-152VAN KOKMEEUWEN FOURAGEEREN SLAAPPLAATSEN IN HET GOOT Frank Majoor
L,I/ Kc'.1,,.,
átl.L
ir,
ltíií
u"cl:(\ÀiLl
lnleiding.
"T
f n h e t w e r k g e b i e d v a n d e V W GH e t G o o i e n O m s t r e k e n j - s v e e l o n d e r z o e k g e d a a n a a n K o k m e e u w e n . H i e r d o o r i s a l v e e l b e k e n d o v e r d e h e r k o m s t ( D e B e e r & I l aj o o r 1986, 19BB) en over de lokatie van de slaapplaatsen en de aantallen o\rer-
n a c h t e n d e m e e u w e n( J o n k e r s e t a 1 . , i 9 B 7 ) . V e l e d u i z e n d e n K o k m e e u w e no v e r w i n t e r e n i n h e t G o o i . O v e r d a g f o u r a g e r e n d e m e e u w e nv o o r a l i n d e b e b o u w d e , k o m m eenn d e p o l d e r s i n ( e n r o n d ) h e t G o o i . ' s N a c h t s s l a p e n d e m e e u w e no p d e R a n d m e r e ne n op de Vechtplassen. In dit artikel za7 nader worden ingegaan op de herkomst van de Kokmeeuwen in het Gooi en de relatie tussen fourageer- en slaapplaatsen. De vraag; "Varr w e l k e s l a a p p l a a t s m a k e n d e m e e u w e ng e b r u i k d i e f o u r a g e r e n i n d e v e r s c h i l e n d e bebouwde kommen?rtstaat daarbii centraal. Materiaal
/,LZí
f*+ Í
t ; i- | ; l;
en methode.
In het Gooj zijn in de periode 1968-85 ruim 20.000 Kokmeeuwen geringd (door G.Jaspers, E.Osíeck en K.Visser). Circa 232 hiervan is geringd als nest.jong, het overige deel a1s volgroeide vogels. Vanaf 1984 zijn door de auteur van dit artikel geringde Kokmeeuwea nfgelezen i n d e b e b o u w d ek o m m e nv a n H u i z e n , B u s s u m , L a r e n , H i l v e r s u m e n K o r t e n h o e f . D e K o k m e e u w e nw o r d e n m e t v o e r g e l o k t e n b e k e k e n o p r i n g e n . M e t b e h u l p v a n een verrekijker of telescoop is het mogelijk om de inscriptie ( n u m m e re n r i n g s t a t i o n ) v a n d e m e t a l e n r í n g t e 1 e z e n . D e r i n g g e g e v e n s v a n d e z e m e e u w e nw o r d e n via de Nederlandse Ri-ngcentrale verkregen. Naast de in het Gooi geringde K o k m e e u w e nb l e k e n e r o o k v o g e l s u i t d e r e s t v a n N e d e r l a n d e n u i t v e - l e o m liggende landen aanwezig te zijn. Voor meer informatie over het aflezen van g e r i n g d e K o k m e e u w e ni n h e t G o o i z i e D e B e e r & M a j o o r ( 1 9 8 6 , 1 9 B B ) . Daarnaast zijn gegevens verzameld over de slaapplaatsen en de slaaptrek. fn de winter van 7984/85 en 1985/86 zljn door de Vl{G Het Gooi e.o. de overn a c h t e n d e m e e u w e no p d e s l a a p p l a a t s e n i n e n o m h e t G o o i g e t e l d ( J o n k e r s e L a 1 . , 1 9 8 7 ). Om een beeld te krijgen van welke slaapplaatsen de Kokmeeuwenuit de bebouwde k o m m e nv a n h e t G o o i g e b r u i k m a k e n i s t w e e m a a l d e s l a a p t r e k g e t . e 1 d . 0 p I I m a a r l en 9 december 1989 zijn, met hulp van tellers van de Nederlandse Jeugdbond v o o r N a t u u r s t u d i e ( N J N ) e n v a n d e V W GH e t G o o i e . o . , t s a v o n d s o p e e n t r e n t i r , l p l a a t s e n d e o v e r v l i e g e n d e m e e u w e ng e t e l d e n d e v l i e g r i c h t i n g g e n o t e e r d . D e t e l l i n g e n w e r d e n g e h o u d e n v a n t w e e u u r v o o r z o n s o n d e r g a n gt o t d o n k e r . Resultaten. Herkomst van de Kokmeeurvenin het Gooi. In de winterrperiode worden veel Kokmeeuwew n a a r g e n o m e nd i e a 1 s n e s t ' j o n g of broedvogel in het