luciënne robijns vertelt over de cursus Op zoek naar zin

luciënne robijns vertelt over de cursus Op zoek naar zin

ROTTERDAMSE OMA’S BREIEN DE HIPSTE MODE oMGaaN Met BePerkte tiJD iN De ZorG DELEGEREN? DAT KUN JE LEREN ouDereN over luilak, olieBolleN eN elFsteDeNtoCHt NUMMER 1, JANUARI 2012

AS_12_01.indd 1

10/01/12 9:51 AM

REDACTIONEEL

Inhoud

Praten en breien Er gebeuren ook heel veel leuke dingen in de wereld van zorg en welzijn. Met die positieve boodschap wil ik graag een tegengeluid laten horen tussen al die sombere berichtgeving die in de media over je wordt uitgestort. Neem nou eens zo’n breiproject dat in Rotterdam van de grond is gekomen en waar je op bladzijde 8 over leest. Tweeëntwintig vrouwen komen daar op donderdagmiddag in zorgcentrum Laurens Nijeveld bij elkaar om te breien en te praten. Soms is het praten op zo’n middag nog belangrijker dan het breien. Maar in ieder geval is het breiproject een groot succes gebleken. Het begon allemaal toen Niek van Hengel in het verzorgingstehuis van zijn opa veel vrouwen zag breien. Het leek hem en zijn kompaan Jip Pulles aardig om met dat gegeven iets te doen. Tijdens hun studie bedrijfskunde groeide het idee om ervaren breisters in contact te brengen met jonge ontwerpers. En deze onderneming heeft als bijkomend leuk pluspunt dat zodoende jong en oud contact met elkaar hebben. En daar ontbreekt het nogal eens aan. De afgelopen zomer begonnen ‘de jongens’ handen en voeten te geven aan het project. Ze deelden flyers uit op de markt en hielden twee presentaties waarin ze hun bedrijf en de bedoelingen ervan voor het voetlicht brachten. Het resultaat is dat er nu meer dan twintig breisters wekelijks bij elkaar komen en daar de mooiste mutsen, sjaals en cols maken, die soms de hele wereld overgaan. Verder in dit nummer nog heel veel meer boeiende onderwerpen, bijvoorbeeld over een AB’er die in de Pompekliniek werkt, het theaterproject Mensch waarin ouderen de inspiratiebron zijn voor jonge theatermakers, en reminiscentie over tradities als de Elfstedentocht, het paasvuur en Luilak. Rest mij nog om iedere lezer van AS een inspirerend en geslaagd Nieuwjaar te wensen.

Dirk de Rover Eindredacteur AS

nr

1

8 Oma’s breien

De wollen mutsen, sjaals en cols van Granny’s Finest worden ontworpen door jonge modeontwerpers. Maar de makers zijn door de wol geverfde breisters uit Rotterdam. Jong en oud ontmoeten elkaar in het ‘breicafé’ van zorgcentrum Laurens Nijeveld in Rotterdam. ‘Door het breien ontstaan er vriendschappen.

AS_12_01.indd 2

Familiebijeenkomsten

16 Omgaan met tijd in de zOrg Met het introduceren is de beschikbare werktijd in de zorg onder druk gezet. De tijd waarbinnen zorgverleners hun werk moeten verrichten wordt om andere redenen ook strakker en krapper. Dat heeft te maken met de wijze waarop de overheid een antwoord probeert te vinden op de almaar uitdijende zorgkosten. Dat vraagt om een strakkere regie qua tijdsbesteding.

COLOFON AS, Maandblad voor de Activiteitensector, Verschijnt 10 x per jaar, 33e jaargang, nummer 1, januari 2012 Vragen over je abonnement? Reed Business – Klantenservice, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem Telefoon: (0314) 358 358 (op werkdagen tussen 8.30 en 17.00 uur) Fax: (0314) 349 048 [email protected] Vragen voor de redactie? Y-Publicaties, Redactie AS, Postbus 10208, 1001 EE Amsterdam

2 JANUARI 2012

15 februari 2012 WOrkshOp

Telefoon: (020) 520 60 67 Fax: (020) 520 60 61, [email protected] Abonnementsprijzen Instellingen € 179,- / Particulieren € 92,- / Collectieven op aanvraag / Studenten € 43,- (1e twee jaar 50% korting, 3e jaar 25% korting) / Los nummer € 9,50 / Proefabonnement € 9,95 (3 nummers, stopt automatisch) / Buitenland (excl. België) € 104,25 (12 mnd) Abonnementen lopen automatisch door, tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze klantenservice wordt opgezegd via telefoonnummer

as

10/01/12 9:51 AM

INHOUD

20 Op zOek naar zin Ouderen hebben vaak te kampen met lichamelijke klachten en verlieservaringen, waardoor ze sterker doordrongen raken van de eindigheid van het leven. Soms verliezen ze daardoor het gevoel dat het leven zin heeft. Toch is het mogelijk om de zin in het leven terug te krijgen. Uit internationaal onderzoek blijkt dat de somberheid van ouderen vermindert als zij op een actieve, creatieve manier aan de slag gaan met het vormgeven van hun eigen herinneringen.

0314-358358. Kies de optie ‘vraag over het abonnement” en vervolgens de optie “abonnement opzeggen”. Ook voor informatie over uw lopende abonnement kunt u contact opnemen met onze klantenservice. Uitgever: Ben Konings Hoofdredactie: Marike Vroom Eindredactie: Dirk de Rover Aan dit nummer werkten mee: Femke van den Berg, Christel Bos, Ronald Geelen, Thea van der Hoek, Irene Muller-Schoof, John Sijnke, Edwin Wiekens.

26 delegeren kun je leren

36 praten Over tradities

In de zorg en de AB kun je het niet alleen doen. Het valt niet te vermijden dat je taken moet overdragen aan anderen en hun het vertrouwen geven dat ze die taken aankunnen. De kunst is het om het goed te doen en daarmee de kwaliteiten van je personeel ten volle te benutten.

Tradities dragen een stukje cultuur en gewoonte over van generatie op generatie. Soms gaan ze verloren of veranderen zij van karakter. Zo waren tradities vroeger bijvoorbeeld veel meer lokaal gericht dan tegenwoordig, nu de wereld ‘een groot dorp’ is geworden. Maar er zijn ook veel oer-Hollandse tradities bewaard gebleven. ‘Een van de leukste tradities uit mijn jeugd was Luilak’, zegt een 81-jarige mijnheer.

Coverfoto: Corine Zijerveld Tekstcorrectie: Marijn Mostart Druk: Deltahage, Den Haag Advertenties: Cross Advertising Westerkade 2, 3116 GJ Schiedam Telefoon: 010 7421023 E-mail: gezondheidszorg@ crossadvertising.nl www.crossmedianederland.com Afdeling Traffic: Telefoon: 020 515 9845 [email protected] Marketing: Reed Business Sejla Dmitrovic, tel. 020 515 9787 [email protected]

© Auteursrecht voorbehouden, Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, en/of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijke, toestemming van de uitgever. Aan de, totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg, besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig, of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid.

en verder 4 Nieuws 13 De GroeP vaN Alexandra Klopper 24 GoeD iDee 30 Multi-taleNt Ingeborg Honer-Marsch 32 BoekeN 33 aGeNDa

as

AS_12_01.indd 3

JANUARI 2012 3

10/01/12 9:51 AM

NIEUws

Op stap met de smartphone

hoe troost je iemand? hoe begroet je iemand? sociale situaties kunnen lastig zijn. vooral voor mensen met een vorm van autisme. Want hoe troost je iemand, als je niet goed begrijpt wat troosten is?

help depressieve ouderen alleen als ze dat willen is het beter als huisartsen al hun patiënten van 75 jaar en ouder screenen op tekenen van depressie, en op grond daarvan behandeling aanbieden? promovenda gerda van der Weele onderzocht het en concludeert van niet. Als je als ouder positief gescreend bent als depressief, betekent dat niet automatisch dat je behoefte hebt aan en openstaat voor hulp. Ouderen die de symptomen vertonen van iemand die depressief is, hoeven ze zich niet per se zo te voelen. In haar onderzoek volgde Van der Weele ouderen binnen een kleine zestig huisartsenpraktijken. Bij aanvang mat ze hun depressiesymptomen en na zes en na twaalf maanden herhaalde ze dat. Dat deed ze aan de hand van een vragen- en observatielijst die in de psychiatrie veel wordt gebruikt om de ernst van psychische klachten te bepalen en na te gaan of behandeling aanslaat. Daarnaast nam ze diepte-interviews af bij patiënten die depressieklachten hadden. Slechts een minderheid van de ouderen die positief op depressie waren gescreend, voelde zich daadwerkelijk depressief of eenzaam en had een duidelijke hulpbehoefte.

Cliënten van Kentalis Sint Marie in Eindhoven krijgen de kans om gebruik te maken van de applicatie SociaalOpStap. Via een smartphone kunnen deze jongeren sociale verhalen en stappenplannen raadplegen van de website www. sociaalopstap.nl. Op deze website wordt eerst de context van sociale situaties uitgelegd. Vervolgens krijgt de jongere stap voor stap uitleg hoe hij of zij zich kan gedragen in de desbetreffende situatie. SociaalOpStap sluit goed aan bij de doelgroep en hulp die Kentalis in Eindhoven biedt. In Eindhoven heeft deze organisatie veel cliënten met een vorm van autisme. In de behandeling staat het verbeteren van de communicatie centraal. De website en de smartphone kunnen deze jongeren helpen sociaal en com-

municatief zelfstandiger te worden. Vanaf 7 december krijgen dertig cliënten van Kentalis Sint Marie een smartphone in bruikleen. De jongeren zijn blij dat er een app gemaakt is. Zo lijkt het net alsof ze aan het spelen zijn met hun stoere telefoon. Maar ondertussen kijken ze naar een oplossing voor hun probleem. Zonder dat ze raar aangekeken worden.

mantelzorgers vaak eenzaam minder regels in zorg een aantal zorginstellingen gaan in 2012 uitproberen of ze met minder regels ook kunnen functioneren. Twee zorginstellingen, Opella en De Hoven, gaan zelfs volledig regelvrij werken. Opella vermeldt op haar website dat ze hierdoor klantgerichter zullen gaan werken. Het idee is dat door minder papierwerk meer tijd aan de zorg kan worden besteed en het mogelijk wordt om beter te luisteren naar de wensen van de ouderen en gehandicapten zelf.

4 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 4

mantelzorg kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid, ondanks het vaak intensieve contact met degene voor wie zij zorgen en andere betrokkenen bij de zorg. Eenzaamheid onder mantelzorgers kent een aantal specifieke kenmerken die expliciete aandacht voor dit thema rechtvaardigen. Wilco Kruijswijk van het Expertisecentrum Mantelzorg beschrijft in het essay Uit het oog welke mantelzorgers gevoelens van eenzaamheid ervaren en of er iets aan gedaan moet worden. Soms is een interventie op zijn plaats, in andere gevallen hoeft dat niet. Het Expertisecentrum Mantelzorg wil met dit essay onderzoekers, beleidsmakers en beroepskrachten informeren en inspireren over relevante aspecten van eenzaamheid van mantelzorgers. Het Expertisecentrum is een samenwerkingsverband van Vilans en MOVISIE.

as

10/01/12 9:51 AM

zelfmoordgedachten igz gebruikt mystery guests in de ouderenzorg

de inspectie voor de gezondheidszorg (igz) zet mystery guests in om haar te ondersteunen in haar toezicht. hiervoor maakt de inspectie gebruik van organisaties die ervaring hebben met de inzet van dit soort mensen. dit omdat de inspectie zelf niet op deze wijze kan optreden. De mystery guest gaat langs bij een organisatie die door de inspectie extra wordt gevolgd of waar de inspectie al een tijd niet is geweest. Tijdens de bezoeken wordt op informele wijze gesproken met zorgmedewerkers, bewoners en hun verwanten. De inspectie ziet de inzet van mystery guests als een waardevolle aanvulling om informatie te verzamelen over een zorgaanbieder. Deze informatie betreft vooral de ‘zachte’ kant van de zorg, zoals bejegening, huiselijkheid en een prettige woonomgeving. De inspectie zal dit samen met andere informatie gebruiken om te kijken of een bezochte zorginstelling in aanmerking komt voor een toezichtbezoek. In het regeerakkoord spreekt het kabinet het voornemen uit om het toezicht op de zorg te versterken, en het heeft de inspectie gevraagd om daarvoor mystery guests te gebruiken. De inspectie investeert daarnaast ook in andere toezichtmethoden die hetzelfde effect hebben. Zo brengt de inspectie steeds vaker onaangekondigd een bezoek om zo een nog beter beeld te krijgen van de dagelijkse zorgpraktijk. In de aangekondigde bezoeken worden vaker onverwachte wendingen aangebracht en er zijn korte onaangekondigde flitsbezoeken. In de ouderenzorg zijn onlangs al bezoeken gebracht door een mystery guest. In januari 2012 gaat de inspectie ook van start met bezoeken in de gehandicaptenzorg.

relatiesite voor ggz-cliënten parnassia gaat van start met een relatiesite voor ggz-cliënten. deze site zou het probleem dat veel mensen met psychische problemen eenzaam zijn kunnen oplossen. site gaat toepasselijk op De site is toegankelijk voor Valentijnsdag (14 februari) van cliënten van Parnassia en de start. Hulpverleners en cliënten stichting Anton Constandse, binnen de GGZ geven al lang totaal zo’n 8000 mensen. Omdat aan dat er behoefte is aan een hun sociale netwerk vaak klein is relatiesite is voor mensen met geworden, is vrienden maken of psychische problemen. Op een relatie starten lastig. De site reguliere datingsites haken moet ze daarbij gaan helpen. De veel mensen al snel af en dat zorgt voor een gevoel van afwijzing en andere negatieve emoties. Parnassia hoopt met de relatiesite het gebrek aan relaties op te vullen. Veel van hun cliënten kunnen hier baat bij hebben.

