April 2011, nummer 114, jaargang 28 nummer 1, losse nummers € 1,15
Comité ‘Borssele2Nee’ bundelt verzet tegen nieuwe kerncentrales
Zon op Zeeuwse schooldaken Thema ZMf ledenvergadering dinsdag 31 mei a.s.:
Lokale kracht!
Inhoud 2 Lokale kracht! Willem de Weert 3 Borssele2Nee bundelt verzet tegen nieuwe kerncentrales Gerda Spaander 5 4Kracht: zelf aan de slag om de wereld duurzamer te maken Gerda Spaander 7 Stoere vrouwen van Kalkoensprenk Peter Maas 8 Slow Food Zeeland is meer dan lekker eten Willem de Weert
Lokale kracht! Het vorige nummer had als titel ‘De bakens verzet’. De ZMf gaat een andere koers varen. De weerslag daarvan ziet u in deze Wantij. Deels uit noodzaak door bezuinigingen: drie in plaats van vier nummers per jaar, natuurlijk met dezelfde inhoudelijke kwaliteit. Deels uit filosofie: dichter bij de achterban, vertrouwend op lokale kracht. Lokale kracht is tevens het thema van deze Wantij. Welke initiatieven ontplooien Zeeuwen zelf, wat verdient de aandacht of steun van de ZMf? Van slow food, groentetassen, stoere vrouwen, permacultuur, zelf geschapen paradijs, zonnepanelen op het schooldak tot de actie tegen nieuwe kerncentrales. Op de vruchtbare Zeeuwse bodem ontkiemen vele zaden.
9 Heel Zeeland aan de biologische groente Willem de Weert 10 Zeeland verbeeld Willem de Weert, eindredacteur Wantij.
Foto voorpagina: Rabarber luidt het begin van het nieuwe groenteseizoen op menig volkstuin in. Op de volkstuin trek je met een omgekeerde zwarte emmer de lente letterlijk uit de grond. Het is een beproefde methode die in Engeland nog steeds in gebruik is, maar die je in Nederland weinig meer ziet. Onder de minibroeikas zonder licht komen de rabarberstelen rozerood de grond uit, met samengebalde bladeren waar de groeikracht vanaf spat. Als de emmer eraf gaat, kleuren de bladeren binnen een dag groen. De stelen zijn zacht van smaak. Met een mespuntje krijt en een uitgeperste sinaasappel is de rabarber een ouderwets culinaire verwenner. Loes de Jong (www.loesdejongfotografie.nl)
Colofon April 2011, nummer 114, jaargang 28 nummer 1
12 Samen auto delen in Zeeuws-Vlaanderen
Afsluiting kopij voor Wantij nr. 115, jrg. 28, nr. 2: 31 mei 2011. Bijdragen kunnen in overleg met het redactiesecretariaat worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing in dit blad hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen het inzicht van de redactie, het bureau of het bestuur van de ZMf weergeven. Vormgeving: Photographics, Goes. Druk: Zoetewey, Yerseke. Verspreiding: ADZ Vlissingen. Fotografie: Robert Beekman (blz. 5) Johnny Beerens (blz. 10 en 11) Justus van den Berg (blz. 16) Loes de Jong (voorpagina en blz. 2) Carol de Kraa (blz. 8) Rob Kregting (blz. 14 en 15) Peter Maas (blz. 17 en 20) Bart van der Moeren (blz. 18) Moveo (blz. 12) Ron Ruijten (blz. 7) Geert Roumen (blz. 20) Gert van der Slikke (blz. 3) Gerda Spaander (blz. 6). Redactiesecretariaat: ZMf, Postbus 334, 4460 AS Goes, Ravelijn de Groene Jager 5, 4461 DJ Goes, tel. (0113) 230075, fax (0113) 250955. E-mail:
[email protected].
2
wantij april 2011
Rob Kregting
13 Onder de leden: ZMf zoekt achterban op in Zeeuws-Vlaanderen Rob Kregting 14 ’t Duumpje: een eigenwijs vogeltje Rob Kregting 15 De Steltkluut: ‘Natuur als hobby? ’t Is de basis van het leven!’
Rob Kregting
16 Plantaardig: Muurplanten op afbrokkelende kade in Middelburg Justus van den Berg 17 De voorloper Het paradijs schep je zelf
Het wantij is de plaats waar stromingen elkaar ontmoeten. Wantij is een uitgave van de ZMf. Het blad verschijnt minimaal drie maal per jaar en wordt naar de leden van de ZMf verstuurd. Lidmaatschap van de ZMf kost € 12 per jaar.Redactie: Elly Geelhoed (secretariaat), Janneke Donkers, Melissa Ernst (gastredactie), Rob Kregting, Peter Maas, Gerda Spaander en Willem de Weert (eindredactie).
