Mager zonnetje breekt door voor leasemarkt zonnepanelen Wessel Simons Week 5, 27 januari 2015
Tot nu toe wil de lease van zonnepanelen in Nederland niet echt aanslaan. Maar in de Verenigde Staten hebben leaseconstructies de zonnestroommarkt opengebroken — een bewijs dat deze financieringsvorm werkt. Gaat een doorbraak nu toch ook in Nederland plaatsvinden? Greenchoice deed in 2011 voor het eerst met zon-PV-lease van zich deed spreken. De Zonvast-actie was een zogenaamde operational lease, waarbij de klant 20 jaar lang zonnestroom zou genieten, maar Greenchoice eigenaar bleef van het systeem. De klant betaalde dus niet vooraf wat bij koop gangbaar is en hoefde zich op papier geen zorgen te maken over de installatie, onderhoud en service. Sierk Hennes, productmanager zonne-energie bij Greenchoice was destijds betrokken bij de actie en blikt terug: 'De SDE subsidie voor kleine PV-installaties was net ten einde. We wilden hiermee aantonen dat zonne-energie zonder subsidie uit kon. We hebben gemerkt dat vooral klanten die het voor het milieu doen, instapten.' Een van de nadelen was dat teruggeleverde stroom naar Greenchoice terugvloeide. Hennes: 'Er zat best een complexe rekensom achter om de lease rond te rekenen en het was voor ons ook geen vetpot.' Ondanks subsidie van Stichting Doen trok Greenchoice in 2012 daarom de stekker uit het project. De teller stond op 500 aan de man gebrachte leases. Koperspubliek Greenchoice bleek voor de troepen uit te lopen. Sinds 2012 is zonnestroom fors gegroeid. Met de dalingen van de systeemprijzen, is de productie uit zonne-energie sindsdien fors toegenomen. Hoewel officiele cijfers ontbreken, wordt het overgrote deel van de zonnepanelen gekocht door particulieren. Maar slechts een klein deel wordt geleased of gefinancierd met vreemd vermogen. Leveranciers uit de particuliere koopmarkt hebben dan ook hun twijfels of lease alsnog gaat aanslaan. Greenchoice-dochter KiesZon heeft er destijds niet voor gekozen om de Zonvast-propositie uit te gaan voeren, zegt directeur Frank Heijckmann nu. 'We geloofden en geloven niet dat particuliere lease in Nederland echt gaat vliegen. Nederlanders zetten liever hun spaargeld in om zonnepanelen te kopen. Het levert ze meer rendement dan geld op de bank.' Installateur Met de Zon heeft sinds haar bestaan naar eigen zeggen maar liefst 35.000 systemen gemonteerd, waarvan het leeuwendeel bij kopers. Directeur Wijnand Schouten: 'Slechts enkelen van onze klanten kiezen voor een financiering en dat is geen lease, maar een lening op afbetaling. Dat zijn klanten die hun spaargeld willen gebruiken voor hun vakantie of door hun kinderen aangemoedigd worden om iets met duurzaamheid te doen.'
