Oosseldstraat 8 7004 DM Doetinchem
Tel.: 06-27473325 www.huisvanmarabout-gambia.nl
Rabo: 11.60.74.221 KVK nr. 09196368
Reisverslag 6 t/m 21 maart 2015 Op zondag nog een markt gedraaid bij Tuincentrum Steentjes in Silvolde. Het was een drukke markt met veel belangstelling maar de koopdrift was niet zo groot. Veel gepraat over Gambia en in gedachten was ik al weer terug in The Smiling Coast of Africa. Dat zou ook snel gaan gebeuren want de koffers waren al bijna ingepakt en de volgende morgen weer op weg naar Schiphol. Zondagavond nog een lekkere dansles bij Vidadance. Na de dansles de laatste spullen in het koffer gedaan, papieren uitgedraaid en nu even slapen. Ik werd maandagmorgen al op tijd naar Schiphol gebracht. Normaal gesproken rijd ik mee naar Arnhem en stap daar op de trein. Maar de trein is de laatste weken niet zo betrouwbaar. Kapotte bovenleiding en de beveiliging die er uit lag zorgden voor veel oponthoud. Om maar niet te spreken over de diverse seinwisselstoringen. Gelukkig kreeg ik een lift naar Schiphol! Ik had al visioenen over treinen die niet rijden of blijven staan ergens op een afgelegen plek, net voor Schiphol. Kijkend uit het raam zie ik dan mijn vlucht opstijgen …… Maar gelukkig kwamen deze visioenen niet uit want maandag stond keurig op tijd mijn vervoer naar Schiphol voor de deur. Na een gezellige rit kwam ik rond 10.15 uur op Schiphol aan. Labels aan de koffers gemaakt en op zoek naar het vluchtschema i.v.m. het inchecken en het afgeven van de koffers. De balie ging pas om 13.55 uur open dus pakt ik mijn boek ‘Kieft’ uit de tas. Ik had dit boek gekregen toen ik in november naar Gambia ging. Had toen in het vliegtuig al een begin gemaakt. Ik zag waar ik toen geëindigd was en begon weer te lezen. Het behoeft geen uitgebreide toelichting om te verklaren dat ik geen grote lezer ben. Het feit dat ik in november aan een relatief eenvoudig boek ben begonnen en na 4 maanden deze nog steeds niet uit hebt zegt natuurlijk genoeg. Al lezende vloog de tijd en kon ik naar de balie om mijn koffers af te geven. Snel nog even een extra boek gekocht want het lezen van ‘Kieft’ ging nu wel heel snel. Het boek van Joris Luyendijk over de bankwereld sprak mij wel aan. Aangekomen bij gate D-6 van waar Arkefly OR 453 zou vertrekken pakte ik ‘Kieft’ weer uit mijn tas. Maar na twee bladzijden had ik even genoeg van het lezen. Ik had ondertussen sinds mijn komst op Schiphol al weer een kleine 200 bladzijden ‘Kieft’ verslonden (een kenmerk van een echte niet-lezer: het tellen van de gelezen bladzijden). Uiteindelijk heeft ‘Kieft’ het eind (nog) niet gehaald en moet Joris nog even op zijn beurt wachten. Om 15.55 uur ging gate D-6 open en werden de passagiers én handbagage zorgvuldig gecheckt. Even later konden de passagiers groepsgewijs op stoelnummer naar voren lopen voor de laatste check van de instapkaart om daarna het vliegtuig binnen te treden. Ik reserveer altijd stoel 23-F, aan het raampje en bij de nooduitgang. Lekker veel been ruimte! Nu was ik aan de beurt om naar voren te komen. De dame van Arke checkte mijn paspoort en hield de boardingpass onder de scan. Er verscheen in het scherm van de scanner: Flight details not correct. Moet een foutje van de scan zijn want tijd en vluchtnummer kloppen. De dame loopt naar de balie en overlegt met een collega. Na vijf minuten komt ze terug en ze zegt: u heeft geluk want u mag mee. Natuurlijk mag ik mee dacht ik want ik heb een ticket, ik heb online ingecheckt, ik heb een stoel gereserveerd en ik heb een boarding pass. Toen ik door de slurf naar de deur van het vliegtuig liep toch maar even mijn boarding pass gecheckt. Vluchtnummer klopt, tijd klopt en datum klopt ………. niet!! Ik had de boarding pass
van de vorige reis (8-11-2014) uitgedraaid en meegenomen. De vorige reis had een vertraging van ruim 4 uur dus had ik een claim bij Arke ingediend. Hiervoor moest ik alle papieren van de reis van 8 november 2014 weer tevoorschijn halen en daardoor is de verkeerde boarding pass in mijn tas gekomen. Dit was bij het afgeven van de koffers niet opgevallen. Gelukkig had ik al online ingecheckt en na kort overleg mocht ik mee. De vlucht verliep vlot en soepel. Tijdens de vlucht werd de film Grand Budapest Hotel gedraaid. Ik had al wat flitsen op tv gezien en deze film leek mij wel leuk. Weer eens een keer wat anders want zo vaak veranderd het filmprogramma niet. (heb al een aantal keren Skyfall – James Bond en Ice Age gezien). De film bleek niet zo spectaculair te zijn als ik gedacht had. De tijd ging echter wel lekker snel want er verstreken ongeveer twee vlieguren tijdens de film. Even een paar keer weggedoezeld en toen kwam Banjul al in zicht (ook ‘Kieft’ heeft de vlucht niet helemaal bewust meegemaakt omdat deze in mijn tas is blijven zitten gedurende de vlucht. Misschien lees ik het boek later deze week uit) Keurig volgens planning landde het vliegtuig om 22.30 uur op Banjul Airport. Toen ik de vliegtuigtrap afliep viel het op dat de temperatuur niet zo hoog was. Ook stond er een strakke wind. Ik hield mijn trui aan (met een temperatuur van 19 graden