AO2831 2005
Los nummer € 3,25
Geleidehonden
Uitgeverij AO (Actuele Onderwerpen) brengt in de AO-reeks publicaties van deskundige auteurs en heeft als doel hoogwaardige, exclusieve informatie op een objectieve en toegankelijke wijze voor een breed publiek te ontsluiten. AO verschijnt elke 14 dagen. Uitgave: AO (Actuele Onderwerpen) BV, Pascallaan 71, 8218 NJ Lelystad Telefoon: 0320 - 286962 Fax: 0320 - 286985 E-mail:
[email protected] Internet: www.actueleonderwerpen.nl Uitgever: Drs. Meine Breemhaar Redactie: Andries Greiner - hoofdredacteur Manager: Ing. Ronald Buitenhuis Abonnementen & eindredactie: Marlieke Lindhout Vormgeving: Alex Rimini Productie: Karmac Drukwerk BV Beeldrecht: Van werken van kunstenaars aangesloten bij een cisacorganisatie zijn de publicatierechten geregeld met beeldrecht te Amsterdam. © 1999 c/o beeldrecht, Amsterdam. AO heeft al het mogelijke gedaan om de eigenaars van de reproductierechten op te sporen en verontschuldigt zich voor elke onopzettelijke weglating en zou in zulke gevallen graag in toekomstige uitgaven een vermelding opnemen.
Bestellen Bestellen kan door overmaking van het te betalen bedrag op girorekening 7577464 of Bankrekening 68.06.13.730 en vanuit België via een postcheque 000-1741911-82, t.n.v. AO BV Lelystad, o.v.v. naam, adres, woonplaats, (land) en editienummer. Losse nummers € 3,25 Verzamelbanden € 3,50 Verzendkosten bedragen € 2,50 per zending Abonnement Deelabonnement, 5 boekjes van één thema € 12,50 Abonnement voor de Benelux per jaar € 54 Abonnement per half jaar € 32 Jubileumabonnement per 2,5 jaar € 112 Abonnement buitenland per jaar € 89 Bij automatische incasso geldt een korting van € 2,50 op de abonnementsprijzen Bestellen van losse nummers of abonneren kan ook via www.actueleonderwerpen.nl Annulering: Het abonnement dient twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode schriftelijk opgezegd te worden onder vermelding van uw abonnementsnummer. Brailleleesregel/spraakbox: De actuele onderwerpen-reeks is voor visueel gehandicapten ook verkrijgbaar via de brailleleesregel/spraakbox. Nadere informatie hierover is te krijgen bij CBB, Christelijk Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden, te Ermelo, telefoon 0341 - 551014. ISBN 90-8587-007-0 ISSN 0001-7841
Redactie en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave voorkomende onjuistheden.
© 2005 AO (Actuele Onderwerpen) BV Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Geleidehonden
AO2831 2005
Toen ik de eerste klas van de lagere school binnenstapte, deed ik dat gelijktijdig met een slechtziende, later nietsziende jongen die mijn vriend zou worden. Ik ontwikkelde een tweede natuur die mij hem deed behoeden voor misstappen, botsinkjes, etc. Ik verloor deze "functie" toen Rhea in zijn leven kwam, een geleidehond. Het was voor mij adembenemend te zien hoe zich tussen Rhea en hem een intensieve samenwerkingsrelatie ontwikkelde. Later - in mijn leraarstijd - nodigde ik hem uit in mijn klas en liet hem vertellen hoe het is niet te zien. Het woord blind gebruikte hij niet; hij onderscheidde twee volstrekt gelijkwaardige werelden: die van de zienden en die van de niet-zienden. De gelijkwaardigheid werd bewerkstelligd door Rhea en haar opvolgsters. Dit AO redigeerde ik met het beeld van mijn vriend voor ogen. De zorgvuldige voorbereiding van baas en hond, de intensieve begeleiding daarna en de sterke band tussen mens en dier, waarbij de laatste een dienstbaarheid aan de dag legt die menig mens zou sieren, worden prima door Piet Steltman beschreven. Andries Greiner
INHOUD INLEIDING WAAROM EEN GELEIDEHOND RASSEN DIE GESCHIKT ZIJN VOOR GELEIDEHOND EEN GOEDE OPVOEDING VAN DE PUP IS ESSENTIEEL DE OPLEIDING VAN DE GELEIDEHOND EEN MODERN OPLEIDINGSCENTRUM DE JUISTE HOND BIJ DE JUISTE BAAS ALBERT WESTER NAZORG EEN KOSTBARE ZAAK
5 6 8 10 12 15 17 20 22 24
AUTEUR WEBSITES LEES OOK
3
AO2831 2005
4
Geleidehonden
Geleidehonden
AO2831 2005
I
Inleiding
De moderne mens wordt steeds mobieler. Auto’s, hogesnelheidstreinen, vliegtuigen, in een mum van tijd brengen ze ons waar we willen en wanneer we dat maar willen. En is het niet per geavanceerd voertuig, dan kunnen we toch tenminste even op de fiets springen of de benenwagen nemen om snel een boodschap te doen of bij iemand op bezoek te gaan. Gaan en staan waar we willen en wanneer we dat willen, het is de gewoonste zaak van de wereld. Althans, dat is het voor de meeste van ons. Voor blinde mensen is even snel ergens naar toe gaan helemaal niet zo gewoon. Stelt u zich eens voor hoe het zou zijn als u niet zou kunnen zien. U zou dan, om ergens naar toe te kunnen, moeten wachten tot een ander tijd heeft om met u mee te gaan. Of u begint zelf aan een moeizame en vermoeiende tocht met uw taststok… Om ook blinde en zeer slechtziende mensen de mogelijkheid te bieden méé te doen, uit de voeten te kunnen en niet altijd afhankelijk te zijn van anderen, leidt de Stichting Koninklijk Nederlands Geleidehonden Fonds (KNGF Geleidehonden) blindengeleidehonden op. Trouwe, betrouwbare metgezellen die wél altijd tijd hebben en die hun blinde baas en bazin op elk gewenst moment overal naar toe willen begeleiden. KNGF Geleidehonden doet dit werk al sinds 1935. Sinds die tijd heeft de geleidehond een ware evolutie doorgemaakt. Van straathonden tot specifiek voor dit doel gefokte honden. En ook de opleiding van de honden, hoewel in de basis
