rugzijde: natu
<xx»
I
IT VAN
VER LAAG DE
, rugzijde: kraftpapler
plafonds
)Iaat; 2.9 kg/m 2 rugziJde: glasvlies
.
Jvv\ï1
I
)Iaat; 6. rugzijde: alu-l .
7vv\J
I
alvezelplaat; 5.4 kg/m 2 rugzijde: naturel
©Copyright SBR, Rotterdam
©Copyright SBR, Rotterdam
1. Inleiding
O rga ni sati es
zijn
dy nami sc her
d an
oo it.
uit d e ve rschillende type n. Een kwes ti e va n o n-
Ve rande re nd e ma rktomstandighed en, techn olo-
bekendh eid . De Sti chting Bo uw resea rch en de
gi che ve rni euwinge n en wegvall end e grenze n;
ed erl andse Ve reniging va n Pl afo nd- en W and-
het zij n slechts enkele voo rbee ld en va n ontwik-
bedrij ve n ( EVAP) wi llen d aa r geza menlijk ve r-
kelinge n di e regelm atige bed rij fsaa npassinge n
and e ri ng in b rengen . Tegen d eze ac htergro nd is
nood zakelij k make n. Kanto ren moeten in prin-
in opdrac ht va n beid e o rga ni sati es, en met
cipe net zo nex ibel zij n als hun ge bruikers.
steun va n het Mini steri e va n Eco nomi che Za-
Alleen zo wo rdt voor ko men da t d eze ge bouwe n
ken, d oo r Adviesbureau Peutz &: Associes B. V. ee n o nd erzoek uitge-
eco nomi eh gez ien al la ng zijn afgeschreve n, terwijl ze in techni sc h
voerd naa r de akoesti-
Doel van deze brochure Over de akoestische kwa liteit van wa nden is een a fzonder-
eige nscha ppen
sche
lijke publikatie ve rschenen die u bij de SBR kunt aanvragen ". De brochure die nu voor u ligt, gaat nader in op de akoestische e igenschappen van verlaagde plafonds. Zij is geba-
va n zowe l ve rpl aa ts-
seerd op het SBR-onderzoeksropport WDB7 'Akoestische kwaliteitsbeheersing van verlaagde plafonds'. Deze brochure is op de eerste plaats bedoeld voor architecten en
laagde p lafo nds . Zo is
bij d rage
opdrachtgevers in de bouw. Wie de brochure leest, wordt da armee geen akoestisch ad vise ur: de brochure wil de lezer
d e eige nschap pen di e
aa n d eze nex ib iliteit.
slechts vertrouwd maken me t enkele bela ngrijke a koestisc he
d e akoesti sche kwali-
opz icht nog jare n mee kunn en. Verp laa tsbare wa nde n en ve rl aagde plafo nd s leve ren ee n be langrij ke
O m d ie reden wo rdt er bijn a gee n kantoo r-
begrippen en he m bewust ma ke n va n de rol die ve rlaagde pla fo nds spele n bij het real isere n van een goede a koestische kwaliteit. Met uiteindelijk doel dat de opd ra chtgever,
bare wa nde n als ve r-
inzicht verk rege n
teit
van
d eze
in
pro-
dukten be palen. Oo k
de architect en de plafond leverancier te zomen een juiste
gebo uw mee r o pgele-
keuze kunnen maken uit het grote aanbod van mogelijk-
is duid elij k gewo rd en
ve rd zo nde r d eze sys-
heden.
welke eise n aa n d e
teme n. Systeemwa nde n en -
1) Rapport F59, 'Akoestische kwaliteitsbeheersing von verplaatsbare wanden'.
wa nd en
en d e
pl a-
fo nd s afzo nd erlijk gesteld moeten wo rd en
I lafo nds zij n n iet allee n effi ciënt. Ze bepalen ook voo r ee n bela ng-
o m d e gewe nste akoesti sche kwa liteit va n het to-
rijk d ee l d e akoesti sche kwa liteit va n kantoo r-
tale inbo uwpakket te ve rkrijgen . De reke nm e-
gebo uwen. W ie d aaraa n eise n stelt , s telt dus
th od es di e de o nd erzoe ken he bben o pge leve rd ,
impli ciet eisen aa n d e akoesti sc he eige nschap-
maken het moge lijk voo ra f de akoesti sc he pres-
pe n va n de wande n en de pl a fo nds . Helaas
tati e te be palen va n ee n will eke urige co mbin ati e
krijgen deze as pecten vee lal te we inig aa nd ac ht
va n wa nd en, pl afo nd s en ve rschill end e deelel e-
o p het mo me nt da t er ee n ke uze wo rd t ge maak t
menten.