Ook energiebedrijf Eneco zegt in 2013 samen met zijn leverancier Zon-IQ de optie van lease onderzocht te hebben, maar trok toen de voormalige conclusie dat de vraag naar lease te klein was. Een woordvoerder: 'De redenatie van klanten was simpel: als ik het geld heb, zou ik best bereid zijn om te investeren in zonnepanelen, maar als ik het geld niet heb, dan niet.' Eneco vermoedt dat klanten eerder geneigd zijn om eenmalig een bedrag voor zonne-energie uit te trekken in plaats van gebonden te zijn aan een langlopend leasecontract. SolarCity Maar dat er wel degelijk een grote groep mensen met een leasepropositie aangesproken kan worden, wordt bewezen in de VS. Leaseklanten betalen een vast bedrag per maand voor hun zonnestroom en besparen gemiddeld enkele tientjes per maand op hun energierekening. Zonnestroom kan, soms gestimuleerd door fiscale voordelen, op veel plekken in de VS goed uit. De invloedrijke PV-analist Vishal Shah van de Deutsche Bank verwacht dat in 2016 in 50 Amerikaanse staten zonnestroom goedkoper is dan stroom uit het stopcontact. Het Amerikaanse SolarCity, genoteerd aan de NASDAQ-beurs, verkoopt zonnestroom zoals een telecomprovider belminuten verkoopt. Hiermee zijn sinds 2007 zo'n 168.000 leaseklanten bereikt, waarmee ze 36 procent van de Amerikaanse residentiele PV-markt bereiken. De looptijden en bedragen van alle nog lopende contracten cumuleert in een bedrag van ruim 4 miljard dollar, meldt SolarCity in een eigen investeerdersrapport. 'De massa' 'Ik wilde 5.000 euro betalen voor eigen zonnepanelen, maar mijn ervaringen met installateurs waren niet goed. De een belde niet terug en de ander had een ondoorzichtig voorstel. Ik dacht: is dit het? Dat moet beter kunnen'. Aan het woord is media-ondernemer Maarten van den Biggelaar (o.a. oprichter Quote). 'Toen las ik in de krant over SolarCity en ik dacht, dit gaan we in Nederland ook doen.' Het idee om zonnestroom als verbruiksproduct te marketen, een idee dat Van den Biggelaar uitdacht met investeringsmaatschappij Stech, dateert al van augustus 2013. Afgelopen jaar werd Philip Elias, oudcommercieel directeur van PV-groothandel Sunconnex, aangetrokken om het inmiddels gelanceerde Big Solar te leiden. Het Amsterdams Energie - en Klimaatfonds, het Energiefonds Utrecht en Stichting Doen staken gezamenlijk 10 miljoen euro in het bedrijf. Elias: 'Lease doe je voor de massa of niet. We mikken op jonge gezinnen met kinderen die weinig tijd hebben om zich te verdiepen in zonne-energie en in huishoudens waarvan de kinderen niet meer thuis wonen.' Het komende jaar moeten in ieder geval in Amsterdam en Utrecht ruim drieduizend huishoudens overstag gaan. Andere regionale energiefondsen lijken ook in te stappen, aldus Elias. Ontzorging De verkoopargumenten van de leaseaanbieders gaan niet alleen over besparingen ten opzichte van de oude energierekening. Besparingen van 10 tot 20 procent zijn ook mogelijk zodra iemand, met de huidige salderingsregeling, zonnepanelen koopt. Het is ontzorging dat de doorslag moet geven, zeggen leaseaanbieders in een reactie. Solease uit Utrecht timmert al sinds 2012 met een leasepropositie aan de weg. In 2014 werden 1.000 klanten bereikt, geen noemenswaardig hoog aantal in PV-land. Roderick van Wisselingh, financieel directeur bij Solease zegt: 'We merken dat lease een lange aanloopperiode nodig heeft. We zijn naar de VS gevlogen en hebben met SolarCity gepraat. Daar sloeg lease ook niet gelijk aan. Want voor de meeste mensen is zowel zonnestroom als lease een onbekend fenomeen.'
