luik 3 3 Bewoners aan het woord

luik 3 — 3

Bewoners aan het woord

Inhoud 1 I n l e i d i n g

5

Aanleiding Doel Leeswijzer

5 5 5

2

M e e p r at e n , m e e d e n k e n , m e e d o e n

9

Doel en opzet van het participatieproces Activiteiten

9 9

3 A d v i e z e n va n b e w o n e r s

19

Wijk en wereld Mix van woonmilieus De randen van de wijk als visitekaartje Wijk met een levendig hart Plantsoenen en assen Erfgoed behouden en gebruiken Zuidendijk en park Veelkleurig en origineel

19 21 23 25 27 29 31 33

4

B e w o n e r s b l i j v e n w e r k e n a a n c r a bb e h o f

37

Bijlage 1 Overzicht van betrokken partijen

38

Colofon

40

Inleiding Het is tijd voor een nieuwe visie op Crabbehof. Deze wijk verdient meer kwaliteit, voor de eigen bewoners en voor alle andere Dordtenaren. De gemeente en de woningcorporaties hebben de bewoners van Crabbe hof gevraagd mee te denken over de nieuwe visie, door adviezen uit te brengen over verbeteringen in de wijk.

Aanleiding

De wijk Crabbehof heeft niet zo’n goede naam in Dordrecht. Toch voelen veel bewoners zich hier thuis. Dat is ook niet zo gek. Het is een wijk waar veel verschillende mensen wonen die samen een kleurrijk geheel vormen. De inrichting is misschien saai, maar het is er wel opgeruimd. De wijk is bovendien behoorlijk groen en heeft goede voorzieningen. Maar er zijn ook minpunten. Nogal wat bewoners zijn werkloos. In een deel van de wijk voelen mensen zich onveilig. De gezondheid laat te wensen over. En veel woningen zijn verouderd. In 2004 hebben de gemeente en de woningcorporaties een visie voor Crabbehof opgesteld. Sinds die tijd zijn allerlei projecten uitgevoerd, enerzijds om de sociaaleconomische ontwikkeling van de bewoners te verbeteren en anderzijds om de inrichting van de wijk meer kwaliteit te geven. In 2010 heeft de gemeente geconstateerd dat de projecten niet meer goed aansluiten bij de belangrijkste vraagstukken en de nieuwste inzichten. De gemeenten en de corporaties hebben besloten de visie voor Crabbehof bij te stellen. Zij hebben daarvoor advies gevraagd aan allerlei professionele partijen, bijvoorbeeld op het gebied van zorg en stedenbouw. Maar vooral ook hebben zij de bewoners gevraagd mee te den-

luik 3 — bewoners aan het woord

ken over de gewenste ontwikkelingen in hun wijk. Doel

De bewoners van Crabbehof hebben in 2011 adviezen gegeven over de verbetering van hun wijk. Dit boekje bundelt deze adviezen. De gemeente Dordrecht en de woningcorporaties hebben de ideeën verwerkt in de nieuwe visie voor Crabbehof. Dit boekje is onderdeel van het Drieluik Crabbehof: Luik 1: Toekomstvisie Crabbehof Luik 2: Stedenbouwkundige visie Luik 3: Bewoners aan het woord

Leeswijzer

In de loop van 2011 hebben de bewoners van Crabbehof op verschillende momenten hun mening kunnen geven over de toekomst van hun wijk. Hoofdstuk 2 geeft weer hoe dit proces is gelopen. De bewoners hebben over verschillende onderwerpen gezamenlijk ideeën gevormd. De resultaten staan in hoofdstuk 3. Ook in de toekomst willen bewoners betrokken blijven bij veranderingen in de wijk. Hoofdstuk 4 gaat in op de mogelijkheden. De partijen die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van deze visie staan in bijlage 1.



‘Met de Zuidendijk kun je veel meer doen’ Patrick Eichhorn ‘Mijn wortels liggen in Dordrecht-West, ik ben opgegroeid in Wielwijk. Een paar jaar geleden zijn we verhuisd naar deze nieuwe buurt aan de rand van Crabbehof. Hier wil ik graag blijven. Het is een rustige, landelijke plek en toch dicht bij de stad. Ik vind het belangrijk om met de natuur bezig te zijn en Crabbehof heeft mooie groene randen. Ik hoop dat mijn kinderen als ze iets groter zijn in het Spoorpark kunnen spelen. Het nieuwe park zal een verrijking voor de wijk zijn. De Zuidendijk is al mooi groen, maar er is meer van te maken. Ik zou willen dat er sportattributen komen en meer plaatsen om de dijk over te steken, bijvoorbeeld naar het Wielwijkpark. Dat park is ook een park voor Crabbehof. Ook daar kunnen meer speelaanleidingen en fitnessmogelijkheden komen. Het leuke van deze buurt vind ik dat er veel verschillende mensen door elkaar wonen. Mijn kinderen spelen met de kinderen van Turkse buren. Op die manier leren ze een andere cultuur kennen en respecteren. Het is belangrijk om mensen nog meer te mixen in Crabbehof, ook ouderen en jongeren. Dan houd je elkaar onder controle en kun je van elkaar leren.’

‘Die mix van bewoners is hartstikke leuk’ Kitty Pap ‘Dit is het mooiste plekje van Dordrecht, met uitzicht op de Zuidendijk. Ik woon hier al bijna 25 jaar en zou niet anders willen. Maar de gemeente heeft een verrassing: ze willen deze flats afbreken en er koopwoningen voor in de plaats bouwen. Als er dan koopwoningen komen, vind ik dat er ook sociale woningen tussen moeten komen. Een rijke stinkerd heeft niet meer recht op dit plekje dan ik. Ze willen ook ouderen en jongeren scheiden. Dat is niet goed, want we kunnen veel voor elkaar betekenen. In onze flat woont van alles door elkaar. Onder mij wonen oudere mensen, hiernaast een alleenstaande man, verderop Hindoestanen en Chinezen. Dat gaat hartstikke leuk, zolang je elkaar respecteert. Ik hoop dat in het nieuwe plan de moestuin kan blijven. De bewoners onderhouden die helemaal zelf. Het haalt mensen uit hun huis en de meeste kunnen extra eten goed gebruiken. Buitenlandse vrouwen gebruiken andere technieken, zij halen veel meer oogst van hun tuin dan ik. Ik leer ook nieuwe groenten kennen. Dat is gigantisch leuk. De tuin geeft ons van alles: eten, verbinding, contacten en rust in je hoofd.’

