw van bij ons

Studiekring Vrij Onderzoek De Studiekring Vrij Onderzoek (VO) is een studentenvereniging aan de Vrije Universiteit Brussel. VO organiseert activiteiten die het kritisch denken stimuleren, zoals debatten en discussieavonden aan het kampvuur. Maak kennis met vier leden. Hun inzet vormt het fundament van deze lidvereniging van deMens.nu. Sarah Van Gaens – foto’s © Isabelle Pateer – Otherweyes

Anton Van Dyck (21) “Dit academiejaar ben ik de voorzitter van VO. Ik ben er bijna de hele week mee bezig, maar dat vind ik net fijn. Het is mijn taak om de vergaderingen te leiden, een aanspreekpunt te zijn voor iedereen en samen met de anderen de activiteiten en doelstellingen van dit jaar te bespreken en te plannen.”

24


Sander Cuypers (22) “Naast mijn functie als penningmeester heb ik - zoals alle leden - inspraak in het reilen en zeilen van de vereniging. Als student Handelsingenieur probeer ik om de thema’s die VO behandelt vanuit een economisch perspectief te bekijken. Ik ben ook zeer trots op onze samenwerking met onder andere Promeco, een economische vereniging aan de VUB.”

Vrijwilliger worden bij de Studiekring Vrij Onderzoek? Tijdens het academiejaar komt de Studiekring Vrij Onderzoek elke maandag om 19 u samen om een potje te koken en te vergaderen, te discussiëren en gezellig samen te zijn. Iedereen die geïnteresseerd is (jong en oud), mag op zo’n avond langskomen op de Triomflaan 35 te Oudergem. Deelnemen aan de debatten, meehelpen of eenmalig een activiteit voorstellen, het kan allemaal!

Meer info: www.vrijonderzoek.be [email protected]

Samuel Hus (22) “Met mijn vier jaar lidmaatschap heb ik de meeste ervaring bij VO. Als oud-voorzitter wil ik die kennis zoveel mogelijk delen. Verder maak ik me nuttig als vormgever van ons promotiemateriaal. Toen ik aan de VUB begon, wilde ik ook naast mijn studies op academisch niveau nadenken en discussiëren. Ik was dan ook erg enthousiast toen ik VO ontdekte!”

Emma Dumon (20) “Mijn taken als ondervoorzitster zijn dezelfde als die van Anton. Ik val in als hij niet kan. Bij activiteiten sta ik vaak paraat. Zo werk ik momenteel mee aan een project rond voedselverspilling op de VUB, in samenwerking met onder andere UCOS, een andere lidvereniging van deMens.nu. Lid zijn van VO heeft mij al veel nieuwe inzichten opgeleverd over onderwerpen waar ik anders nooit over na zou denken.”


r

Vr

te

ij

e

z

e bar g i om n n i

Deze barometer peilt naar de stand van de vrijzinnigheid vandaag. Pakken donkere regenwolken zich samen boven vrijdenkersland? Of geniet de kritische, open en vrije geest van een staalblauwe lucht en een stralende zon? Deze keer leert een blik op de barometer ons:

Meeuwen aan land, storm voor de hand. Franky Bussche

Gelijkberechtiging in de zeevisserij? In 2003 deed Patrick Van Craeynest in Oostende zijn intrede als moreel consulent voor de vrijzinnige vissersgemeenschap. Er was immers sinds jaren een katholieke aalmoezenier aan het werk bij de Belgische zeevissers. Na jarenlang ijveren door de Centrale Vrijzinnige Raad (CVR) om ook tegemoet te komen aan de noden van de vrijzinnige vissers, stemde het departement Landbouw en Visserij in met de aanstelling van een moreel consulent. Op 29 januari 2014 vroeg de heer Van Liefferinge, secretaris-generaal van het departement Landbouw en Visserij, aan de CVR echter om een einde te stellen aan de aanstelling van de consulent, wegens het nakende pensioen van de aalmoezenier. De secretaris-generaal stelde dat het initiatief genomen werd uit besparingsoverwegingen onder druk van het ministerieel kabinet. Bij navraag benadrukte minister Bourgeois dat het ontslag niet kwam op zijn vraag. Op 1 oktober 2014 ging de katholieke aalmoezenier bij de zeevisserij op pensioen, en werd ook de functie van Van Craeynest met eenzelfde beweging geschrapt. De vrijzinnige gemeenschap vocht deze beslissing meteen aan. In Het Nieuwsblad (6 mei 2014) zei de heer Van Liefferinge dat de schrapping van de functie van moreel consulent niets te maken heeft met de pensionering van de aalmoezenier. “Die functies moeten niet verdwijnen, maar kunnen ondersteund worden door de katholieken en vrijzinnigen”, zo stelde hij. “Dat zal voor de aalmoezenier vanaf oktober gebeuren door het Bisdom Brugge.” De katholieke eredienst kan blijkbaar zonder probleem dezelfde aalmoezenier (binnen het kader van artikel 181 § 2 van de grond-

26


wet en ten laste van de overheid) ter beschikking stellen om de confessionele dienstverlening verder te zetten. De vrijzinnige gemeenschap beschikt evenwel niet over extra middelen om dit te doen. Het organieke kader van de moreel consulenten krachtens de wet van 21 juni 2002 is beperkt en telt geen lege plaatsen. In de toekomst staat de vrijzinnig humanistische vissersgemeenschap opnieuw in de kou. Of moet ze de afschaffing van haar consulent zien als een vorm van ‘gelijkberechtiging’ binnen het departement Landbouw en Visserij?