Langs de zeekant: Johnny Beerens Rob Kregting
Peter Maas
18 Zon op Zeeuwse schooldaken Melissa Ernst 19 Berichten Janneke Donkers 20 De voetafdruk Jacques Roumen
Gerda Spaander
Borssele2Nee bundelt verzet tegen nieuwe kerncentrales Gerda Spaander
Kernenergie staat weer volop in de belangstelling. De Zeeuwse energiemaatschappij DELTA en ERH (de voormalige publieke aandeelhouders van Essent N.V.) hebben vergunningen aangevraagd voor nieuwe kerncentrales. Het thema is ook actueel omdat een aantal Japanse kernreactoren door een aardbeving en tsunami zwaar in de problemen is gekomen. Niet één maar vier We gaan te rade bij Thom en Marieke van Riet (vader en dochter), beiden lid van het comité Borssele2Nee. In het comité werkt een aantal lokale, regionale en landelijke organisaties samen om meer kerncentrales in Borssele tegen te gaan. Thom begint met een hartenkreet: ’Veel mensen denken dat er eventueel één kerncentrale bijkomt. Maar er liggen aanvragen voor twee tot vier nieuwe kernreactoren, met een gezamenlijke capaciteit van 5000 Megawatt. Oftewel ruim tien keer zoveel als nu. Borssele wordt dan een flink nucleair
complex. Misschien ook met koeltorens van 170 meter zoals in Doel. Of de Schelde zoveel extra warmte aankan, is maar de vraag. Er zijn ook extra hoogspanningslijnen nodig door Zuid-Beveland. We vragen ons af wat het gevolg is voor de recreatiesector.’ Marieke wil ook meteen iets kwijt: ‘Als het over kernenergie gaat, hebben mensen het vaak alleen over de kerncentrales zelf. Maar er is sprake van een hele keten, van uraniumwinning tot en met het afvalprobleem. Dat moet allemaal meewegen bij een oordeel over kernenergie.’
wantij april 2011
3
Geen overgang ‘Het is een misverstand dat kernenergie nodig is in de overgangsfase naar volledig duurzame energie.’ Thom geeft aan dat dit idee om verschillende redenen niet klopt: ‘Allereerst hebben wij zelf de stroom niet nodig, de energie gaat namelijk naar Duitsland. Op het ogenblik zijn we al een ‘nettoexporteur’. Volgens planning produceert Nederland in 2016 twee keer zoveel elektriciteit als in 2009, nog zonder de eventuele extra kernenergie. Waarom die Duitse energie hier geproduceerd moet worden?
elektriciteit die de beoogde centrales produceren, staat minstens 6000 Megawatt aan warmteverlies. Daar zou je tweederde van de Nederlandse huizen mee kunnen verwarmen, maar de warmte gaat de lucht of de Westerschelde in. Elektriciteit kan je wel over grote afstanden vervoeren, maar warmte niet.’
Uraniumwinning Een andere problematische kant van kernenergie is de uraniumwinning. Marieke van Riet heeft in opdracht van WISE (World In-
Veiligheid Door de problemen in Japan is de veiligheid van kerncentrales helemaal terug op de agenda. Andere Europese landen maken pas op de plaats wat betreft kernenergie, maar Nederland lijkt gewoon door te gaan. Thom van Riet heeft een redelijk vertrouwen in de centrale van Borssele: ‘Maar er kan altijd iets fout gaan, en dan zijn de gevolgen niet te overzien. Je hebt nooit alles in de hand. Als er zich een catastrofe voordoet kom je waarschijnlijk toch voor verrassingen te staan, zoals we nu in Japan zien. Zo langzamerhand hebben zich al heel wat nucleaire incidenten voorgedaan, van groot tot klein. We vinden het bedenkelijk dat Delta en ERH kiezen voor een nieuwe techniek, die zich nog niet elders op de wereld heeft bewezen.’ Omdat de afvalwarmte daar niet meer op de grote rivieren mag worden geloosd, vanwege de ecologische schade. Nieuwe kerncentrales remmen de overstap naar duurzame energie. De miljarden die nodig zijn voor kernenergie kunnen niet geïnvesteerd worden in duurzame energie. Een ander bezwaar is dat kerncentrales helemaal niet flexibel zijn. Ze kunnen niet inspelen op een wisselend aanbod van energie. Als er dan bij overcapaciteit iets moet worden uitgeschakeld, zijn dat bijvoorbeeld de windmolens. Kernenergie is trouwens ook helemaal niet efficiënt. Tegenover de 5000 Megawatt aan
formation Service on Energy) onderzoek gedaan naar de uraniumwinning in ZuidAfrika. Ze is erg geschrokken van wat ze daar zag: ‘De winning veroorzaakt een enorme vervuiling, met grote gevolgen voor de landbouw, natuur en volksgezondheid. Er liggen grote afvalhopen vlakbij krottenwijken, onder andere in de buurt van Johannesburg. Daar staan dan wel hekken omheen, met hier en daar een bewaker, maar die weet vaak nauwelijks wat radioactiviteit is. Er zwemmen kinderen in meertjes met radioactief vervuild water. Die krijgen gezondheidsklachten. Het gezegde doet daar de
ronde: ‘Als een kind tot tien kan tellen, komt het hier niet vandaan.’