in de avond is het nog niet slecht maar voor Gambia is dat koud). Yusupha stond mij op te wachten onder aan de vliegtuigtrap. Hij liep met mij mee naar de bus en toen op weg naar de arrival hall. Voor dat we de hal in mochten vond er weer de ‘ebola’check plaats d.w.z. handen ontsmetten en meten van de lichaamstemperatuur (geen koorts is geen ebola). De koffers lagen betrekkelijk snel op de band alleen de check van de koffers verliep niet zo snel. Alles gecheckt en toen mocht ik verder. In de arrival hall stonden Yaya, Yusupha, Wuday en de kinderen van Yusupha (Anna, Ensa en Dawda) al op mij te wachten. Yaya had nog twee gasten in zijn bus. Deze mensen waren ook met Arkefly OR 453 meegekomen en moesten naar Baobab Hotel. Dit hotel ligt op de route naar Senghore Kunda in Kololi. Schuin tegenover het luxe Coco Ocean Resort ligt Baobab Hotel aan de Bertil Harding Highway, maar een paar kilometer voor de Senegambia Strip. De gasten afgezet bij dit hotel en even later liep ik Senghore Kunda binnen. Er stond een heerlijke Chicken Yassa voor mij klaar, met een glas verse Wonjo. Mijn zelfgemaakte Wonjo komt toch aardig in de buurt van deze Wonjo (ook eens Wonjo proberen? Kijk op www.kumpara-artdesign.com en bestel!!!). Lekker douchen en dan tijd om te gaan slapen, het was een lange dag. Dinsdag een rustig dagje. Koffers uitpakken en settelen in mijn appartement. Even naar de Senegambia Strip om geld te wisselen. De koers is nog steeds erg goed nl. 52,50 Dalasi voor één Euro. In november heb ik zelfs 54,50 en 55 gehad maar hier ben ik ook blij mee. Toen ik terugkwam van de Senegambia Strip heb ik pas iets voor mijn ontbijt gehaald. Ik had nog vrij laat de Yassa gegeten die avond ervoor. De man van de Fula-shop (zo wordt het kleine winkeltje, net buiten de poort van Senghore Kunda, ook wel eens genoemd) zei: welcome back!! Met één senfou, canned beef, butter, thee en bottle of cold water liep ik weer terug naar mijn appartement. Ontbijtje was lekker en nu eerst de koffers uitpakken. Later die dag naar Marouns Supermarket geweest voor de boodschappen die ik bij de Fula-shop niet kan krijgen. Even wat drinken bij Yasminas in de avond en dan is de dag weer vol. Woensdag ga ik op pad voor Kumpara Art & Design. Yusupha heeft donderdag vrij dus dan een bezoek aan het Huis van Marabout in Busura. Ik ga woensdag naar de craftmarket in Bakau. Ik kreeg een tip dat daar leuke spullen te koop zijn. Ik ben nog nooit op deze craftmarket geweest. Ik ga normaal gesproken naar de Albert Market in Banjul of naar de market in Serrekunda of naar de craftmarket in Brikama. Ben benieuwd of ik nog iets leuks kan vinden, heb al wel weer veel leuke ideeën voor de shop in Holland. Donderdag naar ‘ons’ mental home in Busura. Een paar weken geleden is de aannemer begonnen met het verbouwen van de ruimte waar het naaiatelier gevestigd wordt. Volgens Yusupha schiet het werk al mooi op. Yusupha heeft de aannemer verteld dat het werk gedurende mijn verblijf af moet zijn. Ik wil de naaimachines, die wij dankzij de Warmse Kermis hebben kunnen kopen, dan op de plaats laten zetten. Ze staan nu nog op afroep te wachten in Banjul. Zodra het atelier gereed is komen de machines naar Banjul. Daarnaast wil ik een aantal foto’s maken van het atelier. Allereerst natuurlijk voor de gulle gevers van de Warmse Kermis. Daarnaast gaat Almende College locatie Isala
uit Silvolde een project starten met de 2e klassers. Ze moeten een businessplan gaan schrijven en met dit plan geld gaan verdienen voor een goed doel. Onze stichting is samen met Stichting Buganala (voorheen stichting PRO8) benaderd om als opdrachtgever te fungeren voor dit project. Ons naaiatelier moet nog verder ingericht worden (kasten, tafels, naalden, draad, stoffen, geld voor instructie) dus dat is en mooie opdracht voor een businesscase. Stichting Buganala wil graag de groentetuin bij de school in Jambur verder ontwikkelen. Beide opdrachten zijn een mooie, zinvolle en concrete besteding. Vrijdag ga ik naar de school in Jambur om ook hier foto’s te maken voor het project van Isala. Het Streekziekenhuis Koningin Beatrix in Winterswijk ondersteunt al jaren het ziekenhuis in Serrekunda. Ze komen dan met een ploeg artsen en verpleegkundigen en gaan daadwerkelijk aan de slag in het ziekenhuis, samen met de gambiaanse medische ploeg om zo de zorg verder te ontwikkelen. Vrijdagavond komt één van de drijvende krachten achter deze ondersteuning aan in Gambia. Ik heb haar al een paar keer gesproken bij haar thuis in Beltrum. Het is leuk om elkaar ook eens te ontmoeten in Gambia. Zondag ga ik koken voor de familie in Lamin. Ze zijn helemaal weg van mijn ‘Bolognese’. Volgende week ga ik de contacten aanhalen met het enige psychiatrische ziekenhuis in Gambia. Het ligt net buiten Serrekunda, in Sukuta. Het is in 2009 gebouwd met Nederlandse steun en wordt nog steeds vanuit Nederland gesteund. Lang geleden is men begonnen in een oude Britse gevangenis in de hoofdstad Banjul. Toen de nieuwbouw in 2009 afgerond was, is men over gehuisd naar Sukuta. Wij hebben begin 2009 dit ziekenhuis bezocht en gesproken over hulp bij de behandeling van onze bewoners. Helaas zijn deze contacten op niets uitgelopen. In november 2014 ben ik met oud hoofd psyichiatrische kliniek/kliniek voor verslavingszorg naar onze compound in Busura geweest. Zij heeft onze bewoners bekeken en kwam tot de conclusie dat een aantal van hen voor behandeling naar Sukuta moeten. Zij heeft de hernieuwde contacten gelegd met het psychiatrisch ziekenhuis in Sukuta en ik ga dat verder uitwerken volgende week