onveranderd, heeft grote veranderingen ondergaan. Immers, het vooroorlogse verkeer is in weinig nog te vergelijken met dat van nu. Wat wel steeds onveranderd is gebleven, is de sterke band tussen hond en baas en het wederzijdse vertrouwen. Steeds meer visueel gehandicapte mensen ontdekken de grote betekenis die een geleidehond kan hebben. In dat opzicht wordt de geleidehond in het straatbeeld gelukkig steeds gewoner. U zult het na het lezen van dit AO vast met mij eens zijn dat de geleidehond zelf helemaal geen gewone, maar juist een heel bijzondere hond is. Piet Steltman
5
AO2831 2005
Geleidehonden
W
Waarom een geleidehond? In Nederland wonen 150.000 mensen met een ernstige visuele handicap. Ruim 20.000 van hen zijn volledig blind. Het merendeel van deze blinde en zeer slechtziende mensen loopt met de bekende witte stok met rode ringen. Door ieder paaltje, muurtje en stoeprandje op te zoeken en aan te tikken voorkomt de gehandicapte persoon dat hij ergens tegenop loopt en weet hij waar hij zich bevindt. Het is niet moeilijk om voor te stellen dat dit niet eenvoudig is. Als er geen andere mensen op straat zouden lopen, er geen reclameborden midden op straat zouden staan en geen fietsen lukraak geparkeerd zouden worden, zou het misschien nog gaan, maar de realiteit is anders. Een gemiddelde straat staat vol met obstakels. Je veilig een weg banen én ook nog eens je route bepalen is niet alleen een heel moeizaam, maar ook een heel vermoeiend proces. Heel simpel gezegd, gaat het lopen met een geleidehond precies tegenovergesteld aan het lopen met een stok. Met een taststok zoek je alle obstakels op om ze te kunnen omzeilen en om aan de hand ervan te kunnen bepalen waar je je bevindt. Een geleidehond omzeilt juist alle obstakels. Soepel leidt hij zijn baas overal langs, van stoep naar stoep, waardoor de visueel gehandicapte zich niet alleen meer ontspannen en soepeler door het verkeer beweegt, maar ook een stuk sneller. Naast een verhoogde mobiliteit en een betere oriëntatie, is er het sociale aspect van de geleidehond. Veel geleidehondge-
6
Geleidehonden
bruikers geven aan dat het lopen met een geleidehond minder eenzaam is en dat de onvermijdelijke aandacht van het publiek zich verlegt van de persoon naar de hond. De visueel gehandicapte voelt zich hierdoor minder bekeken en opgelaten. Daarnaast is een geleidehond aanleiding tot vele sociale contacten. Zomaar een blinde aanspreken durft bijna niemand, maar een praatje over de hond is snel gemaakt. Zo wordt de geleidehondgebruiker niet langer zwijgend aangestaard, maar betrokken bij het sociale verkeer. Heel mooi wordt dit aspect verwoord door een jonge geleide-
AO2831 2005
hondgebruikster: “Met mijn geleidehond ben ik niet langer dat zielige, blinde meisje, maar iemand die het goed voor elkaar heeft.” Tenslotte is nog een aspect waarom de geleidehond zo ongelooflijk belangrijk is voor zijn baas; het is een fantastische kameraad, trouw door dik en dun, die zijn baas altijd en overal terzijde staat. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat steeds meer blinde en slechtziende mensen de voordelen van een geleidehond ontdekken en er dolgraag een willen hebben.
7
AO2831 2005
Geleidehonden
R
Rassen die geschikt zijn voor geleidehond
Sinds de oprichting van toen nog het Nederlands Geleidehonden Fonds (het predikaat Koninklijk kwam in 1953) zeventig jaar geleden zijn er inmiddels zo’n 4.000 geleidehonden opgeleid. De eerste was Sunny. Zij is bijna een beroemdheid geworden. Vroeger zocht men jonge honden die op het oog geschikt leken om geleidehond te worden in asiels en kennels. In de eerste jaren van het bestaan van de organisatie werden zelfs straathonden opgeleid en politiehonden die niet wilden bijten. Dat leverde verhoudingsgewijs toch te veel teleurstellingen op. Daarom begon men twintig jaar geleden zelf met het fokken van aspirant-geleidehonden. Aan de selectie van goede fokdieren wordt wat betreft gedrag en gezondheid zeer strenge eisen gesteld omdat alleen de allerbeste honden goed genoeg zijn. De meeste moederhonden van KNGF Geleidehonden zijn labrador- en golden retrievers. De beide rassen zijn intelligent en bruisen van werklust. Zij hebben een vriendelijk en stabiel karakter wat belangrijke eigenschappen voor een geleidehond zijn. In de praktijk zien we dat bij het fokken vaak naar een combinatie van eigenschappen wordt gezocht, zodat ook andere rassen en kruisingen hun intrede hebben gedaan in het fokprogramma. Het is wellicht aardig om een paar van die kruisingen van rassen de revue te laten passeren.