Speel mee en maak kans op een leuke prijs! Vul snel de sudoku of het kruiswoordraadsel in en stuur je oplossing voor 23 februari 2015 naar [email protected] (vemeld in het onderwerp “Oplossing Breinpijn), of met de post naar deMens.nu, Brand Whitlocklaan 87 bus 9, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe. Je kan je antwoorden ook faxen op het nummer 02 735 81 66. Vermeld volgende gegevens: Voornaam, Naam, Geboortedatum, Geslacht, Adres en de Oplossing (het sleutelwoord van de puzzel en/of de gele lijn in de sudoku). Er worden telkens zes winnaars gekozen: drie voor het kruiswoordraadsel en drie voor de sudoku. Iedere winnaar krijgt het boek Betere Mensen van Trudy Dehue. In het volgende nummer publiceren we de oplossingen en de namen van de winnaars.

Voornaam:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naam:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Geboortedatum:.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . M V Adres:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sleutelwoord puzzel:.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

en / of

Gele lijn sudoku:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Oplossing vorig nummer: Sleutelwoord: GEDACHTEGANGEN Gele lijn: 352 784 169 De winnaars van het kruiswoordraadsel zijn: Grypdonck Bart uit Heusden-Zolder, Croonenborghs Jeannine uit Heffen en Willie Christiane uit Zellik. De winnaars van de sudoku zijn: Coenye Nadine uit De Haan, Garcet Jules uit Bever en Van der Elst Micha uit Hekelgem/Affligem. Iedere winnaar krijgt het boek elke 3 seconden van Jean Paul Van Bendegem

Breinpijn


Van de bovenste plank Betere Mensen

De kleine Lampjesprins

Het Verschijnsel Mens

Over gezondheid als keuze en koopwaar

Leen De Coensel en illustraties van Rocío Del Moral

André Brossé

Trudy Dehue Atlas Contact, 2014

Abimo, 2014

ISBN: 9789059270954

ISBN: 9789045025575

ISBN: 9789462342514

De Vries-Brouwers, 2009

28

Psychologe en wetenschapsfilosofe Trudy Dehue schreef een vervolg op haar bestseller De depressie-epidemie. In Betere Mensen toont ze dat de hoogtechnologische wetenschap de werkelijkheid eerder naar haar hand zet, dan deze te doorgronden. Maar naar wiens hand? Illustratief is het stijgende aantal volwassenen dat een ADHD-diagnose krijgt en pillen moet slikken. Die diagnose steunt op onderzoek dat betaald is door de farmaceutische industrie. De besparende overheid dringt aan op demedicalisering maar óók op samenwerking tussen wetenschap en industrie, terwijl die gecommercialiseerde wetenschap juist steeds meer ‘afwijkingen’ als medicaliseerbare ‘stoornissen’ definieert. Reclame en media propageren dan weer een ‘leefstijlpolitiek’ die ons zelf verantwoordelijk stelt voor onze stoornissen, maar ons tegelijkertijd vertelt dat we het zonder de aangereikte remedies niet redden. Dehue bepleit een onafhankelijke wetenschap waarin beschouwende wetenschappen een rol spelen en de samenleving mee beslist. Er moet ook ruimte zijn voor een diversiteit aan menstypen, waarbij niet elk ‘verschil’ een ‘afwijking’ wordt. [bv]

De jonge ijsbeer Wintervachtje kijkt enorm uit naar de komst van haar broertje. Maar wanneer hij dan eindelijk geboren wordt, mag Wintervachtje niet bij hem. De baby is nog te klein en moet nog groeien, ver weg van huis. Wintervachtje begrijpt het niet en haar wereld staat op zijn kop. ’s Nachts, wanneer de sneeuwvlokjes vallen, brengt Wintervachtje de tijd door met haar papa. Hij laat haar zien dat je niet altijd kan krijgen wat je wil, maar dat je de hoop ook niet mag verliezen…


