Mensenhandel, ook in Afrika

ISSN: 1876-7133

Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel Verschijnt driemaal per jaar - 18e jaargang nr 2 - september 2014

Inhoud SRTV-kalender september december . . . . . . . . . 2 Jaarverslag 2013 . . . 2 Oproep . . . . . . . . . . . 5 DANK U WEL . . . . . . . . . 7 Rechtbank stelt kamer in voor mensenhandel . . . . . 11

Massale toestroom Eritrese asielzoekers waarschijnlijk mensenhandel . . . . 12 Slachtoffers mensenhandel zijn survivors . . . . . . . . . 13 Nationaal verwijsmechanisme 14

Vrouwen lopen vaak weken, soms maanden, door de woestijn op zoek naar een betere toekomst

Mensenhandel, ook in Afrika ! De bezieling: Zr Marianne Hoefnagels, scmm (p 3)

14 KILÓMETROS . . . . 15

! Michelle Obama steunt ‘Bring back our girls’ campagne (p 4)

Schrijfwedstrijd tegen mensenhandel . . . . 15

! Navolging (p 5)

Afrikaanse vrouwelijke religieuzen buigen zich over geweld en mensenhandel . . . . 15

! Ethiopische vrouwen op zoek naar een betere toekomst (p 6) ! Europees Netwerk present op Katholiekendagen in Duitsland (p 8) ! Zeeland in actie tegen mensenhandel Oeganda (p 9) ! Schoolmeisjes Kameroen op grote schaal slachtoffers van seksueel geweld (p 10) ! “Zij doen het werk echt niet omdat ze het leuk vinden” (p 11) ! Dag tegen mensenhandel, internationaal en europees (p 12) ! Kerstactie 2014 (p 14)

Bezoek ook eens onze website

www.srtv.info

! Brief aan mijn moeder in Afrika (p 16) De SRTV is een ANBI, een door de belasting goedgekeurde ‘Algemeen Nut Beogende Instelling’. Dit betekent dat giften aan de SRTV van de belasting afgetrokken mogen worden.

SRTV-kalender september – december 2014 Themadag ‘Geschapen naar Gods beeld …’ 20 september bij de Zusters Onder de Bogen in Maastricht SRTV-themadag over mensenhandel voor geestelijk verzorgers en andere geïnteresseerden. De bijeenkomsten maken deel uit van een landelijke cyclus van 15 bijeenkomsten voor geestelijkverzorgers in detentiecentra, uitzetcentra, gevangenissen, kerken, migrantenpastoraat, etc. Experts van politie, maatschappelijk werk en opvang geven informatie aan deze specifieke groep. Speciale aandacht op deze dag voor Loverboys. Een slachtoffer vertelt over haar ervaringen. Meer informatie op www.srtv.info.

SRTV voorlichtingsbijeenkomsten: 13 september: Stand Vredesdag voor de Religeuzen, Den Bosch 13 september: Stand op de fancy fair van de zusters van de Goede Herder, Bloemendaal 15 september: lezing Passage Dalfsen 16 september: lezing KVG Born 1 oktober: lezing Zij Actief Kelpen-Oler 13 oktober: Lezing passage Deventer 15 oktober: lezing KVG Naaldwijk 12 november: lezing Passage Os 20 november: lezing Passage Heerhugowaard 27 november: lezing Passage Bergsche Hoek 29 november: stand op de Markt van de Hoop in Goes

Themadag ‘Geschapen naar Gods beeld …’ 23 oktober: Rotterdam

SRTV-jaarverslag 2013 “God zegt in de psalmen: Ik zal jou recht doen, ik weet, ik heb je gehoord, ik zal er zijn voor jou …” Zo begint voorzitter zr. Tarcies Wijngaard haar voorwoord in het jaarverslag. Ze vervolgt met: “Vragen wij ons bij tijd en wijle niet af, als we alle onrecht zien waaraan geen eind lijkt te komen, waar God is, waarom Hij niet ingrijpt? ‘Ik zal er zijn voor jou’ is toch zijn Naam?” Het antwoord in het fragment is: “Hij zal er zijn voor jou, als jij er bent voor een ander mens. Dán alleen. Mens waar is je broer, je zusje …” Wij kunnen Gods handen en voeten zijn. Om op te richten, om nabij te komen. Alle leed kunnen wij niet keren, maar u komt in opstand tegen onrecht en uitzichtloze vernedering door ons, uw SRTV, in staat te stellen méér te doen. In dit Jaarverslag zien we het allemaal weer eens bij elkaar staan. Het is goed dit te zien, het bevecht moedeloosheid. Wij danken u daarom van harte voor uw ondersteuning! Voor de SRTV was 2013 een jaar met ups en downs. Het meerjarige project ‘Geschapen naar Gods beeld, behandeld als slaaf …’ ging van start en de SRTV presenteerde zich in New York bij de VN. Aan de andere kant konden niet alle voorgenomen plannen uitgevoerd worden en kreeg de organisatie te maken met ernstige wateroverlast in de zomer. 2013 is ook het jaar dat de katholieke wereld een nieuwe paus verwelkomde. Paus Franciscus heeft zich in dit jaar zeker niet onbetuigd gelaten over het thema mensenhandel. Keer op keer gaf hij aan dat wij moeten opkomen voor zwakken, verdrukten en niet gehoorden. Zijn eerste bijzondere daad (het eerste bezoek buiten het Vaticaan) was het voorgaan in een eucharistieviering op het eiland Lampedusa. Dit eiland is een toegang tot Europa, ook voor vele slachtoffers van mensenhandel en uitbuiting. Tijdens die viering merkte hij op, dat wij gewend dreigen te raken aan het lijden van anderen, het raakt ons niet meer. We moeten meer doen om dit lijden te verzachten of te voorko2

men. Tijdens zijn bezoek aan de wereld jongerendagen in Brazilië sprak de paus duidelijke taal over de taak van religieuzen en andere christenen in de strijd tegen mensenhandel. Dit doet hij eveneens in zijn apostolische exhortatie Evangelii Gaudium*.

Gesterkt door deze woorden gaat de SRTV vol energie door met het werk dat in 1991 werd gestart. In de loop der jaren is de SRTV, met haar stafmedewerkers, een kenniscentrum van mensenhandel en uitbuiting geworden. In het in 2012 door de SRTV geschreven stuk ‘inspiratie, geschiedenis en werkwijze’ is uitgebreid ingegaan op de werkwijze van de SRTV nu en in het verleden. Dit stuk en het Jaarverslag zijn telefonisch op te vragen of te downloaden via de SRTV-website. www.srtv.info/jaarverslag Ivonne van de Kar, stafmedewerker SRTV * Evangelii Gaudium: brief van de Paus gericht aan de brede kerkgemeenschap, november 2013 waarin hij o.a. nieuwe paden wijst voor de kerk in de komende jaren.

Verhandelingen – september 2014

De Bezieling Zr. Marianne Hoefnagels, scmm “Heeft niemand u veroordeeld?” “Niemand, heer”, zei ze. “Ik veroordeel u ook niet”, zei Jezus. Zij kregen hun waardigheid terug Dat hebben zuster Marianne Hoefnagels en enkele medezusters als hun opdracht gezien in de veertig jaar waarin ze in Brazilië werkten tussen de prostituees. In 1961 deed paus Johannes XXIII een oproep aan priesters en religieuzen om naar Brazilië te gaan. Er waren daar te weinig beroepskrachten om het pastorale werk te doen. In de congregatie van de Zusters van Liefde van Tilburg werd ook zuster Marianne daarvoor gevraagd. Dat was in 1962. Zij kwam terecht in het Noord Oosten van Brazilië en trof in de stad Campina Grande vier medezusters aan. Daar konden ze niet blijven omdat de Nederlandse arts met wie ze samenwerkten zijn belofte niet hield. Ze vertrokken naar Santa Rita waar een half afgebouwd ziekenhuis stond. Daar vroeg ook een andere nood hun aandacht: prostituees van wie ongeveer de helft zelfstandig werkte en de andere helft in dienst van souteneurs. Maar allen werden uitgebuit. De huisjes, waarin ze zowel woonden als werkten waren erg klein en zonder voorzieningen. Er was geen toilet en geen water. Dat is er op nadrukkelijk verzoek van zuster Marianne aan enkele verhuurders uiteindelijk wel gekomen. De zusters wilden de vrouwen samenbrengen om elkaar te steunen. Nu kenden de vrouwen elkaar niet, ze stalen van elkaar en soms werd zelfs iemand vermoord. Op het werk met prostituees waren de zusters niet echt voorbereid. Ook zuster Marianne niet. ‘Een missionaris maak je niet, die wordt geboren’ Die spreuk hoorde ze eens van een neef. Als kind las Marianne een boek over missionarissen in Afrika. Dat wilde ze ook. Die gedachte verdween in de loop van de tijd. Vader en ook moeder hadden een groot geloof. Moeder zei altijd: “We werken samen met God.” Voor school gingen de kinderen op de knieën om te bidden. Omdat de kerk zover weg was en ze door de week niet ter communie konden, baden ze om een ‘geestelijke communie’. Haar ouders hadden acht kinderen. Drie van de vijf dochters werden Zuster van Liefde. Een broer werd missionaris van Mill Hill en werd benoemd voor de missie in Oeganda. Ook de andere jongens mochten studeren, want, vond vader, ‘in het boerenbedrijf is geen droog brood te verdienen.’ Klooster Toen ze eenentwintig was, in 1943, ging ze naar het klooster in Tilburg. Als postulant en novice moest zij meehelpen met het schoonmaken van het heel grote moederhuis aan de Oude Dijk. Na haar eeuwige professie werd ze hoofd van de ‘diensten’. Toezicht houden op allerhande klussen die in het huis gedaan moesten worden door vakmensen, loodgieters, elektriciens en dergelijke. Ook moest ze toezien op het schrobben en poetsen. Zelf stak ze dan ook de handen uit de mouwen. Eenmaal benoemd voor Brazilië volgde zij ter voorbereiding cursussen van Memisa en van ‘Kontakt der Kontinenten’ in Soesterberg. Naailessen mede dankzij zuster Michel Keesen De zusters in Santa Rita vonden het belangrijk, dat de vrouwen iets leerden, waardoor ze zelf in hun onderhoud Verhandelingen – september 2014

