Luchtdicht bouwen
WELKOM! maart-april 2014
BouwLokalen? • • • • • •
Een initiatief van en Informatieve bijeenkomsten Gaat in op vernieuwingen Gericht op kansen Laagdrempelig, bouwbreed Uitgevoerd bij samenwerkingsverbanden
www.BouwLokalen.nl
SBRCURnet • Ruud Geerligs • Programma manager Bouwtechniek en regelgeving •
[email protected]
www.BouwLokalen.nl
Gratis is niet kosteloos! nieuwe stijl!
De organisatie van deze serie BouwLokalen is in handen van
Mede mogelijk gemaakt door: -O&O-fonds (fonds van werknemers en werkgevers uit de bouwnijverheid). -Bouwend Nederland
www.BouwLokalen.nl
Belangrijk!! LET OP!!
NO SHOW TARIEF van € 50,Wanneer? Wel inschrijven en niet komen… Controle d.m.v. intekenlijst
Teken de intekenlijst! www.BouwLokalen.nl
Belangrijk!! Intekenen ook belangrijk voor informatie op innovatiepagina!
U krijgt de mail voor het invullen van de evaluatie… …maar alleen als u zich intekent. Na het invullen ontvangt u de link voor de innovatiepagina, Met o.a.: - De presentaties - Links naar infobladen en artikelen
www.BouwLokalen.nl
Waarom meedoen met een KennisPartner project: • Ondersteuning van uw innovatief project • Gratis PR
www.sbrcurnet.nl/projecten/kennispartner
www.BouwLokalen.nl
Luchtdicht bouwen
maart – april 2014
SBRCURnet & luchtdicht bouwen Gerelateerde SBRCURnet publicaties: • • •
Publicatie: Luchtdicht bouwen Theorie – ontwerp – praktijk 360.13 Publicatie: Luchtdicht bouwen Metalen gevelsystemen utiliteitsbouw (in voorbereiding) Infobladen 008 / 012 / 014 / 022 / 029 / 030 / 031 / 314
Gerelateerde SBRCURnet cursussen: • •
Luchtdicht bouwen (17-04-2014 / 03-06-2014) Luchtdicht bouwen uitvoerend personeel via Bouwcirkel
Gerelateerde SBRCURnet events: • •
Bijeenkomsten kwaliteitsborging Webinar Rekenen en meten aan Luchtdicht bouwen 13 mei
www.BouwLokalen.nl
Programma 16:00-16:05
Welkomstwoord SBRCURnet
16:05 -16:45
Inleiding Luchtdicht bouwen Ruud Geerligs – SBRCURnet (of nader in te vullen)
Pauze 17:00-17:45
Praktijkspreker nader in te vullen
17:45-18:00
Discussie en vragen
18:00-18:30
BouwLokalencafé www.BouwLokalen.nl
Luchtdicht bouwen
ing. Peter Kuindersma ing. Gerton Starink
Maart/april 2014 bij: Bouwlokalen
Luchtdicht bouwen
Ruud Geerligs Maart/april 2014
www.BouwLokalen.nl
Luchtdicht bouwen • • • • • • •
Wat houdt luchtdicht bouwen in? Waarom luchtdicht bouwen? Regelgeving en eisen Theoretisch kader luchtdicht bouwen Ontwerpaspecten en uitvoering Rekenmethoden en meetmethoden Stappenplan www.BouwLokalen.nl
Wat houdt luchtdicht bouwen in? • Minimaliseren van de openingen in de gebouwschil • Voorkomen van ongewenste infiltratie • Luchtdicht maar wel ventilatie
www.BouwLokalen.nl
Waarom luchtdicht bouwen? • Afname energiegebruik • Verbeteren van comfort door het verminderen van tocht • Waterdichtdichtheid • Voorkomen van vochtproblemen • Brandveiligheid • Geluidwering • Hygiëne www.BouwLokalen.nl
Afname energiegebruik qv MJ
qv10-waarde in dm³/s per m² Ag www.BouwLokalen.nl
Verbeteren van comfort door het verminderen van tocht
www.BouwLokalen.nl
Waterdichtheid
www.BouwLokalen.nl
Voorkomen van vochtproblemen
www.BouwLokalen.nl