8
De labrador x golden retrieverkruising heeft de karaktereigenschappen van beide rassen. Het dier is minder zacht dan de golden retriever, maar tegelijkertijd ook wat minder driest dan de labrador retriever. Het resultaat is een gemakkelijke hond, waarmee vrijwel alle visueel gehandicapten kunnen lopen. Deze kruising heeft een betrouwbare, werklustige allemansvriend opgeleverd. Er wordt ook gewerkt met een kruising van de Duitse herder en de labrador. Het
Geleidehonden
AO2831 2005
eerstgenoemde ras is zeker niet voor iedereen geschikt, maar voor de echte liefhebber is het een uitstekende geleidehond. Het ras is trouw, slim, attent en zeer baasgericht. Een bijkomend voordeel is dat dit dier op straat wat minder geaaid zal worden met het oog op zijn totaal andere uitstraling dan die van de retrieverrassen. Veel mensen zijn extra voorzichtig met honden van het herdersras. In de kruising zien we dat het over-attente, nerveuze en het soms wat al te baasgerichte is afgezwakt. Tegelijkertijd zijn de eigenschappen die juist voor een geleidehond zeer van pas komen, behouden gebleven. Er is zelfs gedacht aan cliënten die allergisch zijn voor honden. Door middel van onderzoek is gebleken mensen die allergisch zijn, geen problemen ondervinden met poedels. Dat komt omdat de beharing van de poedel niet uitvalt Gelukkig bleek het ras ook over de voor een geleidehond noodzakelijke eigenschappen te beschikken, zoals intelligentie, betrouwbaarheid en zachtaardigheid. Dit ras wordt overigens niet gefokt bij KNGF Geleidehonden, maar gekocht bij gerenommeerde fokkers. Voor veel buitenstaanders is het toch even wennen als zij in het straatbeeld een visueel gehandicapte persoon ontwaren die vergezeld wordt door een ‘geleidepoedel’. Voor het fokken van de dieren die later getraind kunnen worden als geleidehond maakt het KNGF Geleidehonden gebruik van fokgastgezinnen. Deze gezinnen zijn streng geselecteerd en hebben in de regel al veel ervaring opgedaan als puppypleeggezin bij de organisatie. Zij worden begeleid door deskundigen van KNGF Geleidehonden. Op deze wijze zijn inmiddels zo’n 1500 dieren gefokt.
9
AO2831 2005
Geleidehonden
E
Een goede opvoeding van de pup is essentieel voor de verdere opleiding
KNGF Geleidehonden heeft een zeer intensief contact met de fokgastgezinnen. Deze gezinnen worden met zorg geselecteerd uit de aanvragen die binnenkomen om als zodanig aan de slag te mogen gaan. De verzorging van de drachtige teef is net als de zorg voor de pups heel belangrijk. Alle pups uit een nest krijgen een naam die begint met dezelfde letter, bijvoorbeeld de letter ‘W’, waarna de pups bijvoorbeeld Wessel, Werner, Wilke, Wibi of Wogan gaan heten.
moeder en de nestgenoten verlaten om te verhuizen naar het puppypleeggezin. In dit eveneens zeer zorgvuldig geselecteerde gezin zal de pup het eerste levensjaar blijven. Er wordt wel gezegd dat zeven weken nog erg jong is, maar uit de praktijk blijkt dat dit het meest gunstige moment is. De jonge dieren staan op die leeftijd heel erg open voor hun omgeving en alles wat daarin gebeurt. Ze pikken nu heel gemakkelijk zaken op en dit is voor de opvoeding van wezenlijk belang.
Als de pups 7 weken oud zijn komt onverbiddelijk het moment dat ze de
In het eerste jaar zal de pup alle zaken moeten leren, die in feite iedere jonge
10
Geleidehonden
hond zou moeten leren, al gebeurt dat helaas lang niet altijd. De pup moet goed gesocialiseerd worden, wat betekent dat hij moet wennen aan allerlei zaken waar hij in zijn latere leven als geleidehond ook mee te maken krijgt. Winkels, treinen, kinderen andere dieren, soortgenoten of harde geluiden, als hij eenmaal in opleiding tot geleidehond gaat, mag hij er niet meer van opkijken. Daarnaast is het belangrijk dat de hond de basiscommando’s als ‘zit’, ‘af’, ‘hier’ en nog een aantal andere commando’s goed leert beheersen. Als de hond zich al deze zaken in het eerste jaar niet eigen maakt, zal het op latere leeftijd ook niet meer lukken. Geen wonder dat ingewijden zeggen dat de puppypleeggezinnen de ruggengraat vormen van de opleiding tot geleidehond.
