In de bouw vermorsen partijen veel tijd (en dus geld) met het heen en weer sturen van opdrachten en wijzigingen daarop. Ketenoptimalisatie kan de kostprijs van een woning met 20 procent verlagen. Bovendien kan het bijdragen in het terugdringen van faalkosten, die de bouwsector jaarlijks minimaal 5 miljard euro kosten. Door Kees Crone
Massaal maatwerk in de bouw Ketenoptimalisatie kan bouwkosten drastisch verlagen
W S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E 04 / 2006
62
at ketenoptimalisatie betreft kan de bouwsector lering trekken uit hoe andere industriële conglomeraten als Boeing, Philips of Cisco Systems hun productontwikkeling aanpakken. Door vanaf een centraal punt alle partijen met elkaar te verbinden, is veel tijd en geld te besparen. Het in de bouwketen door middel van software direct met elkaar verbinden van alle betrokkenen, genereert grote innovatiewinst. De bouw heeft bij velen nog een ruw imago. In dat beeld past geen geavanceerde automatisering die het hele proces stroomlijnt en vergemakkelijkt. Wouter Beelaerts van Blokland kijkt echter als bedrijfskundige tegen de wereld van projectontwikkeling en beton gieten aan. Volgens hem heeft keteninnovatie in de bouw
dé toekomst. Beelaerts van Blokland werkt aan de TU Delft bij de afdeling Luchtvaarten Ruimtevaarttechniek. In het kader van zijn promotieonderzoek verdiept hij zich in Waardeketen Procesinnovatie. Hij bestudeert hoe technologie een traditionele of stap-voor-stap geschakelde keten, verandert in een interactieve en vraaggestuurde keten. Die technologie of software is dikwijls vastgelegd in zogenaamde intellectual property. In een interactieve keten kunnen alle deelnemers tegelijkertijd met elkaar communiceren en staat de klant centraal. Zo beschrijft het ketenbesturingsmodel iBuild hoe ICT de ketensturing in de bouw kan ondersteunen. Dit model geeft alle bij de bouw (van een huis) betrokkenen - overheden, toeleveranciers, klanten, aannemersbedrijven, architecten,
Goede planning
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E 04 / 2006
Of huizen door klantgericht bouwen nu echt tot 20 procent goedkoper worden zoals Wouter Beelaerts van Blokland beweert, waagt John van Geel te betwijfelen. Van Geel is directeur IT bij het beursgenoteerde bouwbedrijf Heijmans. Er zijn naar zijn zeggen nogal wat facetten die de uiteindelijke prijs van een nieuwbouwhuis bepalen. De ontwikkeling van de grondprijs en de gevolgen van het Bouwstoffenbesluit zijn er slechts twee van. ‘Ik vergelijk het altijd met de auto-industrie. Bij veel merken bestaat de mogelijkheid je eigen wagen samen te stellen. Daardoor is nog geen enkele auto goedkoper geworden.’ Dat neemt niet weg, dat bij concepten als Wenswonen de verlangens van de koper centraal staan. De trend is, zoals hij zegt: customer intimacy. ‘Natuurlijk gaan wij vervolgens zo efficiënt mogelijk, tegen zo laag mogelijke kosten aan de slag. Maar ik vind het veel te ver gaan om te zeggen, dat de bouw daardoor zoveel procent duurder of goedkoper wordt. Wél komt er een koppeling tussen wat de klant wenst en wat er uiteindelijk op de bouwplaats wordt uitgevoerd.’ Het feit dat een bouwbedrijf in een vroegtijdig stadium weet wat de klant wil, maakt een betere planning en realisatie op de bouwplaats mogelijk. Het leidt tot een adequatere beheersing van het bouwproductieproces, door Van Geel operational excellence genoemd. Ook nu al wordt daartoe op de bouwplaats de nodige geavanceerde software gebruikt. Heijmans maakt in dit geval gebruik van door Profuse ontwikkelde software voor bouwplaatsautomatisering. Via een web-interface worden gegevens rechtstreeks in het SSA BaanIVsysteem opgenomen. ‘Een uitvoerder’, zo legt Van Geel uit, ‘die manuren moet registreren, krijgt alleen de zeven mensen te zien die aan zijn bouwplaats zijn toegewezen. Hij hoeft dus niet meer moeilijk te zoeken in een namenlijst van bijvoorbeeld 80 personen. Veel voor hem relevante zaken zijn al op voorhand ingevuld. Dingen die niet van toepassing zijn, krijgt hij gewoonweg niet te zien. Daarin verschilt dit programma met veel soortgelijke software. Die is dikwijls weinig gebruikersvriendelijk.’ Hij wil er maar mee zeggen, dat Wenswonen-achtige projecten uiteindelijk tot een efficiëntere uitvoering kunnen leiden. Het aan het eind van de keten gesitueerde productieproces is gediend met goede software voor het plannen, aansturen, registreren en bewaken van de productie.