Oostzeegebied van een ring zijn voorzien. Vooral trjdens d e v o o r - e n n a j a a r s t r e k e n i n h e t b r o e d s e i z o e n w o r d e n o o k K o k m e e u w em n et B e l g i s c h e e n E n g e l s e r i n g e n i n h e t Q o o i w a a r g e n o m e n .D i t z i j n v o o r a l N e d e r l a n d s e b r o e d v o g e l s o f d o o r t r e k k e r s d i e i n h e t w i n t e r s e i z o e n i n t s e jg i ë e n Zuid-Engeland als volgroeide vogel zijn geringd. Het grootste deel van de j n h e t G o o i a f g e l e z e n K o k m e e u w e n( c a . 6 5 7 " ) b f i j k t e c h t e r i n h e t G o o i z e l f g e r i n g d te zUn. Dit betreft met nameKokmeeuwen die hier a1s volgroeide vogel buiten het broedseizoen zijn geringd. Veel van de afgelezen Kokmeeuwew n orden meerdere seizoenen in het Gooi waar:D e c i r c a 1 2 0 0 v e r s c h i l l e n d e , i n h e t - G o o i w a a r g e n o m e nK o k m e e u w e n zyrr Senomen. g e m i d d e l d t o t a a l 7 m a a l w a a r g e n o m e n .I n t o t a a l w e r d e n d u s r u i m 7 7 7 0 a f l - e . z i n g e n verricht.
t,
-153In tabel f wordt een beeld gegeven van de verschillen in herkomst vatt de K o k m e e u w e nt u s s e n d e v e r s c h i l l e n d e a f l e e s p l a a t s e n i n h e t G o o i . Bij deze tabel moeten de volgende kanttekeningen geplaatst worden. Voor de waarneemplaatsen waar niet veel geringde meeuwenaanwezíg zijn (bUv. Ltrren) kan het geschetste beeld iets vertroebelen. Dit komt doordat derrvasle ge* ringde Kokmeeuwenttin de waarnemingenreeks oververtegenwoordigd zijn. Ver:der ts-Graveland-Zuid geringde Kokmeeuwen opvallend is het aandeel van de in hoog. In tabel I zijn grot.e verschillen te zien. In Hilversum, Kerkelanden en Kortent s-Graveland-Zuid geringde Kokhoef is het percentage waarnemingen van in fs-Graveleind-Zd m e e u w e no p v a l l e n d h o o g . D i t k o m t m e d e d o o r d a t d e r i n g p l a a t s r s -Gravelirnd-Zd. het dÍchtst bU deze afleesplaatsen ligt en er bovendien in recentelijk (1978-85) verreweg de grootste aantallen (ruim 11.000) zijn geringd. A 1 1 e e n i n H u i z e n , L a r e n , B u s s u me n H i l v e r s u m - O o s t z i j n i n H u i z e n g e r i n g d e Kokmeeuwenwaargenomen. In Bussum zljn Kokmeeuwenvan a1le ringplaatsen in het G o o í w a a r g e n o m e n ,g e e n v a n d e z e r i n g p l a a t s e n i s h i e r e c h t e r o v e r v e r t ( ' ' g e n w o o r d i g d . l d e l i s i n B u s s u m ( e v e n a l s i n H u j - z e n ) h e t a a n d e e l w a a r n e m i n g e nv a n b u - i t e n l a n s e ringen erg hoog. Dit is onder andere te verklaren doordat deze plaatsen het meest ver van de belangrijkste ringplaatsen liggen. In figuur I is de ligging van de ringplaatsen en afleesplaatsen weergegeven. Tabel I. P r o c e n t u e l e h e r k o m s t n a a r r i n g p l a a t s v a n g e r i - n g d e K o k n e e u w r . nb i j d i v e r s e a f l e e s p l a a t s e n " ( N = a a n t a l w a a r n e m i n g e ni n d e p e r i o d e 1 9 8 4 - l ' ) 9 3 . E é n w a a r n e m i n g i s d e w a a r n e m i n g v a n e e n g e r i n g d e K o k m e e u wo p e e n b e p i r a l d e dag op een waarneemplaats). Hi1-S = Hilversum-Sportpark Legenda: Hui. = Huizen = Hil-C = Hilversum-Centrum Bus. Bussum = Hi1-0 = Hilversum-Oost Kerkelanden Kerk. = Kort. Kortenhoef RZI-Oost Hi. = Rioolzuivering-Oost Hilversum RZI-l{est Hi. = Rioolzuivering-West Hilversum
Afleesp aats Ringpl.
t$-
Huizen
Hui.