konden voorzien. Er was in die tijd een groot gebrek aan kleding, er was eenvoudig niets te koop. Marianne gaf naailes aan de prostituees in een parochiezaaltje. Zij had patronen leren tekenen van haar medezuster Ursula. Maar de vrouwen konden niet lezen en schrijven. Patronen werden in gedeelten op de stof gelegd en de dames knipten dan rond de stukken van de patronen. Die werden dan later aan elkaar genaaid. Omdat er nergens kleding te koop was, wilden de getrouwde vrouwen ook graag naailes volgen. Het zaaltje werd te klein en de zusters lieten een aparte ruimte bouwen met steun van Oxfam-Novib en donaties van o.a. Zr. Michel Keesen van de WRTV (later SRTV). Ook andere instanties en personen gaven bijdragen. Een pater (“Zo’ne goeie mens”) zorgde steeds voor voldoende naaimachines. Op een dag zei de pater, terwijl hij een stoffen pop uit de zak van zijn toog haalde: “Jullie moeten poppen maken, dan kun je die verkopen.” En ze leerden met elkaar poppen te maken.

Andere sfeer De prostituees hadden geen thuis. Veel vrouwen woonden op hun werkplek. De armoede was verschrikkelijk. Er was onderling veel ruzie en jaloezie, er waren drugs. Ook voor de kinderen van de vrouwen moest gezorgd worden. “Ja de vrouwen hadden het zwaar”, vertelt Zr. Marianne. Een vrouw zat voor moord in de gevangenis. Toen ze daar een tijdje uit was, zei ze: “Ik zou wel weer een misdaad willen plegen, want in de gevangenis had ik in ieder geval te eten.” Marianne ging ook bij prostituees op bezoek en trof daar meer dan eens een diep geloof en vele godsdienstige afbeeldingen aan. Geleidelijk aan, mede door de naailessen, veranderde de sfeer. Er groeide onderling contact, warmte en vriendschap. Zusters en leken uit andere steden kwamen een paar keer per jaar bij elkaar in de hoofdstad om samen te bidden, reflecteren of uit te wisselen over de bijbel of het thema van de vasten. Al gauw wilden de vrouwen mee. En zo ging Zr. Marianne dan met 4 of 5 vrouwen naar zo’n bijeenkomst. De vrouwen vonden het geweldig en deden goed mee. Zuster Marianne spreekt met veel liefde over ‘haar vrouwen’ en wijst ze op een foto allemaal bij naam aan. 3

Nooit leren spelen De vrouwen met en voor wie de zusters werkten hadden nooit een jeugd gehad, hadden nooit leren spelen. Zuster Marianne en de andere zusters gingen wel eens een dagje met een aantal vrouwen naar een zuster in het binnenland. “Dat was een feestdag!” Er lagen daar kinderpuzzels met grote puzzelstukken. Een van de vrouwen maakte een puzzel. Toen ze klaar was liet ze die trots zien en riep: “Heb ik helemaal alleen gedaan.” Alfabetisering De zusters vonden het hun belangrijkste taak om de vrouwen te helpen hun waardigheid terug te krijgen. Ze leerden hun behalve naaien ook lezen en schrijven. Jonge meisjes zaten daarvoor op school. De vrouwen die langer ‘in het vak’ zaten, kregen apart les. Opeens mochten de vrouwen niet meer in hun huisjes aan de kust werken, dat verbood de overheid. Die liet motels bouwen langs de weg tussen Santa Rita en Cabedelo. Toen kwamen de heren de meisjes van school halen en namen ze mee naar de motels, dat waren dus bordelen. Gevoel van eigenwaarde vergroten Gezelligheid, ontspanning en saamhorigheid dragen zeker ook bij aan een beleving van menswaardigheid: ‘ik ben de moeite waard’. Een van de mogelijkheden daartoe was zo nu en dan tijdens een vrije dag met elkaar met een bus op pad. De eerste keer had een pater voor de mogelijkheid daartoe gezorgd. Op de plek aan het strand waar ze aankwamen zagen de vrouwen eens koffers staan. Ze schrokken. Zuster Marianne vertelt: “Wij in Europa wisten toen nog niets over mensenhandel, maar de vrouwen wisten goed dat sommige vrouwen onder dwang in het buitenland gingen werken. Die koffers stonden er natuurlijk om hen naar een ander land te brengen.” Marianne vertelt: “De vrouwen hadden scheermesjes onder hun tong verstopt voor het geval ze zouden moeten vechten als ze ge-

dwongen zouden worden om mee te gaan naar een ander land. Zo weinig vertrouwen hadden ze zelfs in ons en in de pater. Later hebben ze ons dit pas verteld. Gelukkig werd de dag aan het strand een heel fijne dag.” Dit soort uitstapjes konden betaald worden met giften en donaties uit Nederland zoals van de SRTV. Kiezen voor de armen In 1986 verhuisden de zusters naar Cabedelo, een havenstad niet erg ver van Santa Rita. De omstandigheden daar onder de prostituees was zo mogelijk nog verschrikkelijker dan in Santa Rita. Ook daar hebben de zusters veel vrouwen geholpen aan een menswaardiger leven. De bisschop van het bisdom van Santa Rita en Cabedelo, don José Maria Pirez, stond helemaal achter het werk van de zusters onder de prostituees. Hij koos voor de armen. Als hij zo maar eens langs kwam, was hij in spijkerbroek en overhemd met korte mouwen. Hij was bevriend met don Helder Camara, bisschop van Recife in die tijd. Helaas is er nu een bisschop die het liefst alles weer terug zou draaien. Voorgoed terug naar Nederland In 2003 kwam Marianne terug naar Nederland. Sinds een paar maanden woont ze in Tilburg in een mooi appartement van het klooster op de Oude Dijk met prachtig uitzicht op de kloostertuin. Na anderhalf uur werd het voor ons tijd om op te stappen. Ofschoon we merkten dat zuster Marianne moe begon te worden, had ze nog heel lang door kunnen vertellen over het mooie werk in Santa Rita en Cabedelo dat nu door leken wordt voortgezet. “Morgen zal ik pas de vermoeidheid voelen”, zei ze. Gijs Lieffering, medewerker SRTV

Michelle Obama steunt ‘Bring back our girls’ campagne First Lady Michelle Obama heeft haar steun betuigd aan de families van de ontvoerde Nigeriaanse meisjes. Ze heeft een foto getwitterd van zichzelf met een bordje met daarop #BringBackOurGirls. Ze is niet de enige. Heel Hollywood doet mee. “We bidden voor de Nigeriaanse meisjes en hun families”, schreef Michelle in haar tweet. “Het is tijd om onze meiden terug te brengen.”