63
Wenswonen bij Heijmans Op de website van bouwbedrijf Heijmans uit Rosmalen staat een link naar Wenswonen. Het gaat om een concept waarin ontwikkelaars én de bouwers van Heijmans samenwerken. Die betrokkenheid van beide disciplines vormt de beste garantie voor maakbaarheid, betaalbaarheid en haalbaarheid. Het concept biedt een grote keuzevrijheid met betrekking tot volume, indeling, en verschijningsvorm van de woning. Met Wenswonen kan ieders persoonlijke levensstijl optimaal tot uitdrukking komen, rekening houdend met gezinssamenstelling, budget en individuele voorkeuren. De bewoner bepaalt hoe groot de nieuwe woning wordt, hoeveel kamers er nodig zijn en hoe de buitenkant van de woning er uit komt te zien. Dat gebeurt via een eenvoudig en logisch stappenplan, met een eigentijds, digitaal hulpmiddel: de Woonplanner. Daarbij brengt een ingebouwde kostenteller de financiële consequenties van elke stap helder in beeld. De keuzemogelijkheden worden per project vastgesteld. Heijmans doet ervaring op met dit concept in o.a. Beverwijk, Amersfoort, Leusden, Zaltbommel, Gorinchem, Pijnacker, Zeewolde, Groningen, Hoogeveen en Almere. www.wenswonen.nl
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E 04 / 2006
64
projectontwikkelaars - veel meer inzicht. De koper van een nieuwbouwhuis kan binnen bepaalde marges zelf zijn woning samenstellen. De via de computer ingevoerde wensen sturen op efficiënte wijze opeenvolgende ketens aan. Dit resulteert vervolgens in betrouwbaarder productieprocessen, hogere efficiency en lagere (integrale) kosten per bouwwerk. Beelaerts van Blokland: ‘Ik schat dat met iBuild de productiekosten van een huis 20 procent lager uitpakken.’
Informatietechnologie Voordat Beelaerts van Blokland het fijne van de “multilaterale waardeketen” iBuild verduidelijkt, legt hij eerst het er aan ten grondslag liggende theoretische model
uit. Hij verwijst naar de door Michael Porter in 1985 omschreven waardeketen. Op organisatorisch niveau onderscheidt Porter primaire en ondersteunende processen. Productie, verkoop en logistiek zijn volgens hem primaire processen in een bedrijf. In Porters aanbodgerichte opvatting zijn IT, personeelszaken, inkoop en financieel beheer daarentegen, voorbeelden van secundaire processen. ‘In mijn ketenbesturingsmodel draai ik dit om’, aldus Beelaerts van Blokland. ‘Informatietechnologie of toegespitste software wordt juist primair. Ook inkoop en financieel beheer, die naar Porters idee op de tweede plaats komen, worden in mijn model een primair proces.’ Hij maakt de vergelijking met de oude,
productiegerichte Philips. Het produceerde in grote hoeveelheden radio’s, televisietoestellen, enzovoort, in de hoop dat de klant die toch wel koopt. ‘Het werd anders toen Philips veranderde in een meer klantgerichte organisatie. De afnemer bepaalt nu welke producten met welke specificaties worden gemaakt. Zo beschouwt vinden de grootste innovaties in de waardeketen plaats.’ Ter verduidelijking tekent hij een driehoek. Op de drie hoekenpunten staan respectievelijk: Conception (technologie), Continuation (customer) en Configuration (partners). Conception, ofwel (informatie)technogie (software) is hierbij het startpunt. Met behulp ervan kan de klant zijn wensen aangeven. Die
Ketenconfigurator iBuild Tegenwoordig ontstaan er steeds meer ketens die zijn gebaseerd op de principes van lean manufacturing. Bij iBuild is de klantvraag het uitgangspunt. Zijn wensen worden gekoppeld aan de fabricage van standaardmodules in de keten. Productie en aflevering vinden plaats vanaf het moment dat de klantorder is geplaatst. De klant kan zelf, door het gebruik van ICT, zijn bouwwerk samenstellen. Tegelijkertijd stelt hij de keten in staat veel goedkoper te produceren. De keten wordt efficiënter aangestuurd wat resulteert in betrouwbaarder productieprocessen, hogere efficiency en lagere (integrale) kosten per bouwwerk. De ketenconfigurator iBUILD werd ontwikkeld door EDC, TNO en Willems & VandenBrink Architecten.
