MASSAMOORDENAARS BETER BEGRIJPEN Door Joël Monzée Hoe word je psychopaat of sociopaat? Wat veroorzaakt de waanzin om te moorden die zich meester maakt van massamoordenaars? Waarom dergelijke slachtpartijen, en niet alleen in de Verenigde Staten? Volgens Joël Monzée, doctor in de neurowetenschappen, is misvorming niet aangeboren, en een “psychische kentering” bij jonge moordenaars is altijd het resultaat van een levensloop. Dergelijke tragedieën ontkiemen in verwaarlozing tijdens de opvoeding en emotionele trauma’s in de kindertijd. Onderzoek van het brein brengt ons bij onze verantwoordelijkheden als ouder en als opvoeder. Het is merkwaardig hoe sterk de mens gefascineerd wordt door de meest antisociale gedragingen die je je maar kunt inbeelden. Dat zie je aan de ontelbare feuilletons en films waarin mannen – want meestal zijn het mannen – anderen ombrengen. Soms is het een gelegenheidskiller in zijn firma, een bioscoop of een school. Soms is het een seriemoordenaar die zijn slachtoffers mishandelt. Soms is het een vader die zijn gezin uitmoordt. Soms is het vernietigingsdrang voor een sociopolitieke of religieuze zaak. Hoe dan ook, dit is een irrationele woede waardoor hij zodanig uit zijn evenwicht geraakt, dat hij denkt vrede te vinden door een ander van het leven te beroven. Al gauw werd duidelijk dat het om een Amerikaans verschijnsel ging. Het klopt wel dat die drama’s het meest in de media komen en wetenschappelijk het best onderbouwd zijn. Er werden trouwens meer dan 10.000 moorden opgetekend, alleen al met gebruik van vuurwapens, en dit enkel voor 2012. Toch spelen dergelijke drama’s zich ook af in China, Oekraïne, Mexico en Canada. Met de bloedbaden in Ut∅ya, Luik en Menznau blijft Europa niet achter. Al spoedig drong het ook door dat dit zowel een opzienbarend als een ondenkbaar verschijnsel is. Zo kan je het afgrijzen afstandelijk bekijken, terwijl je het integendeel van naderbij moet bekijken om beter te begrijpen wat die mannen ertoe brengt, onherstelbare daden te stellen. De omgeving is immers van invloed op het ontkenenen van die drama’s. Daarbij komt dat er vele manieren zijn om je antisociaal te gedragen. Naar een aantal daarvan wordt zelfs gevraagd in de politieke of industriële wereld. Wat is er handiger voor aandeelhouders dan een gewetenloos iemand om plots werknemers te ontslaan? Is er iets simpeler dan iemand zonder scrupules te kiezen om specifieke doelstellingen te halen? Psychologisch lijden als gevolg van stress, geweld of verwaarlozing, vooral als je dat doormaakt in je kindertijd, doet meer neuronen afsterven en tast het beschermende DNA-omhulsel van de hersencellen aan. Pathologieën Op dit moment worden er drie tools gebruikt om een psychiatrische diagnose te stellen: Het handboek voor diagnose en statistiek met betrekking tot de geestelijke gezondheid (APA), De internationale indeling (OMS) en Het handboek voor psychodynamische diagnose (PDTG). De omschrijvingen vertonen punten van overeenkomst, maar ook inhoudelijke verschillen wat de stoornissen betreft. Psychiatrie is immers een klinische wetenschap en het is niet altijd gemakkelijk, tot een consensus te komen. Dit illustreert zowel de overtuigingen van deskundigen als de eigenheden van mensen. Tenslotte kan er wel een psychiatrisch profiel opgemaakt worden, maar gedragingen blijven subtieler dan gestandaardiseerde omschrijvingen.