AO2831 2005
opgevallen. Later gebeurt dat maandelijks. Die geschreven indrukken zijn van groot belang om een totaalindruk van de pup te verkrijgen. Uiteraard ontvangt het pleeggezin niet alleen een handleiding. De pup krijgt een mand mee met een stukje van de nestdeken, zodat hij nog even de nestgeur bij zich heeft voor die eerste moeilijk uren na de scheiding van de moederhond en de broertjes en zusjes. Voorts een kam en borstel en uiteraard een riem en voldoende voer voor de eerste maanden. KNGF Geleidehonden vergoedt de kosten voor het voer en de kosten voor de dierenarts.
Het pleeggezin staat er niet alleen voor. De medewerkers van de afdeling Puppyen pleeggezinnenzorg komen regelmatig op bezoek. Zij staan de familie met raad en daad bij en bekijken of de pup vorderingen maakt bij de socialisering en de opvoeding. Een paar zaken zijn voor deze pups anders dan voor een ‘gewone’ jonge hond. Zij mogen bijvoorbeeld niet op stoelen of banken zitten en zij mogen niet met ballen of stokken spelen. Het spelen met stokken is ronduit gevaarlijk. Een aspirant geleidehond mag niet met ballen spelen omdat hij dan ook in zijn latere leven een groot enthousiasme voor ballen blijft houden. Voor een visueel gehandicapte die in het park loopt, is dit heel lastig omdat de hond zijn concentratie zal verliezen bij het zien van een bal. Ieder pleeggezin ontvangt een uitgebreide handleiding waarin de verzorging en de opvoeding van de jonge hond beschreven staan. Het gezin maakt aanvankelijk tweewekelijks een rapport over de vorderingen en allerlei zaken die hun zijn
11
AO2831 2005
Helaas komt niet ieder gezin in aanmerking om puppypleeggezin te worden. KNGF Geleidehonden stelt als eis dat er voor een goede begeleiding altijd een volwassene uit het gezin bij de pup aanwezig moet zijn. Tweeverdieners met een volledige baan vallen op dit punt helaas buiten de boot. Er moet zoals uit het voorgaande al blijkt veel tijd aan de pup besteedt worden. Men moet bereid zijn om volgens de richtlijnen van KNGF geleidehonden te werk te gaan en het jonge dier overal mee naar toe nemen om de nodige ervaringen op te doen. Vervolgens zal het pleeggezin bereid en in staat moeten
D
Geleidehonden
zijn regelmatig een medewerker te ontvangen van de afdeling Puppy- en pleeggezinnenzorg. In het gezin mogen geen kinderen jonger dan vier jaar zijn. Pleegezinnen doen hun werk geheel belangeloos . De jonge hond in een puppypleeggezin is duidelijk herkenbaar. Om de buitenwacht te laten zien dat het hier gaat om een aspirant geleidehond krijgt het jonge dier een dekje met daarop de vermelding ‘geleidehond in opleiding’. Dit voorkomt veel misverstanden en de hond mag mee naar binnen op plaatsen waar andere honden geweerd worden.
De opleiding van de geleidehond
Aan alles komt een eind. Ook aan het ongedwongen leventje van een pup waarvan de verwachting bestaat dat hij ooit uit zal groeien tot een goede geleidehond. Dat moment breekt aan als de leeftijd van ongeveer veertien maanden wordt bereikt. Ruim voor dit tijdstip hebben medewerkers van KNGF Geleidehonden al vastgesteld dat de fysieke en psychische ontwikkeling van de pup in orde is. Er wordt onderzocht of de hond geen erfelijke afwijkingen heeft aan het bewegingsapparaat of aan de ogen. Ten slotte wordt getest of de hond heeft leren gehoorzamen en tegen alle mogelijke soorten afleiding bestand is. Het komt voor dat een pup wordt afgekeurd en niet tot de opleiding wordt toegelaten. Dit kan een dubbel gevoel bij het pleeggezin tot gevolg hebben. Enerzijds had men gehoopt een bijdrage te leveren aan de opleiding van een geleidehond. Anderzijds zijn sommige
12
gezinnen ook stiekem misschien een beetje blij omdat zij de afgekeurde pup nu mogen houden als zij dit willen. Het afscheid is niet altijd gemakkelijk. In al die maanden is er een stevige band ontstaan tussen de pup en de leden van het pleeggezin. Ook al weten zij heel goed dat zij het voor het goede doel doen, er vloeit menig traantje bij het afscheid. En dan begint het pas echt voor de hond. Ongeveer 8 maanden lang zal het dier in het trainingscentrum aan de Amstel in Amstelveen worden voorbereid op het werk dat wacht. Eerst in het centrum en daarna op straat zal het dier steeds die ruimte voor zichzelf en de baas zoeken waarbij rechts één meter ruimte beschikbaar is en in de hoogte twee meter. Dit gegeven zal er voor zorgen dat in hij in de toekomst samen met de baas van een ongehinderde doorgang
Geleidehonden
AO2831 2005
13
AO2831 2005
Geleidehonden
verzekerd is. Hij zal immers de baas door het verkeer moeten leiden, waarbij obstakels zowel op de grond als in de lucht moeten worden vermeden. Een misvatting is dat een geleidehond zelf de weg zou weten. De hond zal altijd afgaan op de commando’s van de baas, die de route naar bepaalde objecten, (een winkel, het postkantoor, het huis van een vriend of het station) in het geheugen heeft opgeslagen. Gebruikers van geleidehonden zullen derhalve een goed ontwikkeld ruimtelijk inzicht moeten hebben. Bepaalde oriëntatiepunten, zoals een stoeprand, een oversteekplaats of een zijstraat zal de hond aangeven. Tijdens de opleiding leert hij een hele serie commando’s, waardoor hij later zonder enige moeite zaken weet te vinden zoals een brievenbus, een deur, een zitplaats een een heel scala andere zaken. De instructeurs gaan met de honden naar
zijwegen, oversteekpaden etc. Ook leert de instructeur het karakter en temperament van het dier goed kennen. Veel was al genoteerd door de collega’s tijdens de huisbezoeken aan het pleegezin. Daar worden nu de waarnemingen tijdens de opleiding aan toegevoegd. Deze kennis is erg belangrijk straks voor het maken van de combinatie van hond en baas.