‘Ik heb me nooit onveilig gevoeld’ André de Vries ‘42 jaar geleden ben ik naar Crabbehof gekomen, omdat mijn vrouw hier woonde. We wonen nu al ruim twintig jaar aan het Van Bosseplantsoen en ik ben inmiddels gepensioneerd. We willen hier oud worden. Het is een fijn huis, dicht bij uitvalswegen en gezondheidszorg. En we genieten vooral van onze tuin. Gelukkig is de overlast in de afgelopen twee jaar beduidend afgenomen. Daarvoor was er vaak veel herrie. Tot diep in de nacht werd er gefeest en gedobbeld op straat. Gelukkig heeft de burgemeester goed naar de bewoners geluisterd. Ik heb meegedaan met die gesprekken en daarna is er veel gebeurd. Het is rustiger geworden. Ik ben er verbaasd over dat er in korte tijd zoveel verbeterd is. Het is heel goed dat er inspraak is, ook over verbeteringen in de wijk. Crabbehof is een multiculturele wijk. Dat vind ik fijn en dat moet zo blijven. Maar als er nieuwbouw komt, hoop ik dat er meer koopwoningen komen, ook voor mensen met hogere inkomens. Dat is beter voor de balans in de wijk en voor het imago. Mensen met koopwoningen zijn over het algemeen zuinig op hun leefomgeving. Ik denk dat de onderlinge verbondenheid en sociale veiligheid dan groter worden, al heb ik me hier nooit onveilig gevoeld.’

Meepraten, meedenken, meedoen Meepraten is één ding, meedenken gaat een stap verder, maar het meest effectief is meedoen. De bewoners van Crabbehof hebben het heft in eigen handen genomen en zelf adviezen opgesteld voor hun wijk. Zij hebben daarvoor hun eigen ervaringen en deskundigheid ge bruikt en de kennis van professionele adviseurs. De resultaten hebben zij op het stadhuis gepresenteerd. D o e l e n o p z e t va n h e t pa r t i c i pat i e p r o c e s

De gemeente Dordrecht en de woningcorporaties vinden het belangrijk dat de bewoners van Crabbehof meedenken over de toekomst van hun eigen wijk. Het bureau p2managers heeft in samenwerking met de stedenbouwkundige van Roukens + Van Gils het participatieproces vormgegeven en georganiseerd. De inzet was zoveel mogelijk bewoners hun stem te laten horen. Een aantal bewoners was al actief betrokken bij de wijk. Het proces is zo georganiseerd dat deze bewoners hun rol konden blijven spelen en nieuwe deelnemers de kans kregen om aanhaken. Van saaie vergaderingen wordt niemand enthousiast. De bewoners zijn actief aan het werk gegaan met concrete adviezen. Om alle kennis zo goed mogelijk te benutten, hebben zij gesproken met vakdeskundigen die in dezelfde periode aan adviezen werkten voor de wijk. Ook tijdens excursies hebben bewoners en andere betrokkenen ideeën en meningen uit kunnen wisselen. Activiteiten

Het participatieproces heeft plaatsgevonden in de periode van oktober 2010 tot en met juni 2011. In deze periode hebben verschillende activiteiten plaatsgevonden die uiteindelijk geleid hebben tot de adviezen van de bewoners van Crabbehof (zie hoofdstuk 3).


Wijktheatervoorstelling

In oktober 2010 hebben de Dordtse theatermakers Bavius en Bot samen met bewoners de wijktheatervoorstelling ‘de geur van bitterzoet’ opgevoerd, als onderdeel van het Sociaal Programma Crabbehof. Dit was een uitgelezen kans voor bestuurders en procesbegeleiders om kennis te maken met de bewoners en hun wijk. Bewoners hebben tijdens deze voorstelling op indringende wijze het verhaal over de problemen in de wijk verteld, onder de titels ‘de geur van recessie’, ‘de geur van liefde’ en ‘de geur van wrange koffie’. De theatermakers hebben een deel van de voorstelling nog een keer opgevoerd tijdens een startbijeenkomst met alle professionals. Terugkijken

In november 2010 hebben enkele bijeenkomsten onder leiding van Woonactief plaatsgevonden, waarbij verschillende groepen bewoners hun mening konden geven over de wijk. Voor deze bijeenkomsten zijn bewoners uitgenodigd die de jaren daarvoor actief waren bij de wijkschouw, de Crabbehofkraam of het theater, leden van de Verenigingen van Eigenaren en bewoners die voedselpakketten ophalen in de Stoof. De bewoners blikten in deze bijeenkomsten terug op het plan ‘Kansen voor Crabbehof’, met name op de projecten voor schoon, heel en veilig. Ook gaven de bewoners hun mening over de vier thema’s die ook aan professionals waren voorgelegd: winkelcentrum Crabbehof,



ideeën Gezondheid Particuliere woningvoorraad Winkelcentrum Foyer plantsoenen scenario’s




Meedenkavonden

Als volgende stap zijn in de maanden februari en m`aart 2011 vier meedenkavonden georganiseerd. Alle geïnteresseerde bewoners die voor langere tijd mee wilden en konden denken over de toekomst van de wijk, hadden de kans hieraan mee te doen. De bewoners hebben in deze periode zelf ideeën, plannen en initiatieven uitgewerkt voor de wijk of delen van de wijk. Bij deze bijeenkomsten waren ook professionals aanwezig, waaronder stedenbouwkundigen. Zo konden de bewoners professionele kennis benutten voor hun eigen scenario’s. Andersom leerden de professionals van deze bijeenkomsten hoe de bewoners over hun wijk dachten en welke kansen zij zagen. Vooral deze meedenkavonden hebben geleid tot concrete adviezen van de bewoners over Crabbehof. De bewoners hebben de resultaten helder verwoord en verbeeld.




