Mediair Jaargang 20 No. 2 Augustus 2015

Mediair Jaargang 20 No. 2 Augustus 2015

Transparantie

Inzicht in kwaliteit

In deze Mediair • Record voor MCH-Bronovo • Roep om transparantie • Meer consumenten-eHealth Revolutie met content

UMCU stelt EPD open

‘Benchmarken leeft meer’

> pagina 10

> pagina 18

> pagina 20

Column

Inhoud

Kort nieuws

4 Minister vraagt om transparantie

MAASTRO live met HiX

Voldoe eenvoudig aan de wensen en eisen.

6 Zó maakt u zorg transparant HiX biedt inzicht in zorginformatie.

8 MCH-Bronovo in record naar HiX

Maak vaart met transparantie!

MAASTRO clinic heeft in juli HiX in gebruik genomen. HiX ondersteunt de zorgprofessionals in MAASTRO binnen het gerenommeerde Limburgse bestralingsinstituut op alle vlakken. Van de intakegesprekken, dossiervoering en het maken van bestralingsplannen tot de planning, zorgpaden, facturatie, medicatie en het

In 3,5 maand naar nieuw EPD.

wetenschappelijk onderzoek.

10 Revolutie met ZIS/EPD-beheer

Chronisch zieken meten zelf

Het geheim: standaard content.

14 Sint Franciscus Vlietland Groep Fusieziekenhuis kiest voor ChipSoft.

15 Reinier Haga Groep stapt over op HiX Ziekenhuis verhoogt patiëntveiligheid.

16 Klaar voor consumenten-eHealth? Bereid u voor met HiX.

18 Blij met openstellen EPD

Van alle chronisch zieken in Nederland doet 40 procent zelfmetingen. Dit blijkt uit de eHealth-monitor 2015 van Nictiz. Ander weetje: chronisch zieken blijken niet goed op de hoogte van online inzagemogelijkheden in hun medische gegevens.

Met welke trends worden ziekenhuizen tot 2020 geconfronteerd en hoe spelen ze daarop in? De NVZ (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen) zet dit uiteen in een nieuwe visie onder de noemer ‘Zorg voor 2020’.

> Kijk op www.chipsoft.nl voor meer nieuws.

als het gaat om onze gezondheid, het meest waardevolle wat we hebben”. Wij realiseren ons dat we als EPD-leverancier een belangrijke bijdrage

Research & Development) beurtelings hun visie op de Zorg-ICT en de rol van ChipSoft.

Softwaretechnisch is het al mogelijk om de benodigde kwaliteitsgegevens en kosten snel en efficiënt te verzamelen, aan te leveren en openbaar te maken. Daar komt bij dat veel zorgverleners die ik spreek best willen meewerken aan het publiekelijk inzichtelijk maken van zorginformatie. Zij krijgen hier ook steeds meer kritische vragen over tijdens hun spreekuur. Wij, maar ook u als zorgprofessional, hoeven niet te wachten tot Den Haag de optimale voorwaarden heeft geschapen. Op kleine schaal kan iedereen binnen de zorgsector zelf de transparantiehandschoen oppakken, bijvoorbeeld

zorgprestaties snel en overzichtelijk in kaart brengen. Als iedereen op deze manier doet wat binnen zijn macht ligt, is transparantie in de zorg in rap tempo een vanzelfsprekendheid. Daarom roep ik iedereen op om de schouders eronder te zetten en met transparantie aan de slag gaan. We moeten het gewoon doén. Dat deze pioniersmentaliteit ook in de zorg loont, bewijst het UMC Utrecht. Dit ziekenhuis durfde zijn nek uit te steken 16 jaar. De reacties zijn ontzettend positief. Op pagina 18 leest u meer over de ontwikkelingen in het UMCU. Ik weet zeker dat hetzelfde zal blijken bij zorgaanbieders die een voortrekkende rol vervullen op het gebied van transparantie: ze gaan ervan profiteren. Daarom eindig ik waarmee deze column begon: maak vaart met transparantie!

22 Patiënten in stijl naar de PROMs

Hans Mulder

24 Zelfservicekiosk maakt het verschil

Colofon

Winst voor patiënt en zorginstelling.

ChipSoft BV

Eén systeem voor praktijken en ziekenhuis.

van producten en diensten is overal met één muisklik beschikbaar, behalve

en Robert Hardholt (directeur

door als eerste in Nederland het EPD volledig en zonder tijdsvertraging open te stellen voor alle patiënten boven de

SBG-voorzitter Maarten Erenstein kijkt vooruit.

26 Ketendossier verbetert verloskunde

ze zo naar zorgtransparantie streeft: “informatie over de prijs en kwaliteit

Implementatie & Support)

Wij zijn alvast begonnen met het minimaliseren van de registratielast binnen ons EPD en hebben tools ontwikkeld die

NVZ vernieuwt visie

20 ‘Benchmarken leeft steeds meer’

Hoe word je het meest gastvrije ziekenhuis?

het Jaar van de Transparantie. Schippers omschrijft heel duidelijk waarom

Gerrit Mulder (directeur

door actief mee te doen aan benchmarks en kwaliteitsregistraties.

Bron: www.nictiz.nl

Bron: www.nvz-ziekenhuizen.nl

25 WFG blinkt uit in gastvrijheid

ongetwijfeld ook ontvangen. Tot maart 2016 zit de zorg nog in

(algemeen directeur),

kunnen leveren aan transparante zorg.

Primeur voor UMC Utrecht.

Overal en altijd toegang tot vragenlijsten.

U heeft die oproep van minister Schippers van Volksgezondheid

In Mediair geven Hans Mulder

Algemeen directeur Tel: +31 (0)20 4939 000 Fax: +31 (0)20 633 1975

TT Melissaweg 23-25

Postbus 37039

1033 SP Amsterdam

1030 AA Amsterdam

Nederland

Nederland

Mediair is een uitgave van ChipSoft BV Oplage: 6000 Voor een gratis abonnement kunt u een mail sturen naar: [email protected]

2

Mediair Augustus 2015

3


Minister vraagt om transparantie

Geen hype Het principe van ‘eenmalige registratie, meervoudig

Minister Edith Schippers van Volksgezondheid

kunnen inzien welke zorginstelling voor hun situatie de

gebruik’ en het geavanceerde patiëntenportaal zijn lang

hekelt het gebrekkige inzicht in zorgkwaliteit en

beste behandeling biedt, inclusief het kostenplaatje.

niet de enige manieren waarop HiX zorgaanbieders

roept zorgaanbieders op om transparant te zijn.

Een glashelder zorginzicht stelt daarnaast verzekeraars in

ondersteunt bij transparant werken. HiX biedt

Ze noemt transparantie de sleutel tot het verder

staat om zorg tegen de beste prijs-kwaliteitverhouding

zorgbestuurders, managers, zorgverleners, verzekeraars

verbeteren en betaalbaar houden van de zorg. Voor

in te kopen. Tegelijkertijd helpt het zorgaanbieders

en patiënten op laagdrempelige wijze inzicht in de meest

zorginstellingen wordt het bieden van inzicht bovendien

om onderling resultaten te spiegelen en prestaties te

uiteenlopende zorgresultaten en informatie. En dat

een belangrijke troef in de strijd om de steeds kritischer

verbeteren. Een slim ZIS/EPD kan hierbij een belangrijke

optimale inzicht is precies wat minister Schippers voor

wordende patiënt. ChipSoft maakt het eenvoudig om aan

rol vervullen.

ogen heeft.

Registratie-angst onnodig

Zorgaanbieders die denken dat de roep om transparantie

‘Het Jaar van de Transparantie’ was de titel van de

Zorgprofessionals onderschrijven de doelstellingen

vanzelf weer overwaait, hebben het mis. Daarvoor

uitgebreide Kamerbrief die minister Schippers onlangs

van het kabinet, maar vrezen dat het creëren van meer

waarschuwde Schippers onlangs in een interview met

verstuurde. Hierin omschrijft Schippers het doel van

transparantie leidt tot een hogere registratielast.

Zorgvisie. Transparant werken is volgens haar niet meer

dit transparantiejaar voor de zorg, dat loopt tot maart

Om gegevens begrijpelijk en goed vindbaar te maken,

vrijblijvend. En dat blijft zo. Als het écht nodig is, worden

2016. Het streven is dat patiënten snel en eenvoudig

moeten ze immers eerst worden vastgelegd. Minister

bovendien sancties opgelegd aan zorgaanbieders.

Schippers neemt deze bezorgdheid serieus en verwacht

Zorgaanbieders die kiezen voor HiX hoeven daar niet

de administratielast te minimaliseren door zorgbreed in

voor te vrezen: zij hoeven nauwelijks moeite te doen om

te zetten op ‘eenduidige en eenmalige registratie van

de transparantievraag van het kabinet te beantwoorden.

de transparantiewensen en -eisen te voldoen.

patiëntgegevens en meervoudig gebruik’. Het ZIS/EPD

Golfen met een blinddoek om? De Amerikaanse kwaliteitsgoeroe Donald Berwick geldt als gezaghebbende visionair op het gebied van transparantie in de zorg. Hij is een inspiratiebron voor veel Nederlandse beleidsbepalers en zorgbestuurders. Hieronder leest u waarom. “Verbeteren zonder transparantie is moeilijk. Als u geblinddoekt golft, wordt u niet beter. U weet niet waar u de bal heen hebt geslagen. Ook in de zorg moet alles gezien worden om te kunnen verbeteren. Op korte termijn lijkt transparantie misschien een straf als u iets minder presteert. Misschien ontdekt u dat u niet de beste bent, terwijl u dat voor uw gevoel wel bent. Maar u ziet ook: hé…hij doet het beter dan ik. Hoe kan dat? En waarom dan? Hoe kan ik daar van leren? Door daar aan te werken, profiteert u vervolgens juist van de openheid.

van ChipSoft (HiX) is volledig ingericht op deze werkwijze. Met HiX registreren zorgverleners informatie aan de

Geen enkel ziekenhuis dat informatie

bron, waarna elke geautoriseerde zorgprofessional de benodigde informatie eenvoudig uit het systeem haalt.

openbaar heeft gemaakt, wil nog terug

Geen enkele zorgverlener hoeft met HiX gegevens vast

ze bang voor waren - dat ze bekritiseerd

naar de oude situatie. Alle dingen waar

te leggen die eerder al door een collega zijn vastgelegd.

