Tussendoelen Natuur en Techniek primair onderwijs Natuur en Techniek ( po )
Materie Vaksubkernen
Inhouden
po
kerndoelen
Materialen, stoffen, mengsels en ingredienten
Materialen zoals roestvrijstaal, papier, hout, triplex, glas, rubber, plastic, textiel
Materialen, stoffen, mengsels en ingrediënten onderscheiden en benoemen
PO 44
materiaal
Stoffen zoals metaal (ijzer, lood, zilver), suiker, zout
Materialen, stoffen, mengsels en ingrediënten onderscheiden en benoemen
PO 44
stof
Mengsels zoals lucht, brons, vruchtensap, melk, mayonaise
Materialen, stoffen, mengsels en ingrediënten onderscheiden en benoemen
PO 44
mengsel
Ingrediënten van bijv. voedselproducten: ei, vlees, boter, olijfolie, zout, suiker
Materialen, stoffen, mengsels en ingrediënten onderscheiden en benoemen
PO 44
ingrediënt
materiaaleigenschap
Eigenschappen van materialen die in producten verwerkt zijn of in ontwerpen worden toegepast zoals geur, kleur, stroperigheid, wateroplosbaarheid, drijvend vermogen, buigzaamheid, geleiding en isolatie (van geluid, warmte en elektriciteit), magnetisch (ij
Materialen en hun eigenschappen in voorwerpen en producten herkennen en benoemen
Veranderingen van het materiaal: onder invloed van temperatuur (uitzetten, krimpen, stollen, smelten, verdampen, condenseren) treden andere vormen of fasen op: vast (bij water: ijs), vloeistof, gas (bij water: damp)
Materiaalveranderingen onder invloed van temperatuur en de bijbehorende fasen onderscheiden en benoemen
(Bio-)chemische) reacties uit het dagelijks leven, zoals bij voedselbereiding (bijv. kaas- en yoghurtproductie, koken, bakken, gisten), verbranding (bijv. verwarming, autorijden), roesten (oxidatie)
Aan de hand van voorbeelden van voedselbereiding, verbranding uit leefwereldcontexten beschrijven
Hergebruik en veilig gebruik van materiaal: papier, plastic, glas, klein chemisch en afval (KCA) en groentefruit-tuinafval (GFT)
Toelichten van het belang van veilig en milieubewust omgaan met materiaal
Vaksubkernen
Inhouden
po
kerndoelen
Energiebron
Energiebronnen, waaronder olie, gas, steenkool, kernenergie, wind, zon, stromend water, biomassa
Voorbeelden van energiebronnen onderscheiden en benoemen
PO 42, PO 44
materiaalverandering
materiaalgebruik
PO 42, PO 44
eigenschap
PO 42
uitzetten, krimpen, stollen, smelten, verdampen, condenseren, fase, vaste stof, vloeistof, gas
PO 34, PO 42, PO 44
b ereiden, verb randen, roesten
PO 34, PO 39, PO 49
afvalscheiding, product, hergeb ruik, recyclen, verb randen
Energie
Energieb ron
Energievorm
Vormen van energie, waaronder kracht, elektrische energie, bewegingsenergie, warmte, licht, geluid
Enkele vormen van energie onderscheiden en benoemen
PO 42
energievorm
Aanwijzingen voor energieverbruik in energielabel
Toelichten dat het energielabel op apparaten het energieverbruik aangeven
PO 39, PO 44
energieverb ruik, energielab el
Aanwijzingen voor veilig gebruik van energiebronnen voor milieu en gezondheid
Beschrijven hoe te handelen met energiebronnen om milieu- en gezondheidseffecten te voorkomen
PO 34, PO 39
luchtverontreiniging, gezondheid
energieomzetting
Warmtebron
Omzetten van de ene vorm van energie in (een) andere vorm(en): bewegingsenergie omzetten in elektrische energie en vice versa; elektrische energie omzetten in licht en warmte (lamp, föhn, kookplaat)
Aan de hand van voorbeelden beschrijven dat energie van de ene vorm in de andere vorm kan overgaan
Warmtebronnen, waaronder centrale verwarming, fornuis
Onderscheiden en benoemen van enkele warmtebronnen
PO 42
energieomzetting
PO 44
warmteb ron
Warmte
Componenten in verbranding: brandstof, zuurstof, temperatuur
Componenten benoemen die nodig zijn bij verbranding
PO 35, PO 42
verb randing, b randstof, zuurstof
Manieren van warmtetransport en het voorkomen van warmtetransport
Aan de hand van voorbeelden beschrijven dat warmte zich kan verspreiden via straling of geleiding of kan worden tegengehouden door materiaal of lucht
PO 42, PO 44
transport, geleiding, straling, stroming, isolatie
Elektriciteit
Principe en onderdelen van gesloten stroomkring: stroomdraadjes, schakeling(en), spanningsbron
Onderdelen van een gesloten stroomkring onderscheiden en benoemen onderdelen