Begin 2012 opent 113Online een kantoor waar mensen met zelfmoordgedachten langs kunnen komen voor een korte behandeling. De onlinehulporganisatie voor suïcidale mensen begint deze proef in Haarlem. ‘Als er voldoende belangstelling is, zullen we meer locaties in het land gaan bemensen’, vertelt directeur Jan Mokkenstorm vandaag. In het NCRVprogramma Altijd Wat heeft hij in december 2011 zijn plannen toegelicht. De locatie is voor mensen die al online behandeld worden. ‘Het lukt onze hulpverleners vaak niet om cliënten door te verwijzen naar de reguliere GGZ. Tussen anonieme behandeling via de telefoon of internet en het daadwerkelijk naar hulpverleners toegaan, zit een hoge drempel’, aldus Mokkenstorm. ‘Ons kantoor kun je zien als een tussenportaal. Wij geven maximaal drie behandelingen.’ Als dit niet afdoende blijkt te zijn,worden de mensen terugverwezen naar de huisarts, benadrukt Mokkenstorm.

jong geleerd, oud gedanst

in januari en februari 2012 organiseert introdans interactie een vervolg op de unieke actieve cursusreeks voor dansliefhebbers van 55+: jong geleerd, oud gedanst. Dit seizoen zijn er voor het eerst twee nieuwe series: Jong geleerd, oud gedanst I en Jong geleerd, oud gedanst II. In beide staan de boeiende wereld en het repertoire van het topdansgezelschap Introdans centraal. Tijdens deel I ligt de nadruk op achtergrond en theorie van de dansgeschiedenis; bij deel II staat zelf dansen centraal. De cursisten krijgen een kijkje achter de schermen en verdiepen zich in de danskunst en in het maakproces van een dansproductie: van dansmaker tot danser. Hierna gaan deelnemers zelf aan de slag met een van de Interactiedocenten. Deze editie staat in het teken van het komende Introdansprogramma HEMELS. Een gesprek met dansers, repetitoren en een actieve dansworkshop zijn vaste onderdelen. Ook staat een interview met een choreograaf op het programma. Grijp deze kans en schrijf je in. Voor meer informatie over beide cursussen raadpleeg www.introdans.nl.

as

AS_12_01.indd 5

JANUARI 2012 5

10/01/12 9:51 AM

NIEUws

Cph bekroond met spirit of planetree nederland award

tijdens de planetree-conferentie zijn de Centra voor psychisch herstel (Cph; onderdeel van de ggz Oost Brabant) bekroond met de Spirit of Planetree Nederland 2011 Award. de centra ontvingen de award voor hun cliëntenparticipatie-initiatief. Cliënten regie SprekerS planetree Samen laten houden verSchil maken over hun eigen behandeling, transparantie in behandeling en verantwoordelijkheid aan de cliënt durven geven, is een uitdagende wens in een GGZ-omgeving. Door de cliënt (en eventueel een naaste) uit te nodigen om deel uit te maken van de werkbespreking met het multidisciplinaire team, is de transparantie over de behandeling sterk vergroot. De cliënt hoort tijdens de evaluatie van iedere behandelaar wat de ontwikkelingen zijn in zijn/haar behandeling. Met de gezamenlijke informatie kan samen met de cliënt het traject uitgestippeld worden voor de toekomst. Een neveneffect is dat behandelaren zich zeer goed voorbereiden en de evaluaties gestructureerd, zonder ruis, verlopen. Een cliënt van een CPH vertelt: ‘Ik ben zeer tevreden over de diverse behandelmethodes, heel erg fijn om bij de evaluatie aanwezig te zijn en uit de eerste hand te horen hoe de meningen over mij zijn.’ Eén van de speerpunten van de CPH is de cliënt- en familiebetrokkenheid te vergroten. Planetree Conferentie 2012

igor Byttebier, innovatiekracht igor is specialist in creatie- en veranderingsprocessen. tevens is hij crew member van new shoes today. hij werkte met gerenommeerde ondernemingen aan het verbeteren van innovatievermogen in 19 landen. het is zijn passie met groepen en organisaties bijzondere creatieve resultaten te bereiken. in 2003 schreef hij de bestseller Creativiteit hoe?zo!, een praktijkgericht boek over toepassing van creativiteit in organisaties. sinds enkele jaren heeft hij zich gespecialiseerd in procesbegeleiding van radicale vernieuwing in complexe situaties. steeds meer is hij actief in veranderingsprocessen bij maatschappelijke vraagstukken.

Willemijn verloop, Samen verschil maken Willemijn is oprichtster van een van de meest innovatieve en succesvolle hulporganisaties van nederland: War Child. ‘om het verschil te kunnen maken, dienen grote systemen veranderd te worden.’ ze is pionier, sociaal ondernemer, merkenbouwer en bestuurder in de publiek & private sector en wil wereldwijd zoveel mogelijk ‘changemakers’ stimuleren en ondersteunen om een eerlijke en leefbaardere wereld te creëren. War Child is onder haar leiding uitgegroeid tot een toonaangevende internationale hulporganisatie met ruim 800 medewerkers in 13 conflictgebieden en bereikt jaarlijks bijna 1 miljoen kinderen in oorlogsgebieden. gepassioneerd vertelt Willemijn over leiderschap, innovatie en het toevoegen van maatschappelijke waarden. ze nam als oprichter van War Child de prestigieuze roosevelt four freedoms award in ontvangst. De award werd eerder uitgereikt aan nelson mandela.

Planetree is een inspirerende, belangrijke zorgvisie en een netwerk van vastbesloten zorginstellingen dat laat zien hoe hartelijke en bekwame zorg voor cliënten en medewerkers daadwerkelijk kan worden gerealiseerd. Planetree streeft naar zorg waarbij mensen voorop staan en iedere medewerker zorgverlener is. Patiënten en bewoners zijn zoveel mogelijk betrokken bij hun zorg en dragen daarmee bij aan veiligheid en vitaliteit.

in mensgeriChte zorg

stichting Planetree nederland is de onafhankelijke, not for profit organisatie, die Planetree en het gedachtengoed in nederland promoot, ontwikkelt en bewaakt en samen met zorginstellingen de best mogelijke mensgerichte zorg actief helpt realiseren. Daarbij versterken we mensen en verbeteren we systemen. Dat doen we sinds 2006 samen met de groeiende groep zorginstellingen uit alle zorgsectoren die 2 miljoen nederlanders helpt in hun verzorgingsgebied.

Deelnemende zorginstellingen melden met het consistent en goed doorvoeren de volgende resultaten: hoge patiënttevredenheid, hoge medewerkerstevredenheid, goede verwijsbereidheid, innovatieve diensten en een prettige fysieke omgeving. Deze effecten zijn voor zorginstellingen van strategisch belang. voor meer informatie over Planetree zie www.planetree.nl.

PLANETREE NEDERLAND BETERE ZORG, HELENDE OMGEVING EN GEZONDE ORGANISATIE

Niet in cel

© 2011 stiChting Planetree neDerlanD

emma Bruns, als de koffiekamer een zandbak wordt emma groeide op in België en startte op haar 17de met de studie geneeskunde in amsterdam (aio, amC). zij behoort tot de generatie artsen die op het punt staat af te studeren en in de nabije toekomst met de realiteit van vergrijzing te maken krijgt. ze is verbonden als journalist aan nrC next en werd genomineerd voor zorgheld 2011 door het ministerie van vWs.

DonDerDag 15 maart 2012 09.00 tot 17.00 uur hart van hollanD, nijkerk

psychisch verwarde mensen worden alleen nog in een politiecel opgesloten als er sprake is van een verdenking van een strafbaar feit. dat hebben de raad van korpschefs en koepelorganisatie ggz nederland woensdag afgesproken. De twee partijen hebben de bestaande afspraken over samenwerking tussen de politie en geestelijke gezondheidszorg verder verstevigd. Als er al verwarde mensen in een cel belanden, moet dat zo kort mogelijk zijn. Crisissituaties dienen zo veel mogelijk worden voorkomen. Als dat nodig is, worden andere hulpverleners zo snel mogelijk ingeschakeld.

6 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 6

alcohol en drugs in de gehandicaptenzorg Op 14 februari vindt op het Trimbos-instituut een informatiebijeenkomst plaats over de start van een verbeterproject omgaan met alcohol- en drugsgebruik in de gehandicaptenzorg. Mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) zijn extra kwetsbaar voor de schadelijke gevolgen van alcohol en drugs. In toenemende mate krijgt de gehandicaptenzorg hiermee te maken. De afgelopen vijf jaar groeide de kennis over de doelgroep en over methoden voor preventie, begeleiding en behandeling bij problematisch middelengebruik. Deze kennis en metho-

den worden echter niet altijd toegepast in de praktijk. Dit project maakt deel uit van het Verbeterprogramma Gehandicaptenzorg dat activiteiten organiseert rond acht inhoudelijke thema’s. Meer hierover is te vinden op de website www.kennispleingehandicaptensector.nl. LVB en verslaving is één van deze thema’s. Doel van het project is organisaties in de gehandicaptenzorg te helpen met het ontwikkelen en implementeren van adequaat beleid en aanbod voor preventie, begeleiding en behandeling op het gebied van alcohol- en drugsgebruik voor cliënten met een LVB.

leernetwerken gehandicaptenzorg Het Verbeterprogramma Gehandicaptenzorg start in het voorjaar van 2012 met drie nieuwe leernetwerken: seksualiteit en preventie seksueel misbruik, ondersteuningsplannen en medicatieveiligheid. Deelnemende organisaties zoeken met behulp van experts en elkaar naar passende oplossingen binnen het thema en brengen deze in de praktijk. Meld je ook aan! Deelname is kosteloos. Bestaande kennis verbinden aan de praktijk: daar draait het om in het nieuwe Verbeterprogramma Gehandicaptenzorg. In dit programma organiseren CBO/TNO, Vilans en verschillende andere partners leernetwerken, werkplaatsen, bijeenkomsten en andere activiteiten rond acht inhoudelijke thema’s. De inhoud van het programma wordt in samenwerking met de VGN ontwikkeld. Het programma is onderdeel van Zorg voor Beter en wordt gefinancierd door ZonMw. Voor meer informatie zie http://www.kennispleingehandicaptensector.nl.

as

10/01/12 9:51 AM

terugdringen eenzame opsluiting in ggz stagneert Ondanks goede voornemens zijn instellingen voor geestelijke gezondheidszorg er de afgelopen jaren niet in geslaagd het aantal separaties van psychiatrische patiënten drastisch terug te dringen. dat blijkt uit onderzoek van de inspectie voor de gezondheidszorg (igz). Het aantal separaties is wel afgenomen, maar de afname stagneert. De IGZ roept op deze stagnatie te doorbreken en vraagt van alle GGZinstellingen dat zij per 2012 geen eenzame opsluiting meer toepassen. Belangrijke aanleiding was dat er in verschillende GGZ-instellingen in Nederland heel verschillende separeerpraktijken bestonden. Separeren roept maatschappelijk, politiek en binnen de psychiatrie regelmatig heftige discussies op. Dat is terecht, want separeren – en zeker eenzame opsluiting – is vaak zeer traumatiserend voor psychiatrische patiënten. Jaarlijks worden in Nederland zo’n 18.000 patiënten in de geestelijke gezondheidszorg gesepareerd. Vrijwillig of onvrijwillig, voor kortere of langere tijd, begeleid/ bewaakt of in eenzame opsluiting. De geestelijke gezondheidszorg stelde zich ten doel separaties jaarlijks met 10% te verminderen. Doel van het inspectieonderzoek was erop toezien dat de instellingen hiervoor beleid opstelden én resultaten boekten. Uit het inspectieonderzoek blijkt dat vanaf 2010 de afname in separaties stagneert. In 2009 werd de voorgenomen vermindering van het aantal separaties wel nog gehaald: er waren 10% minder separaties. In 2010 lukte dit niet; de afname was 5,5%. Die stagnatie zet door in 2011. GGZ Nederland heeft inmiddels laten weten dat deze aangescherpte regels voor separeren in 2012 moeten worden doorgevoerd bij de ruim honderd bij GGZ Nederland aangesloten instellingen.

Checklist voor veiligheid in zorginstellingen de Checklist Veiligheid Zorginstellingen helpt leidinggevenden, personeel en bewoners van grootschalige woonvormen om goed voorbereid te zijn op een calamiteit. De checklist biedt praktische oplossingen, waardoor iedereen goed voorbereid is op een onverwachte gebeurtenis en weet wat hij of zij moet doen. In het afgelopen jaar zijn er helaas veel berichten geweest over branden in zorginstellingen. Dit geeft aan dat een ongeluk daadwerkelijk in een klein hoekje zit en wellicht vaker voorkomt dan je denkt. En soms met ernstige gevolgen. Als er een calamiteit is in een gebouw waar mensen vertoeven die minder zelfredzaam zijn, kan dit grotere gevolgen hebben dan wanneer mensen wel zelfredzaam zijn. De checklist is op twee manieren

preventief. Allereerst kan de veiligheid van het gebouw worden gecheckt en verbeterd. Daarnaast wordt personeel bewust gemaakt van eventuele problemen en mogelijke maatregelen voor de veiligheid van bewoners. Download via http://www.vilans.nl/ docs/producten/Checklist veiligheid zorginstellingen.pdf.

Opkrabbelen

het boek Opkrabbelen nadat je op je bek bent gegaan van karin ramaker is in december 2011 verschenen. het is een no-nonsense zelfhulpdoeboek met bijzondere vormgeving dat lezers uitdaagt anders naar hun dip te kijken. Aan de hand van valpartijen uit Karins eigen leven en dat van vijf meeschrijvers geeft het boek tips hoe je om kunt gaan met de tegenslagen in je leven. Belangrijk onderdeel van het boek zijn de creatieve krabbel- en doeopdrachten, want erover lezen is één

ding, maar er praktisch wat aan doen is een volgende stap. Door middel van QR-codes kunnen lezers de resultaten van de opdrachten met elkaar delen op de bijbehorende website. Zo zie je dat je niet de enige bent: vallen en opkrabbelen doen we allemaal! Karin Ramaker is creatief ondernemer. Het boek is verkrijgbaar in alle boekhandels in Nederland en Vlaanderen. Meer informatie is te vinden op www.scriptum.nl of www.opkrabbelen.info. Titel: Opkrabbelen nadat je op je bek bent gegaan Auteur: Karin Ramaker ISBN: 978 90 5594 840 6 Winkelverkoopprijs: € 19,95 Uitgever: Uitgeverij Scriptum

as

AS_12_01.indd 7

JANUARI 2012 7

10/01/12 9:51 AM

Breiproject helpt de contacten te versterken

Rotterdamse oma’s breien de hipste mode De wollen mutsen, sjaals en cols van Granny’s Finest worden ontworpen door jonge modeontwerpers. Maar de makers zijn door de wol geverfde breisters uit Rotterdam. Jong en oud ontmoeten elkaar in het ‘breicafé’ van zorgcentrum Laurens Nijeveld in Rotterdam. ‘Door het breien ontstaan er vriendschappen.’

E

lke donderdagmiddag komen tweeëntwintig vrouwen uit de Rotterdamse wijk Ommoord en omstreken bijeen in een zaaltje van zorgcentrum Laurens Nijeveld. Uit hun tassen komen de breiwerken. Terwijl de pennen vrolijk tegen elkaar tikken praten de dames gezellig bij. Maar ze moeten wel op hun tellen letten. Ze kunnen het zich niet permitteren om een steek te laten vallen. Want ze breien geen sokken en truien voor hun kleinkinderen. Integendeel, de breisters zijn makers van hippe, wollen mutsen, sjaals en cols in natureltinten van het modemerk Granny’s Finest.