Brandveiligheid
www.BouwLokalen.nl
Geluidwering
www.BouwLokalen.nl
Regelgeving en eisen • Bouwbesluit • Private eisen
www.BouwLokalen.nl
Bouwbesluit en NEN-normen – artikel 5.4 (qv;10 ≤ 200 dm3/s ) – meting volgens NEN 2686
– artikel 5.2 (energieprestatiecoëfficiënt) – bepaling volgens NEN 7120 / 8088
– artikel 3.21 lid 4 (qv;1 ≤ 0,02 dm3/s per m2 ) (= 20x10-6 m3/s per m2) – meting volgens NEN 2690
•NEN 2687 Luchtdoorlatendheid van woningen - Eisen •NEN 3661 Gevelvullingen - Luchtdoorlatendheid, waterdichtheid, stijfheid en sterkte - Eisen
www.BouwLokalen.nl
= circa 340 cm2 (18,4 x 18,4 cm)
= circa 136 cm2 (11,7 x 11,7 cm)
= circa 7 cm2 (2,6 x 2,6 cm)
Private Eisen • Handboek bouwfysische kwaliteit voor kantoren – Luchtvolumestroom bij gevel als geheel – basis / goed / uitstekend
• Passiefhuisconcept – n50 ≤ 0,6 h-1
• Overige private eisen (BRL’s, attesten, NENnormen, branches, e.d.) www.BouwLokalen.nl
Theorie • • • • •
Luchtdicht – luchtdoorlatend qv;10 Eenheden Luchtvolumestroom Luchtdichtheidsklasse
www.BouwLokalen.nl
Luchtdicht – luchtdoorlatend? Na verloop van tijd loopt de ballon leeg. Ballon is dus niet luchtdicht. In de bouw beschouwen we dit wel als ‘luchtdicht’.
www.BouwLokalen.nl
10 Pascal, te vergelijken met 2 à 3 Bft. “wind wordt merkbaar in het gelaat / bladeren en twijgen zijn voortdurend in beweging”
www.BouwLokalen.nl
Eenheden C = totale luchtdoorlatendheid [dm³/s.Pan]. c = partiële luchtdoorlatendheid [dm³/s.m¹.Pan] - per meter aansluiting. n = infiltratie-/exfiltratievoud (h-1). qv;10 = luchtvolumestroom afgeleid uit de druk/volumestroomkarakteristiek bij een drukverschil van 10 Pa, herleid naar een netto-inhoud van 500 m³, indien die inhoud groter is dan 500 m³ [dm³(m³)/s]. qv;10;gemeten = gemeten luchtvolumestroom afgeleid uit de druk/volumestroomkarakteristiek bij een drukverschil van 10 Pa, zonder herleiding naar een gestandaardiseerde netto-inhoud [dm³/s of m³/s]. qv;10;kar = karakteristieke luchtvolumestroom afgeleid uit de druk/volumestroomkarakteristiek bij een drukverschil van 10 Pa, zonder herleiding naar een gestandaardiseerde netto-inhoud [dm³ (m³)/s]. Opmerking 3: Tot en met een netto volume van 500 m³ zijn qv;10 en qv;10;kar aan elkaar gelijk.
qv;10;spec = specifieke luchtdoorlatendheid bij een uniform drukverschil van 10 Pa (dm³/s.m2) (NEN 8088-1). qv;10;spec;reken = rekenwaarde voor de specifieke luchtdoorlatendheid bij een uniform drukverschil van 10 Pa (dm³/s.m2) (NEN 8088-1). qve;inf = toevoerluchtvolumestroom ten gevolge van infiltratie (dm³/s) (NEN 8088-1).
www.BouwLokalen.nl
Drukverschillen over gevel/dak
www.BouwLokalen.nl
Winddruk, thermische trek en ventilatiesysteem
www.BouwLokalen.nl
Luchtdichtheidsklasse Woningvolume in m³
Maximale qv;10 qv;10/m²
groter dan
tot en met
[dm³/s]
dm³/(s∙m²)
1
-
250
100
1,0
Basis
250
500
150
1,0
500
-
200
1,0
2
-
250
50
0,6
Goed
250
-
80
0,4
3
-
250
15
0,15 2)
Uitstekend
250
-
30
0,15 2)
Klasse
2 In plaats van een q 2 v;10 per m vloeroppervlak kan in het geval van het Passiefhuisconcept beter gesproken
worden over een maximaal infiltratievoud per uur bij 50 Pascal; n50 ≤ 0,6 h-1.