excursie winkelcentra flexibel bouwen wonen & werken overvecht utrecht den haag zuidwest woonmilieus




Excursies

In maart en april 2011 zijn bewoners samen met bestuurders, ondernemers en vakdeskundigen op pad gegaan om ideeën en meningen uit te wisselen. Tijdens de eerste excursie stond het winkelcentrum centraal. De groep is gaan kijken in het winkelcentrum van Wielwijk en in andere winkelcentra uit de jaren zestig in Rotterdam, Maassluis en Utrecht. De belangrijkste les was dat ondernemers, overheden, bewoners en ontwikkelaars heel hecht moeten samenwerken om tot een goed lopend winkelcentrum te komen. De tweede excursie stond in het teken van particulier opdrachtgeverschap, flexibel bouwen, meervoudig ruimtegebruik en combinaties van wonen en werken. In Wielwijk, Krispijn en wijken in Hoogvliet en Rotterdam kregen de deelnemers inspirerende voorbeelden te zien van nieuwe vormen van bouwen en wonen in wijken uit de jaren zestig. Het werd duidelijk dat het op gang brengen van de economie in de wijk een voorwaarde voor succes is. De derde excursie voerde naar Den Haag Zuidwest en de Utrechtse wijk Overvecht, met als thema’s gezondheid en leefkwaliteit. Het bezoek aan de Haagse wijk gaf duidelijke beelden over de aanpak van de herstructurering, die net als in Crabbehof gebaseerd is op het scheiden van woonmilieus. De deelnemers zagen hier ook hoe de plinten van flats aantrekkelijker worden met een andere inrichting. Voor de Utrechtse wijk Overvecht liggen plannen klaar om de wijk mooier te maken. Hier schrokken de deelnemers van de staat van onderhoud. Ze realiseerden zich hoe goed Crabbehof de afgelopen jaren is onderhouden. Opnieuw bleek hoe belangrijk ‘schoon, heel en veilig’ is!




Tentoonstelling Cultuurbus Bouwen met Bamboe Bewegen Klimmuur Workshop Optredens




Presentatie op het stadhuis

Op 30 maart 2011 hebben de bewoners hun scenario’s voor Crabbehof toegelicht aan bestuurders van de gemeente en de woningcorporaties. De voorstellen waren goed doordacht en in de voorgaande weken intensief besproken en bediscussieerd. De bewoners konden hun ideeën dan ook met verve presenteren, aan de hand van een PowerPoint. Daarna gingen zij met grote betrokkenheid het gesprek met de bestuurders en de begeleidingscommissie aan. Wijkzaterdag

Op 16 april 2011 vond een feestelijke afsluiting van het proces plaats in Crabbehof. Op deze Wijkzaterdag waren alle wijkbewoners welkom om de plannen voor Crabbehof te zien en te horen. Zij kregen een presentatie van de bewoners en de professionals die aan de adviezen hadden gewerkt. De voorstellen stonden op grote panelen, als onderdeel van een tentoonstelling over kansen voor de wijk. Daarnaast waren er sportieve activiteiten en gezonde hapjes, film en live muziek van Dordtse artiesten.




‘Crabbehof is een dorp, maar het dorpsgevoel moet nog komen’ Willie Hollemans ‘Toen ik op zoek was naar een appartement, heb ik in heel Dordrecht rondgekeken. Crabbehof vond ik het prettigst. De wijk geeft een dorps gevoel. Ik heb dit appartement gekocht vanwege het groene uitzicht. Hier stonden twee scholen met veel hoge bomen en struiken eromheen. Daar is nu niets meer van over: de scholen zijn gesloopt en het groen is weg. Gelukkig zijn ze nu wel met het spoorpark bezig, en dat wordt heel leuk. Over een paar jaar zou ik naar een grotere woning willen verhuizen, een betaalbare eengezinswoning. De gemeente wil vooral duurdere eengezinswoningen bouwen. Dat is goed, maar er moeten ook goedkopere woningen blijven. Mensen die willen doorstromen, wil je toch niet de wijk uitjagen?! Het winkelcentrum van Crabbehof mag wat mij betreft wel wat meer smoel krijgen. Het ziet er nu triest en verouderd uit. Als het meer kleur krijgt en een beter aanbod van winkels, wordt het leuker om ernaartoe te gaan. Het liefst zou ik zeggen: alles slopen en iets nieuws bouwen. Maar waar moeten de gezinnen die boven de winkels wonen dan heen? Ik zou niet weg willen uit Crabbehof. Wel hoop ik dat de wijk socialer wordt. Je mag er voor elkaar zijn: een praatje met de buren maken en gewoon groeten op straat. Misschien ontstaat dat met activiteiten waar jongeren en ouderen iets samen doen. Het is hier wel dorps, maar het dorpsgevoel moet nog komen.’

‘Je breekt ook de samenhang in de wijk af ’ Lieke Wernsen ‘De flats hier aan de Zuidendijk worden afgebroken. Er komen koopwoningen voor in de plaats. Onze focuswoning blijft waarschijnlijk staan, maar ik vind het toch jammer. Waar moet je de mensen laten die nu in de flats wonen? We hebben best een leuk wijkje, krijg je dat terug? Ik ken hier in de straat iedereen. Als ik naar de winkel ga, zorg ik dat ik geen haast heb en onderweg een praatje kan maken. Als je mensen wilt leren kennen, moet je daar de tijd voor nemen. Bewoners letten op elkaar. De buren komen kijken of ik er nog wel ben als ik een paar dagen niet op straat kom. De wijk zal wel opknappen van koopwoningen, maar ik vind het beter om deels huur- en deels koopwoningen te maken. Ik snap wel dat met koopwoningen meer geld te verdienen is. Maar het draait niet alleen om geld. De gemeente moet beseffen dat het over mensen gaat die hier hun leven hebben opgebouwd. Als je een flat afbreekt, breek je ook de samenhang in de wijk af.’

stijgen sociale ladder goede verbindingen goed bereikbaar station andere dordtenaren routes fietsers winkelcentra

Auto en langzaam verkeer van / naar / door de wijk in combinatie met Wielwijk verbeteren!

