juni 2014
Wetenschap
dental tribune - netherlands edition
Steeds vaker Sterilisatie niet effectief keelkanker voor herbruikbare spuittip door orale seks DUNEDIN, NIEUW-ZEELAND – In lucht-
AMSTERDAM – Het humaan papil-
lomavirus (HPV) is steeds vaker de veroorzaker van keelkanker. De afgelopen twintig jaar steeg het aantal ziektegevallen met het virus als oorzaak van 5% naar 30%. Veel wisselende seksuele contacten en orale seks zijn risicofactoren voor deze vorm van keelkanker, die vooral bij mannen voorkomt. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Michelle Rietbergen (VUmc). In Nederland krijgen meer dan 550 mensen per jaar keelkanker. Belangrijke oorzaken hiervan zijn roken en overmatig alcoholgebruik, maar ook HPV blijkt steeds vaker de boosdoener, vond Rietbergen in haar onderzoek. Het virus wordt overgedragen door seksueel contact. Bij vrouwen kan het virus ook baarmoederhalskanker veroorzaken. Rietbergen onderzocht tevens de overleving van patiënten met HPV-positieve keelkanker, vergeleken met die van patiënten waarbij de keelkanker was veroorzaakt door roken en overmatig alcoholgebruik. Vijf jaar na de diagnose leet nog 70% van de patiënten met HPV-positieve keelkanker, terwijl dit percentage bij de andere groep slechts 40% is. “Blijkbaar reageren de HPV-positieve keeltumoren dus goed op behandeling door chemotherapie en bestraling,” aldus Rietbergen. Dit kan betekenen dat patiënten met HPV-positieve keelkanker in de toekomst mogelijk een minder zware chemo- of bestralingsbehandeling hoeven te ondergaan. Daarom worden alle keelkankerpatiënten in Nederland tegenwoordig getest op het virus. Omdat het cruciaal is om een betrouwbare HPV-test voor keelkanker te gebruiken, onderzocht Rietbergen verschillende testen die in omloop zijn. Zij toonde aan dat de combinatie van een immunokleuring met daarna een HPV-DNA-test het beste werkt. De bevindingen ondersteunen volgens Rietbergen de pleidooien voor HPV-vaccinatie. “Door inenting kun je niet alleen baarmoederhalskanker bij vrouwen voorkomen, maar mogelijk ook deze vorm van keelkanker bij vrouwen én mannen.” Voordat ook mannen worden gevaccineerd tegen HPV, zal eerst de efectiviteit van het vaccin bij hen moeten worden aangetoond. Op dit moment wordt hier veel onderzoek naar gedaan. Recent verscheen in Dental Tribune een artikel over een HPVdetectietest die te gebruiken is door tandartsen. Maxdent BV brengt de test, waarmee mondzorgprofessionals een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het vroeg diagnosticeren van HPV, waarschijnlijk begin 2015 op de markt. (bron: VUmc) ■
en waterspuiten die in de tandheelkunde veel gebruikt worden, kan gemakkelijk bacteriegroei ontstaan. Hierdoor kan kruisbesmetting tussen twee ingrepen plaatsvinden. Bij herbruikbare spuittips is dit risico groter dan bij spuittips voor éénmalig gebruik, zelfs wanneer de herbruikbare spuittips meerdere
malen worden gesteriliseerd. Dat ontdekten wetenschappers van de Universiteit van Otago in Dunedin. Op bijna 40% van de 68 onderzochte herbruikbare spuittips werden bacteriën aangetroffen, nádat de tips waren gesteriliseerd in een Klasse B-autoclaaf. De mate van bacteriegroei verminderde volgens de onder-
zoekers niet signiicant na herhaaldelijk steriliseren. Ook het gelijktijdig met water en lucht spoelen van de tips voorafgaand aan het steriliseren had geen efect. In de wegwerpspuiten werd ook bacteriegroei aangetrofen, maar in veel mindere mate dan in de herbruikbare. De onderzoekers denken dat de herhaalde blootstelling aan vocht corrosie veroorzaakt in de herbruikbare spuiten. Hierdoor wordt het oppervlak in de spuit ruwer, waardoor bacteriën zich makkelijker
pel
jkstem
prakti
4 17078r
do hu e u id w ig vo e aa ord nb ee ie l m di ng et en !*
ing
teken
e
umm
Klantn
Hand
Datum
1 1 1 Bond
h l-Etc Tota d h Bon c t E f or Sel tivat c a e Cur es Dual wastj k e i t a Applik er k prim e i m Kera r prime l a a Met r prime m u i n Zirco ing
Glaz
1 2 1 2 1
n e e l l a t f ie l b u t s l a Vanaf nu nd U bestellen! o b a r u t u n og F
All You need is ‘u’
Futurabond® u
• Duaal-hardend universieel adhesief • Zelf-ets, selectieve ets of total-ets – U als gebruiker heeft de vrije keuze! • Buitengewoon veelzijdig toepasbaar – voor directe of indirecte restauraties – volledig compatibel met alle lichthardende, duaalhardende en zelfhardende composieten – zonder extra activator – betrouwbare hechting aan verschillende materialen zoals metaal, zirconium of aluminimum oxide maar ook aan silicaat keramiek – zonder extra primer • In één laag aanbrengen – maar 35 seconden totale verwerkingstijd
*Alle aktuele aanbiedingen vindt u onder www.voco.com
VOCO GmbH · Anton-Flettner-Straße 1-3 · 27472 Cuxhaven · Duitsland · Tel. +49 4721 719-0 · www.voco.com
Eiwitomhulsel (capside) van een papillomavirus.