De kleine Lampjesprins vertelt vanuit het standpunt van het kind hoe groot de impact van een vroeggeboorte is op een gezinssituatie. De nachtelijke sfeer en poëtische illustraties dompelen de lezer onder in een heleboel emoties die Wintervachtje doorstaat. Al weet de lezer niet hoe het afloopt met de kleine lampjesprins, hoop blijft overeind. Een praktische gids achterin het boek geeft tips om kinderen te leren omgaan met een vroeggeboorte. [ev]

ek bo

bo

ek

bo

ek

Leeftijd: vanaf 4 jaar

Het Verschijnsel Mens gaat over de mens als kosmisch en energetisch verschijnsel: over zijn ontstaan uit de biologische evolutie, over zijn merkwaardige ideeënwereld en over de complexiteit van zijn psyche. Er zijn al vele boeken geschreven en antwoorden aangereikt aangaande het waarom der fenomenen, de mens incluis. Maar André Brossé blijkt over het talent te beschikken om je moeiteloos bij de les te houden. Daar slaagt hij in door ook psychologische items – zoals zingeving, egocentrisme, vriendschap en liefde binnen dit biologisch en energetisch logisch perspectief te plaatsen. Maar Brossé krijgt de lezer vooral mee door zijn geduldige en verstaanbare opbouw. Als geen ander weet hij het experiment ‘de mens’ te duiden in al zijn grillen, onvolkomenheden, frustraties en eindigheid. Door zijn stapsgewijze opbouw, de talrijke voorbeelden en het systematisch samenvatten, is de logica onklopbaar. Bovendien hoort het fenomeen humor ook bij het fenomeen mens, getuige dit boek. [lt]

Speel mee met Breinpijn (p.27) en maak kans om het boek Betere Mensen van Trudy Dehue te winnen.

Elementaire deeltjes van de werkloosheid

Gooi God niet weg

Boyhood

Over geloof, ongeloof en bijgeloof

Oliver Lenaerts

Joël De Ceulaer

Swinnen Printing, 2014

De Bezige Bij, 2014

Regisseur: Richard Linklater Acteurs: Ellar Coltrane, Lorelei Linklater, Patricia Arquette, Ethan Hawke

ISBN: 9789090283531

ISBN: 9789085425519

Verkrijgbaar op dvd en blu-ray

Oliver Lenaerts maakt in dit boek een kritische analyse van het huidige werkloosheidsbeleid. Zelf werd hij tijdens de bankencrisis ontslagen bij een grootbank. Hij ontleedt het arbeidsmarktbeleid met zijn beperkingen en uitdagingen. De burger zonder loon en werk wordt onder de zachte dwang van het toekennen van een uitkering terug naar het arbeidscircuit geleid. Er is te weinig aandacht voor de ontplooiingskansen van het individu zonder werk opdat het zich opnieuw kan integreren in de maatschappij.

Als atheïst weet Joël De Ceulaer dat god niet bestaat. Geloof en wetenschap zijn voor hem niet met elkaar in overeenstemming te brengen. Zo staat de evolutietheorie volgens hem haaks op elke vorm van bovennatuurlijkheid. Toch wil de Knackjournalist god niet zomaar weggooien: hij betekent te veel voor te veel mensen. Godsdienst kan ook een kracht zijn die tot goede dingen aanzet. Hij ziet god als een bron van inspiratie. Met zijn boek wil De Ceulaer een atheïstisch godsbeeld creëren.

De auteur merkt op dat de werkloze steeds meer als een zieke wordt beschouwd. Hij wil dan ook het werkloosheidsbeleid van morgen herschrijven. Een nieuw verbond moet ontstaan tussen de werkloze en de samenleving. Hij wil een gemeenschap waar ook de werklozen deel van uitmaken. In het nieuwe beleid verschuift de klemtoon van plichten naar rechten en staat niet de openstaande betrekking, maar de werkzoekende centraal. We krijgen een positief pleidooi voor emancipatie en burgerschap.

Een manier om dit te doen is ‘leven alsof’, waarbij je vertrekt van het idee dat bidden gezond is. Godsdienst als prozac van het volk, met andere woorden. Ook atheïsten kunnen volgens De Ceulaer hun voordeel doen met praktijken uit de wereld van de godsdienst. Deze god is niet de god van het christendom, jodendom of islam. Bij de georganiseerde godsdiensten krijgt men er een systeem en leer en een heleboel bijgeloof bovenop. Voor De Ceulaer kan god zonder de kerkelijke metafysica vele diensten bewijzen. Het boek is een vlot geschreven essay met heel wat stof tot nadenken. [fb]

Alle inkomsten van het boek worden belangeloos afgestaan ten voordele van de vzw Walden (centrum voor begeleiding van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt). [fb]

fil m

ek bo

bo

ek

Verkrijgbaar per e-mail op [email protected]