bijvoorbeeld een winkelcentrum, een station, een rustige woonwijk of begeven zich in een grote drukte zoals een markt of een kermis om te trainen.. De hond wordt vertrouwd gemaakt met zaken zoals automatisch openschuivende deuren, kassa’s, pashokjes, openbare toiletten etc. Het is begrijpelijk dat dit een tijdrovende operatie is die vele maanden in beslag neemt. De kennis, vaardigheid en ervaring zie je als het ware zienderogen toenemen. De hond in opleiding leert oriëntatiepunten aan de baas aan te geven zoals stoepranden,
om deze zo te laten weten dat het commando onuitvoerbaar is. In feite gaat dit in tegen zijn natuur om te willen werken op de commando’s van de baas.
14
De opleiding van de honden gebeurt zonder dwang. De hond leert zowel op commando als zelfstandig te werken. Daarbij is één ding van uitzonderlijk belang: het weigeren een commando van de baas uit te voeren als daardoor gevaar voor de baas zou ontstaan. Wanneer op het trottoir een sleuf gegraven is om een nieuwe kabel te leggen, zal de hond weigeren door te lopen zelfs als hij hiertoe het commando krijgt. Hij zal zich, integendeel, juist dwars vóór de baas opstellen
Niet alle honden halen de eindstreep. Ongeveer 30% van de honden kan uiteindelijk niet aan alle strenge eisen voldoen. Er zit dan niets anders op dan de opleiding voortijdig af te breken. KNGF Geleidehonden biedt zo’n hond ter adoptie aan. En gelukkig is er altijd een goede baas voor het dier te vinden.
Geleidehonden
E
AO2831 2005
Een modern opleidingscentrum
Belangrijkste overweging van KNGF geleidehonden om voor de derde maal in haar bestaan te gaan werken aan een nieuw opleidingscentrum was de grotere vraag naar geleidehonden. In het oude centrum in Amstelveen zat men aan de top van de capaciteit. De uitbreiding werd tevens benut om na te denken over de mogelijkheden tot verbetering van huisvesting van de honden en de aspirant geleidehondgebruikers die intern in opleiding komen. Daartoe werd in de gehele wereld informatie verzameld en werden enkele trainingscentra in het buitenland bezocht. Dat leidde tot een programma van wensen en eisen dat aan de architect werd voorgelegd. Besloten werd om
tegelijkertijd de kantoren van de medewerkers aan te pakken. Die voldeden niet meer aan de eisen van de huidige Arbeidsomstandigheden Wet. Een van de problemen waarvoor de architect en de directie zich gesteld zagen, was dat de nieuwbouw zou moeten verrijzen op het bestaande terrein, terwijl de normale werkzaamheden gewoon moesten doorgaan. Eerst werd gewerkt aan de huisvesting voor de honden met alle daarbij behorende ruimten. Pas daarna kwamen de kantoorruimte en de logeerkamers aan de beurt. De logeerkamers zijn bestemd voor de aspirant geleidehondgebruikers. Zij komen tijdens
15
AO2831 2005
de aflevering van hun hond twee weken naar de school om voorbereid te worden op het werken met hun geleidehond. Het zal niemand verbazen dat dit gehele proces van wikken en wegen, vergaderen, vergunningen regelen, financiering rond krijgen en het tekenen en bouwen uiteindelijk zes jaar heeft geduurd. Maar in mei 2003 was het dan zover dat H.M. Koningin Beatrix het nieuwe complex officieel kon openen. Zo gebeurde dat 68 jaar eerder met het complex aan de Middenweg in Amsterdam dat haar moeder Koningin Juliana opende. Tijdens de opening konden de bezoekers zich verbazen over de nieuwe, mooie en zeer efficiënte geleidehondenschool. Bij dit opleidingscentrum kunnen 110 honden op verantwoorde wijze worden ondergebracht. De kennels zijn ruim en licht. Iedere kennel beschikt over een eigen buitenruimte. Er zijn o.a. ruimten voor de dierenarts en de verzorgers. Hoewel de buitenruimte bij iedere kennel zeker niet klein mag worden genoemd, zijn er bij het complex ook nog spel- en uitloopruimten gemaakt waar de honden naar hartelust kunnen spelen en rennen,
16
Geleidehonden
wat erg belangrijk voor hun gezondheid en conditie is. Wanneer een geleidehond uit het tuig is en het werk er op zit, speelt en rent het dier net zo graag als z’n soortgenoten. Een apart verhaal zijn de kantoren en gastenverblijven. Iedere afdeling heeft hier een eigentijdse efficiënte ruimte. Voor hen die zeer aanstaande een geleidehond zullen krijgen is er een aantal keurige kamers. Iedere kamer heeft een andere deurkruk zodat iemand met een visuele handicap hieraan kan voelen of men bij de juiste kamer staat. In de gang is een
Geleidehonden
geleideleuning die bij iedere kamer in braille de kamerletter aangeeft. Bovendien is deze letter ook nog eens in groot formaat bij de kamerdeur aanwezig. Uiteraard is er een huiskamer waar de gasten na de instructie gezellig bijeen kunnen zijn. Ook staat een prachtige tuin met geurende planten, gezellige zithoeken en klaterende waterpartijen ter beschikking.