kunnen hechten en vermeerderen. Hoewel de bacteriën niet per deinitie schadelijk zijn, adviseren de onderzoekers toch om wegwerpspuiten te gebruiken om kruisbesmetting te voorkomen. Het onderzoek werd uitgevoerd met spuittips akomstig van de spoedafdeling van de School of Dentistry in Dunedin. Het onderzoek werd geinancierd door Acteon Group, een Franse fabrikant van tandheelkundige instrumenten. (bron: Dental Tribune Asia Paciic) ■
de
der, Afzen
11
Zijn uw patiënten op de hoogte van dagelijkse zuren?
Zuurrijke voedingsmiddelen en dranken zijn
wordt het kwetsbaar voor tanderosie. Toch mer-
steeds meer onderdeel van het moderne voe-
ken patiënten het niet op, omdat het lastig is de
dingspatroon. Toch zijn veel patiënten er zich
eerste tekenen van tanderosie te herkennen.
niet van bewust hoe schadelijk fruit, koolzuurhoudende dranken en wijn bijvoorbeeld zijn voor het gebit.
Een vroegtijdige diagnose en goede adviezen over tandverzorging zijn essentieel om tanderosie te helpen onder controle te krijgen en te
Als het tandglazuur herhaaldelijk wordt bloot-
voorkomen. Dit helpt ook om onomkeerbare
gesteld aan zuren uit onze dagelijkse voeding,
schade te vermijden.
Het is bewezen dat Proglasur bij tweemaal daags gebruik het door zuur zacht geworden tandglazuur verhardt en langdurige bescherming biedt tegen de gevolgen van tanderosie.1
Ga voor meer informatie naar www.proglasur.nl
Bron: 1. Hara AT et al. Caries Res 2009; 43: 57–63. Prepared October 2011, Z-11-163.
CHNL/CHSENO/0015/14
Helpt dagelijks beschermen tegen de gevolgen van tanderosie
juni 2014
Wetenschap
dental tribune - netherlands edition
Gel stimuleert botgroei rond implantaat UPPSALA, ZWEDEN – Of een tand-
heelkundig of orthopedisch implantaat een succes is bij een patiënt, hangt voor een groot deel af van de integratie van het implantaat in het omringende botweefsel. Een onderzoeksgroep uit Zweden heet nu een gel ontwikkeld die botintegratie bevordert en daarmee het afstoten van implantaten voorkomt. Onderzoekers van de Uppsala Universiteit ontwikkelden een gel op basis van hyaluronan, een van de belangrijkste bouwstoffen van de extracellulaire matrix, met daarin bisfosfonaten en bone morphogenetic protein-2 (BMP2). De gel laat gecontroleerde hoeveelheden BMP2 los wanneer deze wordt aangebracht op objecten van titaniumoxide en in aanraking komt met een oplossing van calciumionen, een situatie vergelijkbaar met een implantaat in het lichaam. Dit proces kan de groei van bot rondom het implantaat bevorderen, volgens de onderzoekers.
Na deze succesvolle resultaten testen de onderzoekers nu vergelijkbare gels die ook werkzaam zijn op andere metalen waar implantaten van worden gemaakt, zodat uiteindelijk verschillende klinisch toepasbare gels worden ontwikkeld. Hoofdonderzoeker prof. dr. Dmitri Ossipov hoopt dat deze gels in de toekomst worden
De gels versnellen het genezingsproces
titanium implants”, verscheen in maart in het tijdschrit Advanced Engineering Materials. (bron: Dental Tribune International) ■
NIEUW
Adhese Universal ®
Het universele adhesiefmateriaal
Micro-biobrandstofcel draait op speeksel
Allemaal met één klik… Tot wel 190 keer.