Deze organisatie is van mening dat meisjes niet naar school horen te gaan. De ontvoerde meisjes zaten in Noord-Nigeria op een kostschool. De rebellen dreigen de meisjes te verkopen ‘op de markt’. Amerika heeft aangekondigd mee te gaan zoeken naar de ontvoerde meisjes. Malala Ook de Pakistaanse activiste Malala heeft zich voor de meisjes uitgesproken. Tegen de BBC zei ze dat de wereld in actie moet komen voor haar zusters. Malala werd twee jaar geleden bij een aanslag door de Taliban in haar hoofd geschoten. Ze overleefde die aanslag en zet zich sindsdien in voor vrouwenrechten en het recht op onderwijs voor meisjes. Tijdschrift Linda, 10 mei 2014 (bewerkt door de redactie)

Meisjes worden mogelijk verkocht 273 meisjes uit Nigeria werden op 14 april ontvoerd door leden van de islamitische rebellenbeweging Boko Haram. 4

Nu, enkele maanden later, zijn de meisjes nog steeds niet gevonden. Media aandacht voor hun lot is afgenomen. Meer informatie via het hoofdkantoor van deze organisatie in Nigeria: www.facebook.com/bringbackourgirls Verhandelingen – september 2014

Navolging Hoe zouden wij kunnen leven zonder inspirerende voorbeelden. Mensen, kinderen, die ons inspireren, een weg wijzen in het vaak onoverzichtelijke leven:  Jezus, de leraar van het goede handelen, die zijn leven gaf voor anderen;  Mahatma Ghandi en Martin Luther King met hun vredelievende strijd voor gerechtigheid;  de vriend en zijn vrouw die op grootse wijze een uitzichtloos leven leiden vol zorg en vol beperkingen, die toch anderen niet uit het oog verliezen;  het straatarme meisje in Dacca, de hoofdstad van Bangladesh, dat twee pinda’s krijgt en er een weggeeft;  de zuster die in Kenia tegen mensenhandel werkt;  de dominicaan die het leven deelt van vervolgde christenen in Mosul in Irak;  de broeder uit Taizé die in Mymensingh, ook in Bangladesh, eenvoudig te midden van straatkinderen en verschoppelingen leeft en hun een thuis geeft;  paus Franciscus die de eenvoud zoekt, de laatsten in de rij, de kleinsten, de meest verachten een hand geeft, hun voeten wast;  Titus Brandsma, de karmeliet die zijn vijanden in concentratiekamp Dachau liefhad, hen de rechterwang toekeerde. Deze Jezus, deze mensen, kinderen, staan niet op het toneel om applaus te ontvangen, laten zich niet toejuichen door buigende knipmessen, fêteren door vleiers, slaan zich niet op de borst. Zij hebben wel iets gemeen. Zij doen de gewone dingen op grootse wijze: met een zuivere intentie en met inzet van heel de persoonlijkheid. Ook het meisje in Bangladesh. Hoe zouden wij mensen kunnen leven zonder voorbeelden? Wij laten ons nu eenmaal meestal eerder leiden door

voorbeelden dan door de rede, hoewel daar ook grote gevaren aan kleven. Is niet Hitler voor velen nu nog een voorbeeld? Maar hoe zouden wij, die ervoor gekozen hebben om ons te verzetten tegen het grote onrecht van vrouwen- en kinderhandel dit kunnen volhouden zonder de voorbeelden van Jezus, Mahatma Ghandi, Martin Luther King, de vriend en zijn vrouw, de dominicaan in Mosul, de broeder uit Taizé, het meisje uit Bangladesh, de zuster in Nairobi, paus Franciscus, Titus Brandsma en vele, vele anderen: buren, stadgenoten, dorpsbewoners, vuilnisophalers, onbekende mensen in hun strijd voor vrouwenrechten in Zuid-Afrika, Nelson Mandela, bisschop Tutu, Malala Yousafsai in Pakistan? Gewone dingen groots doen Wij zijn niet geroepen om in het openbaar levend grootse en opvallende dingen te doen. Dat zou tegen de eenvoud zijn zoals zij bedoeld is te praktiseren. Maar het is wel onze plicht de gewone dingen op grootse wijze te doen, dat is met een zuivere intentie en de inzet van heel de persoonlijkheid. Wij verlangen niet vooraan te staan om toegejuicht te worden vanwege prestaties, waartegen mensen van de wereld plegen op te zien. Wij wensen alleen maar op te vallen door onze eenvoud en oprechtheid. Titus Brandsma Juul van den Berg, medewerker SRTV

----- Oproep ----Sinds 2011 ondersteunt de SRTV een aantal kleinschalige projecten in Indonesië waar slachtoffers van mensenhandel een nieuwe toekomst krijgen. Deze vrouwen maken allerlei producten die de SRTV voor hen verkoopt bij lezingen, op markten en braderieën. Wij zoeken mensen die voor vakantie of werkbezoek naar Indonesië reizen en op de terugweg voor ons wat spullen willen meenemen. Voor meer informatie graag contact opnemen met Elma van den Nouland, tel 073 6154444, 06 49947920 of email: [email protected] Bij voorbaat hartelijk dank! Elma van den Nouland, stafmedewerker SRTV

Verhandelingen – september 2014

5

Ethiopische vrouwen op zoek naar een betere toekomst In 1994 vertrok ik als missionaris naar Ethiopië, om daar te gaan werken in een basis gezondheidszorg project. De eerste dagen keek ik mijn ogen uit. Alles was nieuw: het straatbeeld, de mensen, het eten en de taal.

willen veranderen in Fatima. Ik denk niet dat het zo makkelijk zal gaan. Wie betaalde hun reis en verblijf? Waar gingen ze werken? Voor wie? De meisjes zijn vertrokken en nooit meer naar Ethiopië teruggekeerd. Waarom niet?

Het was ook in deze eerste week dat er twee buurmeisjes afscheid kwamen nemen. Zij hadden werk gevonden in Djibouti en kwamen afscheid nemen van de zusters. De meisjes heetten Meseret en Felekech en behoorden oorspronkelijk tot de Ethiopische Orthodoxe Kerk. Tot mijn grote verbazing lieten zij vol trots hun nieuwe paspoorten zien met hun nieuwe namen: Fatima en Hadiyyah. Op de foto’s waren de meisjes gehuld in een islamitische hoofddoek, een hijab, en waren bijna niet herkenbaar.

Ongewisse toekomst Is er veel veranderd in de afgelopen 20 jaar? Nee, nog steeds worden vrouwen uit heel Ethiopië geronseld voor voornamelijk huishoudelijk werk naar zowel de Golfstaten als de buurlanden Djibouti, Kenya, Somalië en Sudan. Zij lopen hierbij het risico op seksuele uitbuiting, fysiek misbruik en gedwongen opsluiting. Bovendien lopen ze het gevaar dat hun reisdocumenten afgenomen worden. De vrouwen worden slachtoffer van mensenhandelaren die hen uitbuiten waarbij zij de controle verliezen over hun eigen leven.

Foto: Adrie van Kralingen

Vol enthousiasme vertelden zij dat zij naar Djibouti gingen op zoek naar een betere toekomst en dat alles in eerste instantie voor hen betaald werd. Zij hoefden zich geen zorgen te maken. Het enige wat de meisjes vreemd vonden, was dat zij geen bijbel mochten meenemen. Maar, zo was hun uitleg, dat kwam omdat zij naar een islamitisch land gingen, vandaar ook hun nieuwe namen in hun paspoort. Als oplossing zouden zij een mini-Bijbeltje in de punt van de schoen meesmokkelen. Voorlichting Deze korte ontmoeting 20 jaar geleden heeft mij nooit meer losgelaten. In die tijd was er nog niet veel bekend over mensenhandel en wat er met deze jonge vrouwen gebeurde. De SRTV was net een paar jaar bezig met de voorlichting in Nederland en met het maken van waarschuwingsfolders in vele lokale talen. Het zou nog een paar jaar duren voor de Ethiopische versie van deze folder klaar zou zijn. De twee buurmeisjes hebben mij de ogen geopend en zijn altijd mijn drijfveer gebleven om voorlichting te geven over mensenhandel en uitbuiting. Nog steeds gebruik ik hun verhaal als voorbeeld bij mijn lezingen in Nederland. Waarom lukte het hun om een paspoort te krijgen met een nieuwe naam? Ik zie mezelf al bij het gemeentehuis aankloppen en vragen of ze mijn naam, Elizabeth Maria, 6

Het land verlaten Er zijn grofweg twee manieren om het land te verlaten. De vrouwen krijgen een ticket en vliegen met een begeleider naar het bestemmingsland. De andere mogelijkheid is via de woestijn. Het is afhankelijk van het bestemmingsland waar men de grens oversteekt om per bus, maar vaak ook te voet door de woestijn te trekken. Vooral de Metema smokkelroute naar Sudan is een ‘populaire’ route voor de mensenhandelaren. Deze route is voor de meeste vrouwen een regelrechte nachtmerrie. Volgens het Ethiopische Ministerie van Buitenlandse zaken worden er jaarlijks tussen de 75.000 en 100.000 uitreisvisa afgegeven zodat vrouwen legaal de grens over kunnen. Deze groep gaat meestal in kleine busjes. Hierbij zijn niet de vele vrouwen inbegrepen die te voet door de woestijn lopen. Sommigen dagen, anderen weken. De vrouwen worden in heel Ethiopië geronseld en naar de grensplaats Metema bij de Sudanese grens gebracht. Hier wordt gewacht tot de te verwachte groep compleet is (tussen de 50 en 70 mensen). Dan begint de helse voetreis door de woestijn waar vrouwen te lijden hebben van honger, dorst, vermoeidheid en complete uitputting. Daarnaast worden velen beroofd en verkracht. Trieste verhalen In een interview werd vrouwen die deze barre tocht overleefd hadden gevraagd naar hun ervaringen. Birtukan heeft ruim een jaar in de woestijn doorgebracht en is door een van de mannen zwanger gemaakt. Zij is in de woestijn bevallen en haar kind is haar meteen afgenomen. Tot op de dag van vandaag weet Birtukan niet wat er met haar baby is gebeurd. Een andere vrouw, Genet, vertelt dat de groep voornamelijk ’s nachts liep om zich overdag schuil te houden voor de politie. Vrouwen die van uitputting niet meer verder konden, werden langs de kant van de weg gelegd in de hoop dat de politie hen zou vinden voordat ze zouden sterven. De vrouwen die de tocht uiteindelijk overleven en in Sudan aankomen zijn niet vrij om te gaan en staan waar ze willen. Zij worden veelal tewerk gesteld als huishoudelijke Verhandelingen – september 2014

hulp. In de meeste gevallen hebben de mensenhandelaren een contract afgesloten met de nieuwe werkgevers. De reis en gemaakte kosten moeten eerst worden terugbetaald en daarom gaat het salaris van de eerste maanden naar de handelaar. Dit kan oplopen tot een jaar salaris.