Dinsdag op weg naar de craftmarket in Bakau om in te kopen voor www.kumpara-artdesign.com. Normaal gesproken koop ik daar niet in maar ik had gehoord dat ze daar mooie zilveren armbanden verkochten voor een redelijke prijs. Op de markten van Banjul, Serekunda en Kololi zijn deze te duur, dan zijn ze in Nederland niet meer verkoopbaar. Ik was door kennissen getipt over deze markt. De markt van Bakau is niet zo groot en de ligging is fantastisch. Vanuit de kraampjes kijk je zo de Atlantische Oceaan in. Het is een gezellige en vriendelijke markt met zeer behulpzame mensen. Ik was al een paar keer heen en weer gelopen maar kon de bewuste armbanden niet vinden. Ook de prijzen vielen mij zwaar tegen. Ik had in Nederland een briefje gekregen met de telefoonnummers van de marktkoopmannen die de armbanden verkochten maar natuurlijk had ik dat briefje in Nederland laten liggen. Dan maar doorrijden naar Serekunda en kijken of ik daar de armbanden kon vinden. Serekunda kent veel meer handel dus meer kramen met zilverwerk. Ook daar vielen de prijzen tegen. In Serekunda gelijk war inkopen gedaan voor de lunch. Fisch Yassa stond op het menu. Ik dacht dat ik maandag ook al Yassa had gegeten toen ik aankwam maar dat bleek White Benachin with Chicken te zijn. Deze gerechten lijken erg op elkaar en allebei erg lekker. Nog naar wat andere spullen gezocht op de markt maar niets gevonden. De week is nog lang en ik weet zeker dat ik nog leuke spullen tegenkom. Bij terugkomst in Senghore Kunda meteen aan de slag met de lunch. Yassa is een vrij snelle pot dus een klein uurtje later zaten we aan de lunch. Nog even naar Nederland gemaild voor het adres en telefoonnummer van de marktkoopman in Bakau i.v.m. de armbanden. Bakau ligt op ca. 10 minuten rijden dus ik heb deze week nog wel even tijd om nog een keer te gaan. Na de lunch was het time to relax, even naar Yasminas voor een baco en daarna vroeg naar bed want de volgende dag stond een bezoek aan het Huis van Marabout op het programma. Woensdagmorgen stond Mohammed al vroeg met zijn 4wheel bij mij aan de poort. We waren al mooi op tijd aan het rijden want Mohammed is altijd strikt op tijd. I dont wanna waste any time is
wat Mohammed altijd zegt. De reis begon voorspoedig, althans de eerste 10 minuten. Opeens stuurde Mohammed de 4wheel naar de kant en liet de wagen uitlopen in de berm. I am out of fuel zei Mohammed en in de verte zagen we het tankstation al. De avond ervoor had iemand zijn jeep geleend en deze niet meer bijgetankt. No problem, Mohammed belde één van zijn vrienden en werd met een andere auto naar een tankstation gebracht. Hij haalde 5 liter diesel in verschillende soorten plastic flessen en andere onduidelijke verpakkingen. In de tank gegoten en de auto starten, nog even de motorkap open om de lucht uit de leidingen te laten en met een vertraging van ca. 15 minuten konden weer verder. Het was rustig onderweg met de taxi’s. Not much Tanka Tanka’s on the road. Tanka Tanka’s zijn de grotere lokale taxi’s. Voor een paar dalasi kun je met deze busjes mee, de busjes rijden af en aan. De busjes zitten afgeladen vol met mensen. Meestal staat er achter op de bumper een jongen die de achtdeuren dicht houdt. Ook op het dak van de busjes is geen plaatsje onbenut gebleven. Alle handelswaar, soms nog levend, gaat mee op het dak. Ik had deze busjes natuurlijk wel gezien maar wist niet dat ze ook Tanka Tanka’s worden genoemd. Ik kende wel de naam bushtaxi. Mohammed praat nog al graag en legt mij veel dingen uit. Zo ook het verhaal over de Tanka Tanka. Veelal Engelse toeristen maken graag gebruik van de Tanka Tanka maar door de Ebola crisis is het aantal toeristen sterk terug gelopen, dus ook de buitenlandse gebruikers van de Tanka Tanka. Ongeveer een half uurtje later dan gepland waren we in Lamin om Wuday op te pikken. Ik had ondertussen Yusupha al gebeld dat het iets later werd. Van Lamin naar Busumbala waar Yusupha al stond te wachten. Nog even in Brikama een zak rijst voor de Alkalo gekocht en minties voor de kinderen. En nu op weg naar Busura. Net buiten Brikama staat een checkpoint van de politie. Het is één van de velen, je kunt er zo maar één tegenkomen op de raarste plekken. Op dit moment wordt er streng gecontroleerd op verzekering, vergunning en rijbewijs. Rond deze tijd lopen de meeste van deze zaken af en niet iedereen verlengt het (of kan dit verlengen) De politie is dan resoluut, de taxi moet blijven staan en kan weer opgehaald worden wanneer de papieren in orde zijn. Overal rondom de vaste controleposten zie je links en rechts van de weg taxi’s staan die wachten op eigenaren met de juiste