Niettemin is er bij deze tools sprake van onvermogen om je aan te passen aan de sociale normen, wat iemand ertoe brengt, verboden en zelfs criminele daden te stellen. Vaak bedient hij zich van leugens om zijn imago te beschermen, komt zelden zijn beloften na en schuift systematisch zijn deel van de verantwoordelijkheid door naar anderen, een groep of de maatschappij. Hij heeft moeite om recht te kruipen na een tegenslag en kan maar moeilijk relaties in stand houden. Hij heeft maar weinig aandacht voor zijn veiligheid of die van een ander. Hij lijkt impulsief en moeilijk voorspelbaar, vooral in de acute fase van zijn ontreddering. Voorheen waren er aanwijzingen van borderlinegedrag en ongezond ik-zuchtig gedrag. Zelden geeft hij blijk van schuldgevoel. Integendeel, hij is geneigd, te genieten van het lijden dat hij teweegbrengt door anderen te martelen, een ontslagbrief of intimidatie in het openbaar. Erger nog, zijn zowel intense als oncontroleerbare woede maakt hem prikkelbaar, en zelfs agressief naar anderen toe. Tot slot heeft hij ook behoefte aan erkenning, zelfs bewondering, in de gruwel die hij veroorzaakt. Verder moeten we ook inzien dat er een stel antisociale gedragingen bestaan waarvan een aantal verdoken kan zitten achter activiteiten die zogenaamd bedoeld zijn voor de bescherming van het algemeen welzijn, bijvoorbeeld het leiden van een spirituele, ecologische of sociopolitieke groep. Overigens, zelfs al richten vrouwen zelden een bloedbad aan of plegen ze een verkrachting, toch lopen ze ook kans op een antisociale of psychopate persoonlijkheidsstoornis. Gemis aan empathie De kern is het gebrek aan wroeging op het ogenblik dat iemand een ander kwetst, wat blijk geeft van weinig empathie. In feite ontstaat empathie uit een dubbele neurologische functie: merken dat de ander is aangedaan, en de emotionele resonantie die vraagt om medelijden en bedachtzaamheid. Welnu, het vorsingswerk van Jean Decety toont aan dat zowel de sociopaat als de psychopaat maar nauwelijks in staat zijn, te merken dat de ander is aangedaan, maar niet bekwaam zijn, in resonantie te gaan met de emotie van een ander. Het getroffen gebied, tussen het rechtse orbitofrontale deel van de hersenschors, wordt gelinkt aan de moederliefde, want dit is heel actief bij de moeder die haar baby aankijkt, maar ook bij mensen die regelmatig mediteren. Verder mag aangenomen worden dat de linkse prefrontale zone, die heel actief is bij mensen die mediteren, vrij passief kan zijn bij sociopaten en psychopaten. De activiteit van dat gebied hangt samen met de edelste menselijke gedragingen, zoals altruïsme, respect voor de ander, ethiek, het temperen van angsten, sociale betrokkenheid, enz. Tot slot zouden de amygdalae, gelegen in de emotionele hersenen en trigger van de stressreactie, ook weinig actief zijn, wat verklaart waarom iemand niet in staat is, fysisch overlevingsgedrag te ontwikkelen. De doodstraf maakt hen dan ook niet bang. Integendeel, ze maakt een eind aan het psychische lijden. Het verschil tussen sociopaten en psychopaten zou ontstaan op het ogenblik dat er een biologisch tekort optreedt. Hoewel beide psychiatrisch op elkaar lijken, komt de antisociale persoonlijkheid met de tijd tot stand, daar waar een psychopate persoonlijkheid aangeboren zou zijn. Aangenomen wordt dat bij de sociopaat de mate en de intensiteit waarmee moeilijkheden ondervonden werden in de kindertijd, bepalen hoe de rechtse orbitofrontale activiteit wordt aangetast. Aanvankelijk zou zich een emotionele overresonantie voordoen die veel serotonine vrijmaakt. Dan zou dit gebied op een bepaald ogenblik niet langer geactiveerd worden, alsof het biologisch instortte. Deze zone is overigens vanaf de geboorte niet actief bij de psychopaat .