genisstraf die varieert van een maand tot twee jaar. Ook in de gevangenis ondergaan de vrouwen de ontberingen van honger, kou, fysiek geweld en verkrachtingen en in een aantal gevallen met de dood tot gevolg. Terug in Ethiopië In het voorjaar heb ik de gelegenheid gekregen om weer terug te gaan naar Ethiopië en een bezoek te brengen aan mijn oude werkplekken en bekenden. Wat mij opviel was het grote aantal mensen dat buiten Ethiopië werkt. Sommigen schijnen het goed te maken, anderen iets minder. Zo ontmoette ik ook Wubenesh, een jonge vrouw van 25 jaar. Zij heeft drie jaar in Bahrein gewerkt, eerst in een gezin waar zij voor vier kinderen zorgde. Zij mocht nooit naar buiten, kreeg als straf soms drie dagen geen eten of werd in een kast opgesloten. Nadat zij gevlucht was, kon ze in Bahrein overleven door op straat thee te verkopen. Toen werd zij door de politie opgepakt en heeft drie maanden in de gevangenis gezeten. Met de hulp van een lokale organisatie die zich het lot van de dienstmeisjes aantrekt kwam Wubenesh vrij en werd teruggestuurd naar Ethiopië. Zij heeft een jaar later nog veel psychische problemen, last van nachtmerries en lichamelijke klachten.

Omdat de meeste vrouwen geen geldige verblijfspapieren hebben, is er een voortdurende angst dat zij door de politie worden opgepakt. Als dit gebeurt, volgt er een gevan-

Het verhaal van mijn vroegere buurmeisjes en de verhalen van vrouwen zoals Wubenesh, Birtukan en Genet blijven door mijn hoofd spoken. Hoeveel andere naamloze vrouwen die in de woestijn of gevangenissen van Sudan omkomen hebben geen stem. Ik blijf mogelijkheden zoeken om ook hún verhaal te vertellen. Elma van den Nouland, stafmedewerker SRTV

Elma van den Nouland is werkzaam bij de SRTV en heeft tien jaar als missionaris in Ethiopië gewerkt. Zij heeft haar ervaringen uit die periode gebundeld in het boekje: ‘Moeder voor één dag en 30 andere verhalen uit Ethiopië’. Het zijn vlot geschreven verhalen, sommige ontroerend, andere hilarisch. Juist door die gevarieerdheid geven ze een treffende kijk op een bijzondere periode in het leven van Elma. Een fijn boekje om te lezen of om cadeau te doen. De bundel, die voorzien is van prachtige foto’s, kunt u telefonisch bestellen bij de SRTV (073 6154444) of via e-mail ([email protected]). Het boekje kost € 10,00 (€ 13,75 inclusief verzendkosten). Elma heeft de bundel onder eigen beheer uitgebracht. De netto opbrengst is voor de SRTV.

DANK U WEL In het vorige nummer van Verhandelingen trof u een acceptgiro aan. Veel lezers hebben daarop gereageerd met een geldelijke bijdrage. Heel fijn! Al deze giften, groot en klein, vormen samen met de giften van onze vaste donateurs een mooie financiële basis om ons werk goed te kunnen doen. Wij verzekeren u dat uw geld goed en verantwoord besteed wordt. In 2013 is er o.a. geïnvesteerd in het programma ‘Geschapen naar Gods beeld, behandeld als slaaf …’ Dit is een voorlichtingsprogramma waar de SRTV hard aan gewerkt heeft en waar we in 2014 verder mee gaan. Verhandelingen – september 2014

Mede dankzij uw financiële ondersteuning en de inzet en betrokkenheid van allen die de SRTV een warm hart toedragen, kunnen we verder op de ingeslagen weg: werken aan preventie, voorlichting en bewustwording in Nederland en daarbuiten. Van grotere giften, zoals wij die met name van ordes en congregaties ontvangen, proberen wij de ontvangst te bevestigen, aangezien dit van belang kan zijn voor het afleggen van de financiële verantwoording. Helaas kunnen wij sommige donateurs geen bericht sturen omdat er niet altijd een duidelijke tenaamstelling of adressering wordt vermeld. Een reactie onzerzijds is dan uiteraard niet mogelijk.

Natuurlijk zou den wij heel graag ieder persoonlijk willen bedanken, maar dat is voor de SRTV te kostbaar. Daarom zeggen wij langs deze weg: DANK U WEL. Wil van der Leeuw, medewerkster SRTV Het financieel verslag over 2013 vindt u in het jaarverslag 2013. Dit kunt u inzien op de website van de SRTV of opvragen per telefoon 073-615 44 44 7

Europees Netwerk present op Katholiekendagen in Duitsland Eind mei vertrok ik per trein naar het schilderachtige stadje Regensburg in Beieren, in het zuiden van Duitsland. Het netwerk RENATE was gevraagd zichzelf te presenteren tijdens de Katholiekendagen die om het jaar in een andere regio worden georganiseerd. Deze vijf dagen durende manifestatie werd nu voor de 99ste keer gehouden en er kwamen ruim 80.000 mensen op af. Verdeeld over alle pleinen van de stad stonden meer dan 1000 organisaties (bisdommen, congregaties, Caritas, en vele, vooral Duitse organisaties) die in een kleine of grotere tent lieten zien wie ze waren. RENATE was uitgenodigd een uitgebreide presentatie te geven over het netwerk en over het werk van de verschillende landen die er deel van uitmaken. De SRTV is de Nederlandse deelnemer binnen het netwerk van religieuzen tegen mensenhandel en vandaar dat ik er over het werk van de SRTV zou vertellen.

heid wat tegenviel was de rest van de organisatie prima, met Duitse precisie en oog voor detail waren maaltijden en openbaar vervoer uitmuntend verzorgd. Stop Menschenhandel Het netwerk RENATE had een mooie stand ingericht met informatie over de partners in de verschillende landen. Via twaalf gelijkvormige posters konden de bezoekers kennisnemen van het werk tegen mensenhandel per land. Er liepen duizenden mensen langs de tentjes waar ze informatie kregen over zeer uiteenlopende onderwerpen. Wij hadden polsbandjes van geel lint laten maken met daarop de tekst: ‘Stop Menschenhandel’. Overal in de stad kwamen we mensen tegen met ‘ons’ bandje om hun pols. RENATE was met zes personen aanwezig in Regensburg om de mensen over mensenhandel te informeren. Dit was een hoofdthema van de hele manifestatie. De gehele opbrengst van alle dagen werd door de organisatie gedoneerd aan Solwodi, de Duitse religieuze organisatie die 25 jaar geleden door Zr. Lea Ackermann werd opgericht. De SRTV onderhoudt al vanaf haar ontstaan goede banden met deze zusterorganisatie.

Voorlichting in Regensburg

Bruggen bouwen Het thema van deze dagen was ‘Bruggen bouwen met Christus’, een leus die je overal in de stad tegenkwam. Er werden op vele manieren bruggen gebouwd in Regensburg. Letterlijk werd de oude Romeinse brug die over de Donau ligt verstevigd en verbouwd, maar vooral de vele honderden organisaties die er acte-de-presence gaven werkten er aan het verstevigen van de contacten. De Duitse president Joachim Gauck, verwoordde in zijn openingsspeech het gevoel dat bij velen leefde: “We smeden hier ook bruggen tussen verschillende religies, tussen oost en west en tussen jong en oud. Een dergelijke brug is een kwetsbaar bouwwerk, het vergt vertrouwen deze brug te gebruiken, maar hoe meer ze gebruikt wordt hoe sterker ze wordt.” Deze beeldspraak trof me terwijl we met duizenden mensen op het plein voor de oude kathedraal in de stromende regen stonden te luisteren. Goed georganiseerd Net als alle organisaties konden ook wij gebruikmaken van de overnachtingsmogelijkheden die de organisatie aanbood. In een grote basisschool werden alle tafeltjes en stoeltjes opzij geschoven, en daar op de grond rolden we onze slaapzak uit … Na een hele dag in onze tent mensen te woord gestaan te hebben waren we echter zo moe dat slapen toch lukte. Toch waren we na vier nachten slapen op de vloer redelijk geradbraakt. Hoewel de slaapgelegen8