AO2831 2005
Sinds 1986 is KNGF Geleidehonden aangesloten bij de Internationale Federatie van Geleidehondenscholen. Iedere aangesloten school wordt om de vijf jaar streng gekeurd. Er wordt bekeken of voldaan wordt aan de vastgestelde eisen waaraan een kwalitatief goede school en geleidehond moet voldoen. In feite fungeert de aansluiting als een internationaal keurmerk.
D
De juiste hond bij de juiste baas
Niet iedere visueel gehandicapte persoon is geschikt om met een geleidehond te werken. Er zijn mensen die zich maar moeilijk over kunnen geven aan een geleidehond. Of men mist een goed ruimtelijk inzicht en geheugen. Ook een al te jonge leeftijd is een belemmering. Tijdens het intakegesprek wordt bekeken of iemand in eerste instantie geschikt is. Zeker zo belangrijk als de opleiding van de hond is het maken van de combinatie tussen de hond en de baas. Als deze niet
bij elkaar passen, zal ook de best opgeleide hond niet kunnen voldoen. Om een goed koppel te kunnen formeren is het belangrijk dat de medewerkers van KNGF Geleidehonden niet alleen de geleidehond in opleiding van haver tot gort kennen. Zij zullen ook de toekomstige bazen moeten leren kennen. Op het moment dat een visueel gehandicapte in aanmerking komt voor een geleidehond, volgt er een intake waarbij zaken als karakter, looptempo, wijze van leven en het werkaanbod voor de toekomstige
17
AO2831 2005
Geleidehonden
hond van belang zijn om later een geschikte hond te kunnen vinden. Het is niet goed dat iemand die van nature flink doorstapt, een hond krijgt die wat langzaam z’n weg zoekt. Iemand met weinig bezigheden heeft geen superactieve hond nodig, terwijl iemand die in allerlei organisaties zit, veel op weg is en daarbij gebruik maakt van de meest uiteenlopende vervoermiddelen, wel een hond nodig heeft die blaakt van energie en werklust.
Wanneer de geleidehondgebruiker en KNGF Geleidehonden beide tevreden zijn, begint de instructie van de geleidehondgebruiker samen met de hond. Dit gebeurt meestal in Amstelveen. Gedurende enkele weken komt de cliënt intern op de school. Onder leiding van een instructeur volgt nu de training van baas en hond als duo, waarbij de instructeur observeert en waar nodig ingrijpt of bijstuurt.
Uiteindelijk heeft men bij KNGF Geleidehonden een bepaald koppel op het oog. Tegen het eind van de opleiding worden hond en baas bij elkaar gebracht. Een instructeur observeert het tweetal om vast te kunnen stellen of dit echt het ideale koppel is. Is dit niet het geval? Dan wordt er verder gezocht tot de ideale hond gevonden is. Het moet echt ‘klikken’ tussen beide.
En dan is het zover. Baas en hond verlaten het opleidingscentrum om, bijgestaan door een instructeur, in eigen huis en omgeving de opleidingsfase af te sluiten. Daarna zullen cliënt en hond geheel zelfstandig verder moeten gaan. Na de aflevering kan de geleidehondgebruiker blijven rekenen op nazorg en hulp van een instructeur als dit nodig mocht zijn. Voor een ziende is nauwelijks te begrijpen
18
Geleidehonden
wat een geleidehond betekent voor iemand met een ernstige visuele handicap. We spraken daarover met Albert Wester (50) die nu bijna twee jaar de geleidehond Ike heeft. Bij hem openbaarde zich in 1995 de ziekte van Leber, een aandoening aan de oogzenuwen, waardoor hij binnen vier maanden nagenoeg blind werd. Wat hij nu nog ziet is een dikke mist waarin hij nog wat vlekken waarneemt. Maar: “dank zij Ike ben ik weer terug, helemaal zoals ik vroeger was “. Aanvankelijk liep Albert met een taststok, zo’n wandelstok met rode en witte strepen. Dat vond hij best lastig en soms eng. “Je vraagt je steeds af, wanneer komt die bocht nou of waar is de oversteek?” vertelt hij. Nu heeft hij door Ike weinig
AO2831 2005
hulp meer nodig. Ook het sociale contact is beter geworden. Op de een of andere manier praten mensen gemakkelijker tegen iemand met een geleidehond dan tegen een blinde met geleidestok. Veel mensen vinden het moeilijk om over de handicap te praten, maar iets vragen over de hond gaat veel gemakkelijker. Albert heeft vroeger de horlogemakervakschool gedaan en daarvan heeft hij zijn passie voor klokken overgehouden. Toen hij in het dorpje Beinum kwam wonen, bemerkte hij dat de klok in een naburige toren niet goed liep. Van het een kwam het ander: hij repareerde de klok. Iedere zondag luidt hij nu de kerkklokken van het kerkje. “Zonder Ike zou ik dat soort dingen niet kunnen doen” verzucht hij. Dat maakt duidelijk hoe belangrijk de geleidehond voor hem en anderen is.
