TS
VISIE COVERVERHAAL
Mediargus met docroom pdf
De fiscus krijgt drie keer meer particuliere aangiftes over belastingfraude dan vijf jaar geleden. De verklikkers voelen zich moreel gesteund door de jacht op fiscaal gesjoemel die de regering heeft ingezet. Wie zijn die aangevers? Hoe behandelt de overheid hun aanklachten? En wat kunt u doen als u wordt verlinkt?
B
HANS BROCKMANS
elgië wordt een land van fiscale verklikkers. In de eerste vijf maanden van 2013 kwam een recordaantal van 945 particuliere meldingen binnen bij de fiscus. De tijd dat in België lacherig werd gedaan over fiscale fraude — onze ‘nationale sport’ — is definitief voorbij, zegt Stijn De Meulenaer, fiscaal advocaat van Everest Law. “De strijd tegen fiscale fraude wordt nu algemeen gedragen. De klikkers hebben maatschappelijk de wind in de zeilen.” Ook fiscaal advocaat Roland Forestini meent dat het aantal verklikkers stijgt, “omdat ze denken dat hun aanklachten in het huidige klimaat van de verhoogde strijd tegen belastingontduiking ook echt in behandeling worden genomen”. Sinds haar aantreden eind 2011 heeft de regering-Di Rupo de jacht geopend op frauduleuze, maar ook op creatieve fiscale constructies. Managementvennootschappen en gesplitste aankopen, die vroeger een normale praktijk waren, werden bijvoorbeeld hard aangepakt. Stijn De Meulenaer: “Door die repressieve aanpak zien sommigen hun kans schoon om een tegenstrever in moeilijkheden te brengen. De klagers beseffen goed dat ze bij de alerte administratie geen bot zullen vangen.” De advocaat spreekt van een “John Crombez-effect”, dat nog wordt versterkt door de lancering van een klikwebsite voor sociale fraude (zie kader Klikken wordt clicken).
Aantal meldingen onbekend Volgens de federale overheidsdienst Financiën kwamen in heel 2008 bij de fiscus 460 meldingen binnen (zie grafiek De fiscale klachten nemen een vlucht). Als de stijgende trend in 2013 doorzet, is het aantal klachten in vijf jaar verdrievoudigd. Maar in die cijfers ontbreken de niet-geregistreerde aangiftes. “Er bestaat geen centraal meldpunt voor aantijgingen”, zegt Florence Angelici, de woordvoerster van de federale overheids-
“Een beleid dat wordt gestuurd door klachten, zet een repressiefiscaliteit in gang” JAN TUERLINCKX, ADVOCAAT
dienst Financiën. Een verklikking kan terechtkomen bij de 27.000 ambtenaren van Financiën, zonder dat ze dat noodzakelijk melden aan Tax Audit & Compliance Management, de dienst die met de selectie van de controles is belast. Ook mondelinge verklikking komt voor, bijvoorbeeld via de telefoon of bij informele ontmoetingen, zoals zelfs huwelijken en communies. “Het gebeurt ook dat ambtenaren anonieme brieven naar zichzelf sturen, om een ≤ WWW.TRENDS.BE | 20 JUNI 2013 23
Mediargus met docroom pdf
VISIE COVERVERHAAL “Als de fiscale ambtenaren worden overstelpt met prullaria, die ze verplicht moeten onderzoeken, hebben ze minder tijd om complexe, grote dossiers te behandelen”
STIJN DE MEULENAER “Klikgedrag kan als een boemerang in het gezicht van de klager terugkeren.”
≤ controle te verantwoorden”, fluistert een
bevoorrechte waarnemer. De informatie die binnenkomt, wordt omzichtig behandeld. Een arrest van het hof van beroep van Bergen uit 2009 stelt dat “een belasting nooit uitsluitend kan berusten op inlichtingen of documenten die werden meegedeeld bij een aanklacht, waarmee de auteur, ook al is zijn identiteit bekend, geen enkel ander doel heeft dan de belangen van de aangeklaagde persoon te schaden”.