Geïnteresseerde bezoekers in Regensburg

Presentatie en levendige discussies Op donderdagmiddag, Hemelvaartsdag, hield RENATE een presentatie in de Universiteit van Regensburg. Zr. Imelda, werkzaam in Albanië en voorzitter van RENATE, opende met een overzicht van het ontstaan en de werkzaamheden van RENATE. Daarna presenteerden Duitsland, Roemenië, Polen en Nederland hun werk. Ik had mijn verhaal door Duitse zusters in het Limburgse Steyl laten vertalen. De presentaties werden afgewisseld met prachtige zang door een close-harmony zanggroep bestaande uit vijf jonge Duitsers die toepasselijke liedjes hadden uitgekozen. De toehoorders in de goedgevulde collegezaal luisterden vol aandacht naar de verschillende aanpak en werkwijze per land. De journaliste die als gespreksleidster was uitgenodigd zorgde er met haar goed voorbereide vragen voor dat de discussies met de zaal levendig en interessant bleven. Deze vijf dagen in Duitsland waren vermoeiend maar zeer de moeite waard. Veel Duitse bezoekers hebben, soms voor het eerst, gehoord van mensenhandel en de manier waarop religieuzen samenwerken om dit tegen te gaan. Ivonne van de Kar, stafmedewerker SRTV Verhandelingen – september 2014

Zeeland in actie tegen mensenhandel Oeganda Drie tieners kosten één bakje koffie Eens vertelde een mensenhandelaar hoe eenvoudig het is om een tiener te interesseren voor wat hij te bieden heeft. “In de tijd dat ik een kop koffie drink in het winkelcentrum, kan ik drie tieners werven.” Met deze tekst opent de nieuwsbrief van de Stichting Oeganda Tegen Mensenhandel (OTM). Deze stichting, gevestigd in Oost-Souburg op het Zeeuwse eiland Walcheren, is de pijler van het werk van Kujaliana Coalition in Oeganda. In het Swahili, de taal van Oeganda, betekent Kujaliana ‘zorg dragen voor elkaar’. Kujaliana Coalition: Chris en Trudy Kipterit Begin 2013 begonnen Chris en Trudy Kipterit met het opstellen van dit Oegandese netwerk. Chris is geboren en opgegroeid in Oeganda. Hij ként het land. Zijn studie International Business and Management en International Human Resource en zijn van nature innerlijke drive om mensen te helpen hebben ertoe geleid dat hij zich geroepen voelde om in zijn eigen land uitgebuite meisjes en vrouwen te helpen. Zijn streven is dat de vrouwen hun leven naar een onafhankelijke toekomst kunnen opbouwen. Ook voor zijn vrouw, Trudy, is Oeganda niet vreemd. Zij verzorgde in het land thuisonderwijs. In Nederland heeft zij veel ervaring opgebouwd in de vrouwenopvang o.a. in een blijf-van-mijn-lijfhuis. Daarnaast gaf ze praktische en sociaal-emotionele ondersteuning aan slachtoffers van mensenhandel. Chris en Trudy wonen met hun zoon en dochter in Kampala, de hoofdstad van Oeganda. Preventie Het belangrijkste doel van Kujaliana Coalition is preventie van mensenhandel door middel van voorlichting. Dit gebeurt o.a. in Kampala waar veel sloppenwijken zijn. Met een donatie van de SRTV worden aansprekende voorlichtingsfolders gedrukt voor meisjes en vrouwen in deze sloppenwijken. Ook andere gebieden hebben aandacht nodig: de grensgebieden met Congo waar signalen zijn dat veel meisjes en jonge vrouwen over de grens worden verhandeld; Noord-Oeganda met zijn naoorlogse problemen; Oost-Oeganda waar de armoede heel groot is, waardoor de risico’s op mensenhandel heel groot zijn. Goede en uitgebreide voorlichting geven is het fundament om mensenhandel te voorkomen. Binnenkort gaan ze voorlichting gegeven op scholen en universiteiten, in kerken en moskeeën, aan beleidsmakers, politie, medewerkers van medische en sociale diensten, migratiemedewerkers etc. Eerst concentreren ze zich op scholen en vrouwen en meisjes in de sloppenwijken. Registratie en overheid Kujaliana verzamelt ook gegevens over slachtoffers van mensenhandel om zicht te krijgen op zaken als de aard en

Een goede tip:

Gooi na lezing deze ‘Verhandelingen’ niet bij het oud papier, maar geef deze ter kennismaking door aan vrienden, bekenden of familie. Verhandelingen – september 2014

de omvang van mensenhandel in Oeganda. Op basis van deze gegevens kunnen doelgerichte preventieve maatregelen worden genomen. Registratie maakt bovendien lobbyen op regeringsniveau mogelijk met als doel invloed uitoefenen op beleidsvorming omtrent bescherming van slachtoffers en vervolging van de daders. Hoewel de Oegandese regering in 2009 een wet ondertekende waarin het voornemen tot bestrijding en preventie van mensenhandel is beschreven, werd de eerste concrete stap pas in 2012 gezet met de oprichting van het CTIP, het bureau dat zich bezig moet houden met de bestrijding van mensenhandel. Er werden een nationale task force, een stuurgroep en een beleidscommissie gevormd. De overheid stelde een nationaal actieplan op en voerde o.a. educatieve campagnes tegen mensenhandel via radioprogramma’s. Er zijn stappen gezet, maar er is nog heel veel te doen. Zo is het toezicht van de regering op onder meer overzeese wervingsbureaus tot op de dag van vandaag ontoereikend. Het aantal zaken van mensenhandel is nog onverminderd hoog. Wellicht dat gerichte en goed onderbouwde lobby van Kujaliana de overheid een duw in de rug kan geven.

Stichting Oeganda Tegen Mensenhandel Voordat ze zich in Kampala vestigden, woonden Chris en Trudy Kipterit in Zeeland. Mensen uit hun eigen Zeeuwse omgeving, vrienden, familie, buren en kennissen dragen Kajuliana een warm hart toe. Omdat zij graag daadwerkelijke ondersteuning wilden bieden, richtten zij de Stichting Oeganda Tegen Mensenhandel op. De stichting beijvert zich om de problemen in Oeganda in Nederland onder de aandacht te brengen en sponsors en donateurs te werven voor het werk van Chris en Trudy. Om zoveel mogelijk mensen te bereiken worden diverse activiteiten georganiseerd. Zo stond de stichting met een voorlichtingskraam op de Markt van De Hoop, een goede doelenmarkt in Goes, en organiseerde zij diverse creatieve verkoopacties. Andere activiteiten die in de loop van het jaar gehouden worden zijn volop in voorbereiding. Eén datum ligt jaarlijks vast: 18 oktober, de Europese dag tegen mensenhandel. Uitgebreide informatie vindt u op www.stichtingotm.nl. Via deze site kunt u zich ook inschrijven voor de nieuwsbrief die enkele keren per jaar verschijnt. Lucy Tillemans, medewerkster SRTV

Het motto van de SRTV: ‘Niet alleen de dromen die we delen zijn belangrijk maar ook het werk dat we samen doen.’ 9

Schoolmeisjes Kameroen op grote schaal slachtoffers van seksueel geweld Ongeveer 10 jaar geleden ondersteunde de SRTV een campagne in Kameroen waarin seksueel geweld tegen meisjes voor het eerst openlijk werd besproken. Het was destijds een schok in het land dat zoveel meisjes op scholen en thuis werden lastiggevallen, aangerand en zelfs verkracht door leraren en klasgenoten. Op dat moment doorbrak de campagne een groot taboe. Nu komen vrouwen uit Kameroen zelf op voor hun rechten en klagen vier jonge vrouwen, studenten van de school voor journalistiek in Bamenda, zelf de daders aan en geven een stem aan de slachtoffers in een landelijk krantenartikel. Het is mooi om te zien dat een klein zaadje, 10 jaar eerder geplant, nu vruchten afwerpt. In Bamenda City lijkt aanranding en verkrachting op het moment meer een levensstijl te worden dan een zedenmisdrijf. Wij vinden het daarom hoog tijd dit tegen te gaan. Meisjes zijn het slachtoffer van jongens maar ook van vaders en leraren. Wij hebben met meisjes en vrouwen gesproken, hier volgen enkele getuigenissen. Huishoudelijke hulp Lum Miranda werkte als meisje in de huishouding en staat nu met groente op de markt. Ze vertelt dat ze haar vorige baan opgaf toen haar baas haar verkrachtte. Ze vertelt dat het bijna dagelijks voorkomt dat meisjes die in de huishouding werken worden aangerand of zelfs verkracht. Kilah Jannette werkte ook in een gezin en verkoopt nu geroosterde pinda’s langs de weg. Zij bevestigt dat dienstmeisjes heel vaak seksueel worden lastig gevallen door hun mannelijke werkgevers. Ze verklaart dat ze nooit haar dochter bij een gezin zal laten werken omdat ze bang is dat ook zij dan slachtoffer zal worden van seksueel geweld. Op school of markt Aanranding en verkrachting komen ook veelvuldig voor op scholen. Zowel leraren als jongens in de klas maken zich hieraan schuldig. Sommige leraren vinden het blijkbaar opwindend om schoolmeisjes in het geniep aan te raken, vertelt Mbu Cynthia. Haar vriendin bevestigt dat dit een groot probleem is op alle scholen: “Ook als meisjes zich uitdagend kleden is dat geen rechtvaardiging voor dit soort praktijken in een geciviliseerd land.” Melanie Mbong, een meisje dat gekookte eieren verkoopt op de markt, vertelt dat ze vaak seksuele intimidatie meemaakt van mannelijke klanten, vooral als ze in een bar haar waren probeert te verkopen. Een andere tiener, Vanessa Maley, verkoopt puff-puff, een soort oliebollen. Ook zij heeft hier dagelijks mee te maken. “Vooral als ik mijn producten bij een tankstation of garage wil verkopen, proberen de mannen daar altijd mijn borsten en billen aan te raken.” Een jonge moeder die koekjes op de markt verkoopt, Mirabel Abong, vertelt dat mannen haar vaak benaderen met de vraag of ze haar spullen wil inpakken en meegaan naar een hotelkamer. “Ze vinden dat ik mijn tijd niet moet verdoen met mijn werk maar dat ik met hen mee moet gaan. Ze willen me betalen om een relatie met hen aan te gaan.” Juliana Njong, ook verkoopster op de markt, vertelt dat mannen vaak op krediet spullen bij haar willen kopen. “Als het dan op betalen aankomt beginnen ze ineens over een relatie die ze met me willen. Als ik dat niet wil, weigeren ze vaak te betalen. Door deze mentaliteit van jongens en mannen draai ik telkens met verlies in mijn marktkraam.” 10