en geldige papieren. De politiepost achter Brikama staat op een splitsing. De linkerweg gaat naar Busura en de rechterweg gaat naar Marakissa. Beide wegen komen uiteindelijk bij de grens met Senegal uit. Vanaf Busura is het nog maar 5 minuten rijden en dan ben je in de Casamance in Senegal. Ook de papieren van Mohammed werden gecontroleerd maar Mohammed heeft zijn zaakjes op orde zoals altijd. De politieagenten zijn ondertussen bekenden geworden en zijn erg vriendelijk. Wat grapjes over en weer uitgewisseld en toen reis voortgezet naar Busura. Traditiegetrouw eerst even een bezoekje aan de Alkalo en de zak met rijst afgegeven. Na het tekenen van zijn gastenboek gingen we naar het mental home. Ebou, de Marabout, stond ons al aan de weg op te wachten. Eerst even kijken naar het naaiatelier. De aannemer was al bijna klaar. Eén van de ruimtes in de compound is in de afgelopen weken opgeknapt. Er zijn twee ramen aangebracht, de wanden zijn aangesmeerd, er is een vloer gestort en er is een plafond aangebracht. Er is hard gewerkt de afgelopen weken. Alleen de wanden moeten nog geschilderd worden maar dat gebeurt deze week nog. Volgende week woensdag halen we in Banjul twee naaimachines op. Deze hebben wij kunnen aanschaffen dankzij de Warmse Kermis 2014. Ebou gaat met de plaatselijke kleermaker overleggen wat hij nodig heeft om de naailessen te verzorgen. Dan kunnen wij hiervoor een budget opstellen. Ook moet de ruimte nog ingericht worden met kasten, tafels en stoelen. Zoals ik in het vorige bericht al vermelde gaat er binnenkort een project van start op het Almende College locatie Isala dus heb ik goede hoop dat deze wensen ook vervuld worden.
Van het naaiatelier naar de groentetuin. Tijdens mijn vorige reis (november 2014) ben ik aan de slag geweest met onze Blue Pump. Ik heb de plaatsing van de pomp net niet mee kunnen maken maar onder de deskundige leiding van Yusupha is het allemaal prima gelukt. Ik was dus erg nieuwsgierig naar onze Blue Pump en vandaag kon ik de pomp voor het eerst aanschouwen. We liepen de tuin in en zagen dat de pomp al volop in gebruik was. De diverse gewassen in de tuin zoals uien, okra, sla stonden er mooi op. Het was fijn te zien dat de tuin goed ontwikkeld was nu de pomp er stond. Trots liet Ebou zien wat er nu allemaal groeide in de tuin. Ook hier wordt hard gewerkt! Nog even wat leuke foto’s gemaakt in en om de pomp. Tijd om weer terug te gaan naar Senghore Kunda. Met een voldaan gevoel want het naaiatelier is bijna klaar, de pomp werkt goed en de groentetuin ligt er perfect bij. De mensen in ‘onze’ compound werken hard en Ebou vraagt mij namens hen iedereen in Nederland te bedanken die zijn mental home ondersteunt. Vrijdag op pad naar de Basic Cycle School in Jambur. Deze school wordt ondersteund door Stichting Buganala (voorheen Stichting PRO8). Naast deze school ondersteunt Buganala een school in Njaba Kunda op de North Bank. Sinds de oprichting van Stichting PRO8 in 2008/2009 verricht ik ook werkzaamheden voor hen (o.a. London Corner School Serekunda 2010, schooluniformen) en sinds dit jaar zit ik in het bestuur van de nieuwe Stichting Buganala (samenvoeging van de ‘oude’ Buganala en PRO8). De actie op het Almende College zal ook gevoerd worden voor de groentetuin bij de school in Jambur. Ik wilde ter ondersteuning van de actie wat foto’s maken van deze groentetuin. Bij aankomst werd ik vriendelijk begroet door de vice principal Mr. Ousman Kebbeh. Later bleek dat hij sinds december 2014 de principal van deze school is. Het was erg rustig op de school. Later bleek dat alleen grade 3 en grade 8 aanwezig waren i.v.m. een proefexamen. Binnenkort moeten zij een landelijk examen afleggen, vandaar dit proefexamen. De andere klassen hadden vandaag vrijaf om ervoor te zorgen dat dit examen in alle rust gemaakt kon worden. Na het gesprek met Mr. Kebbeh in zijn principals office maakten wij een rondleiding door de tuin. Het watergeven was nog wel een probleem omdat er weinig druk zat op de kranen. Deze kranen worden van water voorzien door een eigen pompsysteem op een solar panel. Maar deze heeft te weinig capaciteit om voldoende drukte geven. Er staat nog een andere watertap die gevoed wordt door de centrale wateraanvoer. Deze wordt niet voor de tuin gebruikt (mochten wij in het mental home in Busura niet i.v.m. capaciteit van de centrale aanvoer, dat zal hier ook wel gelden). Nog even gekeken naar de bouwwerkzaamheden. Er komt een nieuw gebouw met een aantal klaslokalen. Het oude gebouw is nu gesloopt en men is met het puin aan het verwerken, deels in de weg naar de school. Ook is men al met de blokken aan het maken en aanstaande maandag komt de aannemer om de bouw uit te zetten. Ook hier nog een paar foto’s gemaakt en daarna afscheid genomen van Mr. Kebbeh. We waren naar Jambur gereden met de Hyundai bus van Mohammed i.p.v. met de 4wheel. Het is een 8 persoons bus en we zaten er maar met z’n drieën in. Op de terugweg ging één van de bouwvakkers met ons mee. Er was iets kapot aan een machine en er moest een ander onderdeel komen. Dat was beschikbaar in Farato en daar