3
©Copyright SBR, Rotterdam
2. Akoestiek in utiliteitsgebouwen
Geluidsabsorptie Ruimtefunctie kleine kantoorvertrekken meerpersoons kantoorvertrekken vergaderruimten, leslokalen kantoortuinen, restaurants, e d
fiGUUR 1 A
va n het ene naar het and ere ve rtrek.
2.1 Geluidsabsorptie en geluidsisolatie
Geluid sisolatie is zowel voo r dege ne di e het De akoesti sche kwaliteit in utiliteitsgebo uwen
geluid veroo rzaakt als voo r de mogelijke ont-
wordt voo rn amelijk bepaald door twee facto ren:
vange r(s) van bela ng: voo r de zend er o m de
de geluidsabso rpti e en de ge luidsiso latie.
privacy te garanderen, en voo r de mogelijke
Geluidsabso rptie is belangrijk voor de 'beleving'
o ntvangers o m o ngestoo rd te kunn en werken.
van de ruimte doo r de gebruikers. Wo rdt er in de ruimte te weinig geluid o pgeno men, dan hangt er een kill e, onaangename sfeer. Wordt er
2.2 Eisen aan de akoestische kwaliteit
daarentegen te veel geluid opgenomen , dan werkt dit 'drukkend ' en zull en de gebruikers
Er zijn geen wellelijke rege ls of no rmen die
van de ruimte de neiging hebben te gaan nui-
voo rschrijven welke akoesti sche eise n binnen
steren. Een juiste hoeveelheid abso rpti e zo rgt
ka ntoren en andere utiliteitsgebo uwen gesteld
voor een rustig a koesti sch klimaat en beperkt
moeten worden. O pdrac htgeve rs in de bo uw
het geluidsnivea u.
moeten dus zelf hun eise n stell en . Daa rbij is het
De mate waa rin het geluid wo rdt geïsolee rd ,
voo ral zaak goed te lellen o p de mani er waaro p
bepaalt hoeveel geluid er wo rdt ove rgedrage n
de ruimten gebruikt gaa n wo rd en: hoevee l
4
©Copyright SBR, Rotterdam
mense n gaa n er in werken? Wat voo r soo rt
ve rkee r), zult u hoge re eisen moeten stell en aan
werkzaa mheden zullen zij ve rri ehten?
de iso lati e in het gebouw.
Anl a nkelijk va n het gebruik kunnen d e eise n na melijk aa nzienlijk ve rsc hill en. Zo zull en 2.3 Enkele richtlijnen
ge bruikers va n mee rpersoo nskamers ee rd er hinder va n nagalm o nde rvind en d an di e va n éé n- o r tweepersoo nskamers. In een éé n- o r
Hoewel d e eisen aa n geluid sabso rpti e en -iso-
twee persoo nskamer mag d e ge luid sabso rpti e
lati e per proj ect kunnen ve rschill en, zijn er toch
d aa ro m iets mind er zijn . De gewenste geluids-
enkele algemene richtlijnen te geven. Deze trert
iso lati e is onder mee r a nl ankelijk van de aard
u aan in fi guur l (a en b) op pagin a 4/ 5 . Van d e
va n d e gespre kken die in d e ruimten wo rd en
begrippen di e in d e figuur wo rden geha ntee rd ,
gevoe rd . Zo kunt u zich voo rstell en d at voo r de
trdt u ee n bekno pte toelichting aa n in de vol-
s pree kkamer va n ee n bedrijrsa rts a nd ere eisen
ge nd e twee paragra ren.
ge ld en d an voo r ee n sta nd aa rd ka ntoo rve rtrek. 2.3.1 Geluidsabsarptie
In het ee rste geva l is 's peec h privacy' ee n absolute ve reiste. In het tweed e geval mag er best iets va n het geluid hoo rbaa r zijn in d e belendende
De stredwaa rden voo r de ge luid sabsorpti e zijn
ve rtrekken.