Mensenhandel Bovenstaande verklaringen maken heel duidelijk dat seksueel geweld hand over hand toeneemt in Bamenda. Ook scholen zijn steeds onveiliger voor meisjes. Sommige studentes werden op de schoolcampus of op weg naar school aangerand. Verkrachting is aan de orde van de dag in onze scholen, er gaat vrijwel geen dag voorbij of er wordt aangifte gedaan van verkrachting. Ook mensenhandel, handel in jonge meisjes komt voor in onze samenleving. Studentes verdwijnen op weg naar school. Vorige week trof de politie twee meisjes aan die opgesloten zaten in een huis in Ndop. De handelaar wilde ze naar buurland Nigeria brengen. Overheden doen weinig In een Amerikaans rapport lezen we dat Kameroen een land is waar slachtoffers van mensenhandel vandaan komen, maar ook een doorvoer- en bestemmingsland is. Kameroen kreeg Tier 2 als kwalificatie waarmee wordt aangegeven dat er wel iets gedaan wordt maar nog lang niet genoeg. Kameroen, zo staat in het rapport, heeft wel wetten op dit gebied maar ze worden niet nageleefd. In 2011 werd in ons land een wet aangenomen waarin mensenhandel en ook verkrachting als misdaad worden bestempeld. Nu vier jaar later is de uitvoering en zelfs de bekendmaking van deze wet nog ver te zoeken. Er moet nu iets veranderen Wij zien nergens in de samenleving of op scholen dat beleidsmakers en schoolbesturen de scholen veiliger willen maken. Ze zien geen reden om speciale maatregelen te nemen om meisjes te beschermen. Dat is vooral zorgwekkend nu de Nigeriaanse sekte Boko Haram steeds meer aanhang probeert te werven in de grensstreken met Kameroen. Steeds meer ouders vinden de school een te onveilige plek voor hun dochters. Wij vinden dat hier snel iets aan moet gebeuren. Yvonne Neba, Louise Kuma, Dorothy Agbor en Colette Yong, studenten Journalistiek, stagiaires bij Dignity TV, Kameroen (vertaald en ingekort door Ivonne van de Kar) Verhandelingen – september 2014

“Zij doen het werk echt niet omdat ze het leuk vinden” Vuvuzela’s, voetbal en feest. Met het wereldkampioenschap voetbal in Zuid-Afrika in 2010 kwamen de schijnwerpers niet alleen terecht op het voetbalfestijn, er kwam ook aandacht voor de schaduwkant: uitbuiting en mensenhandel, “Het was een enorm groot evenement, waardoor er wereldwijd aandacht kwam voor dit probleem,” vertelt Joel Mayephu van Thswane Leadership Foundation (TLF), partnerorganisatie van Mensen met een Missie.

veel hartverscheurende verhalen. Veel vrouwen komen uit pure armoede terecht in de prostitutie,” vertelt Joel. Of zij werken als moderne slaven in de huishoudens van welgestelde Zuid-Afrikanen. Vrouwen uit China, Hawaii, maar vooral Zuid-Afrikaanse vrouwen en vrouwen uit andere Afrikaanse landen komen in situaties terecht waarin zij worden uitgebuit.

Schrijnende verhalen van meisjes en vrouwen die slachtoffer werden van mensenhandel. In de afgelopen vijftien jaar heeft TLF veel vrouwen opgevangen en begeleid. Jonge vrouwen zoals Dinah uit Malawi. Zij kwam bij een familie in Zuid-Afrika terecht, waar zij als slavin in de huishouding moest werken in Pretoria. Zij moest lange dagen werken terwijl zij niet betaald kreeg. Identiteitspapieren had het meisje niet meer en naar school ging zij niet. Terwijl dat haar grootste wens was. Straatwerker Manisha van Tshwane kwam in contact met het meisje. Zij ging de wijk in om er van deur tot deur maatschappelijke problemen aan de orde te stellen. Zo ook bij het gezin waar Dinah werkte. Manisha wist contact te leggen met het meisje en haar vertrouwen te winnen. Uiteindelijk is Dinah opgenomen in het crisisprogramma van TLF en heeft zij zelfs haar identiteitspapieren uit Malawi terug. “Dinah was onder valse voorwendselen naar Zuid-Afrika gehaald. Ze komt uit een arm gezin en zou werk krijgen. Maar voor haar werk kreeg ze nooit betaald,” vat Joel samen. De spanningen tussen straatwerker Manisha en de vader van het gezin liepen hoog op. “Maar uiteindelijk wisten we Dinah in de opvang te plaatsen. Nu is haar droom uitgekomen en gaat ze weer naar school.” Hartverscheurende verhalen Andere vrouwen komen in de prostitutie terecht. “Wij veroordelen de meisjes en vrouwen die in de prostitutie werken niet. Zij doen het werk echt niet omdat ze het leuk vinden. Onze straatwerkers die ’s nachts door de wijken gaan en met de meiden en vrouwen praten, horen heel

Joel Mayephu, coördinator van Tshwane Leadership Foundation

Vooroordelen De medewerkers en vrijwilligers van TLF krijgen niet alleen bijval voor hun werk maar ook weerstand uit onverwachte hoek. De vrouwen worden veroordeeld om wat zij doen. En ook wij als organisatie krijgen te maken met vooroordelen van andere gelovig geïnspireerde organisaties. “Zij beweren dat wij het betalen voor seks promoten,” verzucht Joel. Wat natuurlijk onzin is. “Wij beoordelen en veroordelen de vrouwen niet om wat zij doen.” TLF vangt de meisjes en jonge vrouwen op die uit de prostitutie willen stappen. Met onder meer de Internationale Organisatie voor Migratie, de Zuid-Afrikaanse katholieke Bisschoppenconferentie en de Building Hope Foundation zitten de medewerkers om de tafel. Zij bekijken gezamenlijk hoe ze het probleem kunnen aanpakken en zijn in overleg met de gemeente om bijvoorbeeld voorlichting te geven om te voorkomen dat meisjes in de prostitutie belanden. Mensen met een missie – kwartaalblad – zomer 2014 (vertaald en ingekort door Ivonne van de Kar)

Tshwane Leadership Foundation Tshwane Leadership Foundation is een partnerorganisatie van Mensen met een Missie en werkzaam in Pretoria. Daar zet de organisatie zich in voor verschillende kwetsbare groepen in de lokale gemeenschappen van de binnenstad. Goede relaties spelen daarbij een grote rol. Het team van TLF richt zich onder meer op daklozen, slachtoffers van misbruik en uitbuiting (onder andere meisjes en vrouwen) en mensen met hiv of aids die buitengesloten worden. TLF wil met haar werk ervoor zorgen dat deze groepen mensen hun rechten kennen en stimuleren dat zij weer een plek krijgen in de gemeenschap.