Richard Linklater gaf in 2002 de vijfjarige Ellar Coltrane de rol van Mason. Twaalf jaar lang zou het kereltje gefilmd worden voor Boyhood, net als zijn mede-acteurs. Het resultaat is een coming of age-film van een jongen én zijn familie. Clichés zijn er niet op hun plaats. Geen eerste-kus-scènes, wel broer-zus-ruzies in de auto, uitstapjes met papa, aanvaringen met mama. In 2014 verscheen de film, en Linklater werd voor dit originele concept bewierookt. Dankzij het herkenbaarheidsgevoel blijven weinig kijkers van weemoed en nostalgie naar de eigen kindertijd gespaard. Boyhood komt inderdaad zeer authentiek over, dankzij een genuanceerde verhaallijn en magistrale acteerprestaties. De herkenbaarheidsfactor wordt wel eens verstoord door de dramatische wendingen: Masons gezin vlucht van de ene drankverslaafde stiefvader naar de andere. Anderzijds tonen deze moeilijke situaties wel hoe volwassenen met hun keuzes een kinderleven kunnen tekenen. Sommige scènes zijn kort, drie uur film is dan weer lang, maar de slotscène doet beseffen: dat is het leven. Nu eens kort, dan langdradig, maar steeds de moeite waard. [jvg]


r e g illi

ze als leu t e m oed splan g en id le e b heden s ig u r t h ie c it b le t. ‘Mee am np e e z n p e e o g g , r n n ere n jo kijke en s.nu ee op jong u om e n in de n t n e . e g d s r li M n o s n e e u d ligers w tblokke eurde an deM De foc r il k v . a ’ w t 3 ij s ie in r 1 z it v e 0 r b ee In 2 am uit d k de aar oo nsen, m g in de ten we e n m ie li , m h a t g r c r r e s e o ‘me ie v itsz 015 kwalite en moo en. In 2 e d le r t a o d r g w in e int in’ v tie te meer z ganisa , r n o e e s k n ger. me riendelij an de vrijwilli v s r e g ar v vrijwilli nste ja e ig e s illigers met on tor Vrijw Lie

30


ina

, coörd

airoux sbeth P

r voo ing itter g i n orz vere der ndervo s.nu in u O o 13) tter en Men orzi schot an de juni 20 o v r , ag v , 22 ijns ) Aa e W l (OVM ant. (D euven l e N L rab aa Mor ams-B a l V HVV

foto © Isabelle Pateer - Otherweyes

e d w n ij r a v v r e Jaazinnig vrij

actua

id t e l s e ek ersb t e i Vis willig vrij wensen te werken in een participatieve samenleving en plaatsen vrijwillig

WE

WE WE WE WE

engagement hierin centraal. kijken kritisch naar de wereld en naar onszelf. Door het betrekken van vrijwilligers willen wij een breed maatschappelijk draagvlak creëren om een vrijzinnig humanistische overtuiging uit te dragen en onze kijk op de wereld permanent te actualiseren. willen vrijwilligerswerk zin geven in het hier en nu. We doen dat vanuit een centrale visie, met respect voor de eigenheid van elke vrijwilliger, én van elke partnervereniging of deelwerking. streven naar een warme en solidaire democratische cultuur waarbij iedere vrijwilliger gelijkwaardig is en zichzelf kan zijn. Hiertoe gaan we op zoek naar de competenties van elke vrijwilliger en kijken we hoe deze competenties best kunnen worden ingezet binnen onze organisatie. geven onze waarden mee aan alle (vrijwillige) medewerkers en voeden hen om als vrijzinnig humanist actief deel te nemen aan onze organisatie en onze samenleving. Vrijwilligers zien we als een noodzakelijk en essentieel onderdeel van deMens.nu om aan onze missie en visie te werken.

Draagvlak Vrijwilligerswerk binnen deMens.nu is geen nieuw concept. Vrijwilligers zijn fundamentele pijlers van de lidverenigingen en de huizenvandeMens. Vernieuwend is wel de structurele aanpak om vrijwilligers te integreren in alle deelwerkingen van de organisatie. In 2014 heeft deMens.nu samen met Koen Vermeulen, consultant vrijwilligersmanagement, een doordacht en toegankelijk vrijwilligersbeleid ontwikkeld. Binnen dat beleid vervullen vrijwilligers taken die het draagvlak van de huizenvandeMens in hun regio vergroten, waardoor deze hun dienstverlening kunnen verbreden en actiever aanbieden. Vrijwilligers bouwen zo ook mee aan de vrijzinnig humanistische gemeenschap. Toegankelijkheid Een doorslaggevende factor in heel het vrijwilligersbeleid is het erkennen van het belang van vrijwilligers voor de organisatie en de evenwaardige aanpak voor alle potentiële vrijwilligers die aankloppen bij deMens.nu. Deze aanpak sluit aan bij onze filosofie van laagdrempeligheid en een openhuismentaliteit. Iedereen die interesse heeft om te starten als vrijwilliger wordt warm ontvangen. Hij of zij moet zich geen vrijzinnig humanist noemen, we vragen wel een affiniteit met de vrijzinnig humanistische levens-