Toch moet je niet denken dat iedereen met die biologische kenmerken een misdadiger wordt, hoewel de theorie van een misdaadgen lange tijd opgeld maakte of gedacht werd dat ze herkend kon worden door een scan die een lage activiteit in de rechtse orbitofrontale zone aan het licht bracht. Vandaag weten we inderdaad dat de prefrontale cortex meer dan veertig jaar nodig heeft om tot maturiteit te komen. En ook: de gebieden binnen de cortex werken niet afzonderlijk, maar in netwerken die verbonden zijn met heel veel hersenzones. Zo zal iemand die geboren wordt met een neurologisch tekort in het rechtse orbitofrontaal gebied over andere neurologische hulpmiddelen beschikken om een persoonlijkheidsstoornis te vermijden. Laten we, om dit verschijnsel te begrijpen, kijken naar het feuilleton CSI Las Vegas waarin het team het volledige elfde seizoen lang een seriemoordenaar achterna zit. Tijdens het proces vertoonde hij een gebrek aan de rechtse orbitofrontale cortex en houdt hij vol, strafrechterlijk niet aansprakelijk te zijn. Als hij gevraagd wordt, te getuigen, wijst patholoog Raymond Langston de rechter erop dat hij dezelfde neurologische stoornis heeft. Omdat hij geen emotionele resonantie met anderen heeft, koos hij ervoor, wetsdokter te worden en dissecties van lijken te doen om de doodsoorzaak te achterhalen. Op die manier gebruikt hij zijn “handicap” om het algemeen welzijn te verdedigen, wellicht dankzij het feit dat hij via de linkse prefrontale cortex uitstekend kan omgaan met woede. Wat de sociopaat betreft, moeten we dus concluderen dat dit een dynamisch proces is waardoor deze alsmaar wredere dingen gaat doen. Twee films illustreren het pad naar de gruwel. De eerste Hitler: The Rise of Evil, toont de drama’s in zijn leven, van zijn geboorte tot hij aan de macht komt. Telkens hij een dramatische situatie beleeft, maakt hij de somberste keuze. De andere film is de afdaling naar de hel van Anakin, die Darth Vader wordt in Star Wars. Verontrustend wordt het als hij de kansen om zich te vermannen, niet te baat kan nemen. Hoe groter de woede en de wraaklust, hoe meer hij afglijdt naar het weerzinwekkende. Dikwijls is het gemakkelijker, te denken dat sociopaten en psychopaten als monster geboren worden. Nochtans leven die mensen niet geïsoleerd. Ze komen verschillende mensen tegen in de loop van hun leven. Deze ontmoetingen kunnen leiden tot een functiestoornis of geleidelijk zorgen voor een groter menselijk aanvoelen waardoor ze, ondanks mogelijke neurologische tekorten, sociaal aanvaardbaar gedrag kunnen ontwikkelen. Zij kunnen keuzes maken, maar wij zijn hier ook betrokken partij. Er zijn psychische wonden die subtieler zijn omdat ze vaak voorkomen, en die zelfs aanbevolen worden door bepaalde opvoedingsprincipes. Ijsdam op het levensproces We proberen allemaal gelukkig te zijn. We willen goed zijn. We willen erkend worden. Dit is universeel. Merkwaardig genoeg worden we genetisch geprogrammeerd om zowel psychologisch als lichamelijk een evenwicht te vinden. Dit geldt in verschillende mate bij alle zoogdieren, zodat ze zich gemakkelijker aan hun omgeving kunnen aanpassen.