Jong talent De drijvende krachten achter dit modemerk zijn Niek van Hengel en Jip Pulles. In het verzorgingstehuis van zijn opa zag Van Hengel veel vrouwen breien. Meestal zonder doel. Zonde van al dat verloren talent, vond hij. ‘De gebreide mode die je nu in de winkels ziet, komt zelden uit 8 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 8

Nederland, maar uit Polen of Azië. Terwijl er in Nederland mensen rondlopen die veel beter kunnen breien’, zegt Van Hengel. Tijdens hun studie bedrijfskunde ontstond het idee om ervaren breisters met jonge ontwerpers in contact te brengen. Zo konden net afgestudeerde ontwerpers aan hun portfolio werken en senioren hun talenten benutten. Prachtige sjaals, mutsen, cols en zelfs stropdassen zijn het eindresultaat. Maar het belangrijkste is dat er een sociaal netwerk wordt gecreëerd waarin jong en oud elkaar ontmoeten.

trots ‘Lekker warm in de koude dagen. Veel draagplezier. Babs Bakker’, staat op het bruine kaartje dat aan de witte muts hangt. Geen enkel product gaat de deur uit zonder een persoonlijke wens van de maker. Het leuke is dat de breisters reacties terugkrijgen. ‘De berichten komen soms van ver. Uit Nieuw-Zeeland, de Verenigde Staten en Australië worden bedankbrieven en wenskaarten gestuurd. De wereld komt

Niek van Hengel (l) en Jip Pulles.

as

10/01/12 9:51 AM

op die manier heel dichtbij’, zegt Pulles. Tijdens het breicafé worden over en weer kaartjes en foto’s uitgewisseld, gelezen en bekeken. Op een van de ontvangen kaartjes is geschreven: ‘Beste mevrouw Cramer, Hartelijk dank. U heeft uw handwerk tot kunst verheven.’ Het vertrouwen in hun ambacht groeit bij elk afgeleverd product en elk gekregen kaartje. ‘De dames zijn terecht trots op hun breitalent, dat de jeugd niet meer bezit ’, zegt Van Hengel. Als afstudeerproject schreef Pulles een bedrijfsplan voor Granny’s Finest en benaderde hij zorginstelling Laurens. Dat bleek een goede voorbereiding. De afgelopen zomer begonnen ‘de jongens’ met het enthousiasmeren van de deelnemers. Op straat en op de markt deelden ze flyers uit en spraken mensen aan. Tijdens de twee presentaties in augustus waarop veertig mensen afkwamen, presenteerden ze hun bedrijf. Daarna meldden zich negentien breisters aan. Nu bestaat de groep uit tweeëntwintig dames die op donderdagmiddag in het breicafé, maar vooral ook thuis breien. Vanuit Laurens Nijeveld leggen twee vrijwilligers de materialen klaar en zorgen ze voor koffie, thee en iets lekkers. Daarnaast registreren ze welke materialen mee naar huis worden genomen en wat er binnenkomt.

Noorse trui ‘Ik zit hier meer te kleppen dan te breien’, bekent mevrouw Jonker (72). Maar dat is helemaal niet erg. Het breicafé is daar juist voor. Haar breiwerk laat ze nog even in de tas, want eerst moet haar buurvouw de kaarten zien die ze van haar kopers heeft gekregen. Ze breit al vanaf haar achtste jaar. ‘Van die wollen hemd-

Op zoek naar breitalent Vanuit heel het land krijgt Granny’s Finest verzoeken of er de mogelijkheid is om als granny deel te nemen aan het project. Om dit mogelijk te maken, is het bedrijf op zoek naar organisaties of mensen die hierin een rol zouden willen spelen. Wie interesse heeft om een Granny’s Finest breilocatie te starten, is van harte uitgenodigd om zich aan te melden. Dat kan via www.grannysfinest.com/aanmelden-breilocatie.

as

AS_12_01.indd 9

JANUARI 2012 9

10/01/12 9:51 AM

'De dames zijn terecht trots op hun breitalent.'

jes, die we vroeger in de winter droegen.’ Op haar vijftiende breide ze voor haar verkering een Noorse trui. ‘Voordat ik naar mijn werk ging, pakte ik ’s ochtends nog even de breinaalden om op de rand van mijn bed een stukje te breien.’ Voor haar kinderen maakte ze truien met afbeeldingen van Bambi en Bert en Ernie. Weer later breide ze de babykleertjes voor haar kleinkinderen. De laatste tijd waren haar breiwerken niet meer in trek en had ze de breinaalden opgeborgen. ‘Ik vind het een leuke hobby, maar ik ga niet zomaar wat breien.’ Toen ze de flyer met daarop de oproep aan breisters onder ogen kreeg, hoefde ze niet lang na te denken en sloot ze zich aan bij Granny’s Finest. ‘Vrijwilligerswerk houdt me jong’, verklaart ze.

slechtziend De breiwerken variëren van eenvoudig tot uitdagend. Zowel de geoefende als de minder geoefende kan deelnemen 10 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 10

'Bovendien is het leuk om met jonge mensen te werken, anders zit je altijd maar tussen die oudjes' aan dit project. De stropdassen hebben een makkelijk patroon, maar de sjaals met kabels vragen meer ervaring van de breister. Mevrouw Groen-Hortensius is met haar 91 jaar de oudste van het gezelschap. Ondanks dat ze slechtziend is, heeft ze net haar dertiende col afgeleverd. Ze gaat meteen door met de veertiende. Zolang de wol licht van kleur is, gaat het goed. ‘De wol is dik, je moet oppassen dat je er niet in steekt met de naald.’ Haar buurvrouw helpt haar af en toe met het lezen van het patroon, dan kan ze weer vooruit. Terwijl ze vertelt, breit ze gewoon door. De dikke breinaalden haken in de wol. Ze heeft haar hele leven veel gehandwerkt. ‘Frivolité deed ik. Ken je

dat? Dat gaat met een spoeltje waarmee je knoopjes maakt. Het is heel fijn werk. Ik vind het mooier dan kantklossen.’ Net als bij de meeste dames geldt ook voor mevrouw Blokhof (62) dat breien vanzelf gaat. ‘Als mijn man voetbal kijkt, zit ik met mijn breiwerk op de bank. Anders zit ik mijn tijd toch maar te verdoen voor de televisie.’ Ze was op de markt toen ze werd aangesproken met de vraag of ze voor Granny’s Finest wilde breien, vertelt ze. ‘Oei, dat klopt niet. Even tellen. Het zijn meer steken dan ik had opgezet. Die ga ik er thuis uithalen. Als de sjaal voor mezelf was geweest, was het niet erg. Maar het is voor een ander en dan moet het goed zijn, anders blijf ik mij daaraan storen.’

as

10/01/12 9:51 AM

Met twee tassen wol staat ze op, maar ze krijgt geen kans om weg te gaan. Van Hengel vraagt haar of ze mee wil naar een interview op Radio 1.

De jongens Sinds de start van Granny’s Finest is de belangstelling van de media alleen maar toegenomen. Binnenkort verschijnt een artikel in een vakblad voor de zorg en onlangs waren ze uitgenodigd bij omroep Max. Mevrouw Bakker laat de foto’s zien waarop zij en Pulles aan tafel zitten bij de presentator van Tijd voor Max. Ze heeft ook foto’s van de modellen die de gebreide producten showen. ‘Een model had de muts hoog op haar hoofd staan. Ik zei tegen haar dat ze de muts naar achter moest trekken. Dat staat veel vlotter.’ Granny Finest is vooralsnog een stichting waarin Van Hengel en Pulles eigen geld hebben gestoken. Daarnaast zijn ze bezig fondsen te werven. Behalve de senioren werken ook de modeontwerpers, stylisten, fotograaf en modellen vrijwillig mee. Van mensen uit hun omgeving krijgen de breisters vaak de opmerking te

horen: ‘Doe je dat voor niks?’ Maar daar trekken de dames zich niets van aan. ‘Het is zo gezellig. We krijgen koffie en iets lekkers. En we doen het graag voor de jongens’, zegt Babs Bakker. Bovendien is het leuk om met jonge mensen te werken, anders zit je altijd maar tussen die oudjes’, lacht ze.

uitstapjes ‘De jongens’ zorgen goed voor ze, vinden de vrouwen. Van de inkomsten worden niet alleen de materialen gekocht, er worden ook regelmatig uitstapjes georganiseerd. Afgelopen oktober werden de dames met twee limousines naar de kick-off van het project gebracht. De dag voor Kerstmis heeft de breiclub een zogenaamde splashtour met een amfibiebus door Rotterdam gemaakt, waarna ze hebben geluncht aan boord van het ss

Rotterdam en vervolgens zijn getogen naar concertgebouw De Doelen voor een muziekvoorstelling. Het handwerken bij Laurens was al enige tijd als activiteit op de achtergrond geraakt. Met het breiproject is het weer helemaal terug. ‘Het is hip onder jongeren en ouderen doen het graag’, zegt Ilona van Drunen, welzijnscoach bij Laurens Actief. Ze is zonder meer enthousiast over het project. ‘Het mooiste is dat mensen bij elkaar worden gebracht. Veel van de deelnemers hebben behoefte aan contact. Door het breicafé ontstaan vriendschappen en ontmoeten ze elkaar ook buiten het breien om. Ze spreken bij elkaar af om te eten of gaan een dagje uit. En daar doen we het voor.’

Tekst en foto’s: Christel Bos

'Ik zit hier meer te kleppen dan te breien', bekent mevrouw Jonker

Door het breicafé ontstaan vriendschappen.

as

AS_12_01.indd 11

JANUARI 2012 11

10/01/12 9:51 AM

Hoe om te gaan met incontinentie bij dementie

Toiletgang bij dementie Toiletgang bij dementie biedt praktische handvatten om onnodige incontinentie in zorgcentra terug te dringen en zo de kwaliteit van het leven van deze kwetsbare ouderen te verbeteren. Incontinentie bij dementie is niet altijd te voorkomen. Het blijkt dat ouderen met dementie in zorgcentra vaak onnodig last hebben van incontinentie. Door vroege signalering en diagnostiek is het mogelijk om incontinentie voor een deel te verminderen of zelfs te voorkomen. Helpenden, verzorgenden en verpleegkundigen kunnen met AUTEURS

: Paul van Houten & Aliëtte Jonkers

ISBN

: 9789035232396

UITGAVE

: 1e druk 2011

PAGINA’S

: 80

PRIJS

: € 12,50

Toiletgang bij dementie direct aan de slag om de hulp bij toiletgang beter, sneller en met respect en aandacht voor de cliënt te laten verlopen. Dit boekje biedt ook mantelzorgers inzicht over het ontstaan van incontinentie en welk gedrag daarbij hoort.

Bestellen? Ga naar:

www.elseviergezondheidszorg.nl

Toiletgang bij dementie_215x285.indd 1 AS_12_01.indd 12

6/15/2011 4:04:45 PM 10/01/12 9:51 AM

04:45 PM

DE GROEP VAN ...

r ndraÊ Kloppe Naam:Ê Alexa ar Leeftijd:Ê 48Ê ja Ê Stichting Werk:Ê Pompe egenÊ enÊ Locatie:Ê Nijm Zeeland lÊ iaal-culturee Functie:Ê Soc iteitenbegewerker/activ leider

'Ik ben constant alert op wat er leeft onder de bewoners' Alexandra Klopper werkt op een heel bijzondere werkplek: bij mensen die tbs hebben. Toch vindt ze het fijn om te merken dat haar cliënten ook een andere kant van zichzelf kunnen laten zien. ‘Ik ben werkzaam op twee locaties, in Nijmegen en in Zeeland. Mijn werk is voornamelijk overkoepelend en coördinerend van aard. Ik schep de voorwaarden voor de patiënten en collega’s om activiteiten uit te kunnen voeren. Natuurlijk ben ik ook heel veel op de werkvloer aanwezig. De patiënten in Nijmegen krijgen een behandeling die een terugkeer naar de samenleving op het oog heeft. Daarom is het activiteitenaanbod vooral gericht op het stimuleren van een nuttige vrijetijdsbesteding. Als je bedenkt dat een terugval vaak plaatsvindt tijdens iemands vrije tijd, dan is het belangrijk om daar veel aandacht aan te besteden.

Heel breed Het activiteitenaanbod is heel breed en bestaat uit veel sport en creatieve

en culturele activiteiten. Op de locatie Zeeland verblijven de mensen die een tbs met longstay-verklaring hebben. Zij zijn vaak al wat ouder en het activiteitenaanbod is voornamelijk op kwaliteit van leven gericht. Het is een micromaatschappij waarbij de verhouding tussen wonen, werken en recreëren centraal staat. Ongeveer de helft van alle longstay-bewoners keert na verloop van tijd terug naar een behandeling in een kliniek. De ander helft blijft in de longstay of gaat naar een GGZ-afdeling of RIBW (Regionale Instelling voor Begeleiding op het gebied van Wonen, Werken en Welzijn). Op de longstay werk ik veel samen met de sociotherapeuten en werkhalmedewerkers. Ik ben constant alert op wat er leeft onder de bewoners.

inspraak Interessant om te zien is hoe goed het werkt als de bewoners inspraak krijgen. Zij zijn tenslotte de ogen en de oren van de afdeling waar ze verblijven. Ik probeer van hun initiatieven een vertaling te maken naar voor hen zinvolle

activiteiten. Doe ik dat niet, dan blijven ze gewoon weg. Dit is de meest kritische doelgroep die er bestaat. Wanneer het hun niet bevalt, dan laten ze dat duidelijk blijken. Door bijvoorbeeld tijdens een artiestenoptreden weg te lopen. Soms zijn de wensen door het ziektebeeld van de bewoners onrealistisch. De kunst bestaat er voor mij uit om toch in zekere zin aan hun wensen te voldoen door er een andere draai aan te geven. De tbsproblematiek wordt in de samenleving nogal eens onderschat. Natuurlijk, ze hebben iets vreselijks gedaan. Het zijn geen lieverdjes. Maar daarachter zit wel een mens en het gezonde deel van zijn mens-zijn probeer je aan te spreken. Bij de vrijetijdsbesteding geven we veel aandacht aan sfeer. Het is fijn om te merken dat iemand dan een andere kant van zichzelf laat zien. Ik ben begonnen in de ouderenzorg en ben bij wijze van spreken van breiwerk naar beeldhouwen gegaan. Maar altijd blijft een activiteit het middel om je doel te bereiken.’ Tekst: Thea van der Hoek | Foto: Edwin wiekens

as

AS_12_01.indd 13

JANUARI 2012 13

10/01/12 9:51 AM

AS_12_01.indd 14

10/01/12 9:51 AM

AS_12_01.indd 15

10/01/12 9:51 AM

Bewust omgaan met beperkte tijd

Waarom heb je het gevoel dat je op je werk tijd tekort komt? Professionals in de zorg zijn gedwongen om zorgvuldig met hun tijd om te gaan. Medewerkers in de dagbesteding zijn gewend methodisch te werken, maar de vraag is of ze ook rekening houden met de tijd die dat kost.