kwamen wij toch door dus no problem! Toen we wegreden in Jambur ging net de verderop gelegen Nursery School uit. Er stonden 8 tot 10 kleutertjes te zwaaien naar onze bus. Ze wilden graag mee. We stopten en één voor één stapten ze in de bus. De achterste twee banken waren daarvoor nog vrij maar later klonk het geluid van ca. 10 hoge stemmetjes van achter in de bus. Na een kilometer of vijf stapten ze weer uit onder een luid thank you, thank you. Aangekomen in Farato stapte de bouwvakker uit en vervolgden wij onze weg naar de Craftmarket in Brikama. In de shop van www.kumpara-artdesign.com is nog maar weinig aan houtsnijwerk te koop. Vorige keer had ik alvast een paar beeldjes meegenomen en die zijn vrij snel verkocht. Nu een mooie gelegenheid om de voorraad wat uit te breiden. Meteen naar shop nr. 1 waar ik de vorige keer ook goed geslaagd ben. En ook deze keer lukt het goed, ik moest echt de rem er op zetten anders neem ik echt te veel mee. Heel anders dan de eerste dag op de Craftmarket in Bakau maar daar ga ik nog naar toe voor een herkansing. Ik heb nu de telefoonnummers van de handwerkers daar. Nog wat andere spulletjes gekocht dus de voorraad van Kumpara Art & Design is weer compleet. De overige wensen vul ik in op de markt van Bakau en op de Albert Market in Banjul. Woensdag kom ik daar toch als ik de naaimachines op ga halen. Het handelen op de markt is altijd weer een leuke en bijzondere gebeurtenis. Als je vraagt wat iets
kost dan zegt de handelaar: I give you good price. Uiteindelijk zegt hij dan zijn prijs waar ik dan weer ver onder ga zitten. You have to go up a little because it is too small. Ik ga dan inderdaad iet wat omhoog bijvoorbeeld 10 dalasi, dat is echt helemaal niets. De man begint te lachen en ziet er de humor wel van in. No, no not that little it is still too small. Of de man zegt your price is too small waarop ik dan weer zeg it is because your goods are small too. Na veel heen en weer praten en vooral lachen komen wij dan qua bod bij elkaar. En ik heb ondertussen al wel geleerd dat als ik echt te weinig bied, dat de koop dan niet doorgaat. Terug naar Senghore Kunda met een bus vol mooi handwerk. Ben blij met de aankopen en heb weer genoeg te bieden voor het komende (markt)seizoen in Nederland.
Terug in mijn appartement een pannetje noodles gekookt en daarna even siësta. Ik ga vanavond niet bij Yasminas eten maar bij Luigies. Eén keer tijdens mijn verblijf eet ik daar. Het is het beste Italiaanse restaurant van Gambia. Naast pizza hebben ze ook de gewone Italiaanse pot. Ze zijn niet goedkoop (voor gambiaanse begrippen) maar wel heel goed. En de plek is erg mooi. Je gaat bij het Palma Rima hotel de weg in naar het strand en net voor het strand aan de linkerkant van de weg ligt Luigies. Als je boven op het terras zit kijk je zo de Atlantische Oceaan in. Ik ga dan meestal wat eerder om de invallende duisternis te zien, die is boven de oceaan erg mooi. Zaterdag is het Set Settal in Gambia. Dit is de schoonmaakdag. Voorheen elke laatste zaterdag van de maand maar het schijnt nu twee keer in de maand op zaterdag te gebeuren. Van 09.00 uur tot 13.00 uur mag er geen verkeer op de weg komen buiten politie en hulpdiensten. Het is de bedoeling dat er opgeruimd gaat worden bijvoorbeeld het zwerfvuil langs de weg. Zwerfvuil is hier een behoorlijk probleem. Na 13.00 uur mag iedereen weer op de weg. Dus zaterdag een rustige morgen en s’ middags een paar uurtjes strand. Zondag ga ik naar Lamin om te koken voor de familie. Ze zijn dol op mijn Bolognese dus dat staat op het menu voor de lunch. Tot zover en wordt vervolgd! (tenminste als de verbindingen het toelaten want mijn internet is af en toe zelfs te traag om facebook op te starten. Zaterdag een rustig dagje. Lekker even uitslapen en s ’middags naar het strand geweest. Het was eigenlijk te warm om naar het strand te gaan. Het is hier op moment afwisselend bloedheet en echt frisjes. De wind op het strand maakte het aangenaam. Ik ben via Senegambia Beach Hotel het strand opgelopen en richting Kotu en Cape Point gegaan. Dit is vanuit Kololi gezien noordelijk. Het is lekker om even uit te waaien aan het strand. Veel leuke gesprekjes gevoerd met de verkopers op het strand. Vanuit de vele kleine juice bars word je van ver al aangesproken. Please come and drink fresh juice!! Het is rustig op het strand dus weinig handel voor hen. Ook de verkopers van horloges, zonnebrillen, kettingen en armbanden spreken mij regelmatig aan. Voor hen is de handel eveneens erg stil. Its not easy is wat ik van veel van hen hoor. Zondagmiddag was ik uitgenodigd voor de lunch bij de familie in Lamin. Rond 13.00 uur kwam Karafa met zijn taxi voorrijden en een half uurtje later was ik in Lamin. White Benachin with Fisch stond op het menu. Erg lekker weer. Na de lunch was tijd om even te relaxen. Ik bleef in Lamin tot in de avond want ik had beloofd om Bolognese te koken voor de familie. En het diner is altijd rond 20.00 uur, om 18.00 uur stond de kolenpot op mij en mijn Bolognese te wachten. Dus time to relax voordat ik zou beginnen met koken. Ik zat in de