Moordenaars zijn geen autisten In de media wordt vaak gezegd dat moordenaars zouden lijden onder het Aspergersyndroom, wat een sterke vorm van autisme is. Die psychiatrische diagnose is een erg zware last om dragen voor meer en meer jongens. Mogelijk kregen deze moordenaars dit etiket opgeplakt, maar ik denk dat dit een foute diagnose is. Ik heb
trouwens nooit een kind ontmoet dat aan dit syndroom leed en blijk gaf van ook maar de minste kwaadwilligheid. Worden ze in het nauw gedreven door ongepaste druk van volwassenen, dan kunnen ze uitbarsten en volwassenen angst aanjagen, maar er is geen bedoeling, schade toe te brengen. Daarentegen schept een jongere die mogelijk een antisociale, eenzelvigheids- of psychopate persoonlijkheidsstoornis krijgt, er merkbaar genoegen in, dieren pijn te doen en toont tegenover anderen geen respect. Hij heeft geen spijt als hij iemand kwetst of mishandelt en voelt zich machtig door dingen kapot te maken. De foute diagnose is met name het gevolg van het verbod, een persoonlijkheidsstoornis vast te stellen voor iemand volwassen wordt, van de toestemming om antipsychotica voor te schrijven en een soort ontkenning vanwege de volwassenen (ouders, opvoeders of beroepsmensen op het vlak van gezondheid). Daardoor kan het individu op korte termijn, en de soort op lange termijn overleven. Immers, door een toestand van welzijn en mededogen – bewerkstelligd, o.a., door meditatie – wordt het aantal zenuwcellen in stand gehouden, wordt de neocortex dikker, vooral in de menselijker delen van het brein, en wordt het risico van dementie of seniliteit beperkt. Trouwens, hierdoor zou er gemakkelijker immunoglobine A, de eerste barrière van het immuunsysteem, afgescheiden worden in de mond. Omgekeerd doet psychologisch lijden als gevolg van stress, geweld of verwaarlozing, vooral als dat gebeurt in de kindertijd, meer neuronen afsterven en wordt de beschermende DNA-laag van de hersencellen aangetast. Zodoende krijgt het zoeken naar geluk een biologische betekenis. Elke levenservaring laat een spoor na in het brein. Dit zijn fysiologische afdrukken. Vaak denken we dat wat we waarnemen, werkelijkheid is, maar dat is zelden het geval, want die afdrukken gaan mee betekenis geven aan wat we waarnamen in functie van onze levenservaring en de daaruit voortvloeiende overtuigingen. Zo zal er bij analyses uitgegaan worden van feiten, maar de emotionele impact van de situatie gaat het inzicht in de situatie beïnvloeden. En hoe sterker de emotie, hoe groter de fysiologische afdruk, zodat deze de interpretatie van de werkelijkheid verdraait en je doet reageren. De meeste van deze afdrukken staan gegrift in het cingulaire deel van de hersenen, de eerste laag van de cortex die we aantreffen bij alle zoogdieren. Dit hersengebied staat permanent in verbinding met de amygdalae waardoor we reageren, vluchten of ons losmaken van de ervaring. Door je defensief te gedragen, ga je je er uiteindelijk mee identificeren, worden de mechanismen groter en automatischer. Zo identificeer je je met je persoonlijkheid, ook al werkt die niet op sociaal vlak en wordt het alsmaar moeilijker de klok terug te draaien zonder psychotherapeutische hulp. Lijden en reacties die de geest doen wankelen zijn het gevolg van een biochemische aanpassing, gericht op fysiologische overleving van de persoon. Mishandeling in de kindertijd Wat kan een kind zoal meemaken op dit punt? We kennen allemaal gevallen van seksueel of fysiek misbruik en gevallen van verwaarlozing of vervreemding door de ouders. Er zijn echter veel subtielere soorten pijn die minder voorkomen, en die zelfs aangemoedigd worden door opvoedingsprincipes waarmee de volwassene uiting geeft aan zijn wanhoop. Ik geef u hierbij enkele voorbeelden uit mijn klinische praktijk van de voorbije jaren. Max, een kind van zeven jaar, verlegen, krijgt van zijn onderwijzeres een papier dat hij op zijn bank moet plakken, en waarop staat “Ik moet de hele tijd naar mijn lerares kijken”.