2030 - NAAR STAD & LAND 2030 naar stad & land

Adviezen van bewoners De bewoners van Crabbehof hebben zich samen gebogen over de vraag hoe hun wijk aantrekkelijker en comfortabeler kan worden. Dat heeft glasheldere adviezen opgeleverd over bereikbaarheid, woonmi lieus, parken en plantsoenen, het winkelcentrum, erfgoed en kleur. Ze zien goede kansen om hun wijk beter te maken. En niet onbelangrijk: zo kan ook het imago van Crabbehof in Dordrecht veranderen.

Wijk en wereld

Crabbehof ligt behoorlijk centraal in Dordrecht. Toch voelen de bewoners zich enigszins geïsoleerd. Zij zien goede kansen om daar verbetering in te brengen. Belangrijk daarvoor zijn goede en veilige routes naar andere delen van de stad en de omgeving, vooral voor fietsers en wandelaars. Ook hebben zij behoefte aan gevarieerdere voorzieningen in de buurt. Dat wordt gemakkelijker door Crabbehof en Wielwijk in samenhang te bekijken. De wereld van de bewoners is groter dan hun eigen wijk. Zij hebben goede verbindingen nodig om bij hun werk, scholen, sportterreinen, winkels en andere voorzieningen te komen. Vaak moeten ze daarvoor naar andere delen van Dordrecht of de omgeving van de stad. Goede bereikbaarheid van dit soort voorzieningen is een voorwaarde voor het stijgen op de sociale ladder. De bewoners willen daarom in alle richtingen goede en veilige verbindingen. Veel inwoners van Crabbehof hebben geen auto. Daarom hechten zij vooral belang aan veilige en comfortabele routes voor fietsers. Zo is het wenselijk om langs de Laan der Verenigde Naties een vrij liggend fietspad aan te brengen en de groene fietsroute langs de Zuidendijk door te trekken tot in de binnenstad. Ook zijn veilige routes naar de Biesbosch gewenst. Daarnaast vragen de bewoners aandacht voor het openbaar vervoer. Zij dringen erop aan de busroutes en het aantal bussen in stand te houden en te zorgen voor een veilig en goed


bereikbaar treinstation. In de discussie over het verplaatsen van station Stedenbaan moet het belang van bereikbaarheid voor de wijkbewoners veel zwaarder meewegen. Vooral voor jongeren is dat essentieel: zij zijn voor opleiding en werk afhankelijk van het openbaar vervoer. De bewoners verwachten dat Crabbehof na de reconstructie te klein is om alle voorzieningen te behouden, zeker als de wijk dan minder woningen en bewoners telt. Zij stellen voor Crabbehof en het aangrenzende Wielwijk als één geheel te beschouwen. Deze twee wijken moeten geen concurrentie met elkaar aangaan, maar samenwerken. De twee winkelcentra in de beide wijken moeten elkaar aanvullen en via een aantrekkelijke wandelroute met elkaar verbonden zijn. Het Wielwijkpark en het Spoorpark moeten naar elkaar doorlopen en goed bereikbaar zijn voor de bewoners van beide wijken. Dat vereist een gezamenlijke visie op deze groenvoorzieningen. Tot slot is er de wens om voorzieningen in de wijk te hebben waar ook andere Dordtenaren gebruik van maken. Zij noemen als voorbeeld de sportvereniging Deetos. De bewoners denken dat deze voorstellen ook goed zijn voor het imago van Crabbehof. Met goede en veilige verbindingen en bovenwijkse voorzieningen zullen Dordtenaren uit andere wijken vaker in Crabbehof komen. En bekend maakt bemind!



2030 - MIX & LEEFSTIJLEN

1—100 jaar

ERSSCENARIO mix van woonmilieus jonge mensen kinderen mix van voorzieneningen gehorig onderhuur ouderen

WOON- EN FUNCTIEVARIATIE

MIX GEWENST – DOELGROEP / LEEFSTIJL PER COMPLEX EN NIET PER WIJKDEEL!

M i x va n w o o n m i l i e u s

De gemeente en de corporaties willen mensen met eenzelfde leefstijl en levensfase clusteren binnen de wijk. Zo ontstaan buurten met een herkenbaar profiel, is de redenering. De bewoners zijn het daar niet mee eens: zij leven liever in een wijk waar verschillende typen bewoners door elkaar leven, elkaar helpen en van elkaar leren. De bewoners pleiten voor een mix van woonmilieus in Crabbehof. Grote gebieden voor één doelgroep vinden zij niet aantrekkelijk. Smitshoek, een nieuwe buurt met koopwoningen, zien zij als een ‘slecht’ voorbeeld. De bewoners van deze wijk mengen zich nauwelijks met de bestaande bewoners, doen hun boodschappen elders en hebben weinig binding met de wijk. De buurt is mooi, maar draagt niet bij aan de ontwikkeling van de wijk als geheel. De bewoners kunnen zich wel voorstellen dat er verschillende woonmilieus per complex of portiek komen. Maar ook binnen een complex kan ruimte zijn voor verschillende doelgroepen. Zo willen ouderen meestal graag op de begane grond wonen als dat tenminste vei-


lig is, terwijl jonge mensen uitzicht over de stad juist aantrekkelijk vinden. Ouderen vinden het over het algemeen ook plezierig om kinderen te zien. Bij een mix van woonmilieus hoort ook een mix van voorzieningen. Zo moeten ouderen vanuit hun levensloopbestendige woning met hun kleinkind gemakkelijk naar een speeltuin kunnen lopen. Bij een strikte scheiding in woonmilieus is dat lastig. Soms lijkt het dat problemen ontstaan als verschillende typen bewoners dicht bij elkaar wonen. De bewoners zijn van mening dat het echte probleem dan ergens anders in zit. Vaak ontstaan problemen doordat woningen gehorig zijn of juist doordat veel dezelfde mensen bij elkaar wonen. Ook onderhuur aan bewoners die geen binding met de wijk hebben kan problemen opleveren. De bewoners van Crabbehof zijn er trots op dat in hun wijk veel verschillende mensen naast elkaar leven. Zij vinden dat goed voor de tolerantie en het respect voor elkaar.