Kazachstan Een onderdeel van Mariekes reis was een congres in Tanzania, waar mensen uit 12 andere Afrikaanse landen door stralingsdeskundigen werden voorgelicht over de consequenties van uraniumwinning. ‘Heel Afrika wordt op het ogenblik afgestruind op uranium. Het is zaak dat de kennis bij de bevolking hierover toeneemt. Afrika levert op het ogenblik 17% van de totale hoeveelheid uranium. Er wordt ook uranium gewonnen in Canada en Australië; daar zijn de productieomstandigheden beter. Maar ook daar is nog veel op aan te merken.’ Borssele2Nee heeft DELTA gevraagd waar hun uranium vandaan komt. DELTA zei eerst dat niet te weten , maar inmiddels weet Marieke dat de uranium uit Kazachstan komt. ‘Hoe het er daar aan toegaat hebben we nog niet kunnen achterhalen, maar ik heb er geen hoge verwachting van.’
Volledig duurzaam ‘Er bestaat brede overeenstemming over de noodzaak om onze energievoorziening volledig duurzaam te maken. Dat betekent meer windmolens, water- en zonnekracht. Duitsland haalt zijn elektriciteit nu al voor 16% uit duurzame bronnen. In Nederland is dat maar 4%, terwijl wij over meer wind- en waterkracht beschikken. Er valt nog veel te winnen door efficiënter met onze energie om te gaan door bijvoorbeeld kleinschalige warmtekrachtcentrales en energiebesparing.’ Borssele2Nee wil het publiek informeren over kernenergie in het algemeen en over de nieuwe kerncentrales in Zeeland, want er bestaan nog veel misverstanden. Samen met andere partijen zoals WISE en de ZMf zal het comité de juridische weg bewandelen om de vergunningverlening tegen te houden. Voor meer informatie: www.borssele2nee.nl www.tegenstroom.nl www.zmf.nl (met het dossier kernenergie))
Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie.
4
wantij april 2011
Kees en Margo Beekman vinden dat er maatschappelijk veel meer aandacht besteed moet worden aan bewustwording. Ze roepen bijvoorbeeld hun eigen kerk en andere kerken op om de zorg voor de aarde serieus te nemen. Ook de preekstoel is een medium.
Thom en Marieke van Riet.
4Kracht: zelf aan de slag om de wereld duurzamer te maken
Gerda Spaander
Zelf aan de slag gaan om de wereld duurzamer te maken. Samen werken aan bewustwording, maar ook praktische zaken aanpakken. Dat sprak vijf mensen in Goes en omgeving aan en zo ontstond 4Kracht. Het verhaal begint bij ‘Transition Towns’, een uit Engeland overgewaaid begrip. Plaatselijk wilden daar mensen de transitie, oftewel de overgang, maken naar een duurzamer leven. Ze wilden vooral minder afhankelijk worden van olie. Nederland kent inmiddels ruim 80 van dergelijke lokale initiatieven, waaronder één rondom Goes. Begin 2010 gingen Willy Dekker, Kees en Margo Beekman, Petra Luteijn en Melissa Ernst samen aan de slag. Ze kozen als naam ‘4Kracht’ om aan te geven dat ze samen de wereld meer veerkracht willen geven. De ‘4’ staat voor de elementen zon, zee, wind en land. Inderdaad, heel Zeeuws.
Cuba We spraken met Kees Beekman en zijn vrouw Margo. Kees noemt een paar voorbeelden om de noodzaak én de mogelijkheid tot verandering aan te geven: ‘We zijn de piek in de productie van olie en andere grondstoffen al bijna voorbij en zullen wel naar iets anders moeten omzien. Dat zoiets kan, hebben we in Cuba gezien. Toen de Sovjet-Unie in 1990 ophield te bestaan had dat grote effecten op de economie van Cuba. De olie-importen vielen terug met minstens de helft en de voedselimporten met 80%. Het vereiste een enorme omschakeling om bijvoorbeeld wat betreft
voedselvoorziening op eigen benen te staan. Maar het lukte de Cubanen.’