Kwaliteitsinstituut

Zij hergebruiken die informatie automatisch en dat

Minister Schippers van Volksgezondheid

verkeerd zouden interpreteren - zijn niet

voorkomt dubbelregistraties en fouten. Het vastleggen

richtte het Kwaliteitsinstituut op om als

gebeurd. De transparantie leverde hen juist

van gegevens vereist in HiX bovendien minimale

transparantie-aanjager te fungeren. Het

nieuwe verbeterkansen op.

inspanning omdat registratiehandelingen naadloos zijn

instituut - bestaande uit vertegenwoordigers

geïntegreerd in de workflow van zorgverleners. Patiënten

van patiënten, artsen en verzekeraars

Transparantie is ook een plicht aan

leveren ook een belangrijke registratiebijdrage. Via

- verzamelt zorggegevens en maakt ze

de mensen die voor de zorg betalen.

het patiëntenportaal binnen HiX voeren zij vanuit huis

openbaar. Het bewaakt de voortgang,

Zorgconsumenten hebben het recht om

of onderweg waardevolle gegevens in, die vanzelf ter

spreekt partijen aan die zich niet aan

over alle informatie te beschikken en precies

beschikking komen voor hun behandelaars. Denk hierbij

afspraken houden en adviseert over de

te weten waarvoor ze betalen. Ook daarom

aan PROMs-vragenlijsten (Patient Reported Outcome

aanwending van het miljoenenbudget dat

zal de transparante zorgwereld alleen maar

Measures), die door de overheid zijn bestempeld als

Schippers ter beschikking stelde. De NZa

goed blijken te zijn. Het maakt niet uit hoe

hét instrument om vanuit patiëntperspectief concrete

(Nederlandse Zorgautoriteit) ziet toe op de

we er komen, áls we er maar komen.”

zorguitkomsten te meten.

aanlevering van zorggegevens en heeft de mogelijkheid boetes op te leggen.

zouden worden of dat mensen de informatie

Donald Berwick, transparantie-extremist.

Edith Schippers zet in op minimale administratielast voor zorgverleners.

XX 4


XX 5


Zó maakt u zorg transparant

waarmee gemakkelijk is vast te stellen wat er in een

uw instelling functioneert ten opzichte van voorgaande

bepaalde periode is uitgegeven aan dure medicatie en of

periodes en het landelijk gemiddelde en achterhaalt u eenvoudig waar ruimte voor verbetering ligt.

HiX geeft zorgbestuurders, managers, zorgverleners

De complexe structuur van de regelgeving omtrent deze

deze uitgiftes voldoen aan de beleidsregels. Een voorbeeld

én patiënten op allerlei niveaus inzicht in

dure medicatie zorgt vaak voor ingewikkelde constructies,

van deze rapportage is te zien in onderstaande afbeelding.

Inzicht in prestatie-indicatoren

de meest uiteenlopende zorginformatie. Of het nu

waardoor het voor veel ziekenhuizen lastig is om inzicht

gaat om prestatie-indicatoren, kostenspecificaties,

te krijgen in wat er daadwerkelijk gefactureerd is en wat

Sterftecijfer op voorhand ‘bekend’

veiligheidsmanagement of andere aspecten: HiX brengt

gefactureerd had moeten worden.

Met HiX heeft u vroegtijdig inzicht in het te verwachten

u geleverde zorg. Daarnaast bent u sinds een aantal

sterftecijfer voor uw instelling. Waar u zonder onze

jaren ook verplicht hier verantwoording over af te

snel en eenvoudig alle verbeterpunten in beeld. Letterlijk.

Als ziekenhuis wilt u inzicht in de kwaliteit van de door

In dit artikel leggen we de focus op dure geneesmiddelen,

Met verschillende Business Intelligence-producten die

software lang moet wachten op dit officiële cijfer, heeft u

leggen aan bijvoorbeeld de IGZ. Tot op heden was

sterftecijfers en prestatie-indicatoren. Oók ziet u hoe HiX in

ChipSoft levert, is het mogelijk om gemakkelijk inzicht

mét HiX een tool die het sterftecijfer nauwkeurig voorspelt.

het verzamelen van deze gegevens een groot karwei.

een vroeg stadium inzicht geeft in uw financiële positie.

te krijgen in wat er verwacht wordt aan declaraties en

Dit doen we met de zogeheten HSMR-viewer. Deze

Prestatie-indicatoren worden immers in alle hoeken van

wat er daadwerkelijk is gedeclareerd. ChipSoft biedt

berekent voor de geregistreerde opnames het verwachte

de organisatie geregistreerd en het boven water krijgen

hiervoor onder meer een kubus-solution aan, die de

sterftecijfer op basis van het meest recente CBS-model. Dit

van deze gegevens kost een hoop tijd.

Ziekenhuizen moeten steeds meer transparantie bieden

data rechtstreeks ophaalt uit HiX en via datawarehouse

vroegtijdige inzicht geeft u de mogelijkheid de kwaliteit

in de juistheid en volledigheid van de declaratie van dure

per specialisme/geneesmiddel/afdeling de verwachte en

van uw zorg én registratie direct te verbeteren.

geneesmiddelen. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)

daadwerkelijke te declareren aantallen toont.

Controle declaratie dure geneesmiddelen

Met HiX kunt u de prestatie-indicatoren op effectieve wijze boven water krijgen. Hiervoor hebben wij

Vanuit de HSMR-viewer kan direct worden ingezoomd

voor vele aanleveringen een rapportage gecreëerd.

Daarnaast biedt ChipSoft verschillende rapportages aan

op gegevens uit een diagnosegroep of specialisme. Met

Zo hebben wij rapportages voor bijvoorbeeld

die direct te openen zijn in HiX, rondom het voorschrijven

de Business Intelligence-tool van ChipSoft zoomt u in

Zichtbare Zorg Ziekenhuizen als wel voor de basisset

In veel gevallen is de onjuiste of onvolledige declaratie

en uitgeven van dure medicatie. Bijvoorbeeld de

op diagnose- en specialistniveau. Ook vergelijkt u de

kwaliteitsindicatoren voor IGZ. De rapportages zijn

van dure geneesmiddelen echter geen opzet.

rapportage “Dure geneesmiddelen binnen/buiten beleid”,

cijfers eenvoudig met vorige periodes. Zo ziet u snel hoe

dusdanig opgezet dat ze voldoen aan de eisen van de

heeft meerdere controles uitgevoerd en die hebben aanleiding gegeven tot nader onderzoek.

verzekeraars en de IGZ. Ook is het mogelijk te filteren op verslagjaar en de gewenste administratiecode. Hierdoor kunt u dus met HiX op ieder moment zien hoe u ervoor staat en waar u zich kunt verbeteren.

Vooraf alle declaraties duidelijk Op financieel vlak komt u niet voor verrassingen te staan. Verwachte resultaten ziet u namelijk op ieder gewenst moment in. Zo is via de volledig geïntegreerde pre-grouper al vóór aanlevering aan de landelijke grouper zichtbaar tot welke zorgproducten een declaratieset leidt en hoeveel u dus ontvangt van de verzekeraar. Hierdoor staat u sterker in de onderhandelingen met zorgverzekeraars. Daarnaast bieden we rapportagesuites die de financiële informatie nog inzichtelijker maken. Met HiX beschikt u over een onbezorgde financiële afhandeling. Geen zorgen of veranderende weten regelgeving tijdig in uw software is verwerkt, maar de zekerheid dat uw leverancier dit voor u regelt. Volledig afgestemd op uw situatie en uw wensen.

HiX biedt nauwkeurig inzicht in de declaraties van dure geneesmiddelen.

XX 6


7 XX

Wereldprestatie

Factsheet

HiX Implementatie MCH-Bronovo

Met HiX heeft MCHBronovo in recordtijd van 3,5 maand: Het ZIS/EPD uitgerold voor meer dan 4000 medewerkers voor Stichting Medisch Centrum Haaglanden Bronovo-Nebo op 8 locaties. Ruim 30 applicaties vervangen. De helft van alle koppelingen is hierdoor overbodig geworden. Een PDMS voor OK (19 bedden), Verkoever

MCH-Bronovo levert wereldprestatie

Op het gebied van conversie lag ook een bijzonder grote uitdaging, legt Van de Heuvel uit. “MCH werkte met

“Anywhere, anytime, any device”

CS-EZIS.Net 5.2 en Bronovo met Soarian in combinatie met

MCH-Bronovo heeft verregaande plannen op het

Dat je door intensieve samenwerking tot

zestig deelsystemen. De patiëntgegevens moesten vanuit

gebied van eHealth. Met HiX heeft de organisatie

ongekende prestaties kunt komen, bewezen

al die systemen op gestructureerde wijze worden overgezet

nu een totaaloplossing waarmee patiënten in de

MCH-Bronovo en ChipSoft eind juni met de livegang

naar één systeem. Zo’n complexe operatie hadden zelfs wij

toekomst hun zorgzaken online kunnen regelen.

van HiX. De Haagse organisatie, ontstaan uit de fusie

nog nooit in zo’n korte tijd uitgevoerd.”