waterpartijen samenhang fietspad kwaliteitsverbetering skatebaan bloeien stadsboulevards

D e r a n d e n va n d e w i j k a l s visitekaartje

Crabbehof ligt als een eiland in Dordrecht, omringd door grote wegen. De bewoners van Crabbehof zien de randen van hun wijk als hun visitekaartje. Deze randen bepalende uitstraling van Crabbehof voor mensen die langsrijden en voor de bewoners. In de visie van de bewoners is daarom extra aandacht nodig voor deze randen. De bewoners hopen dat de Laan der Verenigde Naties en de Hugo van Gijnweg mooie stadsboulevards worden waar auto’s niet hard mogen rijden. Ze vinden het jammer dat langs deze weg geen doorgaand fietspad is aangelegd. Mogelijk kan dat in de toekomst alsnog. Ze zien in de herinrichting van de Laan der Verenigde Naties goede kansen om de entree van de wijk aantrekkelijker vorm te geven en meer in het zicht te brengen. Wie over de Laan der Verenigde Naties rijdt, ziet van Crabbehof vooral hoge flats die niet allemaal even goed onderhouden zijn. Hier liggen prachtige parken met waterpartijen, maar die zijn vanaf de weg niet zichtbaar. De bewoners pleiten ervoor de groene rand beter zichtbaar te maken. Ook vinden zij dat de verenigin-

gen van eigenaren flats van slechte kwaliteit moeten verbeteren. De gemeente of de corporaties moeten de verenigingen daarop aanspreken. Misschien is sloop en nieuwbouw op sommige plaatsen een optie. Op de hoek van de Zuidendijk en de Laan der Verenigde Naties zien de bewoners kansen voor groen en speelmogelijkheden. Hier kan bijvoorbeeld een skatebaan voor jongeren komen, zonder dat de wijk daar last van heeft. De flats langs de Hugo van Gijnweg staan heel dicht bij de weg. De groene rand langs de flats ligt in de schaduw en komt daardoor niet uit de verf. De wijk kan meer aanzien krijgen door deze groene randen letterlijk op te laten bloeien. Ook de entree van de wijk tussen de Laan der Verenigde Naties, de Hugo van Gijnweg en de Talmaweg behoort tot de rand van de wijk. Hier is een forse verbeterslag te maken volgens de bewoners. Er is veel openbare ruimte, maar die is slecht ingericht en slecht bruikbaar. Het stratenpatroon is bovendien chaotisch. Gemeenten en corporaties voeren hier verschillende projecten uit, maar de samenhang ontbreekt. De bewoners verwachten dat er meer kansen voor kwaliteitsverbetering ontstaan door de projecten met elkaar in verband te brengen.

2030 - UITSTRALING & RANDEN




winkelcentrum buitenterras wandel verbinding kasteel niet uitnodigend trots groter aanbod




Wijk met een levendig hart

Crabbehof mist een centraal park, een plaats waar de bewoners elkaar vanzelfsprekend ontmoeten. Het winkelcentrum vormt nu het hart van de wijk. Dat centrum is heel functioneel, maar niet aantrekkelijk en uitnodigend om lang te vertoeven. Op den duur is een nieuwe inrichting van het hart van de wijk nodig. Aan de plannen moet nu al gewerkt worden. De bewoners zijn trots op het winkelcentrum: ze vinden er de winkels voor hun dagelijkse boodschappen, het wordt goed onderhouden en het is er schoon en veilig. Aan de buitenkant ziet het er echter niet uitnodigend uit. Je kunt nauwelijks zien dat er een winkelcentrum ligt, omdat de winkels hun etalages aan de kant van het binnenpleintje hebben. Op termijn willen de bewoners graag een groter aanbod van winkels. Daarmee willen ze het ook voor nieuwe bewoners aantrekkelijk maken hier hun dagelijkse boodschappen te doen. Ze stellen voor een wandelverbinding te maken met het winkelcentrum van Wielwijk. Deze twee winkelcentra kunnen bij elkaar een gevarieerder aanbod hebben als ze samenwerken.

Een buitenterras bij het winkelcentrum kan al op korte termijn voorzien in een ontmoetingsplaats voor de wijk. Het winkelcentrum zal daardoor levendiger worden en gezelliger. Om echt tot een levendige kern te komen is meer nodig. Het liefst zouden de bewoners het park van het kasteel als centrale plaats gebruiken. Ze dringen erop aan één plan te maken voor het winkelcentrum, het kasteel en het zorgcomplex. Ze verwachten niet dat er op korte termijn een ingrijpende renovatie plaatsvindt. Maar er moet toch snel een plan komen, omdat het zorgcentrum al voorstellen heeft voor een ingrijpende verbouwing. Voor de levendigheid is het belangrijk dat er in het centrum ook mensen wonen. Het plan moet daarom voldoende woonruimte in het centrum bieden. Dat kan bijvoorbeeld door torentjes van appartementen of andere vormen van hoogbouw toe te voegen. De bewoners verwachten dat een levendige uitstraling van het centrum nieuwe bewoners en ondernemers zal aantrekken.