Bewustwording ‘We willen inderdaad de wereld verbeteren, maar dat klinkt wat groot. Dus houden we ‘t dichtbij huis. We proberen hier mensen mee te krijgen. We zijn in Goes en Kapelle begonnen met het vertonen van films, waaronder ‘The Age of Stupid’ en ‘We feed the World’, over waar ons eten vandaan komt. Deze films leverden genoeg stof tot discussie. Bewustwording is de ene poot van onze aanpak. De andere is de praktische.’ wantij april 2011
5
Stoere vrouwen van Kalkoensprenk Peter Maas
Wat meteen opvalt als je binnenkomt is het mooie kastje van Gütermanns naaizijde. Verder de sfeervolle gedempte verlichting en een boedhistische tekst aan de muur. Maar zweverig is het hier allerminst. Marleen de Bruine is de energieke motor achter het Klimaatstraatfeest. Naast haar zit Miranda Vermeeren. We zijn in Kalkoensprenk te Vlissingen. ‘Momenteel staan we op de vierde plaats van de meer dan 4000 straten die landelijk meedoen,’ zegt Marleen met gepaste trots. Je merkt al gauw dat hier een actieve straatvereniging huist. Het is vooral de gezelligheid die de bewoners bindt. Klimaat of milieu zijn niet eens de belangrijkste drijfveren. Marleen: ‘De directe aanleiding was de buitenspeeldag die we in 2009 wilden organiseren. Je gaat op internet zoeken naar
Acties Om dieper op de website van het Klimaatstraatfeest te komen, moet je inloggen. Alleen als je als straat bent aangemeld kom je verder. Dat is jammer. Je kunt namelijk zien hoe leuk het is om mee te doen. Er zijn allerlei acties waarmee punten verdiend kunnen worden. Die zijn nogal gericht op competitie, maar daarmee ook erg stimulerend, misschien zelfs wel verslavend. Een
Guerilla gardening Wat ooit begon met het weghalen van een stoeptegel om daar een paar zonnebloemen te zaaien, is inmiddels uitgegroeid tot een wereldwijde beweging. Bewoners pakken gezamenlijk de eigen kale straat aan en leggen op lelijke of vergeten plekken tuintjes aan: een zonnebloem naast een lantaarnpaal, een perkje rondom een elektriciteitshuisje of een wilde wingerd tegen een blinde muur.
Voetafdruk 4Kracht probeert vooral activiteiten van de grond te krijgen waarmee mensen hun mondiale voetafdruk (zie blz. 20) verkleinen. Kees en Margo hebben zelf een voetafdruk onder het gemiddelde, namelijk 3,4 ha. Op het ogenblik gaat het hen vooral om voeding en energie. Zo werken ze aan twee
gebruik van natuurlijke systemen. ‘Verder hebben we ideeën om in de openbare ruimte bomen te planten waarvan je kunt eten, zoals fruitbomen, of zoals de walnoten langs de dijk bij ons huis. Ook zien we in schooltuinen graag meer aandacht voor het telen van ons eigen voedsel.’
Repair-café Dat de mensen het meest geïnteresseerd zijn in voeding en energie, ziet Margo op de website van 4Kracht. De bezoekers klikken het meest op die onderwerpen. Maandelijks organiseert 4Kracht een café, waar mensen elkaar ontmoeten en ook een actueel thema kan worden behandeld. Bijvoorbeeld de vraag hoe een duurzaam Zeeland er in 2040 uitziet. Er staat ook een ‘repair-café’ op het programma, waar mensen kunnen langskomen met bijvoorbeeld hun kapotte apparaten, kleding en fietsen. Zodat die na reparatie nog een tijdje meekunnen.
gemeenschappelijke moestuinen, in Wolphaartsdijk en Nisse, waar getuinierd wordt volgens de principes van permacultuur. Dit is een manier om met de grond om te gaan die heel lang vol te houden is, met optimaal
6
wantij april 2011
men met 4Kracht mensen in zijn omgeving die dat ook wel willen, maar die er zelf geen geschikt dak voor hebben. Per geïnvesteerd bedrag krijgen ze een aandeel waarmee ze bij deze boer producten kunnen kopen
ideeën en ondersteuning, ook financieel. Zo kwamen we op het spoor van het Klimaatstraatfeest. Daarmee kon je ondermeer een gevulde boodschappentas winnen en die konden we goed gebruiken. Dan blijkt hoe belangrijk het internet is. Je kunt alles en iedereen bereiken.’
voorbeeld waaraan de Kalkoensprenk meedeed, is het invoeren van energiegegevens van je eigen huis om je zo bewust te worden van de invloed op het klimaat. Een ander voorbeeld is het invoeren van het kenteken van je auto en dan meteen aflezen wat de bandenspanning moet zijn (goed voor een aanzienlijke benzinebesparing).