Waar en wanneer het hen uitkomt en op ieder

tussen Medisch Centrum Haaglanden en ziekenhuis Bronovo, had slechts 3,5 maand tijd nodig om over te

Wilskracht

stappen op een compleet en vernieuwend ZIS/EPD.

“De wilskracht om dit tot een goed einde te brengen was

Ze hebben 24/7 toegang tot medische gegevens,

Een implementatierecord dat vooraf als ‘onmogelijk’

enorm groot binnen de ziekenhuizen”, vervolgt Van den

plannen afspraken in, voeren eConsults met

werd bestempeld.

Heuvel. “Hierdoor ontstond een buitengewoon positieve

hun behandelaar, vragen herhaalrecepten op,

werksfeer. Iedereen haalde elke dag het beste uit zichzelf,

zien uitslagen in, bekijken behandelspecifieke

Door de complexiteit van het project waren vele ogen

omdat we allemaal super gemotiveerd waren. Met hard

informatie, krijgen advies op maat en houden

in de zorg en de zorg-ICT gericht op het project in Den

werken zijn we er met z’n allen in geslaagd een hele mooie

dagboeken bij. Alle patiëntactiviteiten zijn voor

Haag. In Medisch Centrum Haaglanden (MCH) moest een

totaaloplossing voor MCH-Bronovo neer te zetten.”

behandelaars zichtbaar in het EPD.

migratie plaatsvinden van het CS-EZIS.Net naar HiX en in ziekenhuis Bronovo zou tegelijkertijd het ZIS/EPD Soarian

Optimale ketensamenwerking

Een totaaloplossing op de Radiologie &

en meer dan zestig aanleunende deelsystemen worden

Met HiX beschikt MCH-Bronovo nu over de meest

Nucleaire Geneeskunde.

vervangen. Een uitdaging die volgens sommige critici te

innovatieve ketenoplossing. Zowel voor zorgkoepels die

Koppelingen met beeldverwerkende apparatuur

complex was. En tóch lukte het.

al meerdere ketenonderdelen onder één dak hebben als

(40 bedden), IC (28 bedden) en CTG (29 bedden).

op de afdelingen Oogheelkunde, Gynaecologie, Obstetrie, KNF en ICU (PACSII). Het verpleegkundig dossier uitgerold op alle afdelingen. Volledige ‘closed loop’ medicatie systeem geïntegreerd in HiX.

Weinig woorden nodig

MCH-Bronovo Aantal medisch specialisten: 321

instellingen die willen samenwerken met ketenpartners. Met één geïntegreerd EPD voor de complete keten

Gio Tettero, projectleider vanuit MCH-Bronovo, heeft

bundelt ChipSoft de krachten van de eerste-, tweede- en

wel een verklaring voor de topprestatie. “Iedereen bij

derdelijnszorg. Actuele en historische informatie is

MCH en Bronovo zag al snel de noodzaak in van HiX.

hierdoor voor iedere bevoegde zorgverlener 24/7

Dit maakte het gemakkelijk om de vaart erin te houden,

beschikbaar. Bovendien stroomlijnt het EPD de planningen

want iedereen wilde graag. Het houdt wel in dat je over elk

tussen alle ketenpartners en houdt het rekening met de

vraagstuk meteen een knoop moet doorhakken. Dat vergt

beschikbaarheid van medewerkers en middelen.

slagvaardigheid en daadkracht van de gehele organisatie. Die waren er. Bovendien verliep de samenwerking met

Fantastische boost

ChipSoft fantastisch. We hadden weinig woorden nodig om

Renée Barge, lid Raad van Bestuur van MCH-Bronovo,

elkaar te begrijpen.”

toonde zich verguld met de nieuwe oplossing. “Met HiX

Supersnel traject

ZIS/EPD, inclusief PDMS op de OK en IC op drie locaties.

Aantal opgenomen patiënten: 43.541

Vanuit ChipSoft spreekt projectleider Matthijs van den

Dit is een fantastische boost voor onze fusie. Onze

Heuvel van een ‘onvergetelijke uitdaging’. “Normaal is er

medewerkers kunnen hierdoor veel gemakkelijker

na het ondertekenen van de contracten ruim de tijd om alle

samenwerken en onze patiënten ondervinden er veel

wensen van de klant door te nemen en onze software daarop

voordeel van dat informatie tussen de drie locaties direct

aan te passen. Dan wordt ook alle tijd ingepland voor de

uitwisselbaar is.”

Aantal verpleegdagen: 201.526 Aantal eerste polikliniekbezoeken: 272.724

“Never a dull moment!” Gio Tettero, projectleider MCH-Bronovo, kijkt tevreden terug op het traject: “Live gaan in zo’n korte tijd is ons heel goed bevallen. De afgelopen 14 weken waren héérlijk. Never a dull moment! Alle lagen van de organisatie gingen er 100 procent voor. Dat was zó leuk om te zien.”

beschikken we nu over één gezamenlijk en geïntegreerd

Aantal medewerkers: 4.354 Aantal dagbehandelingen: 35.088

zorgverleners om die software te testen en voor ons om het te ‘finetunen’. Dat alles is nu ook gebeurd, maar dan supersnel.

Renée Barge (lid Raad van Bestuur) en Gio Tettero (projectleider MCH-Bronovo) kijken over de schouder van Paul Doop (voorzitter Raad van Bestuur) naar HiX:

Des te mooier als het dan allemaal lukt.”

XX 8

gewenst device.

“Een fantastische boost voor de organisatie.”


9 XX

Standaard content

Revolutie op gebied van ZIS/EPD-beheer

Content kunt u zien als alle denkbare inhoud voor

Slagkracht bij nieuwe richtlijnen

een optimaal EPD. Dit varieert van verslagleggings-

Nieuwe richtlijnen, wetten en regels worden direct

Waar zijn uw applicatiebeheerders de meeste

te stellen van (beleid)inrichtingen. Hierdoor blijft u in de

mogelijkheden tot complete orderworkflows,

in de standaard content opgenomen. Doordat wij

tijd mee kwijt? Toch vreemd dat elk ziekenhuis

toekomst automatisch meebewegen met de dynamische

specialistische vragenlijsten, scorelijsten, ingebouwde

nauw samenwerken met vele instanties (onder meer

meerdere mensen in dienst heeft voor dezelfde activiteit.

zorgsector. Bovendien verhoogt u de transparantie van

richtlijnen, beslisondersteuning, multimedia, widgets

DBC Onderhoud en de Nederlandse Vereniging van

ChipSoft ontketent met standaard content een revolutie

uw zorg en versnelt u het implementatietraject. Kortom,

en koppelingen om (verplichte) aanleveringen te

Ziekenhuizen), zijn wij als eerste op de hoogte van

op het gebied van beheer door naast updates van

standaard content is een absolute ‘must have’ als u voorop

realiseren. En nog veel meer. ChipSoft biedt deze

veranderingen en verwerken wij ze direct in ons ZIS/EPD.

functionaliteiten óók gestructureerde updates beschikbaar

wil blijven lopen op het gebied van zorg-ICT.

inhoud gestructureerd aan, waardoor u als instelling

Omdat alle ziekenhuizen met die factoren te

vele voordelen behaalt. Niet alleen met de inhoud

maken hebben, is ChipSoft er veel aan gelegen alle

zelf, maar ook op het gebied van onderhoud en

aanpassingen ruim op tijd uit te leveren. Door te

implementaties.

werken volgens het standaard content-principe geven we ze in één handeling aan alle ziekenhuizen vrij en voeren wij die automatisch door in uw omgeving.

Landelijke richtlijnen

n eslisbome

B

Consultaanvragen

Multimedia

Wet- en g regelgevin

n

e Koppeling

n

Scorelijste

especifieke Specialism lieren u vragenform

Dossieropbouw

eComplicati registratie

Verslaglegging

Orderworkflows

gen

Aanleverin

Aandachts punten

Welke smaak content kiest u uit de vele mogelijkheden?

Metingenschermen

Processen rond MDO

Hoge mate van flexibiliteit Hoewel alle specialistische inhoud in HiX als standaard content beschikbaar is, kunt u als zorginstelling zelf ook alternatieven configureren en voorstellen. >

Lagere beheerlast De oplossing van ChipSoft heeft een sterk positief effect op de beheerlast binnen uw organisatie. Doordat ChipSoft het onderhoud op de software én de standaard content op zich neemt, vermindert de druk op uw applicatiebeheerders. Zij kunnen zich dus eindelijk richten op hun eigenlijke taak: kijken naar optimalisatie van processen in plaats van vragenlijsten

...

aanpassen aan nieuwe richtlijnen. Bijkomstige noviteit is dat wij op afstand de werking van uw EPD monitoren en benchmarken. Zien wij verbeterpunten in de software, de content of performance? Dan pakken onze ontwikkelaars die direct op, zonder dat uw ICT-afdeling hiervan melding hoeft te maken. Bij het beheer houden we ook rekening met de samenhang tussen componenten. Om een voorbeeld te geven: als er nieuwe richtlijnen komen die inhouden dat diverse vragenlijsten aangepast dienen te worden, dan zorgen wij dat óók de aanverwante koppelingen, beslisondersteuning, overzichten en aanleveringen worden geupdate. Dit zijn activiteiten die u zonder de standaard content van ChipSoft anders zelf zou moeten doen.