www.BouwLokalen.nl
Maatregelen klasse 1 • Geef de luchtdichting in één vlak aan. • Geef de luchtdichting zover mogelijk naar binnen aan (binnenzijde isolatievlak) en aan warme zijde. • Verder is het van belang de materialen te benoemen in de details waarmee de luchtdichting wordt gerealiseerd. Houd daarbij rekening met de maximaal toelaatbare vervorming (MTV).
www.BouwLokalen.nl l
Maatregelen klasse 2 • Goed knevelende 2- en 3-puntssluitingen. • Manchetten (of pasta-achtige dichtingen) ter plaatse van de dak- en geveldoorvoeren. • Nastelbaar hang- en sluitwerk. • Waar mogelijk luchtdichtingen prefabriceren. Op de bouwplaats zijn verder nodig: • Specifieke instructies met betrekking tot het aanbrengen van afdichtingen voor de bouwplaatsmedewerkers. • (Extra) kwaliteitscontrole op de bouwplaats. • Gerichte controle (met een opblaasproef) kort voor de oplevering van de eerste woningen. www.BouwLokalen.nl
Maatregelen klasse 3 • • • • • • • • •
Eenzijdige afgeschuinde haakschoten H&S-werk Eventueel zelfsluitende sluitkommen Ga voor zekerheid; probeer risico’s op luchtlekken te verkleinen. Controleer detail voor detail. Waar mogelijk de naden/kieren afplakken. (meerdere dichtingen zijn mogelijk) Dubbele rondgaande luchtdichtingen in de draaiende delen en bij beglazing (of gelijkwaardigheidsverklaring) Scharnieren waarbij de binnendichting niet wordt doorbroken Kabel- en leidingdoorvoeren (buitenlichtpunten en buitenkranen): prefab manchetten gebruiken, afplakken en bij elektriciteitspijpen ook in de pijp afkitten Overlappen en aansluitingen van de dampremmende laag (folie) afplakken. Geen doorbrekingen dampremmende folie, gebruik zonodig een voorzetwand voor de elektra- en waterleidingen
www.BouwLokalen.nl
Maatregelen klasse 3 Gerichte controle van de aangebrachte luchtdichtingen en controlemetingen (eventueel in combinatie met infraroodmetingen)
www.BouwLokalen.nl
Ontwerpaspecten en uitvoering
www.BouwLokalen.nl
Ontwerpuitgangspunten
Ontwerpen vanuit kwaliteitsgedachte Welke kwaliteit wil je bereiken? -Referentieperiode -Gebouwfunctie -Budget -Duurzaamheidsambitie Welke klasse past hierbij? -Klasse 1:Basis -Klasse 2:Goed -Klasse 3:Uitstekend Dan reële getalswaarde bepalen.
www.BouwLokalen.nl
Ontwerpaspecten Luchtdicht bouwen begint bij goed ontworpen details Relatief grote luchtlekken in de praktijk zijn: • de aansluitingen met de beganegrondvloer, • doorvoeringen door de beganegrondvloer / leidingschachten, • de aansluiting tussen kozijnen en gevels, • kierdichting van deuren (en soms ook ramen), • brievenbus, • de aansluitingen van daken op gevels en bouwmuren, • daknokken, kilgoten, hoekkepers, • aansluitingen rondom dakkapellen • dak- en geveldoorvoeringen, • hoekaansluitingen, onderlinge aansluitingen tussen elementen.