O

nlangs was er in de krant te lezen dat een groot bedrijf overwoog om intern e-mailverkeer af te schaffen. Je kunt je misschien niet goed voorstellen dat dat echt gebeurt, maar er valt wel iets voor te zeggen. In dat bedrijf werden de medewerkers overspoeld door wel zo’n 100 berichten per dag. Dat betekent dus dat elk personeelslid een substantieel deel van zijn tijd kwijt is met het doorspitten van al die mails. Het grootste deel daarvan kon overigens rechtstreeks de prullenbak in. En natuurlijk waren al die berichten aangemerkt met het predikaat ‘hoogste prioriteit’. De afzender was waarschijnlijk bang dat het bericht anders niet werd gelezen. Ook in de zorg is er druk e-mailverkeer.

16 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 16

Men dacht bij het invoeren van e-mail dat de interne communicatie effectiever zou verlopen. Het effect blijkt echter te zijn dat deze vorm van communicatie voor van alles en nog wat wordt gebruikt en daardoor alleen maar meer tijd kost. Wie adequaat met e-mail omgaat, stelt prioriteiten en handelt systematisch. Dat is het tegenovergestelde van je mailbox laten vollopen en alleen reageren op de laatst binnengekomen berichten. Systematisch handelen komt erop neer dat je op vaste tijden je mail beantwoordt en dat je een overzichtelijk systeem hebt voor mails die je nog niet kunt beantwoorden. Niet alleen de toegenomen elektronische post zet de beschikbare werktijd onder druk. De tijd waarbinnen zorgverleners hun werk moeten verrichten

wordt strakker en krapper. Dat heeft te maken met de wijze waarop de overheid een antwoord probeert te vinden op de almaar uitdijende zorgkosten. Dat vraagt om een strakkere regie qua tijdsbesteding. Zorgzwaartepakketten geven de kaders van de beschikbare tijd aan. Daarbinnen moeten we zo effectief mogelijk handelen.

as

10/01/12 9:51 AM

tijd en gedrag Soms is het werk slecht georganiseerd en dat is dan de reden dat het veel tijd kost. Soms heb je ook een baan waarin het nodig is dat je voortdurend reageert op actuele gebeurtenissen, waardoor allerlei zaken die ook moeten gebeuren blijven liggen. Of je hebt collega’s die door hun gedrag jouw werkdruk steeds

verder doen toenemen. Maar niet zelden, en dat is misschien wel het belangrijkste, heeft het beleven van tijdsdruk vooral met je eigen gedrag te maken. Tijdsdruk heeft niet altijd als oorzaak dat je te veel werk binnen te weinig tijd moet doen. Veel eerder is het zo dat je iets moet doen aan de wijze waarop je met die tijd omgaat.

De valkuilen waarin je terechtkomt wanneer je niet doelmatig met je tijd omgaat zijn heel gevarieerd en het zijn er ook heel veel. Hier noemen we er een aantal: • Geen prioriteiten stellen • Gebrek aan planning, geen duidelijk plan hebben • Gebrek aan focus op hoofdzaken

as

AS_12_01.indd 17

JANUARI 2012 17

10/01/12 9:51 AM

• Onvoldoende delegeren of delen met anderen • Te veel in weinig tijd willen doen • Geen nee zeggen (geen nee kunnen zeggen) • Onvoldoende zelfdiscipline • Gebrek aan voorbereiding • Geen overzicht van activiteiten • Geen ordening in de eigen

administratie • Uitstellen van minder leuke taken Zo’n rijtje tekortkomingen is een teken van gebrek aan professionaliteit binnen een organisatie. Wanneer je je in sommige van deze valkuilen herkent, kun je daar iets aan proberen te doen. En dat is beslist niet een onmogelijke taak.

Drijfveren Er zijn allerlei methoden ontwikkeld om effectiever met tijd om te gaan. Vaak zijn dat trucjes die maar even werken, waarna we weer in ons oude gedrag terugvallen. Dergelijke kunstgrepen zijn een vorm van symptoombestrijding. Als de diepere oorzaak niet wordt aangepakt hebben praktische

Hoe effectief ga ik met mijn tijd om? Ooit ontwikkelde Stichting AWOZ een zelfbeoordelingsschaal die inzicht geeft in de mate waarin je effectief en professioneel met je tijd omgaat. Die vragenlijst is nog steeds actueel en kan je helpen om zicht te krijgen op de zwakke plekken in jouw manier van omgaan met tijd. Veranderen van ineffectief gedrag is niet eenvoudig. Vooral als het al

jaren bij je hoort. Veranderen begint bij bewustwording. De volgende stap is het bespreekbaar maken. Dat kan bijvoorbeeld in teamoverleg en tijdens intervisie, functioneringsof POP-gesprek. Maar soms kan het al helpen jezelf er een keer mee te confronteren en te zien dat het niet alleen om tijdsdruk gaat maar ook om je eigen gedag.

1. een deel van mijn tijd reserveer ik voor planning en voorbereiding Bijna nooit = 0

Soms = 1

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

2. ik deel taken met collega’s, pak niet alles zelf op Bijna nooit = 0

Soms = 1

3. ik noteer taken en streefdata, zodat ik overzicht heb Bijna nooit = 0

Soms = 1

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

4. Gegevens berg ik zo op dat ik ze gemakkelijk kan terugvinden Bijna nooit = 0

Soms = 1

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

5. in besprekingen spreek ik anderen erop aan als zij zich niet aan het onderwerp houden Bijna nooit = 0

Soms = 1

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

6. als ik naar een bespreking ga heb ik alle stukken gelezen en bij me Bijna nooit = 0

Soms = 1

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

7. ik doe dagelijks zoveel als ik aankan Bijna nooit = 0

Soms = 1

8. Mijn tijdschema heeft speelruimte voor acute zaken Bijna nooit = 0

Soms = 1

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

9. ik stel problemen met de uitvoering van taken systematisch aan de orde Bijna nooit = 0

Soms = 1

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

10. ik zeg nee als ik belangrijke dingen te doen heb of dingen die snel af moeten Bijna nooit = 0

Soms = 1

Vaak = 2

Bijna altijd = 3

score 0 – 15 punten: je werkt niet volgens een tijdschema en laat je door anderen opjagen. 16 – 20 punten: je probeert vat te krijgen op de tijd maar je bent nog niet consequent genoeg om daar succes mee te hebben. 21 – 25 punten: je zelfmanagement is goed. 26 – 30 punten: je bent een voorbeeld voor anderen die met tijd willen leren omgaan, laat die anderen van jouw ervaringen meeprofiteren.

18 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 18

as

10/01/12 9:51 AM

handvatten weinig zin. Ons gedrag, dus ook de manier waarop we met tijd omgaan, wordt in hoge mate bepaald door onze drijfveren. Om tijdproblemen echt aan te pakken moet je dus eigenlijk de drijfveren achter je gedrag onderzoeken. Een aantal drijfveren verschijnt op de voorgrond als het om het beleven van tijdsdruk gaat. Hieronder wordt er een aantal genoemd en voorzien van kenmerken en vragen die je jezelf zou moeten stellen als ze op jou van toepassing zijn. Perfectie Er is altijd wel iets niet in orde, het kan altijd beter. Dat brengt ontevredenheid met zich mee, maar ook irritatie. Je ergert je over je eigen falen of over de bijdragen die anderen leveren. Streven naar perfectie kost veel tijd en is meestal gebaseerd op behoefte aan erkenning en acceptatie. Stel jezelf de vraag waarom je die waardering van anderen zo hard nodig hebt en waarom jij blijkbaar beter zou moeten zijn dan anderen. Energie Als je de neiging hebt hard van stapel te lopen en pas gaat nadenken over wat je aan het doen bent als de energie opraakt, dan kun je concluderen dat je je beschikbare energie niet goed verdeelt. Daardoor ligt frustratie op de loer. Goed bedoelde acties leiden niet per se tot succes. Vooral als wat begonnen is niet wordt afgemaakt. Dan blijkt dat je niet planmatig werkt. Denk na wat je wilt bereiken met je huidige werkwijze en bedenk wat het je in de praktijk allemaal kost. Haast Alles moet snel. Je bent altijd met van alles bezig. Je bent altijd onderweg van de ene naar de volgende afspraak. Je houdt voortdurend de tijd, je agenda en mobiele telefoon in de gaten. Mensen die zich goed op hun taken kunnen concentreren, permitteren zich soms even onbereikbaar te zijn. Hoe goed ben jij in staat om je op je kernactiviteiten te focussen zonder dat je je laat afleiden? Zorgen Altijd zorgen dat anderen het naar hun zin hebben, dat voor hen alles geregeld is. Anderen werk uit handen nemen, ook als daar helemaal geen tijd

voor is. Vergeten dat je er zelf ook bent. Daardoor altijd het gevoel hebben te weinig te doen. Vraag je af waarom je het anderen zo naar de zin moet maken en wie daar nu eigenlijk bij gebaat is. Controle Alles onder controle hebben, dan loopt het pas goed. Daar hoort delegeren niet bij. Daarom alles zelf doen en voortdurend tijd tekort hebben. De hele dag bewijzen onmisbaar te zijn. Loslaten is een kunst, gebaseerd op vertrouwen. Onderzoek waarom je blijkbaar zo’n gebrek aan vertrouwen in anderen hebt dat jij alles in de hand moet hebben. Iemand die structureel tijdproblemen ervaart, is weinig geholpen met praktische hulpmiddelen. Hij is geneigd alleen de hulpmiddelen te gebruiken die passen bij zijn werkstijl. Praktische tips die om een andere manier van denken vragen, werken natuurlijk niet wanneer die denkwijze niet verandert. Timemanagement op de traditionele manier leidt dan eigenlijk tot een vicieuze cirkel. Kritisch zelfonderzoek naar inefficiënte gedragspatronen ligt dan meer voor de hand. Zelfreflectie door

middel van coaching met de nadruk op werkgerelateerde patronen of supervisie met de nadruk op persoonsgebonden patronen blijken een effectieve manier om je bewust te worden van de achtergrond van je gedrag en bieden je de mogelijkheid om er iets aan te kunnen veranderen. Ook intervisie blijkt voor dit soort thema’s een uitstekende invalshoek doordat het collectief kijken naar achterliggende patronen veel inzicht kan geven. Pas na dit onderzoek naar de achtergrond van bepaald gedrag is er ruimte om praktische tips toe te voegen aan de reeds bestaande werkwijze, of soms in plaats van de bestaande werkwijze. Want het zou een misverstand zijn om te denken dat er iets mis is met praktische tips die bij timemanagementtrainingen of in collegiaal overleg worden gegeven. Ze blijken echter alleen te werken wanneer ze in vruchtbare bodem vallen. En dat is pas het geval wanneer je je bewust bent van je drijfveren en gedragspatronen.

Tekst: John sijnke

as

AS_12_01.indd 19

JANUARI 2012 19

10/01/12 9:51 AM

Op zoek naar zin

Een cursus die heeft geleid tot significante afname van depressieve klachten Ouderen in verpleeg- en verzorgingshuizen die hebben deelgenomen aan de cursus op zoek naar zin ervaren daarna minder depressieve klachten. Activiteitenbegeleiders vinden dat de cursus hun werk heeft verdiept. ‘Ik kreeg een nóg betere band met onze bewoners.’

O

uderen hebben vaak te kampen met lichamelijke klachten en verlieservaringen, waardoor ze sterker doordrongen raken van de eindigheid van het leven. Soms verliezen ze daardoor het gevoel dat het leven zin heeft. Toch is het mogelijk om de zin in het leven terug te krijgen. Uit internationaal onderzoek blijkt dat de somberheid van ouderen vermindert als zij op een actieve, creatieve manier aan de slag gaan met het vormgeven van hun eigen herinneringen. Vanuit dit uitgangspunt is Op zoek naar zin in 2003 ontwikkeld door José Franssen en Ernst Bohlmeijer, in opdracht van het Trimbos-instituut. In deze cursus zetten ouderen belangrijke gebeurtenissen uit het eigen verleden nog eens op een rij, waardoor ze soms ineens een rode draad ontdekken in hun leven. Door samen met andere cursisten terug te kijken op deze gebeurtenissen komen de deelnemers tot nieuwe inzichten. Op die manier vinden zij voor zich-

20 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 20

zelf antwoorden op zingevingsvragen en ontstaat weer een nieuw perspectief op de toekomst.

Mentaal welbevinden In eerste instantie was Op zoek naar zin bedoeld voor thuiswonende ouderen met depressieve klachten. Toen bleek dat de cursus bij hen goed aansloeg, kwam er ook een versie voor ouderen met een chronische psychiatrische aandoening. En sinds het voorjaar van 2011 is er een variant voor ouderen met een somatische problematiek in verpleegen verzorgingshuizen beschikbaar. ‘Want bij bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen komen depressieve klachten veel voor’, weet Iris van Asch, wetenschappelijk medewerker bij het Programma Ouderen van het Trimbosinstituut (een landelijk kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke zorg). In 2010 werd deze laatste versie in de praktijk uitgetest door een aan-

Luciënne Robijns

as

10/01/12 9:51 AM

tal zorginstellingen, onder begeleiding van het Trimbos-instituut. Eén daarvan was ’t Huis aan de Poel, onderdeel van Stichting Brentano, in Amstelveen. Sociaal-cultureel werker Luciënne Robijns, die destijds als activiteitenbegeleider op de somatische afdeling werkte, deed samen met geestelijk verzorger Wouter van den Braak mee aan de pilot. ‘In ons huis hadden we al langer de opvatting dat alleen aandacht voor een goede lichamelijke zorg niet voldoende is, dat je ook oog moet hebben voor het mentale welbevinden van bewoners. Zelf waren we vanuit die gedachte al gestart met gespreksgroepen voor bewoners. De nieuwe cursus paste helemaal bij wat wij belangrijk vonden. Ons management was direct enthousiast.’ En dus schreven Luciënne en Wouter zich samen in voor de tweedaagse begeleiderstraining Op zoek naar zin. Nadat ze zich de theorie over ouder worden en depressie eigen hadden gemaakt en diverse praktijkoefeningen hadden gedaan, gingen ze naar huis met een cursusmap vol suggesties, aanwijzingen en een stappenplan voor elke bijeenkomst van de cursus. In de winter van 2009 gaven ze de cursus voor het eerst aan sommige bewoners van ’t Huis aan de Poel.

verleden, heden, toekomst Iedere dinsdagochtend, twaalf weken lang, kwam die winter een achttal cursisten naar

‘Noem me maar Riet’ Luciënne ervoer door de cursus hoe belangrijk het is dat je dingen niet voor bewoners ‘invult’ maar dat je steeds opnieuw met hen in gesprek gaat. Luciënne vertelt dat de eerste bijeenkomst van de cursus over namen ging. ‘We vroegen toen onder meer naar wie de cursisten vernoemd waren, wat de betekenis van hun naam was en hoe ze aangesproken wilden worden. Toen hoorden we van een van de bewoners dat zij eigenlijk het liefst bij haar voornaam genoemd werd. Uit respect zeiden we altijd mevrouw Konings tegen haar. “Dat vind ik zo afstandelijk!”, zei ze, “noem me maar gewoon Riet.” Vanaf dat moment was zij voor ons altijd Riet.’

as

AS_12_01.indd 21

JANUARI 2012 21

10/01/12 9:51 AM

het activiteitencentrum. ’s Middags kwam er weer een andere groep. ‘Best intensief’, zegt Luciënne terugkijkend. ‘Waarom? Vooral doordat er bij bewoners veel emoties loskwamen gedurende de cursus. Maar ook omdat de cursus een gedegen voorbereiding vroeg. Iedere week stond er een ander thema centraal. Tijdens de eerste bijeenkomsten hadden deze thema’s vooral betrekking op het verleden en waren ze heel laagdrempelig. Bijvoorbeeld “je eigen naam” of “eten en drinken” of de huizen waar bewoners vroeger hebben geleefd.’ Iris: ‘Over dat soort onderwerpen kan iedereen wel iets vertellen. Ze stimuleren de onderlinge uitwisseling en groepsvorming. Halverwege de cursus worden de opdrachten evaluatiever en gaat het bijvoorbeeld over vriendschappen en keerpunten in iemands leven. Bovendien komt de focus dan meer op het heden te liggen. Helemaal aan het eind van de cursus wordt vooruitgeblikt en gaan de cursisten in op thema’s als zingeving en religie. Hoe willen ze de laatste fase van hun leven doorbrengen?’ Tijdens de cursus ligt de nadruk op positieve ervaringen. ‘Natuurlijk zijn mensen geneigd ook te vertellen over de minder leuke kanten van hun leven’, zegt Iris. ‘Zeker als ze zich toch al somber voelen, want dan komen negatieve

herinneringen juist op de voorgrond te staan. Dat geeft ook niet; er mag best aandacht voor zijn. Maar het is wel belangrijk om te kijken wat de cursist van die nare ervaringen heeft geleerd of wat hem de kracht heeft gegeven om door te gaan. We zoeken in de cursus naar de positieve rode draad die de ervaringen in het leven van een bewoner met elkaar verbindt.’