woonkamer en de televisie stond aan. Er werd telkens geswitched van kanaal Dubai One naar een andere Arabische zender en weer terug. Het begon met tekenfilms van een kidschannel, nagesynchroniseerd in het Arabisch en later kwamen de Sience Fiction en vrij bloederige actiefilms. Niet helemaal mijn genre maar de Arabische zenders hebben een voorkeur voor dit soort films. De films waren gelukkig niet nagesynchroniseerd dus kon ik ze wel volgen in tegenstelling tot de tekenfilms. Even voor 16.00 uur begon de kamer vol te stromen met de dames uit de buurt. Er was geen plekje meer vrij in de kamer. Er was geen stroom en het huis in Lamin had zonnepanelen. En om 16.00 uur begon een Braziliaanse soapserie, zeg maar de Latin versie van Goede Tijden Slechte Tijden. Voor mij even tijd om een rondje te lopen en mijn plaats op de bank af te staan aan één van de buren. Toen ik buiten kwam zat vader op een bank in de schaduw. Hij was bezig met het maken van attaya, de kleine glaasjes met mierzoete thee die ik overigens erg lekker vind. Vader is sinds kort gepensioneerd. Hij is 58 jaar en heeft in overheidsdienst gewerkt bij de
metereologische dienst van de luchthaven. Hij krijgt nu een vrij bescheiden pensioen. Hij had nog graag door willen werken maar dat mag niet. Als hij langer was blijven werken dan wordt dat gekort kort op zijn pensioen. Dit omdat men in Gambia jongeren ook een kans wil geven op werk. Probleem is nu wel dat er een kennisgebrek is ontstaan omdat de overgang niet altijd aansluit. Daarom kan men op vrijwillige basis of op contract nog ingehuurd worden om de jongeren te begeleiden. Het salaris voor zo’n contract is echter zo karig dat het vervoer naar het werk nog niet betaald kan worden. Gevolg is dat de gepensioneerden de jongeren niet gaan begeleiden omdat dit hun geld kost. En natuurlijk een enorm verlies van kennis en ervaring. Daarnaast over van alles en nog wat gepraat onder het genot van een heerlijk glaasje attaya. Om 17.00 uur was de soap afgelopen en het was een geweldige aflevering geweest volgens de dames. Nog even naar een ‘spannende’ Sience Fiction gekeken en toen was het tijd om te gaan koken. De kolenpot stond al dampend op mij te wachten. Bolognese is een ideaal gerecht om op de kolenpot te koken want ik heb maar één kolenpot ter beschikking. Toen het vlees met de groenten klaar was, de saus er in. Nog even koken en dan deze pot eraf en een pot met water op de kolen om de pasta te koken. Wanneer de pasta gaar is nog even de saus op de kolen, maar deze was nog erg warm. En dinner is ready!! Ik had een beste pot gekookt maar er was niets meer over. Een goed teken dus. Om 21.00 uur stond Karafa voor de deur om mij terug te brengen naar Senghore Kunda. Thank you very much for the nice dinner!! Maandag wat administratieve werkzaamheden voor www.huisvanmarabout-gambia.nl en voor www.kumpara-artdesign.com. Wuday kookte die middag lunch: Fisch Yassa en Domoda. Wilfried en Carla uit Beltrum kwamen op bezoek en lunchten mee. Carla is al een aantal jaren de drijvende kracht achter de ondersteuning van het Serekunda Hospital. Zij werkt bij SKB ziekenhuis in Winterswijk. Dit ziekenhuis zendt elk jaar een ploeg van artsen en verpleegkundigen naar Gambia voor ondersteuning van het Serekunda Hospital. Carla is actief in de coördinatie en organisatie en was in Gambia om een paar dagen te werken in het ziekenhuis én voor vakantie samen met haar man Wilfried. Zij zijn erg enthousiast en hebben het Gambia-virus ook helemaal te pakken. We hebben gezellig gepraat en ervaringen uitgewisseld. Het eten was goed en het was fijn om weer even Nederlands te praten, d.w.z. wi’j heb weer effen lekker plat kunnen praoten. Wuday zat erbij en keek ernaar want Achterhoeks is toch echt te moeilijk voor haar. Dit zelfde gevoel had ik die dag ervoor in Lamin. De familie probeerde wel Engels te praten maar onderling werd het toch al gauw weer Mandinka. Op maandag was het de omgekeerde wereld: we probeerden wel Engels te praten maar al gauw werd het weer Achterhoeks. Was erg leuk en gezellig! Dinsdag wat heen en weer gebeld ter voorbereiding op de woensdag. Afspraken gemaakt met onze kleermaker, hij wist een goed adres voor de naaimachines in Banjul. In de nacht van dinsdag op woensdag werd ik ineens wakker. Hoor ik nu getik op het dak? Het lijkt wel of het regent maar dat kan niet want in de droge periode valt er 0,0 mm regen. Ik zal het mij wel verbeeld hebben. Ik heb hier wel vaker dat ik zo diep in slaap ben dat wanneer ik wakker word, ik even niet meer weet wie ik ben, waar ik ben, hoe laat het is en welke dag het is. Zal met het getik op het dak ook wel zo zijn geweest. De volgende morgen al weer vroeg op want het wordt een drukke dag. Naar Banjul voor de naaimachines en daarna deze naar Busura brengen en installeren. Eerst even een ontbijtje. Ik kwam buiten en de lucht was helemaal grauw. Het was frisjes en ik zag in het zand afdrukken van verse regendruppels. Het had inderdaad geregend en het druppelde nog steeds iets. Was mijn idee van afgelopen nacht toch goed en geen gevolg van enig slaapdronkenheid.