www.BouwLokalen.nl
Ontwerpaspecten • • • • •
De totale lengte van de aansluiting De vormverandering van het bouwelement (krimp) De plaats van het dichtingsmateriaal in het detail De noodzakelijke toleranties (maatvoering) De keuze van het dichtingsmateriaal in relatie tot de bouwdelen, rekening houdend met kruip, thermische bewegingen en optredende belastingen
www.BouwLokalen.nl
Dichting zo ver mogelijk naar binnen
www.BouwLokalen.nl
www.BouwLokalen.nl
Dichtingsmaterialen • • • • • • • • •
Kunstrubber profielen en H&S; Gesloten, (semi-)gesloten cellenband en compressieband; Kit, lijm/lijmkitten; Pur-schuimen; Bitumenband, butyltape, klevende epdm-stroken Tape / plakband; Dampremmende (PE-)folies; Pasta’s / spray’s / coatings; Manchetten, luchtdichte wandcontactdozen www.BouwLokalen.nl
www.bouwlokalen.nl
www.BouwLokalen.nl
Ontwerpaspecten - aanbevelingen • • • • • • •
Pas uniforme maatvoering toe; Vereenvoudig de details (hoe minder naden hoe beter); Pas uniforme materiaalkeus voor bepaalde oplossingen toe; Beperk het aantal luchtdichtingsmaterialen; Pas uniforme methode voor het oplossen van ontmoetingen toe; Gebruik standaardafmetingen van de toe te passen materialen; Houd voor de uitvoering rekening met de nodige toleranties en bewegingen; • Houd rekening met de bouwmethodiek en montagevolgorde; • Laat in verband met de weersomstandigheden zoveel mogelijk luchtdichtingen in de fabriek aanbrengen. Houd rekening met de gebruikelijke toleranties en maatafwijkingen. www.BouwLokalen.nl
www.BouwLokalen.nl
Rekenmethoden en meetmethoden Er zijn drie rekenmethoden:
1. Forfaitair gebaseerd op soort gebouw conform NEN7120 (waarin wordt verwezen naar NEN 8088-1) 2. Invoergegevens gebaseerd op eerder gerealiseerde projecten. (moet wel steekproefgewijs gecontroleerd worden) 3. Gebaseerd op lengte en kwaliteit van de aansluiting (dus alle cwaarden x de lengte van de aansluiting bij elkaar op tellen) www.BouwLokalen.nl
Invoer EPC (NEN 8088-1) Invoer infiltratie NEN 7120: •
Forfaitaire waarde afhankelijk van
– gebouwtype + kapvorm •
Invoermogelijkheid eigen waarde
– aantoonbare kwaliteit eerdere projecten – kwaliteitsborgingsprocedure
www.BouwLokalen.nl
www.BouwLokalen.nl
Meten
www.BouwLokalen.nl
Blowerdoorproef
NEN 2686 / NEN-EN 13829
www.BouwLokalen.nl
Meetmethoden / metingen
www.BouwLokalen.nl
Meetmethoden / metingen
www.BouwLokalen.nl
www.BouwLokalen.nl
Stappenplan 1. Benoem in een vroeg stadium het ambitieniveau ten aanzien van energiezuinigheid en luchtdichtheid; ontwerp een robuust energieconcept. 2. Op basis van dit energieconcept wordt de noodzakelijke qv;10;kar-waarde vastgesteld. Let op: Luchtdicht bouwen gaat niet zonder een goed functionerend ventilatiesysteem!
3. Deze qv;10;kar-waarde is input voor de EPC-berekening. 4. Ga na wat deze qv;10;kar-waarde betekent voor de schil van het gebouw (dus hoe luchtdicht moeten de gevel, het dak en de vloer zijn?). Let op: Niet alleen de energiezuinigheid is van belang, ook comfort, waterdichtheid, geluid, etc. 5. Bepaal de lijn/het vlak waarin de luchtdichting moet worden aangebracht. Inventariseer de overgangen van de details. Geef op de details op correcte wijze de luchtdichting aan (ontwerp een naad, stem de dichting hier op af, let op de werkvolgorde) en beschrijf de maatregelen/materialen in het bestek en/of technische omschrijving.
www.BouwLokalen.nl
Stappenplan vervolg 6. Controleer tijdens de werkvoorbereiding de kwaliteit van de luchtdichtingen in het ontwerp. Stem de keuze van het dichtingsmateriaal (gebaseerd op specificaties in bestek) af op de ‘bewegingen' van de bouwdelen. 7. Instrueer tijdens de uitvoering de medewerkers zorgvuldig over de bouwtechnische detaillering van het project. 8. Controleer de luchtdichtheid tijdens de gevel- en daksluiting (visueel) en stuur waar nodig bij. Na de gevel- en daksluiting met één of meer luchtdichtheidsmetingen het resultaat beoordelen. Laat de betrokken partijen meekijken tijdens de meting. 9. Controleer de luchtdichtheid bij oplevering met één of meer luchtdichtheids- en / of infraroodmetingen (in combinatie met het opsporen van lekken met behulp van rook). Laat de betrokken partijen meekijken tijdens de meting.
www.BouwLokalen.nl
Vragen?
www.BouwLokalen.nl