Automatische updates op een veelvoud aan onderdelen.

XX 10


11 XX

Standaard content Blijkt de inrichting die uw applicatiebeheerder maakt ook een meerwaarde voor andere zorginstellingen? Dan nemen wij deze op in onze standaard content (zie kader, pagina 13). Op die manier profiteert u ook van nieuwe, verbeterde inrichtingen in andere ziekenhuizen. Groot voordeel als wij de inrichting in onze standaard content opnemen, is dat wij de volledige verantwoordelijkheid dragen en dat wij het onderhoud hierop van uw applicatiebeheerders overnemen.

Hergebruik gegevens ChipSoft bewaakt binnen de standaard content de synergie en consistentie voor alle verschillende specialistische elementen. Op deze wijze wordt een gegeven dat is gedeeld altijd gebruikt door andere specialisten. Hierdoor is er geen ‘informatie-gap’ en hoeven gegevenselementen niet dubbel te worden uitgevraagd of geregistreerd. Zo zijn bijvoorbeeld de zwangerschappen uit de obstetrische verslaglegging inzichtelijk voor de gynaecologie (en vice versa) en worden gegevens uit het moeder- en kinddossier ook met elkaar uitgewisseld. Hierdoor zijn eindgebruikers effectiever bezig met het verlenen van zorg.

Veilige gegevensuitwisseling Standaard content zorgt ook voor optimale gegevensuitwisseling tussen zorginstellingen. Instellingen die met HiX werken, ‘praten’ instellingsbreed in dezelfde taal met elkaar. Wij kennen de betekenis van alle velden in alle (ChipSoft-) ziekenhuizen, waardoor de kans op miscommunicatie nihil is bij de uitwisseling van gegevens.

Verhoging van transparantie Met de standaard content in HiX heeft u een oplossing in huis die volledig gehoor geeft aan de eis van

Standaard content ChipSoft verzamelt al bijna dertig jaar kennis over

Een breed team van experts, bestaande uit medisch

ICT-inrichtingen en -ondersteuning en neemt deze

specialisten, paramedici, verpleegkundigen en

mee in de standaard content. Hierin is voor ieder

IT-specialisten, beoordeelt of de uitbreiding een

specialisme een veelvoud aan ‘smaken’ opgenomen

verrijking is voor andere ziekenhuizen. Zo ja, dan

die zich in andere zorginstellingen hebben

wordt de nieuwe functionaliteit direct in de standaard

bewezen. Meestal sluit minimaal een van de smaken

content opgenomen en verzorgen wij vanaf dat

naadloos aan op de wensen van de zorginstelling.

moment al het onderhoud voor u. Op die manier

Mocht u hier als instelling nieuwe mogelijkheden

nemen wij u graag het werk uit handen.

aan willen toevoegen, heeft u daarvoor alle ruimte.

minister Schippers om transparantie te bieden. Doordat registraties in HiX gestructureerd worden ingevoerd, is het ook mogelijk om de gegevens gestructureerd uit het systeem op te vragen. Op die manier kunt u niet alleen zichzelf informeren over uw resultaten, maar ook zorgverzekeraars en patiënten. Hiermee trekt u hen eerder over de streep om voor uw zorginstelling te kiezen.

Snelle implementatie Als u kiest voor de aanpak van ChipSoft, is een snelle implementatie mogelijk. U hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden, want met onze content beschikt u altijd over een inrichting die zich al in meerdere instellingen heeft bewezen. Daarbij heeft u ruime mogelijkheden om smaken te kiezen en zelfs uw eigen inrichting aan de content van ChipSoft toe te voegen.

Klaar voor de toekomst Nagenoeg alle HiX-gebruikers maken gebruik van standaard content van ChipSoft. Fusieziekenhuis MCH-Bronovo, sinds eind juni ‘live’ met HiX, zet hier ook volledig op in. “Wij geloven in standaard content”, aldus Renée Barge, lid van de Raad van Bestuur. ”Niet alleen verhogen we daarmee de kwaliteit van ons EPD, we profiteren er ook van dat we snel met nieuwe ontwikkelingen meegroeien en dat het overgrote deel van het onderhoud bij ChipSoft ligt.” Dus kiest u voor standaard content van ChipSoft? Dan kiest u voor een EPD waarmee u altijd klaar bent én blijft voor de toekomst.

XX 12


13 XX

Keuze voor HiX

Sint Franciscus Vlietland Groep kiest voor ChipSoft

Reinier Haga Groep stapt over op HiX

De Sint Franciscus Vlietland Groep en ChipSoft

Totaaloplossing

Reinier Haga Groep stapt met het Hagaziekenhuis

Betrouwbaar en toekomstbestendig

hebben onlangs een samenwerkingsovereenkomst

De Sint Franciscus Vlietland Groep bestaat uit het

en het Reinier de Graaf Ziekenhuis in 2016 over op

Manager Informatisering & Automatisering Jan van Rijn

ondertekend voor de aanschaf en implementatie van

topklinische Sint Franciscus Gasthuis in Rotterdam en

HiX. De ziekenhuizen nemen hiermee één geïntegreerd

van het HagaZiekenhuis noemt het een groot voordeel

een nieuw elektronisch patiëntendossier (EPD). Hiermee

het seniorvriendelijke Vlietland Ziekenhuis in Schiedam.

EPD in gebruik waarin alle werkprocessen rondom de

dat dat alle onderdelen van het zorgproces in HiX

kunnen de processen in het ziekenhuis nog beter worden

Carine Linssen-Schuurmans, programmamanager

patiënt zijn ondergebracht. Woensdag 8 juli is de samen-

beschikbaar zijn: van afspraken en EPD tot medicatie en

ondersteund waardoor de zorg voor patiënten verder

EPD: “Wij gaan van twee verschillende EPD’s naar één

werkingsovereenkomst ondertekend.

facturering. “Het managen van alle patiëntengegevens

geoptimaliseerd kan worden.

gezamenlijk EPD en patiëntengegevens moeten op

wordt een steeds grotere uitdaging doordat steeds meer

dezelfde manier vastgelegd worden. Voor de inrichting

Beide ziekenhuizen hebben momenteel een eigen EPD.

informatie digitaal beschikbaar is. Met HiX kiezen we voor

Roos van Erp-Bruinsma, voorzitter Raad van Bestuur:

van het systeem is het daarom belangrijk dat we eerst de

Het HagaZiekenhuis gebruikt het EPD van SAP met een

een betrouwbare en toekomstbestendige oplossing die

“De zorg van de patiënt is onze zorg. In ons denken en

zorgprocessen op de locaties op elkaar afstemmen. De

aantal specialistische deelsystemen, terwijl het Reinier

zich binnen diverse grote zorginstellingen in Nederland

doen neemt de patiënt de centrale plaats in, ook in de

implementatie vraagt om een grote inspanning van ons

de Graaf Ziekenhuis werkt met de voorloper van HiX. In

heeft bewezen. Bijkomend voordeel is dat het EPD straks

keuze voor een nieuw EPD. Het nieuwe systeem biedt

allemaal met een totaaloplossing voor dossiervoering,

2016 gaan ze over op HiX, het geïntegreerde EPD van

op alle afdelingen binnen de ziekenhuizen van de Reinier

ons meer mogelijkheden om onze patiëntgerichte en

zorgadministratie, zorglogistiek, planning en toegang tot

ChipSoft. “Hiermee vallen de informatiedrempels tussen de

Haga Groep hetzelfde is ingericht. Dat leidt tot minder

patiëntveilige zorg optimaal te ondersteunen. Daarbij

prestatie-indicatoren in het vooruitzicht. Wij verwachten

ziekenhuizen weg”, zegt Chiel Huffmeijer, voorzitter van

onderhoud en meer efficiëntie.”

kunnen wij ook efficiënter informatie delen met onze

in oktober 2016 te kunnen starten met het werken in het

de Raad van Bestuur van de Reinier Haga Groep.

ketenpartners zoals huisartsen, apothekers en laboratoria.”

nieuwe HiX.”

Patiëntgerichte zorg

Optimaal samenwerken

Verder innoveren Algemeen directeur Hans Mulder van ChipSoft

“De specialismen kunnen in één gezamenlijk EPD optimaal

kijkt uit naar de samenwerking. “Net als ChipSoft

Met het gezamenlijk EPD zijn de meest actuele gegevens

met elkaar samenwerken”, aldus Chiel Huffmeijer.

streeft zowel Reinier de Graaf als het HagaZiekenhuis

van de patiënt direct in te zien door de bevoegde

“Iedere behandelaar beschikt straks op elke locatie en op

continu naar verbetering. Het zijn twee topklinische

zorgverleners van de Sint Franciscus Vlietland Groep.

elk moment over de juiste en actuele patiëntgegevens.

opleidingsziekenhuizen die voorop willen lopen in het

Peter de Man, arts-microbioloog: “Als arts-microbioloog

Bovendien kan bij het plannen van afspraken rekening

leveren van hoogwaardige zorg. Dat de Reinier Haga

heb ik met patiënten van alle specialismen te maken.

worden gehouden met de capaciteit in alle vestigingen.