2030 - CENTRUM & ZORG 2030 centrum & zorg




2030 - DE ASSEN & ERFGOED 2030 de assen & erfgoed

ontwerpopgaven

spannend identiteit veiliger levendiger monumentale bomen minder verkeer parkeerplaatsen

2030 - PLANTSOENEN 2030 plantsoenen




Plantsoenen en assen

Crabbehof heeft maar liefst zeven plantsoenen. Ze liggen een beetje verscholen achter de brede, doorgaande wegen, tegen de portiekwoningen aan. De wijkbewoners waarderen zowel de plantsoenen als de brede assen en zijn vooral gesteld op de prachtige bomen. Ze zien wel mogelijkheden om het groen beter bereikbaar en bruikbaar te maken. De bewoners merken dat lang niet iedereen de plantsoenen kent, omdat ze uit het zicht liggen. Misschien moeten de plantsoenen voor voetgangers gemakkelijker bereikbaar worden, zodat iedereen in de wijk ze leert kennen. Ook kan de inrichting spannender en gevarieerder, om mensen te verleiden meer buiten te zijn en meer te bewegen. Dat is goed voor de gezondheid. Ieder plantsoen kan daarbij een eigen identiteit krijgen. Aan de kant van de portiekwoningen is het plantsoen onaantrekkelijk en onveilig, omdat op de benedenverdieping geen woningen zijn. Het plantsoen kan veiliger en levendiger worden als hier bijvoorbeeld bedrijfsruimten of woningen komen met de voorkant aan het plantsoen. Dat is ook goed voor de werkgelegenheid in de wijk en de kansen voor thuiswerken.


De monumentale bomen in de plantsoenen zijn de trots van de wijk. De bewoners vinden het heel belangrijk dat de gemeente een verjongingsplan voor de bomen klaar heeft liggen. Zonder bomen zien de plantsoenen er waarschijnlijk armoedig uit. Op sommige plantsoenen staan auto’s geparkeerd, omdat er niet genoeg parkeerplaatsen zijn. Dat vinden de bewoners zonde. Ze stellen voor bij nieuwbouw kleine parkeerplaatsen tussen de woningen te maken. Ook voor de lange, rechte wegen in de wijk is waardering. De bewoners willen dat deze mooi en breed blijven, zodat de grote bomen zonder problemen kunnen blijven staan. Nieuwe woningen moeten daarom op voldoende afstand van de weg gebouwd worden. De rechte wegen leiden wel tot hard rijden en trekken veel verkeer aan. Dat maakt fietsen gevaarlijk. De bewoners willen graag dat auto’s minder hard rijden en dat er minder verkeer door de wijk gaat. Op die manier kan ruimte ontstaan voor fietsstroken of zelfs aparte fietsen wandelpaden.



kerken karakteristieke gebouwen startende bedrijven eethuisjes nieuwe functie educatieve voorzieningen

Erfgoed behouden en gebruiken

Crabbehof is al ruim een halve eeuw oud! De wijk is gebouwd in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. Dat is duidelijk te zien aan de typisch naoorlogse architectuur. Ook de strakke indeling van de wijk past bij de ideeën van die tijd. De bewoners willen bijzondere gebouwen die leeg komen te staan hergebruiken, op een manier die wijk en haar bewoners goed doet. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat de twee kerken in de wijk hun functie verliezen. De kerken staan op prominente plaatsen; het zijn de oriëntatiepunten in de wijk. De bewoners willen deze mooie gebouwen behouden. Als ze niet meer als kerken dienst doen, moeten de gebouwen een nieuwe functie krijgen.


Ook op andere plaatsen in de wijk staan karakteristieke gebouwen leeg, zoals scholen die te klein zijn geworden. De eerste gedachte is vaak deze gebouwen te slopen en te vervangen door nieuwe woningen. Maar ze zijn ook op een andere manier te gebruiken, voor startende bedrijven, bedrijfsverzamelgebouwen, studio’s, eethuisjes, culturele projecten of educatieve voorzieningen. Door de karakteristieke bouw in de wijk op deze manier te hergebruiken, desnoods tijdelijk, komt er meer leven in de wijk. De bewoners krijgen bovendien meer mogelijkheden om dicht bij huis te werken en zich te ontwikkelen. Ook blijft de geschiedenis zichtbaar in de wijk.



2030 - DE DIJK & WONEN VVER E R BBI N D I N G M E T Z U I D E INDING M ET ZUIDENDIJK NDIJK

2030 de dijk & wonen

ontwerp-opgaven

zuidendijk meer verbindingen nieuwe waterpartijen vermaak beweging goed verlicht nieuw gezicht

Z u i d e n d i j k e n pa r k

De bewoners van Crabbehof vinden de Zuidendijk en het Wielwijkpark een waardevol uitloopgebied. De toegankelijkheid van deze groene strook kan echter beter. En het Wielwijkpark is nogal saai. Daar is veel meer uit te halen, voor alle leeftijden. Vanuit de wijk voeren paden en straten niet vanzelfsprekend naar de Zuidendijk. Veel bewoners ervaren de dijk zelfs als een barrière wanneer zij een bezoek aan het Wielwijkpark willen brengen. De bewoners willen graag meer verbindingen met de dijk, ook voor mensen die slecht ter been zijn. De routes moeten veilig, comfortabel en goed verlicht zijn. De bewoners realiseren zich dat juist langs de randen van de Zuidendijk veel gaat verande-

ren. Dat geeft ook kansen; nieuwbouw en verbouw zal zowel de Zuidendijk als Crabbehof een nieuw gezicht geven. Hier kunnen woningen met uitzicht op het water komen. Er is zelfs ruimte voor nieuwe waterpartijen. Dat zal goed zijn voor het imago van Crabbehof. Ook voor het Wielwijkpark zien de bewoners kansen voor verbetering. Het park moet voor alle leeftijdsgroepen iets te bieden hebben. Vermaak en beweging voor kinderen, gezellige evenementen voor volwassenen. De naam Wielwijkpark suggereert dat het park bedoeld is voor inwoners van Wielwijk. De bewoners van Crabbehof stellen voor het park om te dopen tot Westpark.