Er zijn spelletjes, buurtbijeenkomsten, de weggooitest, een nieuwsbrief, de warme truiendag en een energiemiddag voor kinderen. Een niet onbelangrijke actie waar je punten mee kunt scoren: het organiseren van een energieborrel!
Teller Miranda: ‘Onze teller staat nu op 121.582 punten en we zijn er nog niet. Van de 65 huisgezinnen in de straat doen er 18 mee. Het gaat ons ook om de leefbaarheid in de wijk. Zo doen we aan ‘guerilla-gardening’ middels verplaatsbare bloembakken om de snelheid van het verkeer te verlagen. Daarnaast proberen we de Gemeente Vlissingen enthousiast te krijgen. Ook hebben we meegedaan met de ‘stoere vrouwen’ die winkeliers verzochten om de deuren te sluiten en zo de warmte binnen te houden.’ Voor meer informatie: www.klimaatstraatfeest.nl Peter Maas is lid van de Wantijredactie.
Hart en Ziel Een van de werkgroepen is ‘Hart en Ziel’, voor de psychologische kant van de zaak. ‘Wat doet het met mensen als ze zich bewust worden van de uitdagingen van deze tijd? Welke angsten en gevoelens van boosheid, welke hoop en inspiratie drijven ons?’ Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie.
Boer zoekt buur Een combinatie van energie en voeding is ‘Boer zoekt buur’. De eerste boer, in Schore, wil zijn dak volleggen met zonnepanelen. Voor deze stevige investering zoekt hij sa-
wantij april 2011
7
‘Slow Food Zeeland’ is meer dan lekker eten
Willem de Weert
Begin dit jaar is in Zeeland een afdeling (convivium) van ‘Slow Food’ opgericht. Dat gebeurde bij restaurant Het Lab in Middelburg, onder het genot van een met spek en roggebrood aangeklede stevige erwtensoep, of pastinaaksoep voor de vegetariërs. Eerder hadden de oprichters al bierbrouwerij Emelisse bezocht. Maar Slow Food is niet alleen lekker eten en drinken. Slow Food is ook het zoeken naar biodiversiteit en het stimuleren van de lokale economie. De motieven van de uit Italië afkomstige beweging, die overal ter wereld aanhangers wint, komen sterk overeen met de doelen van de natuur- en milieubeweging. Voorbeelden zijn het prefereren van seizoensgebonden voedsel, lokaal geproduceerd, biologisch, een eerlijke prijs voor de producent en contact met de consument.
Worst, kreeft en Zeeuwse Vlegel ‘Slow Food is de tegenhanger van fast food,’ zegt Carol de Kraa uit Kloetinge, een van de initiatiefnemers van de Zeeuwse afdeling. ‘Zeg nu zelf, van de kip uit de bio-industrie word je toch verdrietig. We willen de kennis over ons voedsel terugbrengen. Weet wat je
eet. Wat ligt er echt op je bord? Hoe is het geproduceerd, wat zit erin, hoe is het klaargemaakt, wanneer is het geoogst? Allemaal vragen waar antwoorden op zijn. We willen de eerlijke, pure producten uit de buurt onder de mensen brengen en de lokale producenten steunen. We zijn er voor consument én producent. En natuurlijk voor onszelf: genieten van al dat lekkers op tafel. Vanavond gaan we bijvoorbeeld ambachtelijke worst maken bij slager Wisse in Meliskerke. Ook komt er een workshop over de Zeeuwse Vlegel en zuurdesembrood en staat de opening van het kreeftenseizoen op de agenda. De Oosterscheldekreeft is een product wat aan alle voorwaarden van Slow Food voldoet.’
Grote belangstelling De jonge afdeling Zeeland heeft volgens Carol over belangstelling niet te klagen. ‘Er is veel interesse voor onze workshops en
excursies. We worden voor horecabeurzen gevraagd en door restauranthouders gebeld. Ook de ZMf heeft contact gezocht met ons om deel te nemen aan de Week van de Smaak. Eerlijk gezegd moeten we met onze afdeling eerder op de rem trappen dan gas geven.’ Voor meer informatie: www.slowfoodnederland.nl
[email protected]
Willem de Weert is eindredacteur van Wantij.