Gestructureerde opzet Iedere bijeenkomst van Op zoek naar zin kent ongeveer dezelfde opbouw. ‘We begonnen altijd met een stukje voorlezen: een verhaal, een gedicht’, herinnert Luciënne zich. ‘Vervolgens gingen we daarover in gesprek met de bewoners. Zij vertelden soms fascinerende en ook wel droevige verhalen. Het gebeurde wel eens dat een bewoner moest huilen. Het was heel mooi om te zien dat de mensen elkaar dan konden troosten.’ Het tweede deel van de bijeenkomst was bedoeld voor een activiteit: een naambordje maken, eten bereiden, een ‘Delfts blauw’ bord beschilderen met een spreuk die veel betekend had in het leven van een bewoner, een gevoel weergeven in pastelkrijt, een collage maken van foto’s over vriendschap, geuren van vroeger herkennen, han-

‘Dat beeld kan ik altijd oproepen’ Tijdens een van de bijeenkomsten bespraken de bewoners keerpunten in hun leven. ‘Voor veel mensen zijn gebeurtenissen als een huwelijk, de geboorte van een kind, een echtscheiding of het overlijden van dierbaren keerpunten in hun leven geweest’, zegt Iris. ‘Veel keerpunten blijken twee kanten te hebben. Ze zijn niet altijd alleen positief of negatief. Zo vertelde een mevrouw dat ze na haar scheiding eindelijk meer haar eigen gang kon gaan, de dingen kon doen die zij in haar leven belangrijk vond. Ondanks het verdriet dat ze had van de scheiding, had ze deze gebeurtenis toch ook als iets positiefs ervaren.’ Opvallend is ook dat keerpunten lang niet altijd heel ‘grote’ gebeurtenissen hoeven te zijn. ‘Een mevrouw vertelde dat zij tijdens een vakantie boven op een hoge berg stond’, herinnert Luciënne zich. ‘Ze keek naar beneden en zag daar, heel in de verte, iemand het gras maaien met een zeis. Toen kwam er een heel vredig gevoel over haar. Dit beeld en dat gevoel kon ze nadien altijd oproepen. Het moment had veel voor haar betekend.’

22 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 22

‘ik hOud het liever vOOr mezelf’ De begeleiders van Op zoek naar zin proberen een veilige sfeer te creëren, zodat iedereen zijn verhaal durft doen. Maar bewoners hoeven hun verhaal niet per se te delen. Luciënne merkte dat sommige bewoners het heel prettig vonden om hun levensgeschiedenis te delen, terwijl anderen liever luisterden en veel minder open waren over hun eigen leven. ‘Eén mevrouw zei letterlijk: “Mijn geheimen houd ik voor mezelf. Gelukkig heb ik de kracht om ze elke dag te dragen.” Maar ook als je veel voor jezelf houdt, kun je best iets aan deze cursus hebben. Je kunt dan steun ontlenen aan de persoonlijke verhalen van anderen en je eigen verleden creatief vormgeven.’

den overtrekken, een kartonnen huis versieren, oude liedjes zingen. ‘In de cursus wordt bewust een beroep gedaan op verschillende zintuigen en vaardigheden’, zegt Iris. ‘De een praat immers graag, terwijl de ander ervaringen het liefst creatief verwerkt. Bovendien hebben sommige ouderen een beperking die het bijvoorbeeld lastig voor hen maakt om een kwast of tekenpotlood vast te houden, terwijl hun reuk nog wel prima werkt. Of andersom. Door meerdere zintuigen erbij te betrekken, kunnen ieders voorkeuren en sterke kanten aan bod komen.’

Nieuwe vriendschappen Uit het pilotonderzoek van het Trimbos-instituut komt naar voren dat de cursus een gunstige invloed heeft op zowel de bewoners als hun begeleiders. Voordat de pilot van start ging, nam Iris een tweetal vragenlijsten af bij de deelnemers aan de cursus. De eerste vragenlijst ging over depressieve klachten, de tweede over psychisch welbevinden. Na afloop van de twaalf bijeenkomsten legde zij dezelfde vra-

as

10/01/12 9:51 AM

gen nogmaals voor. ‘Toen bleek dat de cursus had geleid tot een significante afname van depressieve klachten en tot een verhoging van het psychisch welbevinden: de deelnemers voelden zich onder andere minder eenzaam’, zegt ze enthousiast. Ook Luciënne merkte gaandeweg dat de cursus de deelnemers goed deed. ‘Ze bloeiden op’, zegt zij. ‘Er ontstonden nieuwe sociale contacten en zelfs vriendschappen. Veel bewoners zeiden na afloop dat ze echt wat aan de bijeenkomsten hadden gehad, dat deze de cirkel van hun leven rond hadden gemaakt. Daarnaast zagen we nog andere gunstige effecten. Ik had bijvoorbeeld voor iedereen een boekje gemaakt met het materiaal van de cursus. Dit bleek

‘Zoeken naar de positieve rode draad die de levenservaringen van een bewoner met elkaar verbindt’

voor bewoners een mooie aanleiding om met hun familie in gesprek te gaan over de thema’s die aan bod waren geweest. Ik kreeg daar goede reacties op van familieleden. Ook de inhoud van mijn gesprekken met bewoners veranderde door de cursus. Het werd minder oppervlakkig. Op zoek naar zin heeft mijn werk verrijkt en verdiept. Ik begrijp nu beter wat sommigen hebben meegemaakt in hun leven. En hoe dat hen

heeft gemaakt tot wie ze zijn. Daardoor heb ik een nog betere band met de bewoners gekregen.’ De eerstkomende begeleiderstraining Op zoek naar zin vindt plaats op 13 en 27 april 2012. Meer informatie: www.nkop.nl.

Tekst: Femke van den Berg

as

AS_12_01.indd 23

JANUARI 2012 23

10/01/12 9:51 AM

Goed

idee

!

idee: fysieke en beeldende theatervoorstelling over het ouder worden

dOelgrOep: bewoners zorginstellingen

aantal: vijftien tot vijfentwintig

Theaterproject Mensch

Ouderen als inspiratiebron voor theatermakers De acteurs van Ps|theater en de bewoners van het verzorgingshuis werken samen aan de voorstelling Mensch. op de eerste dag gaan de acteurs in gesprek met de bewoners over hun verleden en hun heden. over hun jeugd, hun huwelijk en hun leven van nu. Dat levert verrassende resultaten op.

24 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 24

as

10/01/12 9:51 AM

Voorafgaande aan de voorstelling is er een driedaagse ontmoeting tussen de acteurs en de bewoners van het verzorgingshuis.

I

edereen krijgt er vroeg of laat mee te maken. Het lichaam krimpt, een hand beeft, het geheugen laat je in de steek. De veranderingen zijn onafwendbaar en de mens kan niets anders dan de gebreken accepteren. Daarover gaat Mensch, een beeldende theatervoorstelling over het ouder worden. Het toont twee jonge acteurs in een gekantelde wereld waarin iedere beweging moeite kost. Een poëtische voorstelling over de alledaagse sores van het ouder wordende lichaam. Mensch is niet alleen te zien in theaters, maar ook in verzorgingshuizen waar bewoners met de acteurs in gesprek gaan.

Buitenstaander Mensch is gemaakt door PS|theater dat als doel heeft om verhalen te verzamelen en door te vertellen. Vanuit de gedachte dat iedereen verhalen met zich meedraagt werken de theatermakers zowel met jonge als met oudere mensen. Regisseur Pepijn Smit liet zich inspireren door zijn eigen opa en oma. ‘Het zijn schatten. Ze zijn allebei in de tachtig en leven volgens hun eigen ritme. Door de jaren heen hebben ze hun eigen gebruiken en gewoonten verzameld. Als buitenstaander kom je daar maar moeilijk tussen. Dat gegeven fascineert mij. Wat houdt hen samen? Mensch vertelt het verhaal van meneer Stijlstra in een verzorgingstehuis waar hij Bep ontmoet. Ze krijgen een relatie. Als Bep gaat dementeren neemt Stijlstra de zorg op zich. Terwijl de afstanden groter worden en de wereld buiten sneller, neemt de eenzaamheid toe. Door hun fysieke en mentale aftakeling raken ze geïsoleerd van de wereld om hen heen. Het publiek raakt verstrikt in hun dwalingen en weet niet meer wat hun werkelijkheid is.

ontmoeting Voorafgaande aan de voorstelling is er een driedaagse ontmoeting tussen de acteurs van PS|theater en de bewoners van het verzorgingshuis. ‘Op de eerste dag gaan de acteurs in gesprek met de bewoners over hun verleden en hun heden. Hoe zag hun jeugd eruit? Wat gebeurde er tijdens hun huwelijk en hoe ziet hun leven er vandaag de dag uit? We vragen naar hun favoriete muziek. Welke muziek delen ze met elkaar?’, legt Pepijn uit. De verhalen en de muziek komen terug in de voorstelling. ‘Sommige verhalen zijn te persoonlijk en te traumatisch, die brengen we terug in een

iets andere situatie. De voorstelling moet wel voor iedereen aangenaam zijn. Mensen moeten er geen naar gevoel aan overhouden.’

Chocola Op dag twee van de ontmoeting maken de bewoners samen met de theatermakers een kaart waarop de route van hun leven naar het verzorgingstehuis is getekend. ‘Die routes zijn heel uiteenlopend. De een heeft zijn hele leven in hetzelfde dorp gewoond naast het verzorgingstehuis. Een ander heeft de wereld over gezworven.’ Op post-its schrijven de bewoners hun wensen op die in het decor worden verwerkt. Ook maken ze chocolaatjes die bij de voorstelling op de derde dag worden gegeten. ‘De groep deelnemers bestond de eerste dag uit tien tot zestien mensen. De tweede dag was dit aantal verdubbeld. Met hun enthousiasme hebben ze andere bewoners aangestoken.’

Masker Pepijn heeft mooie herinneringen aan de ontmoetingen. Hij kwam in grappige situaties terecht zoals de mevrouw die geen chocola wilde maken, maar het op haar gezicht smeerde en zei: ‘Ik ben een neger. De politie pakt me op omdat ik een hufter ben.’ Een halfuur later zegt ze: ‘Dit is toch theater? Dit is mijn masker.’ Pepijn stond perplex. ‘We vroegen ons af of ze ons al die tijd voor de gek had gehouden.’ Een andere bewoner vroeg naar de definitie van hufter. ‘Als theatermaker kun je alleen maar dromen van dit soort vragen. We hebben het in de voorstelling verwerkt.’ Na afloop van de voorstelling in het verzorgingstehuis komen de acteurs en bewoners bijeen om hun ervaringen over de voorstelling uit te wisselen.‘We vragen altijd wat ze ervan vonden. Sommige scènes roepen veel reacties op, zoals de situatie waarin een zoon niet al te subtiel zijn moeder om geld vraagt. Mensen herkennen deze situatie. Blijkbaar komt het veel voor.’ Kijk voor meer informatie op www.pstheater.nl. Tekst: Christel Bos | Foto’s: Luca di Tommasso (scènes), Claire Meeussen (verzorgingshuis)

as

AS_12_01.indd 25

JANUARI 2012 25

10/01/12 9:51 AM

Delegeren kun je leren

Een leidinggevende moet zorgvuldig omgaan met het overdragen van taken In de zorg en de AB kun je het niet alleen doen. Het valt niet te vermijden dat je taken moet overdragen aan anderen en hun het vertrouwen geven dat ze die taken aankunnen. De kunst is het om het goed te doen en daarmee de kwaliteiten van je personeel ten volle te benutten.

I

n de zorgpraktijk draag je regelmatig een taak met de daarbij horende bevoegdheden over aan iemand anders. In de zorg en activiteitenbegeleiding is dat onvermijdelijk. Niemand kan alles alleen doen, ook niet als je leidinggevende bent. Soms gaat dit overdragen van taken tussen de bedrijven door. Dan bestaat er het risico dat je fouten maakt. Delegeren moet je dus goed doen en daarbij is het belangrijk dat je het bewust doet, zodat iedere betrokkene precies weet wat er van hem verwacht wordt. Delegeren is een belangrijke vaardigheid. Wanneer iemand taken van jou overneemt, bespaart dat jou tijd, waardoor je je aandacht op andere zaken kunt richten. Een leidinggevende bijvoorbeeld kan zo meer energie steken in de grote lijnen van zijn werk, zoals het op lange termijn ontwikkelen van de afdeling. Goed delegeren werkt motiverend voor degene aan wie gedelegeerd wordt. Vooral als zij merkt dat zij de verantwoordelijkheid blijkt aan te kunnen en zich op deze wijze in haar werk kan ontwikkelen. Wie goed delegeert, toont zich een bekwaam leider die ieders mogelijkheden ten volle benut. 26 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 26

wat delegeer je? Een leidinggevende draagt een taak over aan een ondergeschikte. Zij heeft zich ervan verzekerd dat die ondergeschikte in staat is om die taak uit te voeren. En het leukste is het wanneer de AB’er ook nog plezier heeft in wat haar als taak wordt opgedragen. Er zijn vooraf wel aandachtspunten. Ben je bijvoorbeeld wel bevoegd om die betreffende taak te delegeren? Een afdelingshoofd gaf enkele teamleden de opdracht om een zorgvisie op te stellen, en enkele maanden later werd trots het product gepresenteerd. Helaas voor korte duur, want de managers hadden net ook hun overkoepelende visie ontwikkeld, waardoor het afdelingsstuk niet meer bruikbaar gevonden werd. Wat dus als kerntaken van de leidinggevende wordt beschouwd, kun je niet overdragen aan ondergeschikten. Dat geldt ook voor beoordelingsgesprekken en ontslagkwesties of de aanpak van conflicten op de afdeling. Een andere kwestie is of de overgedragen taak wel echt nodig is. Wanneer dat niet het geval is, en dus kennelijk overbodig is, dan spreekt het vanzelf dat die taak eenvoudig geschrapt wordt. Daarnaast

is het verstandig beleid om niet alleen vervelende taken uit te besteden, maar ook de interessante en leuke, zoals het plannen van een teamuitje. De leidinggevende blijft overigens wel eindverantwoordelijk voor gedelegeerde taken en zal dan ook toezicht houden of een en ander goed verloopt.