Als het de bedoeling was, te beletten dat Max in de wolken zou zitten, hoe kan hij dan leren zichzelf te respecteren? Hoe kan hij tot zichzelf komen, zodat hij kan omgaan met zijn emoties of nadenken over een probleem? Kreeg de leerkracht te maken met haar eigen verwaarlozingspijn of haar eigen behoefte aan bevestiging dat ze “een goede prof” was? En wat moeten we denken van een moeder die tegen haar zoon zegt: “Je vriend Michel mag niet met jou komen spelen, want hij heeft zijn arm gebroken” zodat hij bij haar blijft. Nu komt de zoon ’s anderendaags toevallig Michel tegen, die helemaal geen ongeval heeft gehad, en nog minder een plaaster draagt. In welke mate kan het kind zijn moeder nog vertrouwen geven? En alle “exen” die hun kinderen gebruiken om de andere ouder te treffen en wraak te nemen voor de scheiding? En al degenen die brullen naar hun kinderen? En zij die een beeld ophangen van de andere ouder aan de hand van discriminerende opmerkingen. Of de vader die zegt dat hij zich gaat verhangen als zijn zoon erop uit trekt met zijn vrienden? En de alcoholieke ouder die zijn/haar kind geen beschermende omkadering biedt? Een vader belt vijf, tien keer per avond naar zijn kinderen die bij zijn ex-partner wonen, en barst in woede uit als de kinderen niet snel genoeg antwoorden. Iemand anders belooft zijn kinderen, met hen te gaan vissen of naar hen te kijken op het sportterrein, maar komt die belofte nooit na. De kinderen proberen er zich vervolgens van te overtuigen dat dit “correct” is, maar de psychische wonden stapelen zich op. Deze situaties beïnvloeden de mate waarin het kind zelfvertrouwen maar ook kwaadheid ontwikkelt. In wezen is kwaadheid gezond, want ze zorgt deels voor natuurlijke weerstand. Maar wat gebeurt er met kinderen die kwetsbaarder zijn? De geest die wankelt We maken allemaal moeilijke situaties mee, en we hebben voor verdedigingsmechanismen gezorgd. Hoewel die soms nuttig kunnen zijn, maken ze onze relaties toch minder kwaliteitsvol. Globaal genomen wordt in de TV-serie Esprit criminel vaak duidelijk gemaakt hoe de pathologie zich ontwikkelt en het risicogedrag verergert als gevolg van talrijke emotionele trauma’s die doorgemaakt werden in de kindertijd. Toch blijven er de persoonlijke keuzes. Als je opgroeit met, bijvoorbeeld, een psychopaat als ouder, kan je twee kanten uit, zoals onderzoeker Aaron Hotchner toelicht: ofwel word je sociopaat, ofwel profielschetser!”. Zo zal een kind dat gekwetst werd door emotionele, soms gewelddadige trauma’s, er op een zeker moment niet meer in slagen, zich aan te passen. Zijn hersenen zullen anders moeten omgaan met situaties, en wel door sommige werkelijkheden van elkaar te scheiden: wat er zich afspeelt bij papa tegenover wat er gebeurt bij mama; wat zich op thuis voordoet tegenover wat er op school gebeurt. De hersenen isoleren de afdruk van de pijnlijke gebeurtenis om de pijn te verlichten. Soms brengt de inhoud van videospelletjes of films hetzelfde soort biologische reacties. Er werd lange tijd gedacht dat die een louterende uitwerking hadden, maar vandaag is geweten dat het omgekeerde waar is. Als ze eenmaal volwassen zijn, kan elke situatie die van dichtbij of van ver lijkt op die uit een pijnlijk verleden zowel verdriet als woede oproepen, als ze niet geleerd hebben om met het onvermijdelijke om te gaan. Het brein gaat die ervaringen apart blijven houden, in plaats van ze samen te brengen om betekenis te geven aan wat beleefd werd. Langzaamaan verstart de gedachte meer en meer. Eigenlijk slaat de psychische slinger over en weer. Zo vervalt die persoon van mentale gezondheid in een functiestoornis, van daar in een persoonlijksstoornis, dan van licht naar zwaar. Hoe meer er psychisch gewankeld wordt, hoe meer die persoon of diens omgeving gevaar loopt. Om dit verschijnsel te begrijpen, kijken we best naar het systeem van stroomverdeling. Alle