PENNSYLVANIA – Een piepklei-
Zelfetsend Selectief etsend
Indirect Total etch
* Gegevens beschikbaar op aanvraag
ne brandstofcel waarin bacteriën speeksel omzetten in energie. Onderzoekers van Penn State University ontwikkelden deze microscopische innovatie die bijvoorbeeld biomedische chips van energie kan voorzien. Een biobrandstofcel werkt op basis van bacteriën die organisch materiaal abreken en daarbij energie produceren. Dit soort brandstofcellen wekt nu bijvoorbeeld energie op uit afvalwater, dat zowel organisch materiaal bevat als de benodigde bacteriën. Ook menselijk speeksel bevat veel organisch materiaal en zou dus dienst kunnen doen als brandstof. De wetenschappers werden geinspireerd door de ontwikkeling van een toenemend aantal kleine meetapparaatjes voor in het lichaam. Hiermee worden bijvoorbeeld glucosespiegels bij mensen met diabetes gemonitord. Onderzoeker Justine Mink bedacht dat een biobrandstofcel op speeksel een goede energiebron voor zo’n meetapparaatje kan zijn, in plaats van een batterij. Speeksel bevat niet de bacteriën die de brandstofcel nodig heet: die moeten al in de brandstofcel zitten. Desondanks slaagden de onderzoekers erin hun idee om te zetten in een werkzame brandstofcel, die één microwatt aan energie kan leveren. Dat is voldoende om micro-elektronische toepassingen te laten werken. De brandstofcel is getest met menselijk speeksel, maar werkt met elke vloeistof die voldoende organisch materiaal bevat. (bron: Scientias) ■
ingezet om het genezingsproces van bot rondom het implantaat te versnellen. Het onderzoek, getiteld “Polymeric smart coating strategy for
Direct
Universele hechting en geavanceerde dosering • EFFICIËNTE DOSERING – tot wel 190 applicaties per VivaPen®* op afzonderlijke gebitselementen • UNIVERSELE TOEPASSING – voor alle bonding- en etstechnieken • VOORSPELBARE RESULTATEN – grote hechtsterkte op dentine en glazuur
! AR LIEFST 25% A M U N R A A P BES www.ivoclarvivadent.com/adheseuni-nl-bx Ivoclar Vivadent B.V. De Fruittuinen 32 | 2132 NZ Hoofddorp | Nederland | Tel: +31 23 5293791 | Fax: +31 23 5554504
13
14 Wetenschap
dental tribune - netherlands edition
juni 2014
Vitamine D-tekort moeder Gezichtstransplantatie leidt tot caviteiten bij peuter steeds vaker succesvol tijdens hun zwangerschap een signiicant lager vitamine D-gehalte in het bloed te vertonen vergeleken met moeders van wie de kinderen geen cariës hadden. De onderzoekers concluderen daarom dat het prenatale vitamine D-niveau van de moeder van invloed is op de primaire dentitie en de ontwikkeling van cariës bij kinderen. Vitamine D zit in weinig voedingsmiddelen, maar wordt in de huid aangemaakt onder invloed van UV-straling uit zonMANITOBA, CANADA –
Kinderen van vrouwen die tijdens hun zwangerschap een tekort aan vitamine D hebben, lopen in hun eerste levensjaar een grotere kans op caviteiten. Dit blijkt uit onderzoek van wetenschappers van de Universiteit van Manitoba. Ruim tweehonderd zwangere vrouwen namen deel aan het onderzoek, allen akomstig uit achterstandswijken. De gemiddelde leetijd van de groep moeders was 19 jaar. Bij alle vrouwen werd bloed afgenomen, waarna het vitamine D-niveau werd bepaald. Vervolgens werd gewacht tot de kinderen een jaar oud waren om hun dentitie te controleren. De onderzoekers vonden bij 22% van de peuters glazuurhypoplasie en bij 36% werd cariës aangetrofen. De moeders van de kinderen met cariës bleken
Vitamine D wordt aangemaakt door UV-straling uit zonlicht
licht. Bij kinderen veroorzaakt een tekort aan vitamine D rachitis, ook bekend als de Engelse ziekte. Hierbij mineraliseert het botweefsel niet goed, wat resulteert in zachte botten of skeletvervormingen. De studie, getiteld “Prenatal Vitamin D and Dental Caries in Infants”, is online gepubliceerd op 21 april, vooruitlopend op publicatie in het tijdschrit Pediatrics. (bron: Dental Tribune International) ■