19
AO2831 2005
Geleidehonden
Albert Wester (50)heeft zijn geleidehond Ike nu 13 maanden en 1 week. In 1995 openbaarde zich bij hem de ziekte van Leber, een aandoening van de oogzenuwen, waardoor hij binnen vier maanden nagenoeg blind werd. Alsof hij in een dichte mist loopt. Een mist waarin hij nog wat vlekken waarneemt. Maar ”dankzij Ike ben ik weer op de weg terug naar zoals ik vroeger was”. “Ike heeft me uit mijn isolement gehaald” Albert Wester “Je hoeft maar een bocht te missen en je zit echt in de problemen. Lopen met een taststok is best eng. Als je dat alleen doet denk je almaar, waar blijft die bocht of wanneer komt die oversteek nou? Daarbij komt, ik woonde net in een nieuwe omgeving. En mensen praten niet zo snel tegen een blinde met een stok. Ze staan je wel te bekijken en het allemaal reuze interessant te vinden, maar voor de rest zullen weinig mensen je op weg helpen. Nu ik Ike heb, gaat dat stukken beter. Om te beginnen
20
Geleidehonden
AO2831 2005
kan ik me nu veel beter redden. Door Ike heb ik niet veel hulp meer nodig. Maar die hond heeft me ook uit m’n isolement gehaald. Want tegen iemand met een hond praten mensen namelijk wèl. Wij wonen in een nieuwbouwbuurt. Met de naaste buren heb je wel direct contact. Maar de andere mensen in ons buurtje heb ik pas leren kennen sinds ik Ike heb. Met een geleidehond is het veel minder eng om je omgeving te verkennen. Je kunt niet alleen veel beter en sneller je weg vinden, Ike geeft me ook heel veel steun en veiligheid Je bent met alleen zo’n stokje zo kwetsbaar. Als je als blinde zonder hond loopt, stellen mensen je de gekste vragen. Laatst vroeg een groepje jongeren aan mij: ‘Hé meneer, had je niet de pest in toen je blind werd?’ Op zulke vragen zit ik echt niet te wachten. Die kwetsen mij. Sinds ik Ike heb, is me dat niet meer overkomen. Mensen stellen wel vragen, maar dan over de hond, nooit over mijn handicap. Je hebt nu veel sneller een leuk contact. Misschien ook wel omdat Ike de mensen verraadt. Ik voel het meteen als er mensen aankomen. Dan kwispelt hij extra hard. Een geleidehond haalt de barrière om een blinde aan te spreken weg. Als ik samen met Ike ben, groeten de mensen mij wél. Het allerbelangrijkste wat Ike me gebracht heeft, is de zorg die ik voor hem heb. Hij is de eerste waar ik ’s ochtends aan denk als ik wakker wordt en de laatste als ik ’s avonds ga slapen. Hij geeft structuur aan mijn leven. Ik loop iedere dag wel 2 uur met hem. Drie keer in de week lopen we naar het torentje in Westerdijkshorn. Ik heb vroeger de horlogemakervakschool gedaan en heb nog steeds een passie voor klokken. Toen we hier kwamen wonen, viel het me op dat de klok in het torentje hier niet goed liep. Ik ergerde me daar dood aan. En nu heb ik het voor elkaar dat ik die klok onderhoud en een aantal keer per week gelijk zet. En iedere zondag om 9.15 ga ik met Ike naar de naburige katholieke kerk. Dan hangen we aan de klokken. Die beieren dan zo prachtig over het dorp. Zonder Ike zou ik die dingen niet kunnen doen. Hij maakt mijn wereld wijder. Ik ben nu weer de moeite waard. Ik heb mijn zelfvertrouwen terug. Vroeger, als ik op de fiets zat, zat ik altijd te neuriën. Laatst betrapte ik mezelf erop dat ik dat weer doe. Door Ike ben ik weer op de weg terug naar zoals ik vroeger was”.
IK VOEL MIJ NU DE MOEITE WAARD. DOOR IKE HEB IK MIJN ZELFVERTROUWEN WEER TERUG.
21
AO2831 2005
N
Geleidehonden
Nazorg
Het is beslist niet zo dat met het bijeenbrengen van baas en hond voor KNGF Geleidehonden de kous af is. De cliënt zal, zeker de eerste tijd, veelal behoefte hebben aan coaching. De vakmensen binnen de organisatie staan dag en nacht klaar voor het beantwoorden van vragen als er zich problemen voordoen. Als dit niet het geval is, zullen de medewerkers ook zelf contact zoeken door de cliënt thuis te bezoeken.