huizen staan met elkaar in verbinding door dit netwerk dat zich uitstrekt over duizenden vierkante kilometer. Welnu, als er op een gevoelig punt een te hoge spanning optreedt, worden deelnetten van het elektriciteitsnet afgesloten. De verbinding tussen de stad waar de te hoge spanning optreedt en de overige steden zal uitvallen, om te vermijden dat het hele vasteland zonder stroom valt. En is er in verscheidene steden een te hoge spanning, zoals bij een zonnestorm, dan worden die steden, ja zelfs buurten, straten of delen van straten geïsoleerd. Hetzelfde geldt in onze hersenen, als het trauma te heftig is. De betrokken circuits sluiten zich af van de andere circuits, om te vermijden dat de geest totaal in stukken uiteenvalt. Dus zijn het lijden en de reacties die de geest aan het wankelen brengen het gevolg van een biochemische aanpassing die gericht is op de fysiologische overleving van de mens. Dit gaat mogelijk echter ten nadele van gezinsleden en van de maatschappij. Verder moeten we ook inzien dat bij een psychische ommezwaai de ander steeds minder overkomt als een persoon, en meer als een voorwerp. Er is geen enkele emotionele resonantie meer als de ander in moeilijkheden zit of lijdt. Bij een verkrachting kan de dader er zelfs van overtuigd geraken dat hij voldoet aan de behoefte van degene die hij mishandelt. Bij een moord in koelen bloede is er weinig ruimte om spijt, medelijden of waardering voor de ander te voelen. Dit geldt nog meer bij moorden met steekwapens, omdat die nog meer koelbloedigheid vereisen dan die met vuurwapens. Sociale uitdaging Eigenlijk denk ik niet dat iemand ’s morgens kan opstaan en bij zichzelf zeggen dat hij iemand gaat doden, zonder dat er sprake is van een geleidelijke aantasting van zijn beoordelingsvermogen. Zelfs een seriemoordenaar is kind geweest, werd gewiegd door een moeder en ging naar school. Ze vertonen mogelijk genetische zwakten in hun gezondheid, maar iemands persoonlijkheid komt tot stand bij het contact met zijn omgeving en door zijn eigen keuzes. Vaak worden deze drama’s verklaard door de aanwezigheid van wapens, maar dat is niet het enige dat speelt. Zo zouden we immers onze verantwoordelijkheid als mens en als burger ontlopen. Die moordenaars waren echt wel mensen die zoek waren naar erkenning en genegenheid, maar hun ontreddering projecteerden op hun slachtoffers. Los van het verdriet is het van belang, de moordenaar niet op te sluiten. We zouden niets leren over onszelf, over onze keuzes, over onze maatschappij en over het gevaar dat we voor anderen betekenen. Of anders moeten we aanvaarden dat iedereen die iets misdadigs doet, per definitie met een neurologische functiestoornis zit, die hem belet, het algemeen welzijn, mensen en de verschillende levenswetten in ere te houden. Niemand van hen zou nog verantwoordelijk zijn voor wat hij doet en denkt, vermits zijn hersenen gebrekkig werken. Tijdens het proces dat leidt tot sociopathie zijn er vaak voorafgaande stoornissen. Deze evolutie en het gevaar dat de maatschappij loopt in de brede betekenis van het woord staan duidelijk omschreven in de boeken van Otto Kernberg, Peter Fonagy en Anthony Bateman. Bij een geestelijke kentering gaat die persoon de eerste tekenen vertonen van een narcistische persoonlijkheidsstoornis, en dan van ziekelijk narcisme, om pas daarna ten prooi te vallen aan sociopathie. Samen met borderline-aspecten kan de wil om erkend en begrepen te worden in de gruwel die hij aanricht, leiden tot nog meer geweld.