Ard zoekt verbreding van het bedrijf, bijvoorbeeld met kookworkshops in de schuur. Laatste loot aan de stam is het ‘leerwerkbedrijf’. Mensen die tijdelijk niet kunnen werken door problemen als depressie of overspannenheid, kunnen op zijn boerderij komen werken. ‘Lichamelijke arbeid in de buitenlucht en het ritme van de seizoenen werken helend.’
Heel Zeeland aan de biologische groente
Willem de Weert
‘Spinazie, winterpostelein, aubergines, koolraap, schorseneren.’ Ard van de Kreeke (43) is druk bezig met het opnemen van de telefonische bestellingen op zijn boerderij ’t Hof Welgelegen’ in Middelburg. Daar teelt hij op vijf hectare land biologische groenten. Ard heeft geen agrarische achtergrond. Zijn vader was handelaar in stro en aardappelen op Zuid-Beveland. Als kind kwam hij met vader bij de boeren op het erf. Dat wekte zijn belangstelling. Hij begon een bedrijf dat voedseloverschot van supermarkten tot veevoer verwerkte. Daarna zette hij een onderneming in duurzame biobrandstoffen op. Die leverde vloeibare biomassa aan energiecentrales. De kwestie of palmolie wel of niet duurzaam is, bracht hem in contact met de ZMf. Twee jaar geleden waagde hij de stap naar de biologische landbouw: ’t Hof Welgelegen werd de nieuwe woonplek van Ard en zijn gezin. Oorspronkelijk een buitenplaats uit 1622, gebouwd op de oude kreekrug tussen Middelburg en Sint Laurens. Daarna was het een gemengd boerenbedrijf en vanaf 1970 een woonboerderij. ‘Ik vloog over heel de wereld, nu ben ik lekker thuis aan het werk.’
8
wantij april 2011
Groentetassen Basis van zijn bedrijf zijn de groentetassen. Hij voorziet nu ruim 300 abonnees via afhaalpunten op Walcheren, Noord- en ZuidBeveland wekelijks van verse biologische groenten. Naast particuliere klanten rekent hij restaurants tot zijn clientèle, waaronder met Michelinster. ‘Dat is een nieuwe markt. De horeca is traditioneel ingesteld. De meeste restaurateurs kopen in bij de Sligro, de top zelfs in Parijs. Ik lever aan huis, vers, smaakvol én lokaal geteeld.’
Heel Zeeland biologisch Ard van de Kreeke gelooft in ‘local food’. Dat levert een korte keten op met minder schakels waardoor de meerkosten van biologisch telen (geen kunstmest, geen chemische bestrijding) genivelleerd worden. ‘De tijd is rijp. Ik merk het aan de belangstelling voor onze ‘boergondische diners’. Die worden gehouden op het erf en in de schuur
waarin ook de boerderijwinkel zit.’ Met vijf hectare grond kan hij 500 gezinnen van biologische groenten voorzien. Uitgaande van globaal drie mensen per gezin, leert een rekensommetje dat voor de 48.000 inwoners van Middelburg ongeveer 150 hectare grond nodig is om iedereen wekelijks van een tas met biologisch geteelde groenten te voorzien. Zeeland heeft circa 381.000 inwoners. Doorrekenend heb je aan 1300 hectare grond genoeg om alle Zeeuwen aan de tas te helpen. Dat komt overeen met de oppervlakte aan akkers van het grootste landbouwbedrijf in de provincie. Voor meer informatie: www.thofwelgelegen.nl Willem de Weert is eindredacteur van Wantij.
wantij april 2011
9
zeeland verbeeld
Langs de zeekant: Johnny Beerens
Rob Kregting
Aan de rand van Breskens heeft beeldend kunstenaar Johnny Beerens een groot atelier aan huis. Met een ruime lichtinval uit het noorden. Zijn werk heeft ruimte nodig. Zijn schilderijen hebben grote formaten. Een breedte van meerdere meters vormt geen uitzondering. Hij vertelt dat hij altijd al met grote doeken heeft gewerkt. ‘Als de ruimte te klein was, maakte ik ze in delen. Ze moesten wel door het raam naar buiten kunnen natuurlijk.’