BALTIMORE/NEW YORK – Gezichts-
transplantaties zijn de afgelopen jaren veilig en in toenemende mate haalbaar gebleken. Dat concluderen Amerikaanse plastisch chirurgen op basis van een groot retrospectief onderzoek naar alle wereldwijd uitgevoerde gezichtstransplantaties. De 28 transplantaties die in de afgelopen negen jaar werden verricht, zorgden voor een signiicant verbeterd uiterlijk en sociaal leven van de ernstig misvormde patiënten. De chirurgen onderzochten de immunologische, functionele, psychologische en esthetische uitkomst van gezichtstransplantaties sinds de eerste transplantatie in 2005. Deze eerste reconstructie werd uitgevoerd op een 38-jarige vrouw in Frankrijk, die delen van haar gezicht was verloren door een hondenbeet. Het team concludeerde dat de transplantaten een levenslang risico op complicaties met zich meebrengen door infecties of soms toxische immuunsuppressieve medicatie. Alle patiënten hadden een episode van acute afstoting, variërend in ernst, gedurende het eerste jaar na transplantatie. Geen van de patiënten stootte het transplantaat echter chronisch af. Infectieuze complicaties traden op bij minstens elf van de patiënten. Op drie pa-
tiënten na zijn alle getransplanteerde patiënten nog in leven. De drie patiënten overleden aan kanker of infecties, niet direct gerelateerd aan het transplantaat. De transplantaties bleken de patiënten weer volledig te laten functioneren in het dagelijks leven, na een gezichtsverwonding die een lichamelijke vervorming en een sociale handicap had opgeleverd. Bij veel van de patiënten werden nog secundaire operaties uitgevoerd, vooral tandheelkundig, zoals het rechtzetten van
De transplantaties lieten patiënten weer volledig functioneren tanden en kaken en het plaatsen van implantaten om een optimale occlusie te creëren. Ook psychologisch was er veel verbetering zichtbaar. De meeste patiënten rapporteerden een vernieuwd zelf- en lichaamsbeeld en vertoonden minder tekenen van depressie. Over het geheel genomen verbeterde de operatie de kwaliteit van leven. Initiële zorgen over gevoelens van depersonalisatie jegens het nieuwe gezicht en ‘donoridentiteitoverdracht’ bleken niet gegrond, volgens de onderzoekers. De grootste zorgen rondom ge-
Richard Norris, inmiddels 39 jaar, onderging in maart 2012 wat nu beschouwd wordt als de meest uitgebreide gezichtstransplantatie. Een schietongeluk had bijna tien jaar eerder het onderste deel van zijn gezicht ernstig beschadigd. (foto: The Lancet)
zichtstransplantaties betrefen de zware medicatie die nodig is om afstoting te voorkomen en zenuwherstel te versnellen. Levenslange immuunsuppressie op relatief jonge leetijd kan ernstige bijwerkingen geven, zoals infecties, kanker, transplantaatverlies en zelfs overlijden. Ook ethische overwegingen rondom de hoge kosten – geschat op zo’n 300.000 dollar per transplantatie – blijven onderwerp van debat. Om de procedure te verbeteren en meer beschikbaar te maken in de toekomst, wil het team verder onderzoek doen naar het verminderen van de immuunsuppressie en betere screeningopties om geschikte patiënten te vinden. Daarnaast wil het team de haalbaarheid van gezichtstransplantaties bij ernstig misvormde kinderen onderzoeken. Het onderzoek, getiteld “Facial transplantation: The First 9 Years” verscheen eind april in The Lancet. (bron: Dental Tribune International) ■
juni 2014
Wetenschap
dental tribune - netherlands edition
Stamcellen uit tanden kunnen veranderen in hersencellen ADELAIDE, VS – Stamcellen uit de
pulpa kunnen gestimuleerd worden om uit te groeien tot hersencellen. Na een korte behandeling in het laboratorium zijn de stamcellen in staat complexe netwerken te vormen, vergelijkbaar met neurale netwerken. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Adelaide.