2030 - HET PARK & VERMAAK 2030 het park & vermaak

V VER E R B B IN INDING D IN G


M ME ETT

Z wU i eI D E lw N i jD I kJ K p a

r

k



groen kleurrijke planten speelmogelijkheden gevarieerde kleurig beschilderde materialen speelmogelijkheden volkstuinen




Veelkleurig en origineel

De bewoners vinden dat de wijk in de afgelopen vijf jaar beter is geworden. Crabbehof is schoner en veiliger geworden. Maar uit imagoonderzoek blijkt dat anderen Crabbehof saai, grauw en eentonig vinden. Dat beeld herkennen de bewoners wel, hoewel ze de mensen juist heel kleurrijk vinden. De bewoners vinden dat het groen in de wijk meer kleur kan krijgen. Er kunnen bijvoorbeeld kleurrijke planten, bloeiende heesters en borders met vaste planten komen. Ook met volkstuinen, speelmogelijkheden en evenementen worden plantsoenen en groenstroken kleurrijker en levendiger. Misschien kunnen de bewoners zelf helpen met het onderhoud, bijvoorbeeld door een stukje groen te adopteren.


Ook de bebouwing kan gevarieerder. Hier en daar zien zij kansen in experimenten met kleurig beschilderde flats, zoals in Wielwijk. Dat moeten incidentele projecten blijven, anders ontstaat juist een armoedig beeld. Meer mogelijkheden zien de bewoners in de toepassing van gevarieerde materialen bij renovatie en nieuwbouw. Zij willen materialen van hoge kwaliteit, die in de loop van de tijd niet verloederen. Ook afwisseling in het type woningen en openbare ruimten zal de wijk minder saai en eentonig maken. De bewoners benadrukken wel dat zij zich thuis moeten blijven voelen bij alle originele plannen om de wijk kleurrijker te maken.



‘Een geiser op zonne-energie kost minder geld’ Mevrouw Kahdim ‘Wij zijn zes en een half jaar geleden in Crabbehof komen wonen. Mijn man heeft hier meteen werk gevonden. Als de jongste naar school gaat, wil ik ook gaan studeren of werken. Kinderen kunnen hier de hele dag op school blijven, ook tussen de middag. Dat is heel goed om te kunnen werken. Ik vind Crabbehof een leuke wijk. Het is er gezellig en rustig en het buurthuis organiseert veel activiteiten. Het is jammer dat onze flat niet zo goed is. Ik hoor elke beweging van de bovenburen: lopen, wassen, deuren, de wc. Ik zou liever in een eengezinswoning wonen. Als er nieuwe woningen komen, heb ik wel ideeën voor verbeteringen. Energiewoningen bijvoorbeeld. In Irak werken de geisers op zonne-energie. In Nederland is het ook tijd daarmee te beginnen, dan hoeven mensen minder geld te betalen voor energie. Ook is het handig een ingebouwde kast te maken om oud papier te verzamelen. In Nederland zijn alle woningen bruin. Ik heb gezien dat de huizen in andere landen vrolijkere kleuren hebben, zoals geel of blauw. Ik zou ook willen dat de woningen een beetje groter worden, vooral de keuken en de kinderkamer. Vroeger hadden kinderen geen televisie of computer op hun kamer, maar nu wel. En de schermen worden steeds groter.’

‘Zo doen we dat hier’ Gert Loeve ‘Drie jaar geleden hebben we de achterkant van onze flat laten schilderen en dit jaar de voorkant. Dat kost geld, maar als het klaar is zie je de voordelen. De gemeente vindt onze Vereniging van Eigenaren een voorbeeld voor de rest van de wijk. Het belangrijkste is om een goede beheermaatschappij in de arm te nemen. Die houdt in de gaten wat er nodig is aan onderhoud en of je daar genoeg geld voor hebt. Om zo’n beheermaatschappij te kunnen betalen, moet je natuurlijk wel groot genoeg zijn. En je moet vrijwilligers hebben die zich in willen zetten voor de Vereniging van Eigenaren. Ik ben gepensioneerd en heb daar tijd voor. Jongeren zijn vaak met andere dingen bezig. Veel verenigingen hebben achterstallig onderhoud. De gemeente zou ze kunnen helpen met renteloze leningen. In nieuwe flats kunnen ze beter niet kiezen voor een mix van huur- en koopwoningen binnen één VvE, omdat de particuliere eigenaren dan niet op kunnen boksen tegen de veel grotere verhuurder. Verder vind ik dat de gemeente de straten netjes moet houden. Soms wordt de rommel vanaf de flat op straat gegooid. Als hier iemand troep maakt in de gemeenschappelijke ruimte, spreekt ik hem of haar daarop aan. Dat vinden de bewoners normaal. Zo doen we dat hier.’

Bewoners blijven werken aan Crabbehof De bewoners van Crabbehof zijn zeer betrokken bij de wijk waar ze wonen, werken en naar school gaan. Veel bewoners hebben zich met enthousiasme ingezet voor de adviezen. Als het aan hen ligt, blijven ze dat doen.

De bewoners van Crabbehof hebben een half jaar lang intensief meegedacht over de toekomst van hun wijk. Ze hebben heel concrete plannen en ideeën aan de gemeente en de woningcorporaties gegeven. Wat hen betreft blijft het daar niet bij. Ook bij de uitvoering van de nieuwe visie voor Crabbehof willen zij mee blijven denken en doen. Dat kan op verschillende manieren. Bewoners kunnen duidelijk maken wat zij willen als de gemeenteraad besluiten neemt over hun wijk. Zij kunnen actief meedoen met het uitwerken van plannen uit de visie en het vormgeven van deelprojecten. Ook zou de wijk een klankbordgroep of wijkpanel kunnen instellen die actief meedenkt als de schop in de grond gaat en meepraat over vraagstukken die de wijk aangaan. De bewoners hebben hoge verwachtingen over de toekomst van hun wijk, ook al begrijpen ze dat het nog heel wat jaren zal duren voor de wijk van hun dromen gerealiseerd is.