W. RAWOENS
JAN TUERLINCKX, ADVOCAAT
“We behandelen alle aanklachten die bij ons aankomen”, zegt Florence Angelici. “Elke klacht leidt tot een dossier. De controleur moet nagaan of een aanklacht voldoende elementen bevat om een controle in gang te zetten. Andere bewijzen moeten de verkregen informatie staven. Pas dan kunnen er eventueel sancties volgen.” Stijn De Meulenaer: “De ervaring leert dat onderzoeksambtenaren een kanten-klaar dossier meestal niet links laten
liggen. Zo’n gesneden broden komen steeds meer binnen. Een anonieme specialist geeft dan gedetailleerd aan waar een onderneming fiscaal in de fout gaat.” Ook volgens fiscalist Roland Forestini zijn de dossiers van verklikkers meestal goed gedocumenteerd. “Dankzij hen komt de administratie soms in het bezit van documenten die ze op eigen houtje nooit had kunnen bemachtigen, zoals een kopie van de zwarte boekhouding of uittreksels van Luxemburgse bankrekeningen.” Te veel informatie maakt Raf Verstraeten, advocaat van Eubelius, achterdochtig: “Ik betwist niet dat de fiscus of het gerecht informatie uit zo’n klacht mag gebruiken. Maar het is wel noodzakelijk dat de onderzoeksinstantie de geloofwaardigheid en de wettelijkheid van die anonieme klacht tegen het licht houdt, voordat ze een onderzoek naar fiscale fraude opstart. Als de klacht veel details bevat, heeft iemand mogelijk zijn beroepsgeheim geschonden. Het is bijvoorbeeld niet ondenkbaar dat een fiscale ambtenaar gegevens uit een dossier doorspeelt aan het parket, omdat de gewestelijk directeur — de enige die een dossier mag doorgeven aan het parket — heeft besloten dat niet te doen. Als zoiets gebeurt, is de basis van het dossier onwettelijk.”
Burgerzin, afgunst en revanche Wat is het motief van die klikspanen eigenlijk? Volgens Bruno Peeters, hoogleraar fiscaal recht aan de Universiteit Antwerpen en advocaat bij Tiberghien, kan de doelstelling perfect legitiem zijn. “Als je iemand ziet stelen, is het niet
24 20 JUNI 2013 | WWW.TRENDS.BE
Mediargus met docroom pdf
oneerbaar dat aan te geven aan het winkelpersoneel. Manifeste fiscale fraude melden kan dus een vorm van burgerzin zijn. Maar als revanche of na-ijver een rol spelen, is dat een vorm van eigenrichting.” “De meeste klachten gaan over particulieren, zoals een voormalige huwelijkspartner, een gewezen werknemer of een buur waarmee de klager in ruzie ligt”, somt Angelici op. “Maar ook zelfstandigen en kmo’s doen het, bijvoorbeeld omdat ze jaloers op een concurrent zijn.” “Klikken — of daarmee dreigen — kan een onderdeel van een financiële strategie zijn”, zegt De Meulenaer. “De afwikkeling van een echtscheiding is het beste voorbeeld. Zolang er peis en vree heerst in het gezin, plukt de ene partner de vruchten van de fiscale wanpraktijken van de andere. Na de scheiding wil die partij voor de alimentatie ook een deel van die illegale inkomsten blijven krijgen. Officieel bestaan die inkomsten niet, dus gebeurt het meer dan eens dat er wordt gedreigd met de aangifte ervan aan de fiscus. Dat gebeurt ook in onderhandelingen over opzeggingsvergoedingen of na een ontslag om een dringende reden. Als het gesprek slecht afloopt, kan een anonieme klacht volgen” (zie kader ‘Een straatje zonder eind’). Advocaat Jan Tuerlinckx erkent dat
EEN DRUPPEL IN DE ZEE Het aantal meldingen bij de fiscus stijgt, maar toch wijst de federale overheidsdienst Financiën erop dat “de aanklachten een marginaal gegeven blijven ten opzichte van de fiscale controles”. In 2012 werd de aangifte van de personenbelasting van meer dan 3 miljoen mensen gecontroleerd in: 2,5 miljoen loontrekkenden, 227.000 bedrijfsleiders en 430.000 zelfstandigen. Dat jaar werd ook de aangifte van de vennootschapsbelasting van 388.000 ondernemingen onderworpen aan een controle.
945
MELDINGEN over fiscale fraude kwamen in de eerste vijf maanden van 2013 binnen bij de fiscus, tegenover 460 in heel 2008.
er nog een zekere logica zit in een anonieme klacht uit eigenbelang. Maar hij denkt dat de stijgende fiscale druk belastingplichtigen er steeds meer toe aanzet
een klacht in te dienen onder het motto: iedereen moet lijden. Dat is een kwalijke evolutie, vindt Tuerlinckx. “Een beleid dat wordt gestuurd door klachten, zet een repressiefiscaliteit in gang. De fiscale administratie schiet dan op alles wat beweegt. Ze treft de belastingplichtige die pech heeft dat hij op een private fiscale politieagent is gebotst. Maar de grote fraudeurs blijven vaak buiten schot, want die weten zich goed te verstoppen.”