Ontwerpmodule De ontwerper of architect van een bouwwerk levert een referentieontwerp. Dat wordt omgezet naar een algoritme (bijv. de mogelijke vrijheidsgraden binnen de regelgeving). De ketenconfigurator/Supply Chain modeller maakt hiermee een directe link tussen toeleveranciers en klanten.
Klantenmodule Visualisatie door middel van het virtuele bouwwerk. De klant kan variaties aanbrengen. Deze worden direct in ‘zijn’ bouwwerk gevisualiseerd. De klant heeft invloed op de specificaties, zoals interieur, buitenmuur en keuken. Vanuit de klantwens kan dit worden gerelateerd aan toelevering- en bouwconsequenties.
Bouwprocesmodule Assortiment van bouwcomponenten en linking van e-tools zoals ERP en CAD/CAM. Met deze informatie kan zowel bouwer/assembleur als toeleveringsindustrie produceren en leveren. De geleverde componenten worden direct op de juiste plaats en tijd geleverd.
PDM (Productdata Management systeem)
Ketenconfigurator/Supply Chain modeller De ketenconfigurator koppelt verschillende informatiebronnen en computertalen via een multilanguage engine. Deze engine kan zowel ontwerpals classificatiegegevens aan elkaar relateren/formatteren voor alle betrokken stakeholders in de keten.
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E 04 / 2006
geregistreerde verlangens bepalen vervolgens welke partners de configuratie uiteindelijk maken. Beelaerts van Blokland: ‘Neem computerbouwer Dell. Met behulp van software bepaalt de afnemer - binnen zekere grenzen - welke configuratie hij wenst. Met een druk op de knop bevestigt hij zijn keuze. De output van de klant is input voor de pc-fabrikant. Die configureert op basis van elders gefabriceerde componenten de door de afnemer gewenste computer.’ Hij wil er maar mee aangeven, hoe cruciaal informatietechnologie in een vraaggestuurde keten is. Met behulp ervan gebeuren procesinnovaties juist ín de waardeketen. En dat zijn ketenbenadering niet voor de minste ondernemingen geldt, wil hij in zijn dissertatie
In het Productdata Management systeem worden alle technische specificaties en gegevens bewaard voor toekomstig gebruik (onder meer bij onderhoud).
65
besparing Tijd en kostenbesparing Bouwtijd traditionele bouw ontwerp
vergunningen aanbesteding voorbereiding
uitvoering
oplevering
Wouter Beelaerts van Blokland: ‘Dit tijdperk wordt de eeuw van het massale maatwerk’.
aantonen. Zo weten o.a. ASML, Cisco Systems, Boeing en Philips enorm op hun ontwikkel- en productiekosten te besparen. De ontwikkelbegroting van de Boeing 787 bedraagt 13 miljard dollar. Van dat bedrag neemt Boeing zelf nog 4 miljard voor zijn rekening. Andere (sub)systemen zoals motoren, vleugels, enzovoort, worden door andere bedrijven in de keten, risicodragend ontwikkeld. Maar ook bouwbedrijf Heijmans uit Rosmalen doet interessante ervaringen op met deze aanpak. De module Wenswonen is daar een voorbeeld van. Hier mee komt Heijmans tegemoet aan individuele woonwensen.