22
Cliënten krijgen regelmatig informatie toegezonden zodat de band met de organisatie hecht blijft De ‘terugkomdagen’ zorgen ervoor dat er wederzijds contact is en men op de hoogte blijft van de nieuwste inzichten. Die band tussen de cliënt en de organisatie blijkt ook uit het feit dat een groot aantal geleidehondgebruikers en puppypleeggezinnen zich voor KNGF Geleidehonden
Geleidehonden
inzet als ambassadeur. Een aantal van hen verzorgt op indrukwekkende wijze lezingen voor vrouwenorganisaties, personeelsverenigingen, scholen of rotaryclubs. Zo kan de waardering en het begrip voor en de kennis van geleidehonden groeien. Net als mensen hebben ook geleidehonden recht op pensioen. In het algemeen komt er een eind aan het werkzame leven
AO2831 2005
van de hond na een periode van 7 a 8 jaar hard werken,. Als de geleidehondgebruiker wil en hiertoe de mogelijkheden heeft, mag hij of zij de hond houden naast de nieuwe geleidehond. Bestaat die mogelijkheid niet, dan zoekt KNGF Geleidehonden een passend gezin waar de hond kan genieten van een rustige levensavond. Om hiervoor in aanmerking te komen bestaat gelukkig een wachtlijst van belangstellenden.
23
AO2831 2005
Geleidehonden
E
Een kostbare zaak
Na het lezen van het voorgaande zal iedereen begrijpen dat de opleiding van een geleidehond een zeer kostbare zaak is. Er worden nog al wat mensuren besteed aan de hond en zijn baas. Niet alleen instructeurs, maar ook dierverzorgers, schoonmakers en de dierenarts staan garant voor het welzijn van de honden. Daarnaast zijn er de mensen die de fokgast- en puppypleeggezinnen begeleiden en er is een speciale nazorginstructeur en natuurlijk een afdeling voor fondsenwerving en administratie. Voor het bedrag dat de hond kost zou men met gemak een goede middenklas-
24
se auto kunnen kopen. Er zijn enkele tienduizenden Euro’s mee gemoeid. Voor de financiering van al deze activiteiten is KNGF Geleidehonden grotendeels afhankelijk van particuliere donateurs en sponsors. en de opbrengst van de verkoop van artikelen die een relatie hebben met het werk van KNGF Geleidehonden. KNGF Geleidehonden is in het bezit van keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving. Giro 275400 Wie interesse heeft om puppypleeggezin te worden kan contact opnemen met KNGF Geleidehonden
Geleidehonden
AO2831 2005
Auteur Piet Steltman (64) is van oorsprong onderwijsman. Studeerde MO-pedagogiek aan de VU te Amsterdam. Maakte van zijn hobby zijn werk door in dienst te treden van het IVN, Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie. Bijna twintig jaar lang gaf hij als directeur leiding aan het landelijk bureau. Hij inspireerde duizenden vrijwilligers. Na omzwervingen bij Staatsbosbeheer, Flevohof en de Dierenbescherming, startte hij dertien jaar geleden een eigen adviesbureau. Velen zullen hem nog kennen als medepresentator van het NCRV televisieprogramma ‘Ja Natuurlijk’ Steltman heeft verscheidene boeken op zijn naam staan.
Lees ook AO 2227 - "Louis Brailleschool" Stef Pennings Stichting KNGF Geleidehonden Postbus 544 1180 AM AMSTELVEEN Amsteldijk Noord 42 1184 TD AMSTELVEEN T 020 4969333 F 020 4965776 www.geleidehond.nl
[email protected] Giro 275400 t.n.v. KNGF Geleidehonden, Amstelveen
Websites www.geleidehond.nl
25
AO2831 2005
Geleidehonden
Recent verschenen:
www.actueleonderwerpen.nl
of word a bonnee!
AO verrast u elke twee weken met een unieke uitgave. Aanmelden kan via onze website of bel: 0320-286962. U kunt kiezen uit de volgende abonnementsvormen* Proefabonnement; u ontvangt de eerste 4 maanden (8 uitgaven) voor slechts Deelabonnement; u ontvangt 5 uitgaven van een thema voor slechts Halfjaarabonnement; u ontvangt 13 uitgaven voor slechts Jaarabonnement; u ontvangt 26 uitgaven voor slechts Jubileumabonnement; u ontvangt 70 uitgaven voor slechts
26
€ 19,95 € 12,50 € 32,€ 54,€ 119,-
* Bij alle abonnementen ontvangt u twee uitgaven naar keuze en een verzamelband cadeau!
Bestellen van deze uitgaven kan via onze website:
Kijk op onze website voor het bestellen van losse exemplaren en (cadeau-) abonnementen: www.actueleonderwerpen.nl
siso: 634.17; Blindengeleidehonden
De geleidehond is in onze moderne samenleving niet meer weg te denken. Dankzij zo’n vierbenige metgezel zijn blinden en zeer slechtzienden toch in staat om een zo normaal mogelijk leven te leiden. Aan de inzet van een geleidehond gaat een forse opleidingsperiode vooraf. Die opleiding wordt verzorgd door KNGF Geleidehonden in Amstelveen. Dit AO is gewijd aan de voorbereiding van de geleidehond op de taken die hem of haar te wachten staan.
ISBN 90-8587-007-0
Kijk op onze website voor abonnementen en losse uitgaven:
DL
www.actueleonderwerpen.nl Of telefonisch 0800 - 0224222 dagelijks (ook in het weekend) van 8.00-20.30 uur (uitsluitend voor het opgeven van een nieuw lidmaatschap of een CD-ROM bestelling)
Laser Proof
9 789085 870074