houding. Samen met een vrijzinnig humanistische consulent wordt gekeken naar de vaardigheden en verwachtingen van de nieuwe vrijwilliger. Taakgericht De trends in het huidige vrijwilligerswerk tonen dat mensen vooral taakgericht op zoek gaan naar vrijwilligerswerk. De hedendaagse vrijwilliger wil zich op korte termijn binden aan een organisatie met een duidelijk afgelijnde opdracht. Hieraan komen we tegemoet door mensen als vrijwilliger in te schakelen bij eenmalige activiteiten. Zo kunnen zij op een vrijblijvende manier een steentje bijdragen. Natuurlijk zijn er nog mensen die liever langdurige engagementen opnemen. Zij kunnen helpen bij het verzorgen van plechtigheden, mensen bijstaan in vrijzinnig humanistische begeleidingen of informatie verstrekken over een waardig levenseinde. Individuele ontwikkeling Daarnaast wordt ook belang gehecht aan de individuele ontwikkeling van de vrijwilliger. DeMens.nu engageert zich om verschillende opleidingsmogelijkheden te voorzien waardoor de vrijwilliger zich kan ontplooien. Ook zet het nieuwe vrijwilligersbeleid in op een permanente coaching. In elk huisvandeMens kunnen de vrijwilligers terecht


er

e willig d vange vrij r a Ja zinni vrij

bij een vrijwilligersambassadeur. Hij of zij is de expert rond het vrijwilligerswerk binnen deMens.nu, en vormt ook voor de professionele medewerkers een aanspreekpunt. Campagne Er is al een hele voorbereidende weg afgelegd om meer vrijwilligers aan te trekken bij deMens.nu. In 2015 steken we van wal met het jaar van de vrijzinnige vrijwilliger. In het voorjaar starten we met een grote campagne om potentiële vrijwilligers warm te maken. In het najaar willen we iedereen - de huidige enthousiastelingen maar ook nieuwkomers – in de watten leggen op een evenement waarbij het hele gezin welkom is.

n, vere roep e o r sg c Ve eiding u L is: n gel igen tor be Tiene u t e s a G rdin n Me coö vande huis Enkele jaren geleden was ik actief als lid van de begeleidingsgroep van het huisvandeMens Leuven. Toen in 2009 het huisvandeMens Tienen de deuren opende, was ik meteen kandidaat om daar in de begeleidingsgroep te starten als coördinator. Ik kan helpen door mijn kennis van de regio Tienen, maar ik sta ook klaar bij verzendingen en activiteiten. Daarnaast verzorg ik mee de avondpermanentie, waarbij mensen één maal per week ook na de kantooruren in het huisvandeMens terechtkunnen. Sporadisch help ik bij het verzorgen van afscheidsplechtigheden. Ik ben vrijwilliger geworden bij het huisvandeMens vanuit mijn vrijzinnig humanistische overtuiging. Het is nodig om in onze samenleving ook de vrijzinnige gedachten te promoten en de werking van de vrijzinnige gemeenschap bekend te maken. Ik ben heel tevreden met mijn vrijwilligerswerk en dat komt zeker ook door het goede contact met de consulenten van het huisvandeMens. Ik kan altijd binnenspringen voor een leuk gesprek en wanneer we op de vergaderingen horen dat steeds meer mensen beroep doen op informatie rond een waardig levenseinde en op de vrijzinnig humanistische begeleiding, ga ik met een goed gevoel naar huis.

32


e, oos eling R s d Yve vzw af : s i en uig er LEIF t e G illig vrijw ge g Bru Als vrijwilliger bij LEIF in Brugge sta ik elke woensdag mensen te woord. Ik geef informatie over een waardig levenseinde en voorafgaande zorgplanning. Ik koos ervoor om me te engageren als vrijwilliger bij LEIF omdat ik mijn eigen vader onnodig heb zien afzien. Ook kozen een aantal vrienden wegens een ongeneeslijke ziekte voor euthanasie. Ik heb steeds gezegd dat ik me na mijn actieve loopbaan wou inzetten voor het waardig levenseinde en ondertussen ben ik reeds anderhalf jaar vrijwilliger bij LEIF. Ik vind deze vereniging zeer nuttig. Mensen hebben veel vragen over het waardig levenseinde, voor zichzelf maar ook voor hun naasten. Als vrijwilliger kan je enkel informatie geven over de verschillende mogelijkheden. We verwijzen door naar een vrijzinnig humanistisch consulent of naar een begeleidende arts. Er zijn gesprekken die heel confronterend zijn. Ik kan hierover praten met een consulent, maar ook bij mijn echtgenote kan ik terecht. Zij heeft zich ook reeds opgegeven als vrijwilliger. Voor ik aan de slag ging, volgde ik een LEIF-opleiding in Wemmel. Elke maand is er een teamvergadering met de artsen, beroepskrachten en vrijwilligers. Ook hier probeer ik zoveel mogelijk aanwezig te zijn. Ik haal voldoening uit het geven van informatie over wat kan voor de wilsbeschikking. Ik ben ervan overtuigd dat mensen uit liefde en respect deze informatie vragen voor hun ouders. Ik ben heel fier op het feit dat er in België een wetgeving bestaat op vlak van abortus en euthanasie. Vroeger ben ik actief geweest in een vereniging die de toen nog illegale abortuskliniek ondersteunde. Ik vind dat je nooit voor abortus kan zijn, maar wel voor de mogelijkheid van abortus. Zo ben ik ook voor de mogelijkheid van euthanasie. Dit specifieke vrijwilligerswerk lijkt me niet voor iedereen geschikt. Je moet overtuigd zijn van de menselijke waarde van euthanasie, discreet zijn, empathisch en de zaken rationeel kunnen bekijken. Het belangrijkste is dat je niet aan propaganda doet, dat je mensen niet leidt, maar begeleidt naar een keuze die zij maken en die voor hen het beste is.