in d e fi guur aa ngegeven d oo r een gewenste na-
Afgez ien va n d e gebruiksrun eti e speelt oo k het
ga lmtijd (T) en ee n gewenste abso rpti e-
o mgevingsgeluid ee n ro \. Wann eer het gebouw
coëffi ciënt (a) va n het plaro nd . T staat voo r de
in ee n rustige o mgeving staat en er dus s prake
nagalmtijd in seco nd en. Hoe meer geluidsab-
is va n weinig ac hterg rondgeluid (bijvoo rbeeld
so rpti e, d es te korter de nagalmtijd. De nagalm-
geluidsisolotie ruimtefunctie tussen kantoren en gangen tussen kantoren onderltng tussen ruimten met een verhoogde
privacy (dlrektle-vertrekken e d ) tussen ruimten met een hoge
privacy (spreekkamers GAK e d ) fiGUUR 1 B
5
©Copyright SBR, Rotterdam
tijd kan berekend worden met de formule van Sabine I). Kort gezegd: de nagalmtijd hangt af van het volume van de ruimte, de oppervlakte van het materiaal en de absorberende kwaliteit ervan . De geluidsabsorberende kwaliteit wordt weergegeven door de absorptiecoëfficiënt a (2). Deze varieert van 0 (niet absorberend) tot 1,0 (optimaal absorberend). Zoals u uil de figuur kunt aflezen: in de regel voldoet in één- en tweepersoonskamers een nagalmLijd van 0,5 - 0,7 seconden, terwijl in meerpersoons-
zend\
kamers de nagalmtijd circa 0,5 seconden moet zijn. Om aan deze eisen te voldoen , is een absorptiecoëfficiënt van het plafond in de ruimte
R1 R2
nodig van 0,5 - 0,7 respectievelijk 0,8 of groter.
=(deel) =(deel)
2.3.2 Geluidsisolatie fiGUUR 2
Over het algemeen zal een geluidsisolatie van R'w = 38 dB voldoen 1). Vraagl hel gebruik van de ruimte om een hogere privacy, dan is een waarde die 5 dB hoger ligt gewenst.
1)
De nago{mtUd kan berekend worden mer de Formule von Sobme: T = 1. 6 x V A. T'" de nagalm tijd
In
seconden,
v '" het volume von de rUimte In m A '" de aanwezige geJU/dsobsorptle
In
m
2) Zowel de absorptie als de isolotie zijn afhankelijk van de frequentie. De bepalingen worden uitgevoerd In 1/ 3-oktooFbonden von 100
tlm 5.000 Hz. Uit deze frequentle·afhankelijke gegevens worden de volgende een getalswaarden berekend: • Absorptie: NRC-woarde (No/se Reduction CoefftClent). Dir is een
rekenkundig gemiddelde von de absorptiecoëfficiënten van 250
t/m 2000 Hz.. algerond op 0,05 . • 'so/arie: Rw en Dn,c, w-woorde. De Index 'w' geeft aan dot de eengetalsmaat ;s bepaald door wegmg volgens 150-1' ,.
6
©Copyright SBR, Rotterdam
Bel'
3. De invloed van wanden en plafonds op de akoestiek in kantoren .,
R1
/
/v
R2
dee lisolatie wand (dB) dee lisolatie plafo nd (dB) 1 " - -40 38 40 40 40 40 40 40 1----40
' \ . R2 R1
ek
o ontvangvertrek
I
Rt totale ge luid isolatie (dB)
40 42 44 46 48 50 60
--
35 .9 37.0 37.9 38.5 39.0 39.4 39.6 40 .0
Conclusies uit bovenstaand rekenvoorbeeld:
lsis olatie van d e wand inclusief alle aanslu it ingen lsisalatie van het plafond inclus ie f alle dee lel e m e nte n
Als van het plafond en de wand een gelijke prestatie wordt gevraagd, dan is de totale geluidsisolatie 3 d8 lager don de afzonderlijke deelisolaties. Is de eis voor de totale geluidsisolatie bijvoorbeeld 38 dB en is de geluids van de wand gegeven, stel 40 dB, dan dient de deel isolatie van het plafond tenminste 42 dB te zijn .
c to tale
gclUltl1..,Ola t lC UIl
De eis die aan de overlangsisolatie van het plafond gesteld moet worden is altijd hoger dan de vereiste totale isolatie.
twee dccltsolal1cs.