Massaal maatwerk iBuild is - met de technologie of software die er achter zit - een concept dat voordelen heeft voor zowel woonconsumenten, gemeenten, grondeigenaren als (toevoer)bedrijven in de bouwsector. Het idee omvat een aantal woningontwerpen, dat voldoet aan de specifieke eisen van de Nederlandse woonconsument. De (referentie)woningen zijn zo ontworpen, dat ze meteen kunnen worden gebouwd. Vergaande procesindustrialisatie maakt dat mogelijk. Door toepassing van deze uitgangspunten is een
ontwerp
aanbesteding
uitvoering
vergunningen
voorbereiding
oplevering
Winst door nauwe samenwerking
efficiënte uitvoering van de bouw reëel. Dit komt de consument weer ten goede in de vorm van een lagere prijs. Gefixeerde woonwensen van individuele klanten worden in het systeem verzameld en naar de betreffende bouwpartners doorgestuurd. De beton-, keuken- en deurenleverancier, enzovoort, kunnen er zonodig direct mee aan de slag. Dat is een heel verschil met vroeger. Toen moesten wijzigingen in een bouwontwerp eerst naar de architect voor een nadere detaillering. Zonder een nieuwe, gecontroleerde bouwtekening kon de leverancier van de betonnen vloeren niet verder. Beelaerts van Blokland: ‘Alles wordt nu in één keer getekend en gaat aansluitend de keten in. Al met al levert dat fikse tijdwinst op. Door de klant te fixeren in zijn keuzemogelijkheden wordt de productie efficiënter. Zo kan bijvoorbeeld de fabrikant van ramen zijn productie bundelen met soortgelijke orders van andere projecten. Het voorkomt inefficiëntie in zijn productieproces. Dat vertaalt zich in een lagere kostprijs per raam.’ Beelaerts van Blokland voorspelt een grote toekomst voor de innovatieve waardeketen in de bouw. ‘Mensen kunnen steeds meer binnen bepaalde grenzen hun eigen woning samenstellen. Alles wordt als het ware per klant op maat gemaakt. Dit tijdperk wordt de eeuw van het massale maatwerk!’
U kunt reageren op dit artikel via
[email protected]
Exacte cijfers van de schade zijn er niet. Dat ligt ook aan het feit dat er een taboe rust om hierover naar buiten te treden. Het is volgens ingewijden zeker de moeite waard dit soort kosten aan te pakken. En dat niet alleen omdat in de bouw de marges met 2 tot 4 procent gering zijn. Door het verminderen van fouten kan de winst, zonder omzetverhoging, flink verbeteren. Zo kan de winstmarge met 100 procent stijgen, als de faalkosten met 20 procent afnemen.
04 / 2006
ketenbeheersing in deze sector. Faalkosten ontstaan op verschillende plekken in de bouwketen. Zo zouden architecten te weinig rekening houden met de vraag of hun ontwerpen wel haalbaar zijn. Ook de logistiek op de bouwplaats en de inkoop laten te wensen over. Tevens zijn door slechte voorbereiding tijdens het werk veel aanpassingen nodig. Maar ook het bestellen van de verkeerde kleur tegels voor de badkamer valt onder faalkosten.
S U P P LY C H A I N M A G A Z I N E
Faalkosten In de Nederlandse bouw gaat jaarlijks 50 miljard euro om. Maar uit verschillende onderzoeken blijkt ook, dat elk jaar meer kosten moeten worden gemaakt om fouten te herstellen. Deze zogenaamde faalkosten bedragen minimaal 10 procent van de omzet. Dat komt dus neer op ten minste 5 miljard euro. Dat stelt onderzoeksbureau USP Marketing Consultancy, die onderzoek deed naar faalkosten in de bouw. Dit gegeven benadrukt nog eens het belang van
Bron: VDR Group
Bouwtijd bij ketenoptimalisatie
67