Rechtbank stelt kamer in voor mensenhandel De rechtbank Noord-Nederland vormt in Groningen een ‘mensenhandelkamer’ waar alle grote strafzaken op het gebied van mensenhandel en seksuele uitbuiting in de noordelijke provincies zullen worden behandeld. Vijf rechters hebben zich gespecialiseerd Verhandelingen – september 2014

in de ingewikkelde wetgeving op dit gebied. Het gaat vaak om slepende zaken met onderzoeken die tot in het buitenland lopen. Het Openbaar Ministerie dringt landelijk al langer aan op de instelling van gespecialiseerde kamers, omdat

verdachten in mensenhandelzaken volgens het OM als gevolg van ondeskundigheid van rechters hun verdiende straf ontlopen. Leeuwarder Courant, 21 augustus 2014 11

Dag tegen Mensenhandel, internationaal en Europees Op 30 juli werd voor het eerst door de VN de Internationale Dag tegen mensenhandel gehouden. De VN-organisatie Blue Heart Campaign had gevraagd foto’s te maken met je handen in de vorm van een hart. HAART, de Keniaanse organisatie tegen mensenhandel, met veel vrijwilligers in Nairobi, gaf hier enthousiast gehoor aan. De organisatie is opgericht door Zr. Mary die werkt in Nairobi. Op hun website en facebook-pagina kunt u meer lezen over de werkzaamheden. www.haartkenya.or

Op 18 oktober wordt in Europa de Dag tegen Mensenhandel gehouden. Massale toestroom Eritrese asielzoekers waarschijnlijk mensenhandel In april zijn opeens 1000 Eritrese asielzoekers naar Nederland gekomen. Dat zijn er 20 meer dan in heel 2013. Justitie voelt nattigheid en vermoedt grootschalige mensenhandel. Staatssecretaris Teeven (Veiligheid en Justitie) heeft de immigratiediensten gevraagd alert te zijn. Opvallend is dat de asielzoekers veelal dezelfde reisroute afleggen en evenveel geld bij zich hebben. Dit is volgens de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) een indicatie dat het gaat om georganiseerde inreis. Meer dan duizend Eritreërs meldden zich vorige maand bij de IND, terwijl een maand eerder nauwelijks asiel12

zoekers uit het Afrikaanse land naar Nederland kwamen. Vorig jaar vroegen over het hele jaar 980 Eritreërs asiel aan. Volgens een IND woordvoerder krijgt zo’n 80 procent van de asielzoekers uit Eritrea een verblijfsvergunning. Gedwongen terugkeer is volgens deze woordvoerder bijna niet mogelijk. President Isaias Afewerki voert namelijk al bijna 20 jaar een schrikbewind in Eritrea. Dissidenten worden gemarteld en zonder vorm van proces opgesloten. Teeven gaat de komende tijd kijken hoe, samen met zijn Europese collega’s, de piek verklaard kan worden en hoe hij eventuele mensen-

smokkelaars kan aanpakken. In andere Europese landen is juist een afname van asielzoekers uit Afrikaanse land waar te nemen. Tegelijkertijd is het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers de opvangcapaciteit aan het uitbreiden om Eritreërs onderdak te kunnen bieden. Het is niet de eerste keer dat er een onverwachte en onverklaarbare piek is in het aantal asielzoekers uit één land. In 2009 vroegen opeens veel Somaliers asiel aan in Nederland. Ook toen was er sprake van mensenhandel. Frank Dekker, AD, 5 mei 2014 Verhandelingen – september 2014

Slachtoffers van mensenhandel zijn survivors USA Trafficking In Persons (TIP) rapport 2014: Ieder jaar publiceert de Amerikaanse regering het TIP rapport. Dit rapport geeft dat een globale weergave van zowel de oorzaken als reikwijdte van mensenhandel. Ook de maatregelen van regeringen om mensenhandel aan te pakken worden gedocumenteerd. John F. Kerry, minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten, geeft aan dat slachtoffers van mensenhandel benaderd moeten worden als survivors (overlevers). Samenwerking Het TIP rapport geeft aan dat waardigheid, veiligheid en respect de drie belangrijkste elementen zijn voor goede hulpverlening. Slachtoffers moeten in een veilig onderkomen in staat worden gesteld hun waardigheid en zelfvertrouwen terug te vinden. Het TIP rapport geeft aan dat hulpverlening de meeste kans van slagen heeft wanneer er intensief wordt samengewerkt tussen verschillende instanties. De aanbevolen samenwerking tussen instanties moeten het slachtoffer al in een vroeg stadium van de hulpverlening de zelfstandigheid bieden, waarbij het slachtoffer zelf bepaalt welke richting de hulpverlening op gaat. Respect voor de eigen keuze is van doorslaggevend belang voor de waardigheid van het slachtoffer. Rechtssysteem Verder geeft het rapport aan dat slachtoffers voldoende de kans moeten krijgen om een beroep te doen op het rechtssysteem. Volgens het rapport is het niet ongebruikelijk dat slachtoffers zich bewust niet mengen in de vervolging van hun handelaar. Een rechtssysteem dat georiënteerd is op het slachtoffer is effectief gebleken bij het betrekken van zowel slachtoffers als andere getuigen binnen de vervolging van mensenhandelaren. Situatie en beoordeling van Nederland In het TIP rapport komt naar voren dat Nederland een TIER 1 beoordeling heeft gekregen. Dit houdt in dat Nederland volledig voldoet aan de minimumeisen van de zogenaamde ‘Trafficking Victims Protection Act’(TVPA). Nederland wordt beschreven als een bronland, bestemmingen doorvoerland voor slachtoffers van mensenhandel, voornamelijk binnen de gedwongen prostitutie en gedwongen arbeid. Volgens het rapport komen slachtoffers voornamelijk uit eigen land en uit landen als Roemenië, Hongarije, Bulgarije, Nigeria, Guinea, Sierra Leone, China en de Filippijnen. Nationaal Rapporteur geprezen In 2013 heeft het Nederlandse openbaar ministerie 236 verdachten vervolgd voor mensenhandel, waarvan er 178 zijn veroordeeld. Een toename vergeleken met de jaren

2011 en 2012, waarin respectievelijk 108 en 140 verdachten werden veroordeeld voor mensenhandel. Nederland wordt geprezen met de zelfstandige en onafhankelijke rol die de Nationaal Rapporteur Mensenhandel inneemt en de sterke wettelijke basis die daaraan ten grondslag ligt. Daarnaast heeft Nederland een gegronde multidisciplinaire aanpak ontwikkeld binnen de aanpak van mensenhandel. Hierbij zijn de samenwerkingsverbanden tussen nationale opsporingsdiensten en ngo’s verder ontwikkeld bij het proactief identificeren van slachtoffers van mensenhandel, aldus het TIP rapport. Aanbevelingen voor Nederland Het TIP rapport geeft aan dat Nederland ervoor moet zorgen dat daders de straffen krijgen die aansluiten bij de ernst van het misdrijf. Daarnaast heeft Nederland de verantwoordelijkheid om een juiste balans te vinden voor de rechtspositie van slachtoffers en hun behoefte om bij te dragen aan het opsporingsonderzoek. Hierbij moet de regering voor adequate bescherming zorgen voor slachtoffers die niet willen bijdragen aan de vervolging van hun handelaren. Verder geeft het rapport aan dat Nederland voldoende financiële steun moet bieden aan ngo’s die een rol spelen in de identificatie en zorg voor slachtoffers. Daarbij moet de overheid ervoor zorgen dat betreffende instellingen en instanties de juiste zorg en ondersteuning kunnen bieden aan slachtoffers. Onderrichten Daarnaast moet Nederland verder gaan met het onderrichten van betrokken instanties op de Nederlandse Antillen, om zo de identificatie van slachtoffers en vervolging van daders te versterken op de eilanden. Als laatste geeft het rapport aan dat Nederland nieuwe werkende methodes binnen identificatie en opsporing moet blijven delen met andere landen. 1 juli 2014, www.mensenhandelweb.nl (ingekort door de redactie) Het complete rapport vindt u: http://www.state.gov/j/tip/rls/tiprpt/

De SRTV heeft, naast de bestaande serie, een nieuwe serie kerstkaarten. Ook verkoopt de SRTV verschillende artikelen uit Indonesië en Ethiopië. Voor presentjes voor de Sinterklaas en de kerst kunt u ook bij de SRTV terecht. Verhandelingen – september 2014

Zie ook pagina 14

13

Nationaal verwijsmechanisme Een nationaal verwijzingssysteem is – kort gezegd – een wegwijzer of raamwerk waarin is aangegeven hoe de verschillende ketenpartners van zowel de zijde van de overheid, als van de zijde van maatschappelijke organisaties handelen om slachtoffers van mensenhandel te identificeren, te ondersteunen en indien nodig op te vangen. Dit gebeurt door hen door te verwijzen naar relevante diensten en organisaties. Het nationaal verwijzingsmechanisme is daarmee een instrument voor het meer centraliseren en stroomlijnen van procedures en regelingen én het in beeld krijgen van concrete verbeterpunten in de bescherming van slachtoffers. Ook kan de ‘wegwijzer’ helpen bij het optimaliseren van de samenwerking tussen de relevante professionals en organisaties. Doel is dat de slachtoffers dit gaan merken doordat hulp op maat geboden gaat worden. Het verwijzingsmechanisme is bedoeld voor alle slachtoffers van mensenhandel. De ministers en staatssecretarissen van de betrokken ministeries* hebben daarom – mede in het verlengde van de aanbeveling daartoe van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen – een interdepartementale projectgroep ingesteld om met voorstellen voor een nationaal verwijzingsmechanisme slachtoffers mensenhandel te komen. Het project nationaal verwijzingsmechanisme slachtoffers mensenhandel: Tot medio 2014 worden in het kader van het interdepartementale project voorstellen voor een verwijzingsmechanisme slachtoffers mensenhandel uitgewerkt. Op basis hiervan zal besloten worden of en welke vervolgacties nodig zijn. In de eerste fase moet inzicht worden verkregen in wie, wat en wanneer doet voor (mogelijke) slachtoffers van mensenhandel. De witte vlekken, knelpunten, dubbelingen en onevenwichtigheden komen nu in beeld. De bestaande regelingen vormen hierbij het uitgangspunt. Het slachtoffer staat hierbij steeds centraal.