Hij somt een aantal voordelen op: 'Klanten ervaren drie belangrijke drempels om niet te kopen. De investering vooraf, het 'gedoe' zoals het aanvragen en vergelijken van offertes en de risico's zoals installatie, kwaliteit van de zonnepanelen etc. De leaseklant wil ontzorgd worden. Met een lening los je alleen het investeringsbedrag op, maar het gedoe en het papierwerk blijft.' Solarcentury levert voor diverse lease-aanbieders de zonnepanelen. Directeur Dennis de Jong ziet zeker kansen voor lease, ook op de particuliere markt: 'De koopmarkt gaat onverminderd door, maar er is een groot segment van particulieren over die niet willen kopen omdat ze het geld niet hebben, de offertesores niet willen of meer flexibiliteit willen hebben wanneer ze verhuizen. Private lease gaat significant groeien.' Kosten Maar wat ben je als particulier nu kwijt aan een langlopend leasecontract? Een aanbieder heeft heel transparant alle kosten op een rij gezet. Met een set van 10 zonnepanelen is een klant, bij een looptijd van 10 jaar, ruim 5.500 euro kwijt, inclusief aanbetaling en afkoopsom. Afhankelijk van het aanbod, ligt de totaalprijs hiermee hoger dan wat er nu op de koopmarkt wordt aangeboden. Maar een koper zal zelf onderhoud, reparaties en doorgaans ook de administratie met de energieleverancier moeten regelen en is meer geld en tijd kwijt in het voortraject. Bram Leijten, directeur van Zelfstroom, zegt: 'Een klant heeft binnen 1 tot 1,5 jaar zijn aanbetaling eruit. Ook is er altijd de mogelijkheid om een systeem na vijf jaar over te nemen. Er zijn genoeg uitstapmogelijkheden.' Verhuizing Maar hoe zit het dan als een leaseklant zijn huis gaat verkopen? Persbureau Bloomberg berichtte vorig jaar dat een aantal leaseklanten moesten dalen in hun vraagprijs van hun huis omdat geïnteresseerde kopers weinig trek hadden in een langlopend leasecontract. SolarCity zegt in het artikel bij zo'n 1.500 contractovernames geen problemen te hebben gekend Roderick van Wisselingh van Solease verwacht hetzelfde. 'Vaak zal de nieuwe eigenaar het contract overnemen omdat hij minder voor zijn energie gaat betalen. Ook kan de klant het systeem overkopen en met zijn nieuwe huis mee verkopen. De derde optie is volledig uit te stappen en dan betaalt de klant wel demontagekosten.' De demontagekosten hangen af per aanbieder en variëren tussen enkele honderden euro's in totaal tot 150 euro per paneel. Met een systeem van 10 panelen kan het afkoopbedrag dus aardig oplopen. Retailers Ebel Kemeling is partner bij Spring Associates, dat zowel investeerders als strategische partijen, zoals Centrica, Alliander en Eon adviseert over investeringen en financiering. Kemeling ziet de nodige haken en ogen aan particuliere lease. 'Lease wordt alleen een succes als je bekend bent bij een breed publiek. Daarom zie ik meer kansen voor retailers die al een grote schare klanten hebben zoals een Ikea of Gamma. Bij Ikea in Engeland kunnen zonnepanelen op afbetaling worden gekocht. Dat is veel simpeler dan leasen. De meeste klanten selecteren ook niet op het rentepercentage van hun financiering en zien weinig verschil tussen lease of kopen op krediet. Dit terwijl de rentepercentages op krediet vaak veel hoger liggen.'
Financiering Kemeling ziet dat leasemaatschappijen moeite zullen krijgen om hun hogere marketing - en transactiekosten terug te winnen. 'Zij zullen weinig marge gaan maken op een private lease van 5.000 euro. De marges zijn te vinden in slimme inkoop van systemen en het vinden van scherpe financiering.' Financiering speelt een beslissende rol bij hun aanbod, erkennen ook de lease-aanbieders. Elias van Big Solar, dat met miljoenen is gesteund: 'Dat lijkt veel, maar wij gaan de eerste paar jaar weinig winst maken. De business case kan net uit.' De Jong van turn-key bouwer van zonne-centrales Solarcentury zegt: 'De lease bedrijven die in de markt zijn moeten de systemen financieren middels banken en investeerders. Hierdoor worden aan de kwaliteit van de systemen en aan de ervaring en financiele kracht van de installateur dezelfde eisen gesteld als bij hele grote zonne-energiecentrales.' Zakelijke markt Kemeling ziet voor lease meer kansen op de zakelijke markt. 'Daar kunnen bedrijven gebruik maken van fiscale voordelen zoals de Energie Investeringsaftrek en subsidies zoals de SDE+ die een looptijd heeft van vijftien jaar. Dat is een robuustere business case voor klant en aanbieder.'