Groep kiest voor HiX om beter samen te werken en verder

Ik kan straks, wanneer de patiënt van de ene naar de

Zo verhogen we de patiëntveiligheid en verloopt het

te innoveren, bevestigt voor ons dat HiX dé totaaloplossing

andere afdeling of locatie overgaat, in één dossier de

onderling uitwisselen van specialisten efficiënter.”

op de zorgmarkt is.”

meest actuele gegevens, zoals de medicatie en uitgevoerde behandelingen, inzien. Omdat alles ook op dezelfde

Alle betrokkenen heffen het glas op de nieuwe samenwerking.

manier is vastgelegd, wordt het raadplegen van het dossier ook eenvoudiger.” Een ander voordeel van het nieuwe EPD is dat de inrichting van het systeem is opgebouwd op basis van de ervaringen van eerdere implementaties die ChipSoft ook heeft uitgevoerd in andere ziekenhuizen. ChipSoft werkt continu aan verbeteringen aan het systeem. Peter de Man: “Dit betekent dat onze ervaringen uiteindelijk ook gedeeld kunnen worden met andere ziekenhuizen en onze ketenpartners. Kortom, we profiteren van de vindingrijkheid van elkaar.”

Roos van Erp-Bruinsma en Hans Mulder tekenen het contract.

XX 14


15 XX

eHealth

Klaar voor veranderingen door consumenten-eHealth

en de wildgroei aan zelfdiagnostische toepassingen (daar moet een keurmerk voor komen). Ook het

Consumenten-eHealth kan het zorglandschap

HiX werken, kunnen direct optimaal profiteren van het

waarborgen van de veiligheid van patiëntgegevens

ingrijpend veranderen en de reguliere zorg is hier

PGD, evenals hun patiënten.

komt aan bod. De RVZ roept de overheid onder meer

onvoldoende op voorbereid. Dit concludeert de RVZ na

op om de strengste informatiebeveiligingsnormen die

onderzoek op verzoek van het ministerie van VWS. Laat u

Gezondheidsadvies op maat

niet teveel afschrikken door deze conclusie, want met HiX

De opkomst van consumenten-eHealth leidt tot minder

Ons EPD voldoet gegarandeerd aan deze strenge eisen

heeft u voor veel vraagstukken het antwoord al in huis.

‘face-to-facecontact’ (onder één dak) tussen patiënten

en we faciliteren ook een veilige gegevensuitwisseling

en behandelaren. Zorgaanbieders moeten hierop

met PGD’s. Aangezien we al jaren bewijzen dat het

Wie de opkomst van consumenten-eHealth (zie kader,

anticiperen met digitale zorgoplossingen, adviseert

waarborgen van patiëntgegevens technisch mogelijk is,

pagina 17) nog niet serieus nam, is wakker geschud door

de RVZ. Dit kan gaan om eConsults, maar ook om een

moet dit volgens ons ook voor PGD’s verplicht worden.

het rapport van de RVZ (Raad voor de Volksgezondheid

machinegegenereerd, objectief en op het individu

en Zorg). In het huidige zorglandschap speelt

toegespitst advies. Zo’n automatisch maatadvies geeft

Voorbereid op veranderingen

consumenten-eHealth geen significante rol, maar dat

patiënten handvatten om zelf het verloop van hun

Bent u benieuwd hoe u in uw specifieke situatie het

gaat snel veranderen. Nederlanders krijgen in rap tempo

behandeling te beïnvloeden, waar en wanneer het hen

beste (en veiligste) inspeelt op de snelle opkomst van

nieuwe technologieën aangeboden om hun gezondheid

uitkomt. De behandelaar kan op afstand de ontwikkelingen

consumenten-eHealth? Wij laten graag zien hoe goed

te ondersteunen of verbeteren. Deze technologieën

monitoren.

uw zorginstelling met HiX is voorbereid op veel van

voor EPD’s gelden ook verplicht te stellen voor PGD’s.

de ‘ingrijpende veranderingen’ die de RVZ voorspelt.

gaan samensmelten met de reguliere zorg en gaan het zelfs deels vervangen, aldus de RVZ. Mediair zet enkele

Dat een automatisch gegenereerd advies op maat

Het volledige onderzoeksrapport van de Raad treft u op

veranderingen op een rij die de Raad verwacht.

geen science fiction meer is, bewijst het Antoni van

de website www.rvz.net.

Digitale kluis

Leeuwenhoek. Het Amsterdamse ziekenhuis ontwikkelde binnen haar online patiëntenportaal MijnAVL (gebaseerd

Door de snelle toename van consumenten-eHealth

op het patiëntenportaal van ChipSoft) een functionaliteit

verzamelen mensen steeds meer gegevens over

die volledig autonoom een interactief beweegadvies

hun gezondheid. Deze data worden nauwelijks

geeft. Deze functionaliteit draaide als test bij een selecte

digitaal uitgewisseld met de informatie waarover

groep patiënten en daar viel het in de smaak. Via

zorgverleners beschikken. Volgens de onderzoekers

MijnAVL ontvingen die patiënten een beweegadvies dat

is die gegevensuitwisseling wél op komst omdat

exact is afgestemd op hun persoonlijke behandelplan,

het een completer medisch dossier mogelijk maakt

actuele activiteiten, beweegmotivatie, beperkingen en

waarbij patiënt en zorgverlener baat hebben. Het PGD

contra-indicaties.

Consumenten-eHealth Informatie- en communicatietechnologie die zonder tussenkomst van zorgverleners aan de consument wordt aangeboden, met als doel het ondersteunen of verbeteren van de gezondheid. Zo definieert de RVZ consumenten-eHealth. Voorbeelden zijn apps voor smartphones en wearables (mobile Health of mHealth), gezondheidsplatforms en persoonlijke gezondheidsdossiers (PGD’s) en in de toekomst mogelijk smartphone add-ons en toepassingen zoals slimme contactlenzen en chipmedicatie. Het onderzoek van de RVZ is niet gericht op het beheersen van de opmars van consumenten-eHealth, maar om deze bruikbaar te laten zijn voor mensen en de maatschappij.

Het PGD wordt gezien als meest waarschijnlijke oplossing om informatie uit het EPD digitaal uit te wisselen met de gezondheidsdata die patiënten zelf verzamelen.

(persoonlijk gezondheidsdossier) wordt gezien als meest waarschijnlijke oplossing.

Het online patiëntenportaal genereert dit advies automatisch op basis van de antwoorden die patiënten

Een PGD is een soort digitale kluis met medische

invullen in vragenlijsten. Vult de patiënt een dag later

patiëntinformatie. De patiënt bepaalt welke gegevens

andere antwoorden in, dan volgt ook een aangepast

hij vanuit het EPD van zorginstellingen overneemt in

advies. De mogelijkheden voor zo’n fijnmazig,

deze kluis en welke gegevens hij zelf toevoegt (denk

machinegegenereerd en op het individu toegespitst

aan zelfmetingen). Vervolgens bepaalt hij ook tot in

advies groeien doordat via consumenten-eHealth meer

detail wie toegang krijgt tot welke gegevens in het PGD.

patiënt(meet)gegevens beschikbaar komen.

Communicatie met en via een PGD was een van de speerpunten bij de ontwikkeling van HiX. Hierdoor staat

Veiligheid patiëntgegevens

HiX open voor alle initiatieven die op dit gebied worden

De RVZ besteedt verder aandacht aan kwetsbare

ontplooid en is het volledig ingesteld op een veilige en

patiëntgroepen (daarvoor moeten specifieke oplossingen

efficiënte gegevensuitwisseling. Zorginstellingen die met

worden ontwikkeld, medegefinancierd door de overheid)

XX 16


17 XX

Patiëntenportaal

UMC Utrecht razend enthousiast over openstellen EPD Sneller to the point door eConsult

Verbeteren en verbreden

Ook onder de zorgverleners zijn de reacties op het

Sebastiaan Weerd is Sales Consultant eHealth bij

openstellen van het EPD positief. Janneke Tekstra,

ChipSoft en onderhoudt nauw contact met alle

reumatologe: “De openheid is fantastisch; ik vind dat het

zorginstellingen die onze eHealth-oplossingen

UMC Utrecht hiermee écht ballen toont. De kwaliteit van

inzetten. Sebastiaan zit regelmatig met onze klanten

gegevens zijn voor iedere patiënt beschikbaar. Zonder enige

zorg gaat hierdoor absoluut omhoog. Doordat patiënten

om tafel om hun wensen in kaart te brengen en op

vertraging. Bovendien hebben patiënten de mogelijkheid om

via het portaal aangeven welke zaken zij met mij willen

de hoogte te blijven van de ontwikkelingen, trends

eConsults te voeren met een arts.

bespreken, komen wij tijdens hun bezoek direct to the

en ervaringen in de markt. Tegelijkertijd vertelt hij

point. Het kwartier dat ik per patiënt heb, benut ik

ze welke mogelijkheden het systeem biedt, nu en in

daardoor veel efficiënter.”

de toekomst. De input uit de gesprekken gebruiken

Een unicum in Nederland. En waarschijnlijk in heel Europa. Het UMC Utrecht heeft als eerste ziekenhuis het EPD volledig opengesteld voor alle patiënten boven de 16 jaar. Uitslagen, medicatie, diagnoses en allergieën, opnames, OK-verslagen, consultverslagen en correspondentie; de

Alle patiëntgroepen van het UMC Utrecht hebben de keuze via een beveiligde internetverbinding het eigen EPD in te zien en contact te onderhouden met behandelaars. Nog nooit zette een (academisch) ziekenhuis eHealth op zo’n grote schaal in. Hieraan is een

wij om onze eHealth-oplossingen nog verder te Reumatologe Janneke Tekstra en patiënt Tony Monkel

verbeteren en te verbreden.