PO 44
stroomdraad, schakeling, spanningsb ron Eenvoudige stroomkring ontwerpen stroomkring
Geleiding en isolatie van elektriciteit
Aan de hand van voorbeelden beschrijven dat bepaalde materialen eigenschappen hebben die elektriciteit kunnen geleiden of isoleren
PO 42, PO 44
isolatie, geleiding
Aanwijzingen voor veilig gebruik van elektriciteit
Toelichten hoe veilig om te gaan met elektriciteit
PO 35, PO 39
elektriciteitsgeb ruik
Elektriciteitsbron
magnetisme
Opwekken van elektriciteit in elektriciteitscentrales, batterij en accu; transport en opslag via hoogspanningsmast, transformatorhuisje
Elektriciteitbronnen en opslag en transport van elektriciteit onderscheiden en benoemen
Magneet met magnetische kracht en noord- en zuidpool; gelijke polen stoten elkaar af en noord- en zuidpool trekken elkaar aan
Toelichten dat sommige materialen magnetisch (te maken) zijn, een noorden zuidpool hebben en dat magneten elkaar kunnen aantrekken en afstoten
PO 42, PO 44
b atterij, accu
PO 42
magnetisme, noordpool, zuidpool, aantrekken, afstoten
Opwekking magneetveld via elektrische stroom
Beschrijven dat sommige magneten elektrisch aan - en uit gezet kunnen worden elektromagneet
PO 44
Licht, geluid en straling Vaksubkernen
Inhouden
po
kerndoelen
Geluidsbron
Geluidsbronnen, waaronder stem, muziekinstrumenten, apparaten, verkeer kenmerken van geluid, waaronder geluidssterkte, toonhoogte
Verschillende geluidsbronnen onderscheiden en benoemen aan de hand van geluidsterkte en toonhoogte
PO 42
geluidsb ron, geluidssterkte, toonhoogte
Geluid als trilling door lucht en (tegen) materiaal (vaste stof en vloeistof) met daarbij optredende effecten
Geluid beschrijven als een trilling door lucht of materiaal en dat geluid door materialen kan worden teruggekaatst
PO 42
trilling, weerkaatsing, echo
Geluid kan worden waargenomen via het oor
Toelichten dat de mens kan horen doordat het oor geluidstrillingen opvangt via de lucht
PO 41, PO 42
horen, oor
Gehoorschade
Gehoorschade door geluidssterkte en tijdsduur
Toelichten dat door hard geluid gedurende langere tijd gehoorschade kan ontstaan
PO 35, PO 42
gehoor, geluidssterkte
Isolatie en geleiding
Isolatie en geleiding van geluid door constructies of materialen, zoals muren, textiel, metaal
Aan de hand van voorbeelden toelichten dat constructies en materialen geluid kunnen geleiden of zorgen voor geluidisolatie
PO 44
isolatie, geleiding
Lichtbron
Licht ontstaat in een lichtbron, waaronder zon en lamp en is nodig om te kunnen zien
Lichtbronnen onderscheiden en beschrijven dat deze nodig zijn om te kunnen zien
PO 42
lichtb ron
Weerkaatsing of doorlaten van licht
Licht als lichtstraal of lichtbundel verspreidt zich in alle richtingen langs rechte lijnen
Beschrijven van licht als stralen
Zonlicht is wit licht dat bestaat uit verschillende kleuren die zichtbaar worden als het licht breekt (regendruppels, prisma: regenboog) of als er een kleurenfilter voor wordt gehouden
Beschrijven dat zonlicht bestaat uit verschillende kleuren en het ontstaan van een regenboog toelichten
Weerkaatsing/reflectie of doorlaten van licht door voorwerpen en daarbij optredende effecten
Beschrijven dat voorwerpen opwarmen als er licht op valt
PO 42
lichtstraal
PO 42
kleur
PO 42
opwarming Beschrijven dat een schaduw kan ontstaan als licht op een voorwerp valt schaduw Beschrijven dat breking van licht optreedt bij de overgang van lucht naar glas/ water en van water/glas naar lucht b reking Beschrijven dat licht dat op een voorwerp valt wordt weerkaatst weerkaatsing
Licht kan worden waargenomen via het oog
Toelichten dat de mens kan zien doordat het gereflecteerde licht van een voorwerp wordt waargenomen via het oog zien, oog
PO 41, PO 42
Lenzen
Lenzen, waaronder ooglens, met als doel om dichterbij of in detail (bril, loep, microscoop) of in de verte (bril, telescoop, telelens, verrekijker) te kunnen zien
Aan de hand van voorbeelden toepassingen van lenzen en de functie van de ooglens beschrijven
PO 42, PO 44
Vaksubkernen
Inhouden
po
kerndoelen
soorten en eigenschappen van krachten
Soorten krachten, waaronder spierkracht, veerkracht, windkracht, opwaartse kracht, zwaartekracht, magnetische kracht, wrijvingskracht