Kerstactie 2014 Net als voorgaande jaren zijn er ook dit jaar weer de SRTV kerstkaarten. Naast de bestaande serie is er nu ook een nieuwe serie kerstkaarten. Behalve kerstkaarten verkopen wij ook verschillende artikelen uit Indonesië en Ethiopië. Daarnaast verkopen wij kaarsen en andere leuke presentjes voor Sinterklaas of kerst. In de afgelopen jaren zijn wij bij verschillende congregaties en communiteiten te gast geweest waar wij de 14

In de eerste fase wordt gewerkt aan: 1. Stroomschema / ‘foto’ van huidige situatie met bestaande regelingen etc. 2. Expertmeetings, 3. Werkbezoeken, 4. Bezien van de buitenlandse ervaringen met nationale verwijzingsmechanismen, 5. Profielschetsen slachtoffers mensenhandel. Dit alles wordt uitgevoerd in samenwerking met relevante uitvoeringsorganisaties, NGO’s en de Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen. http://mensenhandel.nl/artikel/detail/nationaal-verwijsmechanisme

Artikel bewerkt voor SRTV Ivonne van de Kar, stafmedewerker SRTV * Betrokken ministeries: Veiligheid en Justitie, Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

gelegenheid boden om kerst- en sinterklaasinkopen te doen. Ook dit jaar willen wij weer graag bij u langskomen. Voor de afbeeldingen en bestellijsten van de kerstkaarten en meer informatie over kerstactie 2014 kunt u contact opnemen met de SRTV: 073 6154444 of [email protected] Elma van den Nouland, stafmedewerker SRTV Verhandelingen – september 2014

Film over mensensmokkel 14 KILÓMETROS In de in Spanje geproduceerde film ‘14 Kilómetros’ van Gerardo Olivares worden we geconfronteerd met de ontberingen waaraan drie desperate Afrikanen bloot worden gesteld. Het schrijnende van hun situatie wordt draaglijk gemaakt dankzij de verbluffend mooie fotografie.

De drie hoofdrolspelers werden van de straten in Mali en Niger geplukt en veel scènes aan het begin van de film werden ter plekke geschoten. Dit komt de authenticiteit uiteraard ten goede, maar de acteerprestaties van het drietal helaas niet. Zij worden echter beter naarmate de film meer om hen begint te draaien.

Elk jaar weer wagen tienduizenden wanhopige Afrikanen de levensgevaarlijke oversteek naar Europa, in hun ogen het ‘beloofde land’. Slechts veertien kilometers scheiden het Marokkaanse Tanger en het Spaanse Tarifa van elkaar, maar de mensen die de sprong wagen hebben vaak al een ellenlange en uitputtende reis achter de rug. Als ze Marokko al halen, dan gingen daar vaak verschrikkelijke vernederingen aan vooraf. Vrouwen worden gedwongen om te werken in bordelen of worden door militairen of politieagenten misbruikt; mannen worden bestolen en mishandeld. De reis dwars door de woestijn naar Noord-Afrika is vaak een ware uitputtingsslag. De film toont op grootse wijze de reis van drie migranten die via de woestijn naar Spanje trekken. In Mali wil het mooie tienermeisje Violetta koste wat het kost ontsnappen aan een gearrangeerd huwelijk met een veel oudere man. In Niger kunnen twee broers met moeite de eindjes aan elkaar knopen. Buba, de jongste van de twee, is een getalenteerd voetballer die door zijn broer wordt overtuigd om in Europa op professioneel niveau te gaan voetballen. Een truck brengt hen voor een groot deel door de meedogenloze hete zandvlakten van de Ténéréwoestijn, maar als de weg zich splitst in een route naar Algerije en een naar Libië, is het drietal gedwongen om te voet de reis te vervolgen. Zoals vele honderden Afrikanen worden ze gedwongen om erg moeilijke menselijke keuzes te maken.

Wat direct opvalt aan ‘14 Kilómetros’ is de oogverblindend mooie fotografie van regisseur Olivares en Alberto Moro. Als speelfilm schiet dit drama her en der tekort, maar ‘14 Kilómetros’ biedt de kijker anderhalf uur lang zeker een fascinerende en bij vlagen erg spannende kijkervaring. Aangrijpend, wonderschoon en met een wrange nasmaak. Cinemagazine.nl: Patricia Smagge, 3 ½ ster (bewerkt en ingekort door de redactie)

Schrijfwedstrijd tegen mensenhandel Home of Change en Centrum Kinderhandel Mensenhandel (CKM) organiseren een schrijfwedstrijd met als thema ‘mensenhandel’. Zowel professionele schrijvers als hobbyschrijvers worden uitgenodigd

om hun korte verhaal in te sturen met dit thema. De beste verhalen worden gepubliceerd in de bundel ‘Geboeid’. Met deze schrijfwedstrijd willen beide organisaties aandacht vragen voor het

onderwerp mensenhandel. De spelregels voor de wedstrijd zijn te vinden op www.samentegenmensenhandel.nl/schrijfwedstrijd.html Deadline is 18 oktober 2014.

Afrikaanse vrouwelijke religieuzen buigen zich over geweld en mensenhandel Meer dan 150 hogere oversten van vrouwelijke religieuzen uit Oost- en Centraal-Afrika kwamen bijeen op 16 en 17 augustus in Lusaka (Zambia). Centraal thema is ‘Ga, wees niet bang en dien’ (Joh. 16,33). De Afrikaanse religieuzen buigen zich onder meer over de verzoenende rol van vrouwen bij conflicten in de regio, de bestrijding van de armoede en de mensenhandel. Zij krijVerhandelingen – september 2014

gen ook een workshop, om hun orden en congregaties op een correcte en transparante manier financieel te beheren. De bijeenkomst is een initiatief van de Unie van Vrouwelijke Hogere Oversten van Oost- en Centraal-Afrika, die in 1974 werd opgericht en driejaarlijks voor overleg samenkomt. Kerknet, 17 augustus 2014 15

Brief aan mijn moeder in Afrika Mijn moeder, (alle zwarte moeders wier kinderen vertrokken zijn) Jij hebt mij leren hopen zoals je zelf in moeilijke uren bleef hopen. We speelden als jonge kinderen rond de hut jongens speelden met een voetbal van lompen in ’t zand, wij meisjes keken toe in wolken van stof. Maar wij werden groot en gingen naar school. Jouw hut kon mij niet meer bekoren, ik wilde een mooi huis zoals de blanken in ons land. Toen was daar die blanke man, die beloofde mij een mooi huis, mijn droom, veel geld, een leuke baan als danseres, ik hou van dansen – moeder – jij weet ook hoe blij ik me voelde, dansend op onze dorpsfeesten. Ondanks jouw waarschuwing en jouw zorg ging ik weg, mijn hoofd vol van die mooie beloften. Vol hoop dat al mijn dromen waar zouden worden. Jij hebt ons geleerd te hopen – moeder – zoals je zelf in moeilijke uren bleef hopen. Maar in mij heeft het leven die hoop gedood, ik hoop niet meer omdat ik denk dat er geen hoop meer is. Ik schrijf je nu in tranen – zul je ooit mijn brief ontvangen – ik zit nu in een koud land zonder vrienden mijn droom ligt aan diggelen op de vloer en mijn tranen mengen zich in de scherven. Men heeft mij bedrogen – moeder – iets wat me nog nooit was overkomen. Ik schaam me om te vertellen wat me overkomt mijn lichaam als koopwaar, besmeurd en geschonden. Ik kan niet meer zingen, ik kan niet meer dansen, ik kan niet meer terug komen, omdat ik een schande ben voor jou – moeder – en voor de hele familie. En toch blijf ik hopen je eens terug te zien, Want jij blijft toch mijn moeder. Zr. Martia van der Burgt, oud-medewerkster SRTV, was vele jaren werkzaam in Afrika 16

Overal ter wereld komt mensenhandel voor. Overal in Europa en ook overal in Afrika. Op de kaart ziet u de landen waarover in dit nummer bericht wordt.

Colofon is een uitgave van de Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel (SRTV) als bijdrage in de strijd voor een rechtvaardige, democratische samenleving. ING bank

IBAN: NL30INGB0000420557 t.n.v. SRTV, Den Bosch KvK 34156001 Redactie: Redactieadres: Ivonne van de Kar SRTV Gijs Lieffering Sint Janssingel 92 Lucy Tillemans 5211 DA Den Bosch Wil van der Leeuw telefoon: 073 - 615 44 44 Kitty Simons e-mail: [email protected] Juul van den Berg internet: www.srtv.info Verhandelingen – september 2014