Sebastiaan is hét aanspreekpunt voor alle zorginstellingen die onze eHealth-oplossing gebruiken.

over het vrijgeven van het EPD: “Voor ons beiden is het prettiger zo.”

uitgebreid implementatietraject vooraf gegaan, waarbij zowel patiënten als zorgverleners betrokken waren de zorgvuldigheid van het gebruik te waarborgen.

Talrijke zelfmanagementtools Met de vernieuwde eHealth-oplossing ‘Mijn UMC Utrecht’ van ChipSoft beschikken de patiënten over talrijke zelfservice- en zelfmanagementtools. Zo kunnen zij onder meer dagboeken bijhouden, thuismetingen doorgeven, uitslagen inzien en herhaalrecepten aanvragen. Daarnaast hebben zij via eConsults direct contact met hun behandelaar en kunnen zij alle uitslagen en registraties zonder enige vertraging inzien. Hiermee tilt het UMC Utrecht haar informatievoorziening naar een nieuwe dimensie.

“Wat wil je nog meer?!” Tony Monkel is patiënt in het UMC Utrecht en razend enthousiast als het gaat om de eHealth-mogelijkheden. “Herhaalrecepten aanvragen, laboratoriumuitslagen inzien, inspraak hebben in mijn eigen behandeling: ik ben er ontzettend blij mee en raad het iedere patiënt aan. Aan de hand van labwaarden en eerdere registraties kan ik mijn klachten heel goed in perspectief plaatsen en via eConsults kan ik vragen stellen aan mijn eigen consulent, die mij door en door kent. Vaak krijg ik dezelfde dag nog antwoord. Wat wil je als patiënt nog meer?!” Janneke Tekstra en Tony Monkel in het UMC Utrecht.

XX 18


19 XX

Benchmarken

Benchmarken leeft steeds meer

nou dat jij daar hoog scoort en ik juist hier? Dan merk

ze voorschrijven hoe ze hun patiënt moeten behandelen.

je dat zorgaanbieders er zeker voor open staan om

Dat weet de behandelaar zelf het beste. Benchmarken

De belangstelling voor benchmarken groeit onder

bekostiging van de gehele keten van zorg die een patiënt

onderling uitkomsten te vergelijken. Het benchmarken

is puur een check om te zien waar behandelresultaten

zorgverleners. Die ervaring heeft directeur Maarten

met een bepaalde zorgvraag doorloopt, kan koppelen

leeft steeds meer.”

afwijken van collega’s of concurrenten, zodat ze daar actie op kunnen ondernemen. Dat lijkt me voor iedereen

Erenstein van Stichting Benchmark GGZ (SBG). In gesprek

aan de uitkomst ervan. Benchmarken is een belangrijk

met Mediair zegt hij dat de ‘weerstand’ afneemt. “Nu

instrument richting dit ideaalbeeld door zorguitkomsten

Kan ICT dit proces versnellen?

interessante, motiverende informatie. Op die manier moet

moeten we stap voor stap zorgen dat zorgverleners de

te meten en vergelijken. Binnen de GGZ doen we dat met

“Zeker. Slimme ICT-oplossingen kunnen

het ook aan zorgverleners worden overgebracht.”

benchmarkvoordelen meer gaan ervaren. Slimme ICT kan

ROM-meetinstrumenten. Hiermee maak je stukjes zorg

benchmarkresultaten bijvoorbeeld direct visueel

dit proces versnellen.”

vergelijkbaar door behandelingen rondom het begin en

inzichtelijk maken voor de behandelaars. Dat raad ik

Zijn de prestaties van zorgaanbieders wel met elkaar te

einde van een DBC te meten. De verschillen die hieruit

zeker aan, want zorgverleners zijn geen data-analisten.

vergelijken?

Hoe ziet de ideale, transparante zorgwereld eruit?

naar voren komen, moeten zorgaanbieders prikkelen hun

Stel overzichtelijke, digitale dashboards ter beschikking

“Dat is soms lastig. Een zorgaanbieder in

“In de ideale zorgwereld is alle informatie openbaar. Als

zorg op de mindere punten te verbeteren. Wij noemen

aan behandelaars om de uitkomsten tastbaar te maken.

Amsterdam-West heeft wellicht moeilijker te behandelen

een patiënt bepaalde klachten heeft, zoekt hij online

benchmarken niet voor niets ‘beter worden door te leren

Dit helpt ze om resultaten direct in het juiste perspectief

patiënten dan een concurrent op het platteland.

op welke zorgaanbieder voor hem de beste oplossing

van vergelijken’.”

te plaatsen. Zo zien zorgverleners direct waarvoor ze het

Bij benchmarken zorg je dat zaken waaraan een

doen en dat werkt motiverend.”

zorgaanbieder niets kan doen, zoals patiëntkenmerken

biedt en tegen welke prijs. Die transparantie stimuleert

of de ligging van de instelling, geen vertekend

zorgaanbieders weer om zo goed mogelijk uit de bus te

Hebben zorgverleners wel zin om te benchmarken?

komen. Het is inzichtelijk op welke punten ze onder het

“Als ze benieuwd zijn hoe ze zich kunnen verbeteren,

Wat adviseert u zorgbestuurders die onder behandelaars

beeld opleveren. Met ‘casemix-variabelen’ wordt

landelijk gemiddelde scoren, zodat ze precies weten waar

zouden ze dat wel moeten hebben. We zien ook

draagvlak willen creëren voor benchmarken?

rekening gehouden met de specifieke situatie en

hun verbeterpunten liggen.”

veel zorgverleners die enthousiast en voortvarend

“Ga het zorgverleners in ieder geval niet verplichten.

werkomstandigheden van elke zorgverlener. Al blijft het

benchmarken. Anderen verzetten zich ertegen. Maar

Zorgverleners hebben vaak het idee dat ze alleen

spanningsveld tussen haalbaarheid en validiteit altijd

Is dat een realistisch toekomstbeeld?

die ‘weerstand’ neemt steeds meer af. In het begin was

‘ROMmen’ omdat ‘van bovenaf’ is bepaald hiermee de

bestaan. De ‘casemix’ finetunen we continu.”

“Het is realistisch, maar niet op korte termijn. Er moet nog

er vooral weerstand tegen de administratielast. Nu het

kwaliteit van de behandelingen verbetert. Op die manier

veel voor veranderen. Het zou het mooist zijn als je de

benchmarkproces eenmaal in gang is gezet en in de

werkt het niet. Behandelaars moeten zelf de intrinsieke

Tot slot nog even terug naar de ideale, transparante

werkprocessen is geïntegreerd, verschuift het protest

motivatie hebben hun behandelingen via benchmarks

zorgwereld. Hoe dichtbij is die?

naar ‘wat kunnen we eigenlijk met de uitkomsten?’. Dat

nóg verder te verbeteren.”

“Dat is moeilijk te zeggen. Het betalen op basis van behandeluitkomsten in plaats van verrichtingen is

is een belangrijke stap vooruit. We komen steeds dichter bij het punt dat zorgverleners de voordelen van het

Ontbreekt die intrinsieke motivatie?

bijvoorbeeld pas mogelijk wanneer alle resultaten

benchmarken écht ervaren.”

“Het lijkt vanzelfsprekend dat zorgverleners zichzelf

transparant zijn. En voor volledige transparantie is het

continu willen verbeteren. Maar sommige behandelaars

weer een voorwaarde dat alle betrokkenen de voordelen

Leveren benchmarkuitkomsten al voordelen op?

denken: waarom zou ik, het gaat toch al jaren goed zo?

hiervan inzien. Aangezien het transparantiebewustzijn

“De resultaten zijn absoluut al van meerwaarde, maar

Ze zien benchmarkresultaten als mogelijke bedreiging

binnen de zorg groeit, komt de ideale, transparante

dan is het wel belangrijk dat de benchmarkers die

voor hun eigen werkwijze en dat is jammer. Niemand zal

zorgwereld in ieder geval steeds dichterbij.”

SBG verzamelt steeds meer data

meetinstrumenten te meten en uitkomsten

resultaten op de juiste waarde kunnen schatten. Nu heeft nog lang niet iedereen het juiste gevoel bij de uitkomsten. Dat is ook heel normaal. Bij een IQ heb je wel een idee dat 60 laag is en 140 hoog. Maar wat zegt een benchmarkuitkomst van 10? Dat gevoel moeten we nu creëren.” Ontstaat dat gevoel voor de data al? “Beetje bij beetje. Daar werken we hard aan. We draaien nu een aantal pilots waarin we met verschillende zorgaanbieders de benchmarkresultaten naast elkaar Maarten Erenstein: “De ideale, transparante zorgwereld komt dichterbij.”