Slechte mondgezondheid vergroot kans op depressie GEELONG, AUSTRALIË – Depressies
zijn geassocieerd met mondklachten. Dat blijkt uit Australisch onderzoek naar meer dan 10.000 patiënten. Wetenschappers van Deakin University vonden niet alleen een direct verband tussen de beide verschijnselen, maar toonden ook aan dat hoe ernstiger de mondproblemen, des te zwaarder de depressies waren bij patiënten. De onderzoeksresultaten wezen uit dat tweederde van de participanten (61%) die het afgelopen jaar aan een depressie leden, ook last hadden van kiespijn. Daarnaast gaf meer dan de helt van deze groep aan een matig tot slecht gebit te hebben. Vergeleken met personen zonder mondproblemen was de prevalentie van depressie hoger bij patiënten met twee, vier of zes aandoeningen in de mond. Volgens de onderzoekers is weinig onderzoek gedaan naar de relatie tussen een slechte gebit en de geestelijke gezondheid. “Voorgaande studies probeerden mondproblemen als gevolg van depressie aan te tonen en niet als oorzaak,” aldus dr. Adrienne O’Neil, onderzoeker van de afdeling voor geestelijke en fysieke gezondheid (IMPACT) van de universiteit. Zij erkent dat de resultaten slechts een vage indruk geven van de associatie, maar desondanks theorieën ondersteunen over het belang van bacteriën en andere problemen in de mond voor de geestelijke gezondheid. O’Neil: “Als een slechte mondgezondheid een risicofactor is voor depressie, kan dit gevolgen hebben voor de behandeling van depressie, maar ook voor de preventie vanuit public health-perspectief.” IMPACT is een multidisciplinair onderzoekscentrum dat zich richt op de oorzaken en efecten van psychiatrische, musculoskeletale, metabolische en andere stoornissen. Voor deze studie werden gegevens van een nationale gezondheidsenquête in de Verenigde Staten geraadpleegd. Het onderzoek, getiteld ‘The association between poor dental health and depression: Findings from a large-scale, population-based study (the NHANES study)’, is gepubliceerd in het meinummer van het wetenschappelijke tijdschrit General Hospital Psychiatry. (bron: Dental Tribune International) ■
Stamcellen in de pulpa vertonen in hun natuurlijke omgeving al veel gelijkenis met hersencellen. De onderzoekers ontdekten dat ze nog meer op hersencellen gaan lijken door ze te kweken in een omgeving die vergelijkbaar is met het extracellulaire milieu in de hersenen. Hierdoor gaan de nieuwe cellen veel eigenschappen verto-
nen die neuronen ook hebben. Zo vormen ze complexe netwerken en kunnen ze communiceren via simpele elektrische activiteit. De ‘tand-hersencellen’ zijn niet volledig identiek aan neuronen, maar kunnen waarschijnlijk probleemloos functioneren in het menselijk brein. De onderzoekers hopen dat hiermee een
therapie ontwikkeld kan worden om hersenschade door bijvoorbeeld een beroerte te herstellen. De nieuwe cellen zouden in de hersenen geplaatst kunnen worden en functies van de afgestorven neuronen kunnen overnemen. Doordat de stamcellen uit de eigen tand van de patiënt akomstig zijn, wordt afstoting voorkomen. De studie, getiteld ‘Neurogenic potential of dental pulp stem cells isolated from murine incisors’, verscheen eind februari in het tijdschrit Stem Cell Research. (bron: NU.nl) ■
15
Een connectoom: een digitale kaart van de neurale verbindingen in de hersenen. (abeelding: Thomas Schultz)
Tandletsel Diagnose en behandeling in de algemene praktijk
Auteur: M. Tsukiboshi Redactie: P.R. Wesselink Verwacht: juni 2014 Onze prijs: € 75,-
De laatste jaren hebben een uitgebreidere kennis van behandelresultaten in combinatie met innovatieve technologie en nieuwe materialen geleid tot verbeterde diagnostiek en zorg voor patiënten met tandletsel. In dit boek ligt de nadruk op een minimaal invasieve benadering voor de behandeling van tandletsel. De beschreven procedures zijn gericht op het begeleiden van het natuurlijke genezingsproces van harde tandweefsels, pulpa, parodontaal ligament en alveolair bot. Invasieve restauratie, pulpectomie en extractie worden zoveel mogelijk vermeden. Belangrijke punten met betrekking tot onderzoek en diagnostiek, de behandelplanning en behandelprocedures zijn beschreven voor speciieke types tandletsel. Langdurige nacontrole wordt aangemoedigd en heldere protocollen verduidelijken de nieuwste methodes voor het doeltreffend behandelen van tandletsel. Verder ligt in het hele boek de nadruk op toepassing van cone beam-computertomograie, een techniek die de diagnostiek voor tandletsel ingrijpend heeft verbeterd. Tandletsel is uitgebreid geïllustreerd met honderden klinische afbeeldingen, röntgenfoto’s en tekeningen. Het boek is bedoeld voor tandartsen-algemeenpractici, tandarts-specialisten en degenen die hiervoor in opleiding zijn.
Bestel deze en andere tandheelkundige titels op www.geneeskundeboek.nl