Bus.
Laren
Hi1-0
Hi1_S
Hi1-C
Kerk
Kort
r46
235
B4B
17 8 5
919
255
264r
649
1B
40
I
0
0
O
0
RZI-Oost Hi
0
6
4
7
t
2
()
Wasmeren
0
I
U
3
3
1
0
RZI-West Hi.
1
3
I
?
1B
6
11
I'2
's-Gravel and-Z
9
27
10
49
62
oz
s3
Kortenhoef
0
4
1
i
I
2
4
24
NL-overig
I4
I
I
1
I
2
3
0
Buitenland
5B
55
25
iB
11
?l
De in het Gooi geringde Kokmeeuwenvertonen dus een aanzienlijke mate van plaatstrouw; bij een ringplaats is gelegL\Ír, des hoe dichter een afleesplaats t e h o g e r i s h e t p e r c e n t a g e w a a r n e m i n g e n v a n g e r i n g d e K o k m e e u w e na f k o r n s L i g van deze ringplaats.
*
'#
-r54tri ^,r,,r
T.
Ligging van de ringplaatsen
en afleesplaatsen.
ffi
*'',
AFLEESPLAATS 'I
Huizan
2 Burrcm
C6 <íl
3 Loren { Hilvraum-Ood 5 Hilvcnum-Sportpork
f'1
ó Hilvcoum-Crntrum
Lj
7 Kcrkalonden, Hilvcnum
)/
I Kodcnh6Í
RINGPLAATS
LoordrccÀbchc
ploercn
A 'r Grcnlond.Zuid B Kodcnhmí C RWZI-Oorr,Hilvrnum D RWZI-Wcrt, Hilnnum E Huizcn F Hilvcrrumr Wsrmccr
Fourageer- en slaapplaatsen. De slaapplaat.sen waar de Kokmeeuwenbuiten het broedseizoen gebi:uik virr) ti.'itken, li-ggen op de Vechtplassen en op het Gooimeer (bij Huizen en Naarden). ï)oor leden van v a n d e V I ' { GH e t G o o i e . o . z i j n i n d e w i n t e r v a n 1 9 8 4 / 8 5 e n 1 9 8 5 / 8 6 d e o v e r n ; r r : h t e n d e r n e e u w e no p d e s l a a p p l a a t s e n g e t e l d . H e t t o t a a l a a n t a l m e e u w e nv a n a 1 l e slaapplaatsen bleek tot enkele tienduizenden op te kunnen 1open, met een m a x i m u mv a n 3 0 . 0 0 0 m e e u w e no p 3 0 n o v e m b e r 1 9 8 4 ( J o n k e r s Ê . 3 . , l 9 B 7 ) . Omeen beeld te krijgen van welke slaapplaatsen de Kokmeeuwen uit de belrouwde k o m m e nv a n h e t G o o i g e b r u i k m a k e n , J - s o p 1 1 m a a r t e n 9 d e c e m b e r i 9 B 9 c l e s l a a p t r e k g e t e l d . H e t r e s u l t a a t v a n d e t e l l i n g e n i s w e e r g e g e v e ni n f - i g u u r 2 .
l
F i g u u r 2 : K o k m e e u w e ns l a a p t r e l t i n h e t G o o i '
'-S ^
I'o
)i'"*' ).
í /ss -á,
^&.ryt Gtrfl
/
w
wffi
@
140
)'r0
/
ywf,/.
we /:'
/: /..,' ttoo
Al' Ligging mccwansloopploohen
)\
u
O C A
v
voorioor 1985
cx. 5oo-looo cx. looo-5ooo ,o*,0* ."",
"..
don 10000cx.