Enkele soorten krachten onderscheiden en benoemen en benoemen waar ze voorkomen
PO 42
lens, ooglens
Kracht en beweging
kracht
Eigenschappen van krachten, zoals grootte en richting
Toelichten dat krachten in grootte en richting kunnen verschillen
PO 42
grootte, richting
beweging
Een of meer krachten kunnen een voorwerp in beweging zetten of laten rusten
Beschrijven dat krachten een voorwerp kunnen laten bewegen of rusten
PO 42, PO 44
b ewegen, rust
Bewegingsrichting
Voorbeelden geven van bewegingsrichting
PO 42, PO 44
richting
Snelheid, met eenheden: waaronder km per uur, meter per seconde
Begrippen snelheid en versnelling toelichten en voorbeelden geven van snelheden
PO 45
snelheid, km per uur, meter per seconde, versnelling
Ruimte Vaksubkernen
Inhouden
po
kerndoelen
Zonnestelsel
Het zonnestelsel: de zon met de aarde en haar andere planeten in hun banen om de zon en de maan in een baan om de aarde
De opbouw van het zonnestelsel beschrijven aan de hand van de relatie tussen de zon, de aarde en de maan
PO 46
zonnestelsel, aarde, maan, planeet, b aan
Positie van de maan ten opzichte van aarde en zon en de fasen van de maan (schijngestalten: nieuwe maan, eerste kwartier, volle maan, laatste kwartier)
Schijngestalten van de maan onderscheiden en toelichten
Ontstaan dag en nacht door draaiing van de aarde om haar eigen as
Beschrijven hoe dag en nacht ontstaan
PO 46
schijngestalte
PO 46
dag, nacht, draaiing, as
Seizoen
Weer
Ontstaan seizoenen (winter, lente, zomer, herfst) door stand van aarde en haar baan om de zon
Beschrijven hoe seizoenen ontstaan
Weersverschijnselen gerelateerd aan de seizoenen winter, lente, zomer, herfst
De relatie uitleggen tussen weersverschijnselen onderling en in relatie tot de seizoenen
PO 46
seizoen
PO 43
weer, temperatuur, neerslag, wind, b ewolking, seizoen
Eigenschappen van lucht, zoals (hoge en lage) luchtdruk en beweging van lucht (wind)
De relatie tussen luchtdruk en wind beschrijven luchtdruk, wind
PO 42, PO 43
weersverwachting, satellietbeeld
Een eenvoudige weersverwachting uitleggen
PO 43
weersverwachting, satelliet
Technologie Vaksubkernen
Inhouden
po
kerndoelen
overbrenging
Katrollen zoals in hijskraan, takel, met als functie verandering van bewegingsrichting en (bij meerdere katrollen) verminderen van kracht die nodig is voor de beweging (bijvoorbeeld om iets op te tillen)
De functie van katrollen beschrijven
PO 44
Tandwielen zoals in fiets, klok, molen, met als functie verandering van bewegingsrichting en bewegingssnelheid (vertragen, versnellen)
Enkele functies van tandwielen in voorwerpen herkennen
Hefbomen zoals in wip, pincet, schaar, notenkraker, knoflookpers
Toepassingen van hefbomen in voorwerpen onderscheiden en beschrijven
katrol, b ewegingsrichting, b ewegingskracht, functie
PO 44
tandwiel, b ewegingsrichting, b ewegingssnelheid
PO 44
hefb oom, b eweging
Constructies
Hydrauliek en pneumatiek zoals in remsysteem, graafmachine, vuilniswagen, pneumatische boor, bureaustoel
Voorbeelden van hydraulische en pneumatische systemen benoemen
Eisen, waaronder evenwicht, stabiliteit, stevigheid
Beschrijven aan welke eisen constructies moeten voldoen
PO 44
hydrauliek, pneumatiek
PO 44, PO 45
evenwicht, stab iliteit, stevigheid
verbinding
Geautomatiseerd systeem
Vormen die krachten verdelen (constructieprincipes), waaronder piramide, boog, driehoek, profiel en voorbeelden van constructies zoals toren, brug, bouwkraan, verpakking, stoel, tafel
Verschillende constructieprincipes en toepassingen ervan in voorwerpen onderscheiden en beschrijven
Vaste en beweegbare verbindingen, via materiaal (lijm, metselspecie), vorm (schroefdop op fles of tube, legosteentje) of een ander voorwerp (nietje, veter, schroef, spijker, scharnier, plakband)
Aan de hand van voorbeelden verschillende verbindingen onderscheiden en beschrijven
Onderdelen en functies van geautomatiseerde systemen
Onderdelen en functies van geautomatiseerde systemen onderscheiden en toelichten
PO 44, PO 45
piramide, b oog, driehoek, profiel
PO 44, PO 45
functie, materiaal, vorm, voorwerp
automatiseren, signaal, chip, sensor
PO 44