De meeste geb rui ke rs va n kantoo rgebouwen
liteit in ka ntoorge bouwe n , stelt d aar mee ook
will en de indel ing va n hun gebouw snel en
eisen aa n de akoestische kwa liteit va n de schei-
tege n aa nvaa rdba re kosten kunn en ve ra nd eren.
dingswa nden en het ve rlaagd e pla fond. Naast
Scheidin gswand en en ve rl aagde pl afo nd s
d e p rij s en het uiterlijk va n d eze produkten,
vo rm en d aa rtoe een prima o pl ossing. O m d e
zijn de akoesti sche eigenschappen d us net zo
ind eling va n d e ruimte o ptim aa l aa npas baa r te
bela ngrijk. Eve nzeer is het van belang d at u de
ho uden, wo rden d e scheidingswa nde n d oo r-
keuze va n wa nd- en plafondsystemen voo r wat
gaa ns nie t o p het bo uwkundige, maa r o p het
betreft hun akoesti sche kwa liteiten in sa men-
ve rl aagde pl a fo nd aa ngesloten. Gez ien z'n op-
hang beziet: sa men kunn en d e wa nd en en de
perv lakte is het duidelijk d at d e akoesti sche
pla fond s ervoo r zo rgen d at d e iso lati e-eisen di e
kwaliteit va n het plafo nd bepalend is voo r de
u stelt, wo rd en gehaa ld 1).
to ta le hoeveelheid abso rpti e in ee n kantoo r-
We lke bijd rage precies d e wand en welke het
ve rtrek. De geluid siso lati e tussen ka ntoo rve r-
pl a fo nd aa n d e geluidsisolatie moet leve ren, is
trekken wo rdt bepaald d oo r all e d eeli so laties te
per p roject ve rschillend . Behalve de wa nd en en
za men. De geluid sove rdrac ht via d e scheidings-
het pl afond hebben ook and ere factore n invloed
wa nd en via het pl afond (d e ove rl angsiso latie)
op de iso lerende werking. Denk bij voorbeeld
hebbe n echter de meeste invloed .
aa n de aa nslui ting va n d e wand o p d e gevel. De
Ko rto m: wie eise n stelt aa n d e akoesti sche kwa-
ene keer za l het d aaro m makkelij ke r (lees: goed-
7
©Copyright SBR, Rotterdam
koper) zijn de meeste isolatie via het plafond te bereiken. Terwijl in een andere situatie de wand meer mogelijkheden biedt. In figuur 2 op pagina 7 ziet u welke afzonderlijke eisen u moet stellen aan de wand en aan
In deze brochure gaa n we nader in op de akoesti-
het plafond om de gewenste totale isolatie te
sche eige nschappen va n verlaagde plafonds. In de
bereiken. Uit het overzicht blijkt dat de eisen
volge nde hoo fdstukken leest u uit we lke ele-
aan de isolerende werking van de afzonderlijke
menten verlaagde pl afonds doorgaans zijn samen-
elementen (wanden, plafonds) altijd hoger
gesteld. En hoe deze afzo nd erlijke elementen de
moeten liggen dan de uiteindelijke 'totaal-
akoesti sche prestati e va n het plafond beïnvloeden.
isolatie' die u nastreeft. Een voorbeeld: de totale
Ook wo rdt duidelij k hoe u de akoestische kwali-
geluidsisolatie moet 37 dB bedragen. Bij een
teit eve ntueel kunt ve rbeteren doo r het aa n-
gelijke bijdrage van de wand en het plafond,
bre nge n va n extra voorz ieningen.
vergt dit voor beide elementen een isolatie van 40 dB. Er zijn dus 3 dB's extra nodig. Dit laat zich eenvoudig verklaren. Om de deelisolatie vast te stellen, wordt onderzocht hoeveel gelUid enkel en alleen dit onderdeel doorlaat (alle andere onderdelen zijn afgeschermd). In de praktijk laten echter alle onderdelen gelijktijdig geluid door. De uiteindelijke geluidsisolatie zal altijd lager uitvallen dan de waarde van de laagste deelisolatie. De ketting is in dit geval dus net iets zwakker dan de zwakste schakel.
1)
Afgezien von de wanden en de plafonds hebben ook de gevels en de (verhoogde) v/oeren invloed op de geluidsisola tie tussen kantoorvertrekken. In de toekoms t zal ook over de bijdrage van deze elementen toepasbare informatie (in de vorm van rekenmodellen) beschikbaar komen.