Zee en land Johnny Beerens (1966) is geboren en getogen in West Zeeuws-Vlaanderen. Na zijn opleiding aan de Kunstacademie in Tilburg keerde hij er terug. Kunstcriticus Nico Out noemde hem ‘het best bewaarde artistieke geheim van Zeeland’. ‘Ik loop heel graag rond op de grens tussen zee en land. Daar vind ik de motieven die ik in mijn werk gebruik. Het gebied met zijn getijden boeit me. De dingen die veranderen en die gelijk blijven. De sporen van de mens en de natuur.’ Dat alles vindt hij op vijf minuten lopen van zijn atelier. Maar ook in bijvoorbeeld Noorwegen, Bretagne en IJsland. ‘Toen ik daar was, was het net of ik door mijn eigen werk
10
wantij april 2011
reed.’ De beelden van daar krijgen weer een wisselwerking met zijn Zeeuwse beelden.
Technieken Hij vindt het moeilijk zijn werk te karakteriseren: ‘ ‘t Is eigenlijk van alles tegelijk. Abstract, figuratief, conceptueel en experimenteel. Maar ook niet-conceptueel. Ik maak gebruik van traditionele technieken die ik op een nieuwe en eigenzinnige wijze combineer, op een niet-traditionele manier. Ik gebruik het materiaal op mijn eigen manier. Mijn werk laat zich niet in een hokje plaatsen.’ Hij vindt dat zijn schilderijen zelfstandige objecten zijn. De motieven komen van de kust, het land van aarde en zee. De beelden worden in het atelier herschikt, tot de compositie bereikt is die Johnny in zijn hoofd heeft.
Papier In zijn huidige werk is de ondergrond een essentieel deel van het schilderij. Het hoort bij het beeld. Hij gebruikt daarvoor papier,
dat hij zelf schept. In de grote vellen worden allerlei materialen verwerkt, die hij vond op de plaatsen waar de motieven van het werk vandaan komen: schelpen, haaientanden, stukken visnet en touw. Laag voor laag wordt het werk opgebouwd. Waarbij de beelden enorm gedetailleerd kunnen zijn. En bedrieglijk realistisch. Door deze tijdrovende technieken en de formaten van zijn werken is zijn productie klein. Een metersgroot werk voor de Heinekenbrouwerij, ruim 14 bij 2.80 meter(!), vroeg twee jaar. Lang werkte hij ook aan de enorme waterdruppel, die uit een scheur in de watertoren van Oostburg lijkt te lopen.
De rust en de eenzaamheid van het getijdengebied bieden hem concentratie. ‘Ik ben graag alleen in de natuur. Vooral in de winter is het er prachtig. Als de toeristen komen is voor mij de lol er wel even af.’
Voor meer informatie: www.johnnybeerens.nl
Rob Kregting is lid van de Wantijredactie.
wantij april 2011
11
Onder de leden.
ZMf zoekt achterban op in Zeeuws-Vlaanderen
Rob Kregting
Eind januari 2011: het buitengebied van Oostburg is ‘s avonds aardedonker. En het regent. Gelukkig staat er iemand in de deuropening van de grote schuur van Het Zeeuwse Landschap. Achter hem brandt licht. Goed verstopt achter in de grote ruimte is nog een deur. En dáárachter schuilt het clublokaal van ‘t Duumpje, de West Zeeuws-Vlaamse natuurbeschermingsorganisatie. Het is er licht en warm.
Samen auto delen in Zeeuws-Vlaanderen
‘t Duumpje is gastheer van de ZeeuwsVlaamse leden van de ZMf. Voorzitter Jan van Seters, directeur Tjeu van Mierlo en beleidsmedewerkster Geertje van der Krogt vertegenwoordigen de milieufederatie. De voorzitter opent de bijeenkomst en heet de aanwezige leden welkom. Na een korte kennismakingsronde vertelt hij dat het op deze eerste regiobijeenkomst van 2011 vooral de bedoeling is om ideeën uit te wisselen.
Subsidie Rob Kregting
Het platteland is met openbaar vervoer niet altijd goed bereikbaar. Samen een auto delen, kan een uitkomst zijn. In Zeeuws-Vlaanderen staan drie projecten op stapel. Marco van Dorst is, samen met Ellen van Troost, adviseur bij Moveo Training & Advies (Lamswaarde, Zeeuws-Vlaanderen). ‘We doen eigenlijk twee dingen’, zegt hij. ‘We geven strategische adviezen aan woningbouwcorporaties. En we activeren bewoners van kernen en wijken.’ Voor het eerste reist hij door het hele land. Het werken met bewoners vindt vooral plaats in Zeeland: ‘Dat is avondwerk.’