Gitaar In contacten tussendoor en aan de koffietafel leer je elkaar beter kennen. Je komt iets te weten over elkaars ervaringen, hobby’s en trainingen. Vaak hebben mensen mogelijkheden en interesses waarvan zij zelf niet beseffen dat die ook op hun werkplek een plus kunnen zijn. Een AB’er bleek in haar vrije tijd veel gitaar te spelen. Wat ligt er dan meer voor de hand dat zij zo nu en dan een muzikaal intermezzo aan haar cliënten biedt? En haar ook bijvoorbeeld de achtergrondmuziek laat verzorgen bij een familieavond? Vaak worden de beschikbare mensen, zij die snel ja zeggen, het eerst benaderd voor nieuwe klussen. De valkuil is dat zij het meestal al heel druk hebben, en dat anderen dan mogelijkheden worden onthouden om zich te ontwikkelen.

as

10/01/12 9:51 AM

Wie verstandig delegeert, neemt daar ruim de tijd voor en neemt iemand even apart voor een één-op-ééngesprek.

Bij het delegeren van een taak aan een minder bekwame medewerker is wel meer tijd nodig voor uitleg, instructie en begeleiding, maar daarom moet je het zeker niet nalaten. Is de medewerker zowel niet bekwaam als niet gemotiveerd, dan lijkt overdragen niet verstandig. Het kost te veel tijd en levert geen winst op. Aan deze persoon kunnen wel taken worden overgedragen via helder instrueren en scherp controleren, maar dan is de insteek anders. Bij iemand die wel de vaardighe-

den bezit maar (nog) niet gemotiveerd is, is het van belang erachter te komen hoe je die persoon wel blijkt te kunnen motiveren.

Delegeergesprek! Soms hanteren leidinggevenden een overvalmethode bij het delegeren van taken. De vraag wordt gesteld in het voorbijgaan, tijdens de koffie of lunchpauze, in het werkoverleg of op een ander moment tussendoor. Wie echter verstandig delegeert, neemt daar ruim

de tijd voor en neemt iemand even apart voor een één-op-ééngesprek. Nadat de gesprekspartner op haar gemak is gesteld kom je als leidinggevende met je verzoek voor de dag. En je legt ook uit waarom je juist de taak aan deze persoon wilt delegeren. De zwaarte van de taak wordt niet onderschat. Het zou een doodzonde zijn om van een niet geringe taak te zeggen dat je die er wel eventjes tussendoor kunt doen. Je geeft aan waarom de keuze op je gesprekspartner viel en je vermeldt daarbij welke kwaliteiten je

as

AS_12_01.indd 27

JANUARI 2012 27

10/01/12 9:51 AM

bij haar aanwezig acht die haar geschikt maken voor de taak. Of je verwijst naar wensen die de kandidaat in het verleden geopperd heeft. De medewerker die de vraag op zich af krijgt kan in eerste instantie moeilijk inschatten wat precies van haar wordt verlangd en hoeveel tijd dit kost. Ook kan zij twijfels hebben of zij de taak wel aankan. Zelfs als het om een ervaren teamlid gaat. Het is nodig dat aan het einde van het gesprek voor de leidinggevende duidelijk is wat je wilt, wat daarvoor nodig is en welke ruimte zij daarvoor krijgt, en hoe de verdere begeleiding zal zijn. En welke huidige taken eventueel moeten wijken. In het gesprek wordt ruimte gegeven om te overleggen. Aan de orde komt dan hoe zij de invulling ziet van deze taak en hoe zij de vereisten van de taak op zich kan laten inwerken en daar vragen over kan stellen. Het is daarbij goed om stiltes niet meteen op te vullen. In het algemeen is het beter om open vragen te stellen. ‘Zelf dacht ik dat deze taak je kan helpen om ervaring op te doen met sommige vaardigheden van leidinggeven’, zeg je dan als leidinggevende en je vraagt hoe je gesprekspartner daar tegenaan kijkt. Je moet daarbij wel oppassen dat je niet onnodig veel druk uitoefent, zodat degene die je tegenover je hebt zich gemanipuleerd voelt. Het is om dezelfde reden niet goed om aan de ander direct na het geven van een compliment een taak over te dragen. Als iemand bedenktijd vraagt, geef je die. Als iemand ermee instemt, maak je afspraken over de verdere begeleiding en terugvalmogelijkheden. Een aanvaarde opdracht wordt formeel gemaakt als melding in het werkoverleg, bericht in het logboek of anderszins.

Je blijft beschikbaar voor vraag en advies, maar waakt ervoor de verantwoordelijkheid weer over te nemen. Als de medewerker bijvoorbeeld vraagt hoe zij iets moet aanpakken, geef je niet meteen het concrete antwoord, maar stimuleer je de medewerker vragenderwijs zelf met een keuze te komen. Anders ontneem je haar weer de verantwoordelijkheid, deze valkuil noem je ‘omhoog delegeren’. Het is belangrijk intensief te luisteren naar gemelde ervaringen. De medewerker krijgt plots nieuwe taken en verantwoordelijkheden, en dat levert vragen en knelpunten op, maar het leidt soms ook tot nieuwe bruikbare ideeën. De medewerker hoeft het in jouw ogen niet perfect te doen, of op dezelfde manier als jij het zou doen. Je moedigt haar juist aan om het op haar manier te doen, zelf oplossingen te zoeken, en grijpt alleen in als het serieus fout gaat. Bij de tussenbesprekingen komt de uitvoering aan bod. Hoe is het gegaan, wat waren de ervaringen en leermomenten van het teamlid? Wat is goed gegaan, en wat zijn de aandachtspunten voor de komende tijd? Hoe is het bevallen? Dient de taak bij de medewerker te blijven? De taak opnieuw terugnemen is de laatste

optie, want demotiverend. Denk aan extra training, instructie, meer tijd of meer middelen. Vraag jezelf ook eerlijk af of je wel de juiste taak en/of de juiste persoon hebt genomen.

Deel de pluim, neem de blaam Zowel naar het teamlid als in teamverband is het nodig een goede uitvoering van de taak op een of andere manier te waarderen. Dat kan door het te zeggen en hartelijk te bedanken, de goede uitvoering op te nemen in de notulen, met een promotie of periodiek, een bloemetje of verwenbon, uitgebreid dankwoord, vul maar aan. Als meerdere mensen aan de goede afronding van een taak hebben gewerkt, is een uitstapje of etentje een mogelijkheid. Als er iets mis gaat met het gedelegeerde en mensen bij jou verhaal halen, houd je het teamlid uit de wind en neem je zelf de verantwoordelijkheid of schuld op je. Je blijft achter de medewerker staan. Later kun je een-op-een wel het incident doorspreken en nalopen wat fout is gegaan.

Tekst: Ronald Geelen

vinger aan de pols houden & begeleiden Na instemming met het overnemen worden afspraken gemaakt over controlemomenten en een evaluatie. Daarbuiten zit je de medewerker niet op de huid, en neemt niet delen van de taak terug. Hoe dan ook, delegeren vraagt om een investering van jou als leidinggevende. 28 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 28

Wie goed delegeert, houdt de vinger aan de pols zonder de medewerker te dicht op de huid te zitten.

as

10/01/12 9:52 AM

EDUCATIEF Afgezien van lichamelijk gevolgen komen vooral vermoeidheid, hoofdpijn en concentratieproblemen veel voor, alsmede geheugenproblemen, een vertraagd denkvermogen en problemen bij het praten. Maar hersenletsel kan ook tot emotionele stoornissen leiden, zoals depressies, verlies van zelfvertrouwen en argwaan. Het congres niet-aangeboren hersenletsel gaat vooral in op de bejegening van en communicatie met mensen met NAH.

>> Tijdens het congres leer je • • • • •

Wat veelvoorkomende gedragsproblemen zijn na een NAH Wat de rol van medicatie is bij revalidatie Hoe je omgaat met cliënten met een beperkt ziekte-inzicht Hoe je argwanende cliënten tegemoet treedt Hoe het verliesverwerkingsproces na een NAH verloopt

Praktische informatie >> Organisatie Dit Nursing-congres wordt georganiseerd door Reed Business, Events Gezondheidszorg.

CONGRES Donderdag 22 maart 2012 van 09.30 - 16.30 uur in ReeHorst te Ede

Niet-aangeboren hersenletsel Bejegening en communicatie Voor alle verpleegkundigen en overige geïnteresseerden In Nederland krijgen jaarlijks naar schatting 130.000

>> Kosten Vóór 16 februari € 195,- ex btw, na 16 februari € 235,- ex btw. Abonnees op Nursing, TvV en TvZ ontvangen € 20,- korting op de toegangsprijs, zij betalen € 175,- ex btw vóór 16 februari en € 215,ex btw na 16 februari. De toegangsprijs is inclusief koffie/thee, een lunch, een congresmap en een congresbundel met lezingen.

>> Aanmelding U kunt zich aanmelden tot 15 maart 2012. Bij annulering tot 15 maart wordt € 25,- excl. btw in rekening gebracht. Annuleren kan alleen schriftelijk, en niet meer op en na 15 maart. Wel kunt u uw toegangsbewijs overdragen aan een ander. De toewijzing van toegangsbewijzen en de workshopindeling geschiedt op volgorde van binnenkomst. Uw toegangsbewijs en factuur krijgt u uiterlijk vijf dagen van te voren - separaat - toegestuurd. Meld u aan via www.reedbusinessevents.nl/gezondheidszorg.

(nieuwe) mensen te maken met hersenletsel, als gevolg

>> Accreditatie

van bijvoorbeeld een herseninfarct, ongeluk, tumor,

Dit congres is geaccrediteerd door de Accreditatiecommissie van het Kwaliteitsregister Verpleegkundigen en Verzorgenden.

hartstilstand, hersenbloeding of operatie (bron Hersenstichting Nederland). Niet aangeboren hersenletsel (NAH) heeft een enorme impact. De gevolgen van NAH verschillen van persoon tot persoon.

>> Informatie Heet u vragen over het congres of over uw aanmelding? Neem dan contact op met Reed Business, Events Gezondheidszorg, tel. 020-5159608 of [email protected].

Kijk voor het volledige programma, de omschrijving van de workshops en een aanmeldingsformulier op

>> www.reedbusinessevents.nl/gezondheidszorg

AS_12_01.indd 29

10/01/12 9:52 AM

M ul tiTa le nt

Vroeger AB’er, docent maatschappelijke zorg en creatief met vilt

Ingeborg Honer-Marsch: ‘Mijn cu

ingeborg honer-marsch (39) combineert haar baan als docent maatschappelijke zorg met een eigen atelier waar zij vilten producten vervaardigt en cursussen verzorgt. ‘zo laad ik mijn batterij weer op.’

‘M

idden jaren negentig begon ik met mijn eigen bedrijf: Bodyflower, genoemd naar de vilten tassen in bloemvorm die ik voor mijn afstuderen maakte. Ik volgde toentertijd namelijk in Tilburg de opleiding tot docent textiele werkvormen. Sindsdien ontwerp en verkoop ik mijn eigen producten: rokken, sjaals, plaids, jassen, hoeden, kussens. Bovendien startte ik met het geven van cursussen. Eerst in Nijkerk, later in Ommen. Ik begon klein en stap voor stap bouwde ik mijn eigen bedrijf uit.’

verder leren ‘Voordat ik in Tilburg ging studeren, had ik op mijn negentiende al de opleiding 30 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 30

as

10/01/12 9:52 AM

n cursisten geven me zo veel energie’ mbo-AB afgerond. Het vak van activiteitenbegeleider sprak me aan, maar ik wilde graag ook nog verder leren. Vooral om meer vakkennis op te doen, meer te weten te komen over verschillende technieken. Naast mijn opleiding textiele werkvormen werkte ik in Activiteitencentrum Tilburg met mensen met een lichamelijke beperking en niet-aangeboren hersenletsel. Het was een leuke werkplek, waar ik veel ruimte kreeg. Ik draaide er creatieve groepen en ben met collega’s ook een bakkerij gestart. Toch besloot ik na het afronden van mijn opleiding weer te solliciteren. Niet als docent, want ik voelde me nog te jong om voor de klas te staan. Maar ik wilde graag naar het midden van het land. Daar vond ik toen een baan bij Activiteitencentrum het Rode Klif in Lelystad. Ik werkte er met dezelfde doelgroep als in Tilburg.’

onderwijskriebels ‘Hoewel ik de combinatie van een baan in de activiteitenbegeleiding met een eigen atelier leuk vond, begon het onderwijs na een paar jaar toch aantrekkelijk te worden. Omdat het niet eenvoudig bleek om als docent textiele werkvormen werk te vinden, ben ik in deeltijd de opleiding tot docent omgangskunde en trainer sociale vaardigheden gaan doen. Na tweeënhalf jaar was ik klaar en vond ik een baan in het onderwijs. Sinds 2003 werk ik 24 uur per week bij ROC Landstede in Raalte, waar ik ben verbonden aan de opleiding Pedagogisch werk kinderopvang/jeugdzorg en de opleiding Maatschappelijke zorg. Ik geef les en ben ook stagebegeleider. Wekelijks besteed ik ook een aantal uren aan onderwijsontwikkeling. Ik vind het boeiend om jonge mensen op te leiden en te begeleiden en mee te denken over de inrichting van het onderwijs. Al kan het soms frustrerend zijn dat dit binnen bepaalde kaders moet.

Over Ingeborg Ingeborg Honer-Marsch (Zwolle, 1972) is docent bij ROC Landstede, waar ze onder meer aankomende activiteitenbegeleiders opleidt. Daarnaast ontwerpt ze sinds 1998 vilten producten, die ze verkoopt via internet (Bodyflower.nl), op markten en in haar eigen winkel. Verder verzorgt ze workshops vilten. Om zichzelf steeds verder te bekwamen in deze techniek, volgt ze regelmatig cursussen in binnen- en buitenland. In 2009 verbouwde ze een deel van een oude boerderij tot atelier en winkel. Ingeborg is getrouwd en heeft drie kinderen, van elf, negen en vijf.