Mohammed stond zoals gewoonlijk weer exact op tijd aan de poort van Senghore Kunda. Het was behoorlijk fris en het regende nog steeds. Today we are in Europe zei Mohammed vanwege de regen en wind. Ik had mijn fleece vest meegenomen in mijn koffer met het idee dat ik deze toch niet nodig had (ik neem wel vaker dingen mee in mijn koffer die ik achteraf gezien nooit gebruikt heb) maar dit keer was het wel lekker om dit vest aan te hebben. Achter in de jeep was het frisjes. Iedereen moest wel lachen om de tubaab die het koud had. Was ook een grappig gezicht, korte broek, slippers en een fleece vest. Maar ik had het niet koud! Eerst naar Serekunda om onze tailor Bubacarr op te halen. Hij wist dat wij kwamen en dat hij mee zou gaan. Maar toen wij bij zijn naaiatelier aankwamen was hij in geen velden en wegen te bekennen. He just went out and he is back soon zei één van zijn mede-tailors. Na ongeveer 10 minuten wachten zei Mohammed dat we beter konden gaan omdat het anders te druk werd in Banjul. Hij wist ook wel waar wij moesten zijn en de prijs was al besproken dus Bubacarr hoefde eigenlijk niet zo nodig mee. Ik had voor alle zekerheid mijn rijbewijs meegenomen omdat de ID’s nu streng worden gecontroleerd in en om Banjul. De controle op Denton-bridge wordt nu ook door bewapende militairen gedaan. Enige maanden geleden is er een coupe poging gedaan rond het paleis in de hoofdstad door het exhoofd van de paleisgarde. De president was op dat moment in het buitenland. De coupe poging is mislukt en er zijn een aantal slachtoffers gevallen. De enige toegang tot Banjul via Denton bridge was omgetoverd tot een militair bolwerk inclusief legertenten langs de kant van de weg. De controle op zich viel wel mee, de militairen en politie zijn erg vriendelijk maar wel alert. We reden richting de haven omdat daar de leverancier van de machines zou zitten. Toen belde Bubacarr met excuses voor zijn afwezigheid. Hij loodste ons via de telefoon vrij snel naar het bedrijf. De naaimachines waren gelukkig op voorraad en tegen de afgesproken prijs. Alleen lagen ze in een opslag ergens op de lokale markt. No problem, de verkoper stapte bij ons in de jeep en we reden de markt op. We werden naar een kraam gebracht met het verzoek hier even te wachten. De verkoper liep alleen verder om de machines op te halen. Na een half uur was hij nog niet terug. Mohammed en ik liepen de markt op om hem te zoeken. I forgot the key of the door zei de verkoper but soon they will bring it. We liepen weer terug naar de kraam en even later kwam de verkoper, mét de machines, weer terug. In de jeep geladen en met een kwitantie (die we zelf moesten schrijven want hij kon alleen maar Arabisch schrijven, hij ondertekende wel zelf) op weg naar Busura. De verkoper zei nog dat we bij hem ook terecht konden voor alle benodigdheden. Ik had dat al eerder bekeken en hij had inderdaad alles wat je maar bedenken kon voor een naaiatelier en tegen wholesale price. Wanneer we iets nodig hadden hoefden we maar te bellen en hij bracht het. Ook voor service en onderhoud van de machines konden we bellen. Alweer een goed en nuttig contact gelegd voor project! Op weg naar Busura nog even een omweggetje gemaakt naar Senghore Kunda. Op de heenweg richting Banjul kwam ik er achter dat ik de fotocamera vergeten was. Deze had ik nu echt nodig want de naaimachines werden geïnstalleerd. Weer een mooie stap in ons project, mogelijk gemaakt door de Warmse Kermis 2014. Vanuit Senghore Kunda Yusupha gebeld dat we onderweg waren. Op weg naar Busumbala, waar Yusupha woont, was het druk ter hoogte van de politiepost in Old Yundum. Aan deze politiepost heb ik nog warme herinneringen over gehouden toen ik daar vorig jaar aangehouden werd met de touristbus van mijn gambian brother. Ik reed zelf maar dat mocht volgens de agent niet want het was een commercial vehicle. Na een klein uurtje, een telefoongesprek met mijn gambian brother én een aantal dalasis lichter mocht ik toen weer verder. Vandaag werden alle particuliere voertuigen gecontroleerd op geldigheid van verzekeringspapieren. Mohammed had alles goed voor elkaar en na enig oponthoud (heb voor het eerst in Gambia in de file gestaan) konden we onze weg weer vervolgen. Yusupha opgehaald in Busumbala en ca 15 minuten later waren we in Busura.