Ons deel van de verantwoordelijkheid Het is nochtans normaal dat een kind om bewondering vraagt aan zijn ouders. Zo krijgt zijn zelfwaardering een stevige grondslag. Stel je anderzijds eens een kind voor met weinig zelfwaardering. Om zichzelf bestaansrecht te geven, kan het zich een positief of negatief zelfbeeld vormen dat het zijn leven lang zal verdedigen. Soms gebeurt dat door mensen uit zijn omgeving, een kunstenaar of een sporter na te volgen. Soms wordt het eenvoudigweg kwetsbaar op enkele punten, zodat het zich erkend wil voelen in al zijn levensniveaus. Wordt het daardoor erg nauwkeurig en beheerst het zijn gedragingen erg goed, dan is dat niet noodzakelijk een probleem. Hij kan zelfs een uitblinker worden in zijn werk, zelfs als ouder of als vriend. Wordt dit beeld de psychische ruggengraat van die persoon, dan zou hij wel eens een narcistische persoonlijkheidsstoornis kunnen krijgen; met andere woorden: hij gaat onophoudelijk dat beeld in stand houden, in plaats van gezonde relatiepatronen te ontwikkelen. Erger nog: mogelijk verdedigt hij dat beeld ten nadele van anderen, door hen zelfs te beschuldigen van zijn eigen fouten. Zo komt hij terecht in een ziekelijke narcistische persoonlijkheidsstoornis. De ander wordt een vijand, want die is verantwoordelijk voor alles wat van invloed is op het beeld dat hij heeft. Wordt dat beeld nog meer verwrongen en is er ook sprake van borderline, dan opent dat de deur naar hersenschimmen van een antisociale persoonlijkheidsstoornis. Trouwens, een volwassene die langzamerhand de kant opgaat van de gruwel deed vroeger al dingen waar je je vragen kunt bij stellen, ja zelfs onaanvaardbare dingen. Laat de familiale of professionele omgeving die dingen toe, of camoufleert ze die zelfs, dan krijgt die persoon de indruk dat dit ongestraft blijft en gaat hij zich oppermachtig voelen zodat zijn oordeel nog meer vervormd raakt. Het is bijvoorbeeld een ernstig probleem bij pedofilie in religieuze of sportinstellingen als de verantwoordelijken, die nochtans gewaarschuwd werden, blijven zwijgen. Hetzelfde geldt voor een moeder die liever de misdaden van haar partner ontkent om hem toch maar niet kwijt te spelen. Als er geen grenzen meer zijn, wordt de psychische functiestoornis nog versterkt. Het is moeilijk te aanvaarden, maar een deel van de verantwoordelijkheid ligt bij ons. Hoewel het wordt uitvergroot in de media, is er de noodzaak, hierover te praten in cursussen en tijdens informele gesprekken. Daarbij kunnen we in de val lopen als we een dergelijk drama te emotioneel of te weinig emotioneel benaderen. Ben je te emotioneel, dan ga je overreageren en eist wraak om het onbegrip te compenseren. Te weinig emotie maakt het allemaal verstandelijk, maar je hebt geen band meer met de ervaring. In beide gevallen beletten we onszelf, die ervaring te verwerken en evenwichtig te handelen en te spreken. Zo versterken we onze afweermechanismen. Zo zouden we ons in die drama’s moeten inleven om in te zien hoe we ons gebrek aan genegenheid beleven, en mogelijk op zoek gaan naar manieren om dit persoonlijk te verwerken. Dit is ook een uitnodiging om eens opnieuw te kijken wat we in de opvoeding of therapeutisch anders kunnen doen om onze kinderen efficiënter te begeleiden, om hen een stevige basis te geven waardoor ze hun deel van de persoonlijke en collectieve verantwoordelijkheid kunnen opnemen. Uit: Néosanté, mei 2013