Overstelpt met prullaria “De klachten gaan meestal over zwartwerk, niet-aangegeven inkomsten, ontweken btw of domiciliefraude”, bevestigt Angelici. “De meeste aanklachten gaan over lichtere gevallen van zwartwerk”, weet ook Thierry Afschrift, advocaat en hoogleraar fiscaal recht aan de Université Libre de Bruxelles (ULB). Volgens Jan Tuerlinckx is dat nefast voor de werking van de fiscus. “Als de fiscale ambtenaren worden overstelpt met prullaria, die ze verplicht moeten onderzoeken, hebben ze minder tijd om complexe, grote dossiers te behandelen. De afzonderlijke behandeling van individuele klachten druist bovendien in tegen het fiscale beleid, dat preventief bepaalde sectoren of zware fraudesystemen via datamining tegen het licht houdt. Natuurlijk, klachten kun je niet vermijden. Maar als de overheid de indruk geeft ≤
Mediargus met docroom pdf
VISIE COVERVERHAAL DE FISCALE KLACHTEN NEMEN EEN VLUCHT
Bron: SPF Finances
Aantal fiscale klachten van 2008 tot begin 2013 1.500
1.221 1.200
“Anonieme klagers genieten een vorm van immuniteit om bedrijven te treiteren” HERMAN VAN HOOGENBEMT, ADVOCAAT
Voorlopig totaal :
945 900
724 600
460
540
510
5% + 16
300
0 2008
2009
2010
2011
2012
255
mei...
211
april
182
maart
138
februari
159
januari
2013
Sommige ondernemers die tijdens onderhandelingen over de opzeggingsvergoeding van een ontslagen werknemer worden bedreigd met een klacht bij de fiscus, worden zenuwachtig en geven toe. Maar andere weigeren daarop in te gaan. “Een klacht wegens laster, eerroof of afpersing is een optie als je wordt afgedreigd”, zegt Raf Verstraeten, advocaat van Eubelius. Hij trad op in de KB Lux-zaak, wellicht de grootste fiscale afpersingszaak die ons land heeft gekend. In beroep kreeg KB Lux over de gehele lijn gelijk. “Wie betaalt, loopt het risico dat een personeelslid bij het volgende ontslag
met hetzelfde dreigement aankomt”, zegt Herman van Hoogenbemt, een expert in arbeidsrecht. “Dat is een straatje zonder eind. Werkgevers die het niet nauw nemen met de regels, kunnen in een kwetsbare positie tegenover hun personeel komen.” Wie een oprit heeft laten aanleggen op kosten van zijn vennootschap, komt er met wat geluk met een fiscale boete van af. Maar als een gewezen echtgenote of werknemer kan bewijzen dat er maandelijks zwarte geldstromen werden ingezet om werknemers en opdrachtgevers te plezieren, loopt de fraudeur een reëel risico dat de fiscus het parket inlicht.
≤ verklikking aan te moedigen — denk aan
de klikwebsite — dan is ze verkeerd bezig.” De klachten zijn vaak gebaseerd op dubieuze fiscale interpretaties, maar zelfs
Dan hangt het ervan af welk gerechtelijk apparaat de fraude moet behandelen. “Meestal hebben de grotere parketten ofwel geen tijd of geen middelen om een onderzoek te voeren, ofwel staan ze veel meer open voor een minnelijke regeling”, zegt Stijn De Meulenaer, fiscalist bij Everest Law. “Maar de kleinere parketten brengen bijna alle fiscale fraudedossiers correctioneel voor. Afhankelijk van de situatie kan een fiscale regularisatie (de vrijwillige aangifte van de fraude aan de administratie, gevolgd door een fiscale sanctie, nvdr.) een oplossing bieden voor wie blijvend gemoedsrust wil.”
dan kunnen ze verstrekkende gevolgen hebben. Stijn De Meulenaer: “Zelfs als men stevig in zijn schoenen staat, is de verklikking een bron van moeilijkheden.” Hij herinnert zich ellenlange hand-
BEL
‘EEN STRAATJE ZONDER EIND’
STAATSSECRETARIS JOHN CROMBEZ Klagers beseffen goed dat ze in het huidige klimaat van de fiscale repressie geen bot vangen bij de alerte belastingadministratie.
geschreven brieven van een ex-echtgenote, die de dure wagen en villa van haar voormalige partner aanklaagde, omdat die met middelen van zijn vennootschap waren aangekocht. Achteraf bleek alles perfect in orde te zijn. Maar als een belastingplichtige zo in het vizier komt, vindt de fiscus dat vaak een gelegenheid om hem grondig door te lichten. “Na een klacht wordt de aangeklaagde partij hoe dan ook in de verdediging gedrongen”, zegt De Meulenaer. “Zo’n fiscale controle is nooit aangenaam, dus haalt de klikker al een deel van zijn gram.”