Zo ligt het accent in welzijnsopleidingen tegenwoordig sterk op “begeleiden” en is men ook steeds meer geneigd om meer aandacht te besteden aan zorghandelingen. Voor de ontwikkeling van creatieve technieken wordt minder tijd ingeruimd. Terwijl je die toch ook in de vingers moet hebben als je cliënten iets méér wilt bieden.’

schilderen met wol ‘Ongeveer dertig procent van mijn cursisten is afkomstig uit de activiteitenbegeleiding. Ze willen graag eens iets anders doen met hun cliënten. Vilten leent zich daar goed voor. De basistechniek is heel eenvoudig en daardoor geschikt voor diverse doelgroepen. Met losse schapenwol, water en zeep maak je zelf vilt, waarmee je vervolgens vormen creëert. Bijvoorbeeld een hoed, een sjaal, een tas. Tegenwoordig is de zachte wol van het merinoschaap heel erg populair. Je hebt deze in allerlei kleuren, waardoor je als het ware kunt schilderen met wol.

Cursisten vinden dat erg leuk; ze zijn na afloop van een workshop vaak razend enthousiast. Dat geeft mij een heel voldaan gevoel. Ongeveer drie dagen per week ben ik bezig met vilten en het verzorgen van workshops. Hierdoor kan ik mijn baan in het onderwijs beter loslaten en later weer enthousiast oppakken. Dat is belangrijk, omdat onderwijs je helemaal kan “opslorpen”. Ook in de tuin kan ik mijn werk goed loslaten. Samen met mijn man heb ik een hobbytuinderij met achthonderd struiken vol blauwe bessen. In de zomer kunnen mensen die tegen betaling plukken of genieten van een kopje koffie of thee met een punt bessenvlaai. Ik doe best veel. Maar als je iets graag doet, moet je er tijd voor vrijmaken. Bovendien levert die combinatie van activiteiten me ook wat op. Ik voel me weer helemaal fris als ik bezig ben geweest in mijn atelier of tuin.’

Tekst: Femke van den Berg

‘AB’ers willen graag iets anders doen met hun cliënten, vilten leent zich daar goed voor’ as

AS_12_01.indd 31

JANUARI 2012 31

10/01/12 9:52 AM

Boeken

De magische wereld van Alzheimer

Uit de ban van emotie-eten

Vorig jaar heeft Huub Buijssen ook

Overgewicht is een probleem voor

een boek geschreven over demen-

veel mensen. En je bent er meer toe

tie. De beleving van dementie heet-

geneigd om aan te veel eten toe te

te dat. Maar niet iedereen had zin

geven wanneer je je onrustig, onze-

om dat boek van 250 bladzijden te

ker, geïrriteerd of blij voelt. Dit is

lezen. De vraag kwam op naar een

een boek dat speciaal voor vrou-

dunner boek met praktische

wen is geschreven. De meeste

omgangstips. In het begin wilde

vrouwen weten ook wel wat een

de schrijver er een heel dun boekje

gezond eetpatroon is. Maar de

In de zorg heb je altijd met mensen te maken. Sommigen zijn vriende-

van maken met 25 tips van elk

strijd speelt zich af op een ander

lijk en anderen zijn een beetje boos of soms ook wel heel erg boos. Met

veertig regels. Maar dat bleek toch

vlak. Wanneer emoties een rol spe-

al die cliënten zul je zo goed mogelijk moeten omgaan. Esther Donkers,

te saai. Bij de tips moest hij toch

len, verdwijnen alle wijze lessen

die als ziekenverzorgende in een klein verpleeghuis begon en later ver-

wat meer uitleg geven. De mooiste

over gezond eten als sneeuw voor

pleegkundige werd, vertelt in dit boek over uiteenlopende patiënten

vond ik tip 11 en 12: Geen kritiek

de zon. Dit gedrag is te doorbreken

voor wie ze heeft gezorgd. Eerst in het verpleeghuis, later ook in zieken-

graag en Verras me niet. Ieder

met een nieuwe therapie die geba-

huizen, de thuiszorg en gevangenissen. In elk portretje van meestal

AB’er in de ouderenzorg kan vast

seerd is op Mindfulness en ACT

twee bladzijden schrijft ze heel beeldend en invoelend en nooit neer-

nog wel iets uit dit boekje leren.

(Acceptance Commitment

buigend over al die unieke mensen. Ook voor AB’ers een heel herken-

Van harte aanbevolen.

Therapy). Een aanpak die in dit

Berichten uit de zorg

boek wordt uitgewerkt.

baar boek, dat je vast in een ruk uitleest. Huub Buijssen Auteur: Esther Donkers

Uitgeverij: Spectrum

Joanna Kortink en Greta

Uitgeverij: De Bezige Bij

ISBN 978 90 00 30504 9

Noordenbos

ISBN 978 90 234 6647 5

Prijs: € 14,99

Uitgeverij: Servire ISBN 978 90 215 4916 3

Prijs: € 15,80

Prijs: € 19,95

Hoe kom ik van die angsten af?

Echt contact Er gaat niet boven een gesprek tussen mensen. Dat beweert schrijver Bert den Boer.

Dit werkboek belooft de jongere dat hij door

Maar hoe kom je in een gesprek dat waar-

middel van eenvoudige maar doeltreffende

devol, effectief en geen eenrichtingsverkeer

activiteiten kan voorkomen dat angst en ver-

is. Den Boer biedt met Echt contact prakti-

warring zijn leven gaan beheersen. De jongere

sche handvatten om op een positieve

gezet. En het is de bedoeling dat je de opdrachten zo nu en dan

advies uit dit boek: als iemand je vraagt hoe het met je gaat

herhaalt, waardoor je je hulpmiddelen altijd paraat hebt, je hele

hoef je niet ‘goed’ te zeggen, maar mag je ook ‘80% goed’ zeg-

leven lang. Dat is een bemoedigend en doeltreffend hulpmiddel

gen. Dat brengt het gesprek vanzelf op gang.

voor jongeren die door angst worden overheerst.

Bert den Boer

Lisa M. Schab

Uitgeverij: Scriptum / ISBN 978 90 5594 841 3 / Prijs: € 18,95

Uitgeverij: SWP / ISBN 978 90 8560 607 9 / Prijs: € 19,90

32 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 32

wordt van de eerste bladzijde af aan het werk

manier invloed uit te oefenen op de omgang met anderen. Een

as

10/01/12 9:52 AM

Agenda Februari en maart 2012 Workshop

Plaats: Utrecht

geleid door Ton Hoogstraat. Hij is

beperkingen van de luisteraar.

Familiebijeenkomsten

Datum: 15 februari

ruim twintig jaar als orthopeda-

Voorlezen-Plus is goed bruikbaar

De samenwerking tussen zorgver-

Kosten: € 195

goog werkzaam bij Kwadrant,

voor de invulling van kwaliteitstijd

leners en familieleden is in deze

Informatie: Vilans

orthopedagogische centra voor

en vormt een zinvolle uitbreiding

tijd eigenlijk geen vraagstuk meer,

Telefoon: 030 789 2361

LVG-jongeren met gedragsproble-

van het activiteitenaanbod. Het

maar een noodzaak. Het gaat

E-mail: [email protected]

men. Hij is werkzaam geweest

schept de mogelijkheid tot contact

daarbij niet alleen om hulp bij

www.vilans.nl

als groepsleider, als behandel-

en plezier, voor zowel de voorlezer

coördinator van leefgroepen, als

als de luisteraar.

praktische zaken, maar ook om partnerschap: gezamenlijk ‘uitvin-

Training

orthopedagoog van arbeidstrai-

De doelgroep bestaat uit iedereen

den’ wat de beste zorg is voor de

ning en dagbesteding en is thans

die betrokken is bij de zorg voor

oudere in kwestie. In de praktijk

LVG’ers met gedragsproblemen

beleidsadviseur arbeidstraining

mensen met ernstig meervoudige

van alledag blijken medewerker

Licht verstandelijk gehandicapte

en dagbesteding.

beperkingen of een verstandelijke

en managers het knap lastig te

(LVG) cliënten worden in de ortho-

Plaats: Utrecht

beperking en mensen met

vinden om families optimaal te

pedagogische behandelinstellin-

Datum: 14 en 18 maart 2012

dementie.

betrekken bij de zorg voor hun

gen, in de jeugdzorg, in justitiële

Kosten: € 915

Na afloop van de cursus weet je

naasten. Maar ook familieleden

instellingen en in de verstandelijk

Informatie: Vilans

wat de methodiek Voorlezen-Plus

blijken het lastig te vinden om

gehandicaptenzorg regelmatig als

Telefoon: 030 789 2361

inhoudt, ken je de pluspunten

met zorgverleners te overleggen

lastig ervaren. Zij vertonen vaak

E-mail: [email protected].

ervan, heb je kennisgemaakt met

over hun verwachtingen en hun

moeilijk verstaanbaar gedrag, niet

www.vilans.nl

een leuke activiteit waarmee je

mogelijkheden.

zelden leidend tot handelingsver-

contact met je cliënt of familielid

Een van de manieren om een

legenheid. In deze cursus word je

kunt maken en waar voorlezer en

gesprek tussen familie, cliënten en

meegenomen in de beperkingen

luisteraar veel plezier aan kunnen

medewerkers te organiseren is een

van het cognitief functioneren bij

beleven. De docenten laten zien

familiebijeenkomst. In deze work-

LVG’ers en daarnaast in de dik-

hoe een Voorlezen-Plus-boek tot

shop maak je kennis met een nieu-

wijls bijkomende problematiek,

stand komt volgens de zevenstap-

we aanpak voor familiebijeenkom-

die leiden tot een beperkt sociaal

penmethodiek. Ook krijg je film-

sten. Wie deze workshop heeft

aanpassingsvermogen en tot

pjes te zien waarin verhalen wor-

gevolgd, weet waar je aan moet

gedragsproblemen. Je krijgt

den voorgelezen. Daarnaast oefen

denken voordat je familiebijeen-

modellen aangeboden waarmee

komsten organiseert, heb je

je naar het problematisch gedrag

Cursus

het opzetten van een verhaallijn

ideeën aangereikt gekregen voor

kunt kijken en die u kunnen steu-

Voorlezen-Plus

en het kiezen van zintuiglijke prik-

verschillende soorten familiebij-

nen in het begrijpen van uw

Bij Voorlezen-Plus draait het om

kels en voorwerpen.

eenkomsten en weet je op welke

cliënt. De doelgroep voor deze

meer dan gewoon voorlezen. Het

Plaats: Utrecht

wijze je in je organisatie het

cursus betreft professionals die

gaat om het voorlezen van een per-

Datum: 15 maart

gesprek op gang kunt houden over

in hun werk personen met een

soonlijk, speciaal voor de luisteraar

Kosten: € 190

familieparticipatie. Tijdens de

licht verstandelijke beperking met

gemaakt verhaal waar zintuiglijke

Informatie: Vilans

workshop onderzoek je de verschil-

gedragsproblemen ondersteuning

prikkels aan zijn toegevoegd. Elk

Telefoon: 030 789 2361

lende betekenissen van verwach-

bieden bij het traject naar werk of

gemaakt boek is uniek, passend bij

E-mail: [email protected].

tingen. De invalshoek van de

dagbesteding.

de interesses, mogelijkheden en

www.vilans.nl

cliënt, de invalshoek van de familie

Na afloop van de training heb je

van de cliënt en de invalshoek van

kennisgemaakt met enkele

zorgverleners staan beurtelings

modellen die je inzicht geven in

centraal. Je krijgt een programma

het gedrag van LVG’ers, zijn veel

aangereikt waarmee je een fami-

gebruikte begeleidingsmethodie-

liebijeenkomst over verwachtingen

ken kort de revue gepasseerd en

vorm en inhoud kunt geven. Je

ben je doordrongen van het

werkt al voor een deel aan de voor-

belang van samenhang en even-

bereiding, zodat het je eigen bij-

tuele samenwerking tussen alle

eenkomst wordt. Je oriënteert je

levenssferen. Aan de hand van

op mogelijkheden om binnen je

zelf ingebrachte casuïstiek kun je

organisatie een proces op gang te

met elkaar oefenen in het toe-

brengen waarbij het uiten van ver-

passen van de aangereikte

wachtingen gemeengoed wordt.

modellen. De training wordt

je aan de hand van een casus met

proefabonnement as 3 nummers voor € 9,95 (stopt automatisch) telefoon: 0341 358 58 [email protected] Luciënne Robijns vertelt over de cursus Op zoek naar zin

ROTTERDAMSE OMA’S BREIEN DE HIPSTE MODE OMGAAN MET BEPERKTE TIJD IN DE ZORG DELEGEREN? DAT KUN JE LEREN OUDEREN OVER LUILAK, OLIEBOLLEN EN ELFSTEDENTOCHT NUMMER 1, JANUARI 2012

as

AS_12_01.indd 33

JANUARI 2012 33

10/01/12 9:52 AM

Lezen houdt het leven leuk! Lekker even wegdromen of juist op de hoogte blijven, lezen is een zinvolle vrije tijdsbesteding. Maar wat als je het steeds minder goed kunt? Met aangepast leesmateriaal kunnen ouderen, die moeite krijgen met tekstbegrip en concentratie, langer doorlezen (of voorgelezen worden). Meer weten? Kijk op www.eenvoudigcommuniceren.nl. Beeld boek

hem Joha n van Cae neg

VA N BE T T Y HE T VER HA AL s vier k ant reek

De ca in ee non nv Ned oudig erla nds

m

TOT NU LAN D VAN TOEN

Johan van Caeneghe

t kerst van carnaval to

Het verhaal van

BET T Y

03-08-10 12:44

en om te onthou 20 feesten & dag

N E D E R L A NNDU

den

T VAN TOEN TO gewone taal

> zeer eenvoudig ’s Nederlands, veel foto’s Het verhaal van Betty (serie Beeldboek)

Geschiedenis in

> informatieve boeken in eenvoudig Nederlands Van carnaval tot kerst, Nederland van toen tot 20 feesten & dagen om nu, geschiedenis in te onthouden gewone taal

> kort binnen- en buitenlands nieuws in eenvoudig Nederlands Start!-krant (verschijnt maandelijks)

TIP

A ls mensen met dementie door familieleden worden voorgelezen uit aangepast leesmateriaal krijgen ze een sterker contact, zo blijkt uit onderzoek in Noorwegen.

Uitgeverij Eenvoudig Communiceren, makkelijke boeken en kranten voor iedereen van 10 tot 100. Informatie en bestellen? Kijk op www.eenvoudigcommuniceren.nl. 101104A4advertentieAS215x285.indd.pdf 1 AS_11_01.indd AS_12_01.indd 34

25/11/10 10:14 07/01/11 10:17 10/01/12 9:52 AM

Kaarsenmaken

n

10 10:14 10:17 AM

Zeepmaken

Stichting Michael-Wings

Een leuke, zinvolle dagbesteding voor mensen met een lichamelijke of verstandelijke handicap. Tijdens een kosteloze introductieworkshop laten we u zien wat kaarsenmaken kan betekenen als activiteit voor úw instelling. Bel voor een gratis infopakket of vraag dit aan via www.gildewerk.com.