8
©Copyright SBR, Rotterdam
4. De samenstelling van een verlaagd plafond Ee n ve rl aagd plafond is samengesteld uit ho ri-
1 De plafondplaat.
zo ntaa l aa ngebrachte vlakke platen of tege ls. Via
2 De ophangconstructie. Deze bestaat uit band-
ee n o ph angco nstructi e zijn ze tege n de o nd er-
rasters en tussenprofielen.
ka nt va n een verdi epingsvloer of het dak ge-
3 Inbouwverlichtingsarmaturen. Deze zijn
mo ntee rd . Ee n ve rl aagd pl afo nd bestaat uit ee n
opgenomen in de ophangconstructie en
aantal deel elementen. Meestal zijn deze a fko m-
voorzien van ventilatie-openingen.
stig van ve rsc hill end e leveranciers. De meeste
4 Mineraalwoltoevoegil1g. Mineraalwol, in-
verlaagde plafond s zijn als volgt sam engesteld
geseald of afgewerkt met een mineraalvlies,
(z ie oo k fi guur 3 hi ero nder afgebee ld ).
kan zowel op de plafondplaat als in het bandraster worden opgenomen. 5 Barrières. Barrières bestaan uit samengesteld plaatmateriaal. Deze dienen om de spouw tussen het plafond en de scheidingswand af te dichten.
Wa nnee r we in deze brochure spreken over ee n
basisplaJol1d , dan bedoelen we de co mbinati e van pl afo ndpl aten met hun o ph angco nstructi e. Daarn aast komt u de term lOtaalplaJol1d tege n. Daarm ee bedoelen we het basisplafond met daa raa n toegevoegd ve rli chtingsa rm aturen, min eraa lwoJ en barri ères.
9
©Copyright SBR, Rotterdam
5. Het basisplafond
Het basisplaJond bestaat uit de plaJondplaten en
dringen . Van binn en moet de luchtstro mings-
heLophangsy steem. In dit hooJdstuh besprehen
weerstand van het materiaal echter voldoende
we welhe eigenschappen van deze deelelementen
groo t zijn. Er is imm ers wrijving nodig om het
de geluidsabsorptie en het direct isolerend ver-
geluid om te zetten in warmte. Zo nd er wrij ving
mogen beïnvloeden. Tot slot besteden we aan-
verlaat het geluid de plafondplaat net zo hard
dacht aan de overlangsisolatie van het basis-
als het erin is gekomen. Pl afondpl aten kunnen
plafond.
vervaardigd zijn van hetzelfde bas ismateriaal en toch sterk verschillen voo r wat betrd t hun absorberend e kwaliteit. De ve rschillen wo rden veroorzaakt doo r de oppervlaktebehandelingen die de platen hebben ondergaa n, zoals het aanbrengen van een verll aag of van perforatie. Deze behand elingen hebben gro te in vloed op de luchtstro mingsweerstand en dus op het abso rberend verm ogen.
5.1 De plafondplaat
De geluidsisolatie van de plafondplaat wordt vooral bepaald door de poreusheid ervan. Hoe minder poreus het oppervlak, des te minder geluid er in de plaat kan doordringen en des te beter het geluid wordt geïsoleerd. Als de plarondplaat zo is samengesteld dat deze een zeer
5.1. 1 Absorberen én iso/eren
hoge luchtstromingsweerstand heeft, zijn ook de buigstijfheid en de massa va n invloed op de
Tot op zekere hoogte kun ne n de eisen die
iso lerende werking. Een hoge luchtstro mings-
wo rden gesteld aan het absorberend en iso le-
weerstand kan wo rd en bereikt door een lucht-
rend vermogen va n plafonds met elkaar in strijd
di chte afwerklaag op de rugz ijde va n de plaat
zijn; het éé n kan ten koste gaa n va n het and er.
aa n te brenge n.
Bij een goed abso rberend pl afo nd d ringt er veel
Ee n pl arondpl aat di e het geluid goed abso r-
geluid door in de pl afondspouw. Een deel va n
beert, is aa n de zichtzij de poreus, zodat het
dat geluid ka n in ande re ve rtrekken terecht-
geluid makkelijk het materiaal kan binnen-
komen. Een goed isolerend pl afond daa rentegen
10
©Copyright SBR, Rotterdam