De machines werden uitgeladen en de kleermaker was gekomen om de machines te monteren. Na ongeveer een uurtje was dit gereed en stonden de machines te blinken in het atelier. Wij stonden ook te blinken van trots en blijdschap vanwege deze nieuwe mijlpaal in onze compound. Komende tijd gaat Ebou, onze Marabout, afspraken maken met de kleermaker. Op basis daarvan kunnen wij een budget opstellen en kan het naaiatelier beginnen. In eerste instantie natuurlijk als opleidingsmogelijkheid voor de bewoners. Als zij onze compound verlaten dan hebben zij een vak geleerd en kunnen in de maatschappij aan de slag. Mocht het erg goed lopen dan kan het atelier producten maken voor de verkoop om zo zelf inkomsten te creëren. Dat zou mooi zijn maar het belangrijkste doel is en blijft de opleiding van onze bewoners. Ik heb behoorlijk wat foto’s kunnen maken van de machines in het atelier en de installatie daarvan. Tijd om weer terug te gaan. Afscheid genomen van Ebou en zijn familie want ik kom er deze periode niet meer terug. Het was een lange dag en landinwaarts bij ons project was de temperatuur toch hoger en het was droog. Mijn fleece vest was daar niet nodig. Maar toen we weer terugreden sloeg het weer om. De lucht werd donkerder, en ik hoorde al wat druppels vallen op het dak van de jeep. Fleece vest weer aan, no problem!! Bij terugkomst in Senghore Kunda was het tijd voor siësta. Ff lekker douchen en ook maar ff mijn haren wassen. Ik heb geen warm water en dat is geen enkel probleem. Een diepe zucht en in één keer de koude straal op mijn hoofd. Dat werkt het beste. Wat vaker uitspoelen en al het sop is er uit. En met een frisse kop op weg naar Yasminas. Toen ik mijn siësta hield regende het nog maar nu was het droog. Ik was ongeveer een uurtje in de Senegambia Strip geweest toen ik weer terugliep. Halverwege werd ik overvallen door een regenbui. Behoorlijk nat kwam ik op mijn kamer aan. Al snel zakten mijn ogen, die toch al vrij klein geworden waren, dicht en ik sliep op tijd. Het was een lange, maar vooral mooie dag.
Donderdag weer naar Bakau. Ik was er vorige week ook al geweest maar was toen de namen en nummers van de verkopers op de craftmarket vergeten. Ik zocht nog leuke aanvullingen voor de collectie van www.kumpara-artdesign.com. In de local taxi op weg naar Bakau de handwerker gebeld. My shop is number 12 zei hij. Number 12 was al snel gevonden want Bakau heeft niet zo’n grote craftmarket. Vond bij hem wel leuke spullen maar alleen de prijs was minder leuk (niet volgens de handwerker, hij kon echt niet meer zakken). No problem ik vond de prijs echt te hoog. Handen geschud en maybe till next time. Op de terugweg wilde ik nog even naar de trade fair op de parkeerplaats van het Football Stadium van Bakau. Ik wilde naar binnen lopen maar ik werd tegen gehouden. You have to buy a ticket at the entrance. Voor 50 dalasi kreeg ik een muntje. Dit muntje moest in een apparaat en ik kon door de ingang lopen. Het apparaat dat in de ingang stond was een tourniquet zoals je ook wel in Nederland ziet. Muntje er in en het draait door. Ik wilde op de trade fair ook even kijken naar spullen for my dutch shop. Maar het was een soort van huishoudbeurs maar dan in de open lucht. Leuk om te zien maar niet interessant voor www.kumpara-artdesign.com. Ik stapte net in de taxi om verder te gaan toen mijn telefoon ging. Het was de handwerker van de Bakau Craftmarket. Hij ging toch akkoord met mijn bod. Ik stond nog op de parkeerplaats van het Football Stadium in Bakau. Dit was niet ver van de craftmarket. Dus i.p.v. naar Senghore Kunda nog weer even naar de craftmarket. Kon toen wel handelen, weer een mooie aanvulling op het assortiment. Terug in Senghore Kunda stond lasagna op het menu voor de lunch. Ik heb altijd een
appartement met een (gas)oven omdat ze weten dat ik wel eens lasagna kook. De oven werkt prima en de lasagna was super lekker. Vanavond nog even voor een borrel naar Yasminas. Vrijdag een rustig dagje, misschien aan het strand. Ik heb nog wat afspraken staan voor later op de middag en in de avond. Ik ga vandaag (donderdag) mijn koffer met inkopen alvast inpakken en wegen. Ik denk dat ik wel onder de toegestane kilo’s blijf zitten. Mocht dat niet zo zijn dan heb ik het aanbod van Carla uit Beltrum staan. Zij vliegen vrijdag terug en hebben ruimte in koffers over. Zaterdag de rest inpakken en rond 20.00 uur moet ik op het vliegveld zijn. Als de reis voorspoedig verloopt dan zet ik zondagmorgen rond 08.00 uur weer voet op Nederlandse bodem.