XX 20

Het doel van Stichting Benchmark GGZ (SBG) is het verbeteren van de kwaliteit van GGZ-zorg door transparantie te bieden over de behandelresultaten. Het onafhankelijke kenniscentrum wil dit bereiken door het effect van de behandeling bij groepen patiënten met betrouwbare en valide

te vergelijken. Ruim 340 GGZ-zorgaanbieders hebben een contract bij de SBG, waarvan zo’n 230 instellingen data aanleveren. Dit aantal groeit maandelijks. De benchmarkvraagstukken binnen de GGZ komen op veel terreinen overeen met die in de ziekenhuiszorg.

leggen en samen aan de data snuffelen. Hoe kan het


21 XX

PROMs

Patiënten in stijl naar de PROMs

Datawarehouse overzichten Via het geïntegreerde datawarehouse vraagt u heel

Kent u de ‘Night of the Proms’ nog? Die zeer

de vragen beantwoorden. Alle antwoorden zijn direct

eenvoudig een overzicht op van alle PROMs-uitslagen

exclusieve gala-avond met de mooiste klassieke

beschikbaar in het EPD en worden met slechts één

en -activiteiten. Hiervoor zijn moderne dashboards en

muziek, de prachtigste jurken, de grootste kroonluchters

muisklik aangeleverd aan alle gewenste instanties, zoals

rapportagemogelijkheden beschikbaar die op ieder

en luxe zetels voor de bezoekers? De PROMs-oplossing

de NOV en de LROI.

moment geraadpleegd kunnen worden. Voordeel daarbij

(Patient Reported Outcome Measures) binnen HiX heeft

uw instelling aanzienlijk terug. Kortom, patiënten én zorgverleners kunnen met HiX in een luxe zetel genieten van een optimaal PROMs-proces.

is dat die informatie direct vanuit het EPD kan worden

minstens zoveel klasse. Hiermee betrekt u patiënten op

Onderdeel van het EPD

stijlvolle wijze bij hun eigen zorgproces. Alleen zijn de

Doordat de antwoorden van de patiënt direct deel

Dan duikt u direct het dossier van de patiënt in en kunt

PROMs in HiX vele malen laagdrempeliger dan de Britse

uitmaken van het EPD, zijn ze voor iedere betrokken

u eventueel snel aanpassingen doorvoeren. Doordat

variant; patiënten hoeven niet hun beste jurk uit de kast

behandelaar inzichtelijk. Maar óók voor de patiënt

het datawarehouse geïntegreerd onderdeel uitmaakt

te halen, maar krijgen altijd en overal toegang tot hun

zelf. Die kan via zijn portaal zelf het verloop van de

van HiX, hoeft u hiervoor niet te schakelen naar andere

PROMs. Net als alle betrokken zorgverleners.

behandeling terugzien. Voor een ‘helikopterview’ op alle

programma’s. Dit scheelt aanzienlijk aan handelingen.

PROMs-resultaten reikt HiX voor iedere zorginstelling

de patiënt paraat en brengt u de registratiedruk binnen

opgevraagd. Vallen bepaalde zaken bij een patiënt op?

Minimale registratiedruk

PROMs zijn gevalideerde vragenlijsten waarmee

interactieve dashboards en overzichtelijke rapportages

patiënten aangeven hoe zij hun behandeling en de

aan. Ook kunt u de resultaten eenvoudig inzetten om

effecten daarvan ervaren. Door op grote schaal PROMs

te benchmarken. Zo heeft u snel in kaart waarin de

een tool om zijn bevindingen op een laagdrempelige

in te zetten geven patiënten een duidelijk beeld van

effectiviteit van uw zorg volgens patiënten verschilt

manier aan u door te geven. Bovendien hebben uw

specifieke behandelingen binnen diverse ziekenhuizen.

van die van andere en kunt u direct werken aan uw

zorgverleners direct alle relevante dossierinhoud over

Patiënten die in aanmerking komen voor een bepaalde

verbeterpunten.

Met de PROMs-oplossing binnen HiX biedt u de patiënt

De voordelen • Helder inzicht in patiëntervaringen • Patiënten voelen zich meer betrokken • Bruikbare handvatten voor kwaliteitsverbetering • Alles geïntegreerd in het werkproces • Benchmark met andere zorginstellingen • PROMs-kandidaten worden automatisch aangereikt • Minimale registratiedruk

behandeling kunnen hierdoor vooraf per ziekenhuis de (geanonimiseerde) ervaringen van andere patiënten zien. Dit geeft hen houvast bij het maken van hun keuze.

Gepersonaliseerde website Met HiX voeren uw patiënten PROMs-lijsten in op een gepersonaliseerd partiëntenportaal. Dit doen zij op een moment en een locatie die hen het beste uitkomt. Als er maar internet is. Met deze service komt u aan de wens van de patiënt tegemoet en verlaagt u de belasting van uw secretaresses of kwaliteitsmedewerkers. Doordat zij geen uren, of zelfs dagen, besteden aan het overtypen van allerlei papieren formulieren in het digitale dossier, kunnen zij hun aandacht verleggen naar andere belangrijke werkzaamheden.

Volautomatische ondersteuning HiX ondersteunt het PROMs-proces van begin tot eind. Het attendeert artsen bijvoorbeeld in een vroegtijdig stadium op patiënten die voor PROMs in aanmerking komen. Vervolgens zetten zij met één druk op de knop het vervolgtraject in werking. De patiënt ontvangt automatisch een e-mail of sms wanneer de digitale

Positiever contact met patiënt Door PROMs-vragenlijsten te integreren in HiX ontstaat een positiever contact met de patiënt. Artsen hebben altijd toegang tot de ingevulde gegevens, waardoor zij in het gesprek met de patiënt direct op die resultaten kunnen inspringen. Dat is zowel voor de arts als de patiënt een prettig startpunt van het consult. In veel zorginstellingen geeft de secretaresse de lijst nog mee aan de patiënt, die de vragen thuis op papier beantwoordt en het formulier bij het volgende bezoek retourneert aan de secretaresse. Niet alleen bevat dit veel foutgevoelige stappen, vaak beschikt de arts bij het vervolgconsult nog niet over deze gegevens.

vragenlijst klaar staat en kan op een zelf gekozen tijdstip

HiX reikt de PROMs-resultaten met interactieve dashboards en overzichtelijke rapportages aan.

XX 22


23 XX

In de prijzen

Zelfservicekiosk kent alleen maar winnaars Consumenten willen dat bedrijven ze snel van dienst zijn en dat direct inzichtelijk is wat ze verder te wachten staat. Onderzoek wijst dit keer op keer uit. Dit verklaart het succes van zelfservice-oplossingen in de consumentenindustrie. Binnen de zorg is het niet anders: patiënten hebben behoefte aan snelheid en duidelijkheid. Daarom laat ChipSoft patiënten en zorginstellingen ook profiteren van zelfservice. Zelfservicekiosken maken in veel sectoren een groot verschil. Passagiers reserveren hun eigen vliegtuigstoel, automobilisten tanken bij onbemande pompstations en wie trek heeft haalt zelf een kroket uit de muur. Binnen enkele jaren zijn zelfservicekiosken ook niet meer weg te denken uit de zorg. Met de volledig in het ZIS/EPD geïntegreerde kiosk van ChipSoft werken zorginstellingen efficiënter en verhoogt de betrouwbaarheid van basale patiëntgegevens. Patiënten houden deze gegevens bij de zelfservicekiosk zelf up-to-date bij hun digitale aanmelding. Daar zien ze ook direct de belangrijkste informatie over hun ziekenhuisbezoek, zoals de naam van de specialist, de exacte tijd van de afspraak en de looproute naar de afdeling.

Patiënt als controleur Patiënten kiezen zelf of ze gebruikmaken van de traditionele, bemande balie óf de onbemande zelfservicekiosk. Voor aanmelding bij de kiosk - in de centrale hal of op de

WFG blinkt uit in gastvrijheid Het Westfriesgasthuis (WFG) in Hoorn, al jaren een

diverse leuke apps, maar patiënten kunnen er ook

trouwe ChipSoft-klant, mag zich een jaar lang het

vragenlijsten op invullen en voorlichtingsfilmpjes voor

meest gastvrije ziekenhuis van Nederland noemen. Wij

hun behandeling. De iPads beschikken ook over een

feliciteren facilitair manager Nils van Mourik van het WFG.

schoonmaakknop die het mogelijk maakt om met één druk op de knop een melding te doen over de

poliklinische afdeling - is alleen een geldig legitimatiebewijs

schoonmaak van een kamer of het sanitair. Binnen

nodig. Na het scannen van dit document worden de

45 minuten komt dan een schoonmaker om

persoonlijke gegevens van de patiënt uit HiX (het ZIS/EPD

het probleem op te lossen. Zo brengen we de

van ChipSoft) opgehaald: naam, adres, huisarts, apotheek,

hotelbeleving meer over naar het ziekenhuis.”

verzekering, enzovoorts. Zijn de gegevens niet meer juist? Dan corrigeert de patiënt ze onmiddellijk via een ‘touchscreen interface’. Snel en eenvoudig.

Het maximale aantal van 5 sterren is nu behaald. Kan het Van harte gefeliciteerd! Kwam de Gastvrijheidszorg Award

nóg gastvrijer?

2015 als een verrassing?

“Natuurlijk. We willen het eten en drinken bijvoorbeeld

“Eerlijk gezegd wel. Nadat we vorig jaar als negende

nóg beter afstemmen op specifieke patiëntgroepen.

eindigden, waren we ditmaal eigenlijk al blij verrast toen

Oncologische patiënten hebben namelijk andere

bekend werd dat we in de top drie stonden. De nummer

voedingsbehoeften dan geriatrische patiënten. Verder

één klassering overtrof onze verwachtingen. Het voelt

willen we patiënten nóg gerichter informeren, beter

echt als een beloning, want iedereen in ons ziekenhuis zet

toegespitst op hun situatie. En we gaan patiënten op

patiëntgegevens.

zich elke dag in om de patiënt het allerbeste te bieden.”

meer manieren regie geven. Het kan altijd beter.”