Bijlage 1 Overzicht van betrokken partijen

Bestuurlijk overleg Rinette Reynvaan, wethouder gemeente Dordrecht Arthur Oerlemans, vestigingsdirecteur Woonbron-Dordrecht Marc Vintges, Raad van Bestuur Trivire wonen Wim van der Linden, voorzitter Raad van Bestuur Trivire wonen Marjan Havekes, directeur Maatschappelijke Ontwikkeling gemeente Dordrecht Wil Ronken, directeur Stadsontwikkeling gemeente Dordrecht Evert Peereboom, gebiedsmanager DordrechtWest

P. Kan, mevr. Koornstra, dhr. J. Kouseband, mevr. F. Kranenburg, dhr. J. Kupers, mevr. A.J. van de Linde, dhr. G. Loeve, mevr. T. Martignoni, mevr. D. Martina, mevr. M. Matondo, mevr. Middelham, dhr. H. v.d. Net, mevr. J. Pallan, mevr. K. Pap, dhr. H. Polet, mevr. C. Roos, dhr. C. Roubos, mevr. E. van Rijswijk, dhr. T. Tilgenkamp, dhr. G. Tombal, dhr. G. van de Ven, dhr. M. Verbeek, mevr. M. E. Vigilius, dhr. en mevr. Visser, dhr. en mevr. A. de Vries, mevr. F. de Vroede, mevr. L. Wernsen, mevr. C.W. van Wingerden, dhr. D. van Wijngaarden, mevr. A. Zaporoschec

Begeleidingscommissie Evert Peereboom, gebiedsmanager DordrechtWest Henk Peters, Stadsontwikkeling gemeente Dordrecht Dick Reinders, beleid Woonbron Ronald Mol, rayonmanager Trivire wonen Jan-Dirk Costeris, projectleider sociaal programma Crabbehof Arij van der Stelt, adviseur begeleidingscommissie Elly Lagendijk, managementassistente gemeente Dordrecht

Deelnemers informatieavonden, Gesprekken in de Nieuwe Stoof en Wijkzaterdag Vele deelnemers waarvan de namen niet zijn genoteerd Bewonersondersteuning informatieavonden Jan Ottevanger, Woonactief André Lodder, Woonactief Wijktheater o.a. de Geur van Bittere Koffie/ Cultuurbus wijkzaterdag Cees Bavius, artistiek directeur BAF Pieta Bot, BAF Spelers uit de wijk

Procesondersteuning Carola Sleiffer, Wijkwinkel Crabbehof Mariska Wagner, Wijkwinkel Crabbehof Ofira Nebelstein, Wijkwinkel Crabbehof Deelnemers van meedenkavonden en excursies mevr. Aldiwan, dhr. H. Aljaberi, mevr. L. Amsterdam, mevr. M. Andringa, mevr. A. Blom, dhr. G. Brand, dhr. K. Buijse, dhr. D.M. van de Bor, mevr. C. v.d. Broek, mevr. J. Dagdeviren, dhr. L.K. Dorreman, dhr. P. Eichhorn, dhr. en mevr. van de Est, dhr. W.W. van Geel, dhr. N. Hassan, mevr. K.M. Herema, dhr. A. van ’t Hof, mevr. Hogendoorn, mevr. W. Hollemans, dhr. en mevr. J. van de Hout, mevr. M. van Houwelingen, dhr. P.L. Jansen, mevr. M. Kahdim, dhr.




Colofon

Het drieluik Crabbehof is een uitgave van de gemeente Dordrecht en de corporaties Woonbron en Trivire wonen. Het drieluik bestaat uit de volgende delen: Luik 1: Toekomstvisie Crabbehof 2012-2032; Luik 2: Stedenbouwkundige visie Crabbehof; Luik 3: Bewoners aan het woord. De drie luiken staan ook op www.crabbehof.nl. Daar is ook het achtergrondmateriaal voor deze toekomstvisie en de volledige weergave van de adviezen te vinden. Procesbegeleiding Anneke van der Zwaart, p2managers, Rossum Maud Roukens, Roukens + Van Gils, Gouda Tekst Renske Postma, Met Andere Woorden, Arnhem Maud Roukens, Roukens + Van Gils, Gouda Fotografie Jeroen Gosse, De Kracht van Beeld, Arnhem Ofira Nebelstein, Wijkwinkel Crabbehof, Dordrecht gemeente Dordrecht, Stadsontwikkeling Ljubo Georgiev, de+ge architecten Maud Roukens, Roukens + Van Gils, Gouda Vormgeving Peterpaul Kloosterman, 2pk Gouda

Veel inwoners van Crabbehof houden van hun wijk. Zij zijn er trots op dat in hun wijk zoveel verschillende mensen naast elkaar leven. Dat is niet altijd gemakkelijk, maar het komt de tolerantie en het onderlinge respect ten goede. Dat neemt niet weg dat een flinke verbeterslag dringend noodzakelijk is. Een grote groep bewoners heeft zich gebogen over de vraag hoe hun wijk aantrekkelijker en comfortabeler kan worden. Dat heeft geresulteerd in heel concrete en realistische adviezen, onder meer over veilige fietsen wandelroutes in de wijk, gevarieerde woonmilieus, een aantrekkelijke uitstraling van het winkelcentrum, parken en plantsoenen die uitnodigen tot sporten en spelen, de benutting van historisch erfgoed en kleurgebruik in de wijk. De bewoners hebben hun adviezen op het stadhuis van Dordrecht gepresenteerd aan de gemeente en de woningcorporaties. Een groot deel van de ideeën heeft een plaats gekregen in de nieuwe toekomstvisie op Crabbehof. De wijk zal hierdoor aantrekkelijker worden, voor de eigen bewoners en voor de andere Dordtenaren.

luik 3 3 Bewoners aan het woord

Recommend Documents