actua

k r e sw

r e g i l l i w 015 ij r V o2 n n a

t ltan nsu ent o c / r m aine age n, tr rsman e l u e rme ijwillig n Ve vr

Koe

Een steeds toenemend aantal organisaties kiest voor vrijwillige inzet binnen de werking. Vergelijken we de realiteit van pakweg dertig jaar geleden met die van vandaag, dan is ‘het aanbod’ voor vrijwilligers enorm gegroeid. Op ruim 70.000 plaatsen kan aan vrijwilligerswerk worden gedaan in Vlaanderen. De schreeuw om vrijwilligers is nog nooit zo groot geweest. Vrijwilligers worden echter niet actief in de organisaties waar het luidst wordt geschreeuwd. Ze engageren zich waar ze zich gewaardeerd voelen, waar hun werk zinvol is en toch op een ontspannende wijze kan verlopen. We zien vrijwilligers dan ook best als klanten die we willen verdienen. Een vrijwilligersvriendelijke organisatie Werken met vrijwilligers vertrekt vanuit een bewuste aanpak. De tijd waarin mensen zich op basis van de levensbeschouwelijke identiteit automatisch en levenslang engageerden in organisaties met gelijkgezinden ligt ver achter ons. Een meerderheid van de Vlamingen bekijkt de breedheid van het aanbod en proeft, wikt en weegt en bekijkt welke organisatie het best aansluit bij haar behoeftes op dat moment. Het aantrekken van vrijwilligers dient dus bewust te verlopen. Aantrekken wordt moeilijk wanneer dit voornamelijk bestaat uit het inpassen van nieuwe vrijwilligers in vaste functies of takengroepen binnen de werking. In welke mate luisteren wij naar de vraag en de interesses van de vrijwilliger? Nochtans wordt de vraag “Komen nieuwe vrijwilligers terecht in een vrijwilligersvriendelijke omgeving met gemotiveerde vrijwilligers?” niet vaak gesteld. Het rekruteren van nieuwe vrijwilligers heeft pas zin wanneer je bestaande vrijwilligers gemotiveerd zijn en wanneer we bewust stilstaan bij ons huidige vrijwilligersklimaat.

Goed nieuws! Vlaanderen telt nog steeds heel wat vrijwilligers. 1.200.000 Vlamingen doen op regelmatige basis aan vrijwilligerswerk. Elke week opnieuw wordt er in Vlaanderen 6.240.000 uur aan vrijwilligerswerk gedaan. Anno 2015 betekent een kwalitatieve vrijwilligerswerking: gedreven mensen, binnen een aantrekkelijke organisatie, met aandacht voor de behoeften van elk individu.

Daarbij moeten we ons de volgende vragen stellen: - Maken bestaande vrijwilligers op een dynamische en positieve wijze werk van een vrijwilligersvriendelijk klimaat waar de inzet van velen wordt gewaardeerd? - Is de instapdrempel voldoende laag voor nieuwe vrijwilligers, of zijn personeel of bestaande vrijwilligers een gesloten vriendengroep? (onthalen) - Worden de vrijwilligers begeleid en ondersteund om hun taken zo kwalitatief mogelijk uit te voeren? Krijgen vrijwilligers een stem binnen taken en processen waar ze ingezet worden? (coachen) - Is er een oplossingsgerichte cultuur waarbinnen samen kan nagedacht worden over voorbije opdrachten en toekomstige uitdagingen? Wordt er tijd gemaakt voor een taakgerichte evaluatiecultuur waarbinnen kan gezegd worden wat goed liep, en waaraan moet gewerkt worden? Of wordt vanuit ‘respect’ voor de vrijwilliger niet geëvalueerd op taakniveau, wat meer dan waarschijnlijk leidt tot een evaluatie - in de wandelgangen - op persoonsniveau? (evaluatie) - Worden mensen die de werking verlaten gezien als verlaters van wie we kunnen leren? Zorgen wij ervoor dat mensen met een goed gevoel vertrekken zodat zij in hun omgeving positief zullen communiceren over onze organisatie? (exit) In een steeds toenemende concurrentiële vrijwilligersmarkt zullen de werkingen die bewust werk maken van een kwalitatieve vrijwilligerswerking vrijwilligersengagement verdienen en krijgen. Je vrijwilligerswerk als sterk merk, daar werk je elke dag aan!