In de markt zijn wel voorbeelden van partijen die zakelijke PV-leases afsluiten. Het eerder genoemde KiesZon sloot onlangs met Thyssen Krupp Nederland een 15-jarige lease af. De staalproducent krijgt zonder voorinvestering een installatie van 2,3 Megawatt (9.000 zonnepanelen) op zijn dak. KiesZon kan deze prijs voor een lange periode garanderen omdat het 15 jaar subsidie krijgt uit de SDE-regeling van 2013. Directeur Heijckmann van KiesZon legt uit hoe wordt gerekend: 'Uit deze installatie rolt een jaarproductie aan stroom. Op basis van onze investering en exploitatielasten berekenen we een kWh prijs. Daarop baseren we vervolgens de leasetermijn en het maandbedrag.' Thyssen Krupp betaalt 15 jaar dezelfde prijs voor zijn zonnestroom als dat het voor grijze stroom deed. Stijgt de stroomprijs, dan is het spekkoper. Vergelijkbare concepten worden door andere partijen ook uitgevoerd bij woningcorporaties, scholen, autodealers en andere bedrijven met een fors dak. Goedkopere cellen Een serieuzere bedreiging voor de particuliere markt is dat de huidige salderingsregeling na 2020 wordt aangepast. Deze belastingkorting kost de Nederlandse Staat ongeveer 40 miljoen euro per jaar. Minister Kamp van Economische Zaken kondigde vorig jaar aan dat in 2017 wordt geëvalueerd wat er na 2020 met de salderingsregeling gaat gebeuren. Een woordvoerder van Economische Zaken zegt nu: 'Tot 2020 blijft de regeling bestaan. Als de regeling naar aanleiding van de evaluatie in 2017 wordt aangepast, zal er rekening worden gehouden met mensen die nu of in het verleden in zonnepanelen geïnvesteerd hebben.' Kemeling is kritisch: 'Ik schat in dat de huidige regeling na 2020 niet meer bestaat. Zonder het huidige salderingsvoordeel heeft dat direct invloed op je terugverdiencapaciteit van zonnestroom. Alles wat tot nu toe verkocht of geleased is, is op basis van toekomstige speculatie. Want niemand weet hoe de stroomprijzen en de salderingsregeling zich gaan ontwikkelen de komende jaren. Dat heb je na 2020 een lastig verhaal uit te leggen.'
Frans Rooijers, directeur van adviesbureau CE Delft, is niet zo pessimistisch over de toekomst. Hij zegt: 'Het duurt echt wel even voordat er een nieuwe overgangsregeling is gevonden. Bovendien verwacht ik dat de productie van zonnecellen in de toekomst alleen maar goedkoper wordt. De productie ervan is steeds meer gebaseerd op ICT-technologie. Dan kan voor de particulier zonnestroom uit zonder subsidie of saldering. Door meer zonnestroom en andere hernieuwbare stroom op het net zal de handelsprijs van elektriciteit wel gaan dalen, maar daar gaat de gemiddelde particulier geen last van ondervinden.' Dienstverlening Naast goedkopere cellen zou ook het goedkoper kunnen worden van accu's en batterijen de markt in de hand kunnen werken. Door zonnestroom op de slaan, zou teruglevering en daarmee saldering niet meer nodig zijn. In de VS en ook in Duitsland springen aanbieders hierop in door niet alleen zonnestroom te verkopen, maar ook monitoring van verbruik en opwek en opslagmogelijkheden. SolarCity wil zelfs eigen zonnepanelen gaan produceren. Door deze verticale integratie ontpoppen van origine leasebedrijven zich steeds meer als energiedienstverleners. Een ambitie die ook steeds meer traditionele energiebedrijven uitspreken. Van Wisselingh (Solease) ziet ook toekomst in diversificatie: 'Zodra saldering wegvalt, zijn er twee manieren om daarop te anticiperen. Je eigen gedrag aanpassen, waardoor meer zonnestroom direct verbruikt wordt. En je productie opslaan in een accu's. In Duitsland zijn al omvormers die stroom kunnen opslaan. Zodra Tesla op grote schaal batterijen gaat produceren, moet de prijs wel naar beneden. We gaan ook accu's in de toekomst aanbieden voor enkele euro's per maand extra.' Big Solar biedt naast zonnestroom ook al LED-verlichting en monitoring (via de Qbox van energiebedrijf Qurrent) in een pakket aan. 'Ik kan me zo voorstellen dat we over enkele jaren voor enkele euro's meer een mini-accu erbij plaatsen. En dan geloof ik dat ook klanten die nu jaarlijks van energieleverancier overstappen voor een paar tientjes voordeel, lease ook interessant gaan vinden.'
© 2014 Het Financieele Dagblad. Alle rechten voorbehouden.