Nieuw! Niet alleen kaarsenmaken, maar nu ook zeepmaken volgens het vertrouwde Gildewerk concept. Met veilige apparatuur en materialen, speciaal ontworpen en geselecteerd voor gebruik in instellingen. Natuurlijk met een degelijke opleiding en ondersteuning. Gratis infopakket? Bel ons of vraag aan via www.gildewerk.com.

Gildewerk bv T 023 – 532 22 55 Jan van Geunsweg 10A F 023 – 534 09 65 2031 BD Haarlem E [email protected]

Gildewerk bv T 023 – 532 22 55 Jan van Geunsweg 10A F 023 – 534 09 65 2031 BD Haarlem E [email protected]

Zeepmaken Nieuw! Niet alleen kaarsenmaken, maar nu ook zeepmaken volgens het vertrouwde Gildewerk concept. Met veilige apparatuur en materialen, speciaal ontworpen en geselecteerd voor gebruik in instellingen. Natuurlijk met een degelijke opleiding en ondersteuning. Gratis infopakket? Bel ons of vraag aan via www.gildewerk.com.

Steun Stichting Michael-Wings! Zorg er samen met ons voor dat vele kinderen op de kinderafdelingen van Nederlandse ziekenhuizen gratis gebruik kunnen maken van internet aan bed! Kijk op www.michael-wings.nl en word ook sponsor of donateur!

Gildewerk bv T 023 – 532 22 55 Jan van Geunsweg 10A F 023 – 534 09 65 2031 BD Haarlem E [email protected]

Nuttig zakboek voor zowel de ouderenprofessionals als voor ouderen zelf en hun mantelzorgers. Van de makers van het Zakwoordenboek der Geneeskunde de Coëlho, Janus Jochems en Fred Joosten. De derde auteur, Kees Jan Fluijt, is voormalig verpleeghuisarts en docent opleiding verzorgenden en verpleegkundigen.

Zakwoordenboek van de Ouderenzorg Met informatie die specifiek met de oudere zorgvrager te maken heeft

Alfabetisch gerangschikt op meer dan 1000 trefwoorden over: ouderdomsziekten, hulp- en geneesmiddelen, zorg- en woonvormen, AWBZ, BOPZ, WMO, Palliatieve en terminale zorg, handelings- en wilsonbekwaamheid, vragen en keuzes rondom het levenseinde, en erf- en successierecht.

www.vakkennis.nl 0314 - 358 358

Ook interessant voor u…

8578 Ouderenzorg 185x130.indd 1

AS_12_01.indd 35

20-11-2008 13:43:22

10/01/12 9:52 AM

REMINIsCENTIE

Tradities

‘Ik ging met mijn lampion langs de deuren en zong Sint-Maartenliedjes’ Tradities dragen een stukje cultuur en gewoonte over van generatie op generatie. Soms gaan ze verloren of veranderen zij van karakter. Zo waren tradities vroeger bijvoorbeeld veel meer lokaal gericht dan tegenwoordig, nu de wereld ‘een groot dorp’ is geworden. Maar er zijn ook veel oer-Hollandse tradities bewaard gebleven.

‘E

en van de leukste tradities uit mijn jeugd was Luilak’, zegt een 81-jarige mijnheer. ‘Dat was een echte West-Friese gewoonte. In de zaterdagnacht voor Pinksteren zette ik de wekker op vijf uur ’s nachts en dan ging ik met een aantal vrienden de straat op. We maakten veel lawaai en zongen liedjes om de mensen die nog lagen te slapen wakker te maken. Dingen stukmaken of besmeuren, zoals tegenwoordig wel eens gebeurt met Luilak, deden we niet. Dat was er vroeger niet bij. Als we thuiskwamen, aten we als ontbijt luilakbollen: warme broodjes met stroop.’ Veel tradities op of rond feestdagen dateren uit vroeger tijd. Denk maar aan het verven en verstoppen van eieren met Pasen, het bakken van oliebollen op oudejaarsavond, het bezoeken van de nachtmis met Kerstmis of het doen van spelletjes als koekhappen en zaklopen op 36 JANUARI 2012

AS_12_01.indd 36

Koninginnedag. Een 85-jarige mevrouw vertelt: ‘In Twente, waar ik ben opgegroeid, hadden we de jaarlijkse paasvuren. Er werd een grote berg gemaakt van hout en takken en die werd in brand gestoken. Iedereen kwam eropaf en het was altijd heel gezellig.’ Ook Sint-Maarten is een oer-Hollandse traditie waar veel ouderen goede herinneringen aan hebben. ‘Als voorbereiding op 11 november maakte ik als kind een lampion van een suikerbiet’, vertelt een 89-jarige mijnheer. ‘Met een scherp mesje sneed ik aan de bovenkant een plak van de biet af en daarna holde ik hem uit. Aan de buitenkant kerfde ik een gezichtje en binnenin kwam een kaarsje. Samen met een paar kinderen uit de buurt ging ik met mijn lampion langs de deuren, terwijl we de traditionele Sint-Maartenliedjes zongen. Door weer en wind, want vroeger was het in november vaak behoorlijk guur. Als ik met rode konen thuiskwam, zat mijn

moeder klaar met warme chocolademelk en dan mocht ik lekker snoepen. Maar ik mocht niet alles wat ik had opgehaald zelf opeten. Ik moest mijn snoep delen met mijn oudere broer en zus, die niet meer meeliepen, en met mijn jongere zus die nog te klein was voor Sint-Maarten. Deze traditie heeft een grote waarde voor mij gehad. Achteraf zie ik dat ik daardoor heb geleerd te delen en niet alles voor mezelf te houden. Daarom vind ik het belangrijk dat tradities blijven bestaan. Tegenwoordig gaan kinderen nog steeds langs de deuren op 11 november, maar ze maken de lampionnen niet meer zelf van suikerbieten. Dat vind ik wel jammer, want dat hoorde er in mijn jeugd echt bij.’

elfstedentocht Een van de meest bekende Nederlandse tradities is de Elfstedentocht. Omdat de winters vroeger strenger waren, vond dit evenement vaker plaats dan de afgelopen decennia. Een 85-jarige mevrouw die in

as

10/01/12 9:52 AM

Uitstapje naar de vorige eeuw 'Elk jaar was het weer spannend of de Elfstedentocht zou kunnen plaatsvinden of niet.'

Wie met ouderen werkt, zal merken dat zij veel over vroeger praten. Dat is logisch, want ouderen hebben een heel leven om op terug te kijken en vinden het vaak leuk om herinneringen op te halen. Het is pret-

Friesland is geboren, herinnert zich deze Elfstedentochten nog goed. ‘Mijn vader heeft er verschillende keren aan meegedaan. Vanuit het dorp waar ik woonde gingen we op de schaats naar het dichtstbijzijnde dorp waar de tocht voorbijkwam om hem toe te juichen. In de dorpen was muziek en er waren kraampjes met chocolademelk en erwtensoep. Elk jaar was het weer spannend of de Elfstedentocht zou kunnen plaatsvinden of niet. Maar als het ijs dik genoeg was, dan was het echt een feest. Voor mij waren die Elfstedentochten altijd het hoogtepunt van het jaar.’ Voor wie in het zuiden van het land geboren is, was carnaval waarschijnlijk een traditie die een hoogtepunt vormde. En in veel landelijke dorpen was de jaarlijkse kermis een evenement om het hele jaar naar uit te kijken. Daarover vertelt een 91-jarige mijnheer die opgroeide in het Noord-Hollandse dorp Middenbeemster: ‘De jaarlijkse Beemster

kermis vond altijd plaats in de eerste week van augustus, dan was de hooioogst binnen. De kermis was omgeven met allerlei gebruiken. Wanneer de bel in het torentje van het raadhuis luidde, dan mocht de opbouw beginnen. Als kind vond ik het prachtig om te zien hoe langzaam de draaimolen en de schommelschuitjes verrezen. Er waren ook snoeptenten met zuurstokken en kaneelstokken. Zondag na de kerkdienst mocht alles open en ging het feest van start. De hele week waren er attracties, zoals een paardendraverij, een wielerwedstrijd of volksspelen. Het was een belevenis voor het hele dorp. De Beemster kermis bestaat nog steeds en dat vind ik een goede zaak. Het is alleen jammer dat er tegenwoordig zo veel gedronken wordt en er regelmatig vechtpartijen zijn. Zulke dingen kwamen in mijn jeugd niet voor.’

kerkelijke tradities En dan waren er natuurlijk de kerkelijke

tig als je iets weet over de tijd waarin je bewoners of cliënten geleefd hebben, toen de wereld er nog heel anders uit zag dan vandaag de dag. Marjolein Wolf, voorzitter van de Stichting KleurRijk Verleden, laat in deze rubriek ouderen aan het woord over het leven van vroeger. Deze aflevering vertellen zij over Nederlandse tradities uit hun jeugd en jonge jaren.

tradities die een belangrijke rol speelden in het leven van mensen vroeger. ‘Op Aswoensdag gingen we altijd met z’n allen naar de kerk’, vertelt een 75-jarige mevrouw die uit een katholiek nest komt. ‘Het bijzondere was dat de kapelaan dan met as een kruisje op ons voorhoofd zette. Hij zei daarbij dat je “van stof was en tot stof zou wederkeren”. Als

as

AS_12_01.indd 37

JANUARI 2012 37

10/01/12 9:52 AM

REMINIsCENTIE

kind betekenden die woorden natuurlijk weinig voor me. Ik was er vooral mee bezig dat ik een paar weken niet mocht snoepen, want Aswoensdag was het begin van de vastentijd. Ik kreeg een vastentrommeltje, waarin ik snoep dat ik kreeg moest bewaren en dat mijn moeder goed opborg in de kast. Aan het eind van de vastenperiode, met Pasen, kreeg ik het trommeltje en mocht ik het leegeten. Daar keek ik echt naar uit. Hoewel het trommeltje niet erg vol zat, want zoveel snoep kregen we vroeger niet.’ In de katholieke kerk was ook het doopfeest een traditie die met allerlei vaste gewoontes was omgeven. Voor het

dopen kreeg het baby’tje een peter en meter, vaak een broer of zus van een van de ouders. Een 90-jarige mijnheer vertelt: ‘Het dopen was een plechtige gebeurtenis. Het kindje kreeg een doopjurk aan en de peettante droeg het naar de doopvont. Daar werd de doopkaars aangestoken, waarna de pastoor tijdens een gebed een beetje wijwater over het hoofdje goot. Vaak zette de baby het dan op een krijsen.’ Driekoningen is een traditioneel feest dat van oudsher gevierd wordt op 6 januari. ‘Mijn moeder bakte op deze dag altijd een tulband met een bruine boon erin’, herinnert een 76-jarige mevrouw

'Met Driekoningen bakte mijn moeder altijd een tulband met een bruine boon erin'

zich. ‘We kregen allemaal een plakje van de tulband. Wie de boon had, moest trakteren. Ik vond het als kind reuze spannend als de tulband aangesneden werd. Wie zou de boon hebben? Ik denk dat deze traditie tegenwoordig niet meer bestaat. Eigenlijk is dat erg jammer, want tradities als deze geven een gevoel van saamhorigheid!’ Meer weten over Nederlandse tradities? Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed geeft via zijn website www.volkscultuur.nl informatie over tradities. Het centrum verkoopt ook tijdschriften en boeken over tradities en gebruiken en organiseert activiteiten. Verder geeft de site info over activiteiten rondom ‘2012 Jaar van het Immaterieel Erfgoed’, ook te vinden op www.jaarvanhetimmaterieelerfgoed.nl.

Tekst: Marjolein wolf

‘In Twente, waar ik ben opgegroeid, hadden we de jaarlijkse paasvuren.'

38 JANUARI 2012

as

Oudere AS_12_01.indd 38

10/01/12 9:52 AM

Professionals kunnen effectief ingrijpen bij ouderenmishandeling

GERDA KREDIET

OUDEREN mishandeling ERVARINGEN EN INTERVENTIES

Ouderenmishandeling Ervaringen en interventies

Ouderenmishandeling is een onmisbaar boek voor iedereen die zich beroepsmatig bezighoudt met ouderen. In het boek is een interventie- en stappenplan opgenomen waarin de lezer concrete handvatten krijgt voor hulpverlening. Het boek is geschikt voor artsen, verpleegkundigen, thuiszorgmedewerkers, ouderenadviseurs, maatschappelijk werkers en hulpverleners die vertegenwoordigd zijn in Lokale Zorgnetwerken en Advies en Steunpunten Huiselijk Geweld. AUTEUR

: Gerda Krediet

ISBN

: 9789035231658

UITGAVE

: 1e druk 2010

PRIJS

: € 24,95

PAGINA’S

: 156

Gerda Krediet werkte tien jaar als sociaal psychiatrisch verpleegkundige bij het Meldpunt Ouderenmishandeling van de GGD Rotterdam-Rijnmond. Zij is nu directeur van Nood Zaak, een bureau voor advies, onderzoek en interventies bij ouderenmishandeling en professioneel mentorschap.

Bestellen? Ga naar:

www.elseviergezondheidszorg.nl

Ouderenmishandeling_215x285.indd 1 AS_12_01.indd 39

1/19/2011 12:58:19 PM 10/01/12 9:52 AM

Dreigen, uitschelden, krabben en slaan: het zijn allemaal vormen van agressief gedrag

Agressief gedrag bij dementie Wie ouderen met dementie begeleidt, krijgt zeker met agressief gedrag te maken. Agressie heeft veel impact op je werk. Dit boek helpt je te ontdekken wat de oorzaak is van het gedrag van demente ouderen en hoe je er zelf en met je team mee kunt omgaan. Het boek is geschreven voor verzorgenden, verpleegkundigen en andere professionals in de ouderenzorg.

AUTEUR

: Ronald Geelen

ISBN

: 9789035231610

UITGAVE

: 1e druk 2010

PRIJS

: € 12,50

PAGINA’S

: 63

Ronald Geelen werkt als psycholoog en gedragstherapeut in Verpleeghuis Lucia in Breda. Al vele jaren is hij betrokken bij trainingen in het hanteren van agressie. Hij publiceert vaak over ouderenzorg en heeft daarbij altijd voor ogen dat de lezer zijn kennis direct in de praktijk moet kunnen brengen. Ook beschikbaar in deze reeks: De wondere wereld van dementie – Bob Verbraeck Kleinschalig wonen voor mensen met dementie – Henk Nouws

Bestellen? Ga naar:

www.elseviergezondheidszorg.nl

Agressie.indd 1 AS_12_01.indd 40

1/19/2011 12:53:22 PM 10/01/12 9:52 AM