Vervrouwelijking als bedreiging voor de bange Franse man De Franse journalist Éric Zemmour houdt wel van een rebels relletje. In zijn boek Le suicide français komt populistisch rechts nog maar eens onbeschaamd uit de kast. Zeker aldus gepland springt de linkse goegemeente op die zorgvuldig opgestelde kast. Een bewust uitgelokte Pavlov-reflex die Zemmour en heel wat rechts-voor-de-raapse Avondlanders met hem beogen. Want deze journalist-columnist van Le Figaro en zijn bewonderaars staan voor een regressieve generatie van meestal iets oudere mannen die oprecht spijt hebben van de verlichting, blind zijn voor de positieve effecten van migratie en verschrikkelijke jeuk krijgen op moeilijk bereikbare plekken als er mondige vrouwen in de buurt komen. Ziezo.

34


ik heb nieuws voor hem: de feminisering heeft de jongste generatie in een toestand van gender blending gebracht. Wat kan het hen schelen of een beslissing via een vrouwelijke of een mannelijke karaktereigenschap tot stand gekomen is? Het zijn meestal oude, bange blanke mannetjes die - teruggetrokken met een bel cognac in de hand - hunkeren naar een ideëel nostalgisch patriarchaal verleden. Vrouwen en gefeminiseerde mannen, jongens en meisjes, al dan niet met een migratieachtergrond… hebben moreel al lang de macht van de grumpy old men overgenomen.

Marleen Temmerman

De ‘ideologie’ in Zemmours boek is van een onthutsend conservatisme. Zoals zovele Europese rechtse populisten wordt er geheuld en gezeuld met nostalgische verlangens. Goede gouden tijden als die van het Vichy-regime en het keizerrijk van Napoleon met trossen vrouwen aan de haard. Wat is er fout gelopen? Het normale antwoord is complex, maar niet voor rex Zemmour. En jawel, the usual suspects: Europa, de euro, de niet-geassimileerde migranten uit Noord-Afrika en… de doorgeslagen feminisering van de maatschappij. Jazeker: de vervrouwelijking verzwakt volgens de journalist de samenleving die zich vandaag te veel onledig zou houden met het zoeken naar consensus, voorzichtigheid en dialoog. Elkeen weet dat enkel conflict, rede, durf en confrontatie - echte ware mannelijke eigenschappen kunnen leiden tot instantsucces en het beste resultaat. Zemmour schuifelt vernielend verder als een gedecideerde olifant in een ideologische porseleinwinkel. Door de rechten en verworvenheden van de westerse internationalisten, progressieven, socialisten, migranten en vrouwen te ridiculiseren, door hen in clichématige vakjes in te delen, krijgt hij de gniffelende rechterzijde vlot op zijn hand. Maar

illustratie © GR AR

column

Ook in ons land duiken er beate fans van de zogenaamde parler vrai-stijl van Zemmour op. Hij wordt als een verloren gewaande heiland verwelkomd door bijvoorbeeld barones Mia Doornaert, die de journalist en zijn niet-politiek correcte uitspraken ziet als “een brandbom tegen de arrogantie van salonlinks Frankrijk”. En wat te denken van MR-senator Alain Destexhe die in Le Figaro zélf staat te toeteren dat Zemmour in Franstalig België alleen maar slechte pers krijgt omdat “daar geen echt pluralisme heerst”. Nagel die linkse aanbidders van de vrije mening maar vlug tegen het kruis en toon de buit aan de rechtse achterban. Die vermaledijde feminisering zorgt voor een gezonde gender blending en die verfoeide migratie levert een schone verkleuring van onze maatschappij. Honi soit qui mal y pense. Vergeef me dan ook dat ik het fijn vind dat de blaffende honden van nieuwrechts zorgen voor een mooiere (en duidelijkere) profilering van nieuwlinks. En Mr. Zemmour: de nieuwe feministische vrouw houdt zich echt niet meer bezig met beha-verbrandingen. Eerder vroeg dan laat wordt ze president van jouw Frankrijk.

Van dag tot dag. Een vrijzinnig humanist in het dagelijkse leven Vrijzinnig humanisme, het is een levensbeschouwing. Maar hoe vertaalt zich dat in het dagelijkse leven? Wat de ene vrijzinnig humanist doet, is niet altijd hoe de andere het ziet. Deze keer vragen we aan een vrijzinnig humanist die een islamitische partner heeft, wat ze doet als hij deelneemt aan de ramadan.

illustratie © GRAR

Nora: “Ik vast een dag mee, om mij eraan te herinneren hoe moeilijk dat is. Daarna doen we elk ons eigen ding. Hij houdt zich aan de regels van de ramadan, maar als ik wil eten of kortgerokt wil rondlopen, dan is dat geen probleem. Kussen doen we enkel na zonsondergang.”