Poets wederom poets De grieven in de aanklachten zijn vaak precies, maar het gebeurt dat de belastinginspecteurs vaststellen dat er geen reden voor een vervolging is. “Het ≤
26 20 JUNI 2013 | WWW.TRENDS.BE
Mediargus met docroom pdf
VISIE COVERVERHAAL KLIKKEN WORDT CLICKEN De Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD), zowat de BBI van de socialeinspectiediensten, opent dit jaar een website waar klikkers sociale fraude kunnen melden. Staatssecretaris voor Fraudebestrijding John Crombez (sp.a) steunt de oprichting van dat centrale meldpunt voor sociale fraude, hoewel er controverse bestaat of klikken al dan niet anoniem kan. Er is geen kliklijn nodig om klachten uit te lokken. Vorig jaar kwamen maar liefst 9000 — ook anonieme — klachten binnen bij de sociale-inspectiediensten. Herman van Hoogenbemt, een vennoot van het advocatenkantoor Tilleman van Hoogenbemt, dat is gespecialiseerd in sociale juridische dossiers: “Een
anonieme klacht geeft bijna altijd aanleiding tot een controle. Bovendien weet de inspecteur bij een terechte klacht exact waar hij moet zoeken, dus boekt hij meestal succes. De gevolgen zijn niet mis. Inbreuken op het arbeidsrecht en de sociale zekerheid kunnen correctioneel worden bestraft, en waar dat niet lukt, loert de administratieve geldboete. Sociaal heeft België hier en daar al trekjes van een politiestaat, ook al doordat de bevoegdheden van de inspectiediensten de afgelopen jaren drastisch werden uitgebreid.” De advocaat getuigt dat ook cliënten die in orde waren, in problemen kwamen door anonieme klachten. “Na een klacht nam een onderzoeksrechter alle computers en de hele boekhouding van een
onderneming in beslag, omdat hij de bedrijfsleiding ervan verdacht lonen in het zwart te betalen. De administratie van die cliënt was een maand technisch werkloos. Achteraf bleek er niets aan de hand te zijn. ‘Onze verontschuldigingen,’ klonk het bij de onderzoekers, ‘we houden jullie verder in het oog’. Veel verhaal heb je niet tegen een onbekende klager. De wet verbiedt de sociale inspectie ook maar iets over de identiteit van de klagers bekend te maken, als de klacht al niet anoniem is. Anonieme klagers genieten een vorm van immuniteit om bedrijven te treiteren.” Al bij al is zo’n kliklijn “een ouderwets instrument”, signaleert Van Hoogenbemt. Sinds juni 2011 beschikt de
SIOD over een computerprogramma dat de inspectie efficiënter maakt. “Tot op heden waren anonieme klachten voor de inspectie dikwijls een aanleiding om een bezoek aan een onderneming te brengen”, aldus Van Hoogenbemt. “Maar nu functioneert de computer als alarmcentrale en doet de administratie aan datamining door de databanken van de btw, de fiscus, de RSZ, de RVA en de inspectiediensten aan elkaar te koppelen. Als een aannemer plots veel toegevoegde waarde realiseert zonder dat hij extra personeel aanwerft, kan dat op zwart werk wijzen en komt de inspectie langs. Dat is objectiever en efficiënter. Het ziet ernaar uit dat dit systeem nog wordt uitgebouwd.”
W. RAWOENS
STIJN DE MEULENAER Ambtenaren laten een kant-enklaar dossier meestal niet liggen.”
≤ gebeurt niet zelden dat ze vervolgens het dossier van de aanklager onder handen nemen”, merkt een gewezen BBI’er fijntjes op. De verklikte partij kan weerwraak nemen, als hij vermoedt wie de overdrager is. De Meulenaer: “Klikge-
drag kan als een boemerang in het gezicht van de klager terugkeren. Als een kleine aannemer zijn onmiddellijke concurrent beschuldigt van zwartwerk, riskeert hij dat de aangeklaagde hetzelfde doet. Enkel witte raven kunnen zich klikge-
drag veroorloven.” Hoe kan de aangeklaagde zich beschermen tegen verklikkers? Thierry Afschrift wijst erop dat de administratie verplicht is het volledige dossier voor te leggen als de belastingplichtige daarom vraagt, of als de aanklacht wordt betwist. “Soms denkt de fiscus, die nog uitgaat van oude, onwettige instructies, dat hij de aantijgingen die aan de basis liggen van een onderzoek mag geheimhouden. Als dat voorwendsel wordt ontdekt, dreigt de taxatie geannuleerd te worden.” Wie niet ten prooi wil vallen aan een anonieme briefschrijver, houdt het beste zijn gedrag in de hand. Uiterlijke tekenen van rijkdom zijn vaak een bron van afgunst. En wie er de kantjes afloopt, doet dat ook best discreet. De Meulenaer: “Een frauduleuze praktijk is zo sterk als de zwakste schakel. Hoe meer personen ervan op de hoogte zijn, hoe groter het risico dat er wordt geklikt.” z WWW.TRENDS.BE | 20 JUNI 2013 29
Mediargus met docroom pdf