Duidelijkheid voor de patiënt

In 2010 behaalden jullie ‘slechts’ 2 gastvrijheidssterren,

Direct in EPD De zorginstelling bepaalt welke gegevens patiënten zelfstandig mogen wijzigen. Elke mutatie die de patiënt doorvoert, maakt direct onderdeel uit van het ZIS/EPD. Hierdoor beschikken alle betrokken behandelaars en administratiemedewerkers direct over de juiste, actuele

De kiosk toont op overzichtelijke wijze de afspraak van de patiënt, die zich eenvoudig aanmeldt. Desgewenst maakt hij een afdruk van zijn afspraak en de bijbehorende looproute, zodat hij precies weet waar en bij wie hij wordt verwacht. De patiënt neemt plaats in de wachtkamer en zijn behandelaar ontvangt een signaal dat hij aanwezig is. Prettig voor beiden, want dit scheelt vergeefse bezoekjes

dit jaar de hoogste score van 5 sterren. Wat is het geheim achter die snelle opmars? “We hebben onze oprechte interesse in de patiënt beter benadrukt. We hebben gastvrijheid verankerd in de hoofden en harten van onze medewerkers, zoals de jury het verwoordde. Daarvoor hebben we in samenwerking met de cliëntenraad onder meer personeelstrainingen

aan de wachtkamer.

opgezet. Ook zijn we gaan werken met klantenpanels.

Efficiëntie en service

Om lekker ziekenhuiseten te serveren is in samenwerking

ChipSoft is met meerdere enthousiaste zorginstellingen in gesprek over de zelfservicekiosk. Ziekenhuizen zien de kiosk als een perfect hulpmiddel om baliemedewerkers te ontlasten, de logistiek rondom afspraken te stroomlijnen en doorstroming van patiënten te verbeteren. Bovendien bieden ze patiënten een extra aanmeldmogelijkheid, kortere wachtrijen én optimale informatie direct bij binnenkomst. Kortom: de zelfservicekiosk kent alleen maar winnaars.

Een concreet resultaat is ons nieuwe voedingsconcept. met topkok Ron Blaauw het complete menu aangepast, waarbij we zoveel mogelijk werken met ingrediënten uit eigen streek. Ook zetten we meer gastvrouwen en gastheren in en hangt er meer kunst in het ziekenhuis.” De jury loofde ook jullie voortrekkersrol op ICT-gebied. Hoe helpt ICT bij het bieden van meer gastvrijheid? “Aan elke patiënt in onze kliniek stellen we gratis een iPad en WiFi beschikbaar. Op de iPad staan

De zelfservicekiosk is binnen enkele jaren niet meer weg te denken uit de zorg.

XX 24

“Natuurlijk kan het nóg gastvrijer.”


25 XX

Ketenoptimalisatie betrokken zorgverleners als voor de zwangere vele voordelen

voor nodig”, vertelt de zorgmanager. “Alle praktijken

op. Zo zorgt het ketendossier voor tijdwinst, meer overzicht

hadden een eigen IT-oplossing, die zeker niet voordeliger

en een altijd actueel bijgewerkt dossier.”

was dan deze oplossing. Door in te zetten op één gedeelde applicatie, wordt het beheertechnisch ook eenvoudiger en

Ook gynaecoloog Peter van Gessel ziet alleen maar

overzichtelijker. Daar komt bij dat de kwaliteit van zorg

voordelen. “De grote winst is dat we altijd op de hoogte

omhoog gaat en alles inzichtelijk is. Hierdoor kunnen

zijn van elkaars bevindingen. Ongeacht bij wie de

complicaties in het zorgtraject worden voorkomen en dat is

aanstaande moeder voor een controle komt, de informatie

ook gunstig qua kosten.”

over de zwangerschap is altijd volledig actueel, een overdracht met een papieren uitdraai uit een systeem is

Ketendossier is een aanrader

niet langer nodig.”

De samenwerkende verloskundigen in de regio Bergen

Verminderde registratielast

Ketendossier tilt kwaliteit verloskundige zorg omhoog maanden hard gewerkt om de verloskundige zorg naar een hoger plan te tillen. En met succes. De verloskundigenpraktijken in de regio maken nu net als het Bravis ziekenhuis gebruik van HiX, waardoor alle verloskundigen werken in één EPD en dus dezelfde gegevens met elkaar delen. “Dit is absoluut het beste voor de patiënt”, aldus zorgmanager Arnoud Slooff. De Verloskundigen Bergen op Zoom, Het Kleine

Verloskundigen erg blij

patiëntendossier. Verloskundigenpraktijk Roos maakt al sinds 2013 gebruik van dit EPD. Met de aansluiting in HiX zijn de diverse aparte (eerste- en tweedelijns) verloskundige dossiers doorontwikkeld naar het regionaal ketendossier Verloskunde.

XX 26

Dat het ketendossier door de werkvloer positief wordt

integrale geboortezorg in Nederland. De kwaliteit van

ontvangen, ligt voor een deel aan de gynaecologen zelf,

zorg neemt zienderogen toe, terwijl de totale kosten

zegt Denise Verburgh, die als projectleider een belangrijke

voor alle partijen dalen. Zorgmanager Arnoud Slooff

bijdrage levert aan de overstap naar het nieuwe dossier:

en projectleider Denise Verburgh zijn dan ook unaniem

“Samen met consultants van ChipSoft hebben zij een

in hun oordeel. “Een ketendossier is het allerbeste voor

inhoudelijk sterk en gebruiksvriendelijk dossier neergezet.

moeder en kind. We hopen hiermee een voorbeeld te

Daarbij is de registratielast lager geworden, omdat informatie

zijn voor de verloskundigenpraktijken in andere regio’s.

door collega-zorgverleners wordt gedeeld; wat de één al heeft

Als zij bij ons aankloppen, zullen wij dit ketendossier

geregistreerd, hoeft de ander niet meer te doen.”

absoluut aanraden.”

Hoewel de gynaecologen en verloskundigen zichtbaar plezier beleven aan het nieuwe ketendossier, was de verbetering van zorgkwaliteit de grootste drijfveer bij de keuze voor deze oplossing. “Die ambitie is

Informatie over de zwangerschap van de aanstaande

gerealiseerd”, zegt Arnoud Slooff, die dit illustreert met

moeder en haar ongeboren kind(eren) komen nu in één

een praktijkvoorbeeld: “Wat regelmatig gebeurt, is dat bij

digitaal systeem. Dat biedt voordelen voor de zwangere,

een thuisbevalling een complicatie optreedt waardoor de

haar verloskundige en eventueel behandelend gynaecoloog.

patiënt met spoed naar het ziekenhuis moet. Voorheen

Verloskundige Simone Evers (BIB): “In de regio zijn we hard

werkte verloskundige A met het ene softwarepakket

bezig om de goede samenwerking tussen de verschillende

en verloskundige B met het andere. Dat bemoeilijkte

zorgverleners in de geboortezorg verder te ontwikkelen.

de overdracht. In de nieuwe situatie is alles binnen één

Het ketendossier is hier een mooi voorbeeld van, als

EPD voorhanden, waardoor de overdacht perfect is. Dit

verloskundigen zijn wij hier heel blij mee.”

verhoogt de kwaliteit van zorg en de veiligheid van de

Wonder, Zuidwesthoek, BIB en Sifra slaan sinds kort hun patiëntgegevens op in één elektronisch

HiX een belangrijke, strategische stap gezet op weg naar

Stijging van zorgkwaliteit

Denise Verburgh en Arnoud Slooff in het nieuwe Moeder en Kind Centrum.

In Bergen op Zoom en omstreken is de laatste

op Zoom - Roosendaal hebben met de aansluiting in

Meer overzicht en altijd actueel Alle informatie, zoals laboratoriumuitslagen en echo’s, zijn

patiënt. Dat ook de efficiëntie en doelmatigheid omhoog gaan, is prachtig, maar was niet de initiële ambitie.”

nu door verschillende zorgverleners in te zien en wordt dus

Aanzienlijke kostenbesparing

niet meer in aparte dossiers opgeslagen. De huisarts wordt

Arnoud Slooff is ervan overtuigd dat het nieuwe

vanuit het systeem via zorgmail op de hoogte gehouden.

dossier een aanzienlijke besparing van kosten met zich

Simone Evers: “Eén digitaal dossier levert voor zowel de

meebrengt. “Dat is zo evident, daar is geen business case


HiX in nieuw Moeder en Kind Centrum Op 26 mei opende het Bravis ziekenhuis in Bergen op Zoom het gloednieuwe Moeder en Kind Centrum. In dit centrum, dat de gastvrije uitstraling heeft van een luxueus hotel, zitten meerdere praktijken en werken eerstelijns verloskundigen, klinisch verloskundigen, echoscopisten, gynaecologen, neonatologen en kraamzorg aan de beste zorg voor moeder en kind. Alle praktijken in het nieuwe centrum delen hun informatie in HiX. Tot grote vreugde van zorgmanager Arnoud Slooff: “De denkbeeldige schotten die van oudsher tussen de eerstelijns- en tweedelijns zorg stonden, zijn weg. Daar wordt de zorg alleen maar beter van.”

27 XX

info r m a tie m e t zorg .

Bezoekadres:

+31 (0)20 4939 000

T.T. Melissaweg 23-25, 1033 SP Amsterdam

+31 (0)20 633 1975

Postadres:

[email protected]

Postbus 37039, 1030 AA Amsterdam

www.chipsoft.nl

Mediair Jaargang 20 No. 2 Augustus 2015

Recommend Documents