Wij zijn er voor jou! Je kan bij ons terecht voor: info (o.a. rond waardig levenseinde) – vrijzinnig humanistische plechtigheden – vrijzinnig humanistische begeleiding – vrijzinnig humanistische activiteiten - vrijwilligerswerk huisvandeMens Aalst Koolstraat 80-82 - 9300 Aalst T 053 77 54 44 - F 053 77 97 70 [email protected] huisvandeMens Antwerpen Jan Van Rijswijcklaan 96 2018 Antwerpen T 03 259 10 80 - F 03 259 10 89 [email protected] huisvandeMens Antwerpen Breughelstraat 60 - 2018 Antwerpen T 03 227 47 70 [email protected] huisvandeMens Bilzen Klokkestraat 4 bus 1 3740 Bilzen T 089 30 95 60 - F 089 56 57 94 [email protected] huisvandeMens Bree Opitterstraat 20 3960 Bree T 089 73 05 00 - F 089 73 05 09 [email protected] huisvandeMens Brugge Jeruzalemstraat 51 8000 Brugge T 050 33 59 75 - F 050 34 51 69 [email protected] huisvandeMens Brussel Sainctelettesquare 17 1000 Brussel T 02 242 36 02 - F 02 242 56 17 [email protected] huisvandeMens Diksmuide Esenweg 30 8600 Diksmuide T 051 55 01 60 - F 051 55 01 69 [email protected] huisvandeMens Eeklo Boelare 131 - 9900 Eeklo T 09 218 73 50 - F 09 218 73 59 [email protected] huisvandeMens Genk Grotestraat 10 - 3600 Genk T 089 51 80 40 [email protected] huisvandeMens Gent Sint-Antoniuskaai 2 - 9000 Gent T 09 233 52 26 - F 09 233 74 65 [email protected]

huisvandeMens Halle Molenborre 28/02 1500 Halle T 02 383 10 50 - F 02 383 10 51 [email protected]

huisvandeMens Maasland Pauwengraaf 63 3630 Maasmechelen T 089 77 74 21 - F 089 77 74 22 [email protected]

huisvandeMens Vilvoorde Frans Geldersstraat 23 1800 Vilvoorde T 02 253 78 54 - F 02 253 57 87 [email protected]

huisvandeMens Hasselt A. Rodenbachstraat 18 3500 Hasselt T 011 21 06 54 - F 011 23 55 16 [email protected]

huisvandeMens Mechelen Hendrik Consciencestraat 9 2800 Mechelen T 015 45 02 25 [email protected]

huisvandeMens Zottegem Hoogstraat 42 9620 Zottegem T 09 326 85 70 - F 09 326 85 73 [email protected]

huisvandeMens Herentals Lantaarnpad 20 - 2200 Herentals T 014 85 92 90 - F 014 85 44 39 [email protected]

huisvandeMens Mol Laar 2 bus 3a 2400 Mol T 014 31 34 24 - F 014 31 34 24 [email protected]

De huizenvandeMens zijn een initiatief van deMens.nu

huisvandeMens Ieper Korte Torhoutstraat 4 8900 Ieper T 057 23 06 30 - F 057 23 06 39 [email protected] huisvandeMens Jette Sainctelettesquare 17 1000 Brussel T 02 513 16 33 [email protected] huisvandeMens Kortrijk Overleiestraat 15A 8500 Kortrijk T 056 25 27 51 - F 056 25 27 53 [email protected] huisvandeMens Leopoldsburg Koningstraat 49/gelijkvloers 3970 Leopoldsburg T 011 51 62 00 - F 011 51 62 09 [email protected] huisvandeMens Leuven Tiensevest 40 3000 Leuven T 016 23 56 35 - F 016 20 75 47 [email protected] huisvandeMens Lier Begijnhofstraat 4 2500 Lier T 03 488 03 33 - F 03 488 03 33 [email protected] huisvandeMens Lommel Hertog Jan Plein 24 - 3920 Lommel T 011 34 05 40 - F 011 34 05 49 [email protected]

huisvandeMens Roeselare Godshuislaan 94 8800 Roeselare T 051 26 28 20 - F 051 26 28 26 [email protected] huisvandeMens Ronse Zuidstraat 13 - 9600 Ronse T 055 21 49 69 [email protected] huisvandeMens Sint-Niklaas Ankerstraat 96 - 9100 Sint-Niklaas T 03 777 20 87 - F 03 777 31 64 [email protected] huisvandeMens Sint-Truiden Kazernestraat 10/001 3800 Sint-Truiden T 011 88 41 17 - F 011 31 26 45 [email protected] huisvandeMens Tienen Beauduinstraat 42 3300 Tienen T 016 81 86 70 - F 016 82 40 31 [email protected] huisvandeMens Tongeren Vlasmarkt 11 3700 Tongeren T 012 45 91 30 - F 012 45 91 39 [email protected] huisvandeMens Turnhout Begijnenstraat 53 - 2300 Turnhout T 014 42 75 31 - F 014 42 54 40 [email protected]

Voor meer informatie:

www.deMens.nu

Mensenrechten zijn mijn DNA. De ideale wereld volgens Wouter Van Bellingen. vrijzinnige barometer. Storm in vrijdenkersland Nieuwe rubriek:

Recommend Documents