[
t
ry
670 > 1.1P....1t
v l i c g r i c h t i n ga n q o n ï o l l e n1 1 3 , 8 9 Vlicgrichtingcn oontollcn 9.12.89
r l i j k t d a t d e v o g e l s u i t l " l u zi e n van de getelde meeuwefb uit de vliegrichting en Btrssum e n L a r e n o p h e t G o o i m e e r b i j È u i z e n s l a p e n . D e m e e u w e nu i t N a a r r d e n t n a k e l lv o o r overnacht".t op het Gooimeer bij Naarden. De Hilversumse meeuwen C crr1itncer h e t een groot deei gebruik van de Vechtplassen maar slapen ook op o p h e t G o o i m e e r b i j H u i z e n . D e m e e u w e nu i t d e b e b o u w t l cl < r l n vt a n bij Náarden ' H i l v e r s u m v "enr d e l e n z i c h d u s o v e r c l r i e s l a a p p l a a t s e n r o n d o m h e t G o o i Conclusie. slaapplatiLs varn Er is een duidelijk verband Lussen de fourageerplaats en de b e p erkte afsLainden z e e r d e O n 6 a n k s de in het Gooi pieisterende Kokmeeuwen. d e verschjl lerr z i i ' n G o o i h e t i n tussen de ringplaatsen en waarneempl.aalsen t u ssen cle r"'rh e r k o m s t i n v e r s c h i l l e n i n h e r k o m s t z e e r g r o o t . W a n n e e rd e van de slzraptrel<' r i c h t i n g d e a a n schillende afleesilaatsen worden gerelateerd m e e u w e nh i c r m e r e g e r i n g d e G o o i h e t i n dan blijkt dat de verspreiding van de overeen komt.
-1s6De Kokmeeuwendie in Huizen (bg het Gooimeer) zijn geringd vormen een goede illustrati-e van deze conclusie. Ze worden vooral in Huizen en Laren gezien. E e n e n k e l e w o r d t i n B u s s u me n h e t o o s t e n v a n H i l v e r s u m w a a r g e n o m e n .D i t k o m t overeen met de waargenomenslaaptrek. De meeuwenuit Laren, Huizen en een d e e l v a n d e m e e u w e nu i t ( O o s t ) H i l v e r s u m s l a p e n o p h e t G o o i m e e r b i j H u i z e n . .De Kokmeeuwenvertonen dus binnen het Gooi een vrij grote mate van plaatstrouw aan de fourageerplaats en aan de slaapplaats. Tot slot. Mogelijk is met een groter aantal tellers de meeuwenslaaptrek in het Gooi beter in kaart te brengen. Het is met name intcressant de drÍedeling van de H i l v e r s u m s e m e e u w e nv e r d e r t e o n t r a f e l e n . Gebruikte literatuur: B e e r , R . d e e n F . A . M a j o o r ( 1 9 8 6 ) . H e t a f l e z e n v a n g e r i n g d e Kokmeeurver.r in het Gooi. In de wi-nter van 1985/86. Ayrhya 2s (2):3-40. Beer, R. de en F.A.Majoor (i9BB). Het aflezen van geringde Kokmeeuwen i n h e t G o o i . I n d e w i n r e r v a n 7 9 8 6 / 8 7 . A y t h y a 2 7 ( z ) : 3 - 4 1. Jonkers, D.A. et al. (1987), Vogels tussen Vecht en Eem. V W GH e t G o o i e n O m s t r e k e n , H i l v e r s u m .
O(
K o k m e e u w( j u v . )
OVERDE NAJAARSCURSUS 1993 t'vogelherkenning". was de eerste cursusavond 5 oktober jongstleden welkom en de toelichting Na een hartelijk dat deze cursus werd gegeven door leden/amateurs van de Vogelwerkgroep, werd er gestart. . . . .
Graag willen mijn vrouw en ik ons enthousiasme ovel , met name, de kwaliteit van de cursus (hoezo amateurs?) kenbaar maken. Niet a1leen keken wlj steeds weer uit naar de dinsdagavond, ook de excursies mogenniet onvermeld blljven. Het was in één woord: GEWELDIG! Wij zijn er van overtuigd dat we ook namens d e a n d e r e c u r s i s t e n s p r e l < e n a l s w e z e g g e n : h e t w a s d e m o e i t e m e e r d a n w a a r d, z e e r b e d a n k t , e n n e . . . wanneer start de voor jaarscursus? Met vriendelijke groet, Lea & Mike Matthijssen Kortenhoef.
Ql0