Goed vervoer Een tijd geleden werd hij benaderd door Marco Ouwerkerk, coördinator van het buurtautoproject in Goes. ‘Of ik zoiets in Zeeuws-Vlaanderen zou kunnen opzetten? Toevallig had ik net de jaarlijkse conferentie voor woningbouwstichting Woongoed Zeeuws-Vlaanderen uit Terneuzen georgani-
12
wantij april 2011
seerd. Het thema was mobiliteit. Goed vervoer is immers essentieel voor kleine kernen. Buiten de hoofdplaatsen is vooral in de avonduren het openbaar vervoer erg beperkt.’ Van het één kwam het ander. Er ontstond een projectgroep ‘Onderzoek Autodelen Zeeuws-Vlaanderen’. Hierin zitten onder meer de Provincie, het samenwerkingsverband Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV) van de drie Zeeuws-Vlaamse gemeenten en de Rabobank. In januari 2011 kwam er subsidie uit Europa. De andere helft vult het CVV aan.
Delen Marco, die het project begeleidt, vertelt dat er drie ideeën uitgewerkt worden. ‘We denken aan deelauto’s, ook wel buurtauto’s genoemd. Je wordt lid van bijvoorbeeld
Wheels4All. Je deelt dan een auto met andere leden. Dit is vooral voor de grotere kernen. Op de tweede plaats willen we de mogelijkheid onderzoeken van het delen van privéauto’s. Dan leen je je auto uit aan iemand anders. Tegen een vergoeding natuurlijk. Woongoed is enthousiast over het derde idee: het Zeeuws-Vlaams liften. Dat is een soort carpoolen waarbij bedrijven en instellingen, die door heel Zeeuws-Vlaanderen rijden, mensen kunnen meenemen.’ Rob Kregtingis lid van de Wantijredactie.
Tjeu van Mierlo trapt af met te vertellen hoe het vertrek van hoofd Groene Ruimte Gijs van Zonneveld is opgevangen. Gezien de korting op de subsidie van de ZMf door de provincie was het niet voor de hand liggend om de vacature op te vullen. Het werk van Gijs is intern verdeeld. Geertje van der Krogt, Annelies Luteijn en Tjeu zelf hebben er taken bij gekregen.
De Provincie had de ZMf gevraagd of het niet beter was de juridische functie af te stoten. Voorzitter en directeur vertellen dat het antwoord aan de Provincie is dat de ZMf het voeren van juridische procedures niet los ziet van de andere taken van de milieufederatie. De ZMf voert trouwens hoogst zelden juridische procedures: in de afgelopen jaren maar een enkele keer. De ZMf deed de Provincie wel de belofte dat eventuele procedures niet uit subsidiegeld betaald worden. Tjeu vindt overigens dat de ZMf minder afhankelijk moet worden van provinciale subsidie. Hij noemt diverse voorbeelden van projecten, waarvoor geldelijke steun buiten subsidieverband is gevonden. Ook kijkt hij naar zaken die de ZMf samen met anderen kan doen, waardoor de kosten omlaag kunnen. Uiteindelijk streeft de ZMf naar één grote ecologische cluster.
Discussie Na een korte pauze, met koffie en Duumpjescake, komen enkele inhoudelijke thema’s aan de orde. Tjeu van Mierlo noemt de planbenadering van de Kanaalzone een flinke oppepper voor de omgeving: met aandacht voor natuur, gezondheid, geluiden luchtkwaliteit. Over de problemen bij Thermphos ontstaat de nodige discussie met de aanwezigen. De discussie gaat met name over de handhaving. Ook de onderwerpen ‘Water Natuurlijk’ en biodiversiteit komen uitgebreid aan de orde. Rob Kregting is lid van de Wantijredactie.
De regiobijeenkomsten zijn bedoeld om de band met de achterban aan te halen. Deze avond in Oostburg is het voorbeeld van een nauwere samenwerking van de ZMf met de Steltkluut en ’t Duumpje. De ZMf hield dit voorjaar ook regiobijeenkomsten op Walcheren, Schouwen-Duiveland en de Bevelanden/Tholen.
wantij april 2011
13
‘Als ik vraag of ze de tekst van dit artikel nog tevoren willen lezen, zegt Jo: ‘Waarom? We zijn nergens bang voor hoor. Wij krijgen geen cent subsidie.’ Inderdaad, een winterkoninkje is een eigenwijs vogeltje!.’
‘t Duumpje: een eigenwijs vogeltje
Rob Kregting
Werkgroepen Er zijn diverse actieve werkgroepen, zoals een vogelwerkgroep (de grootste) en een plantenwerkgroep. Maar ook voor zoogdieren, landschapsbeheer, planologie en vlinders is er belangstelling. De jeugdwerkgroep ‘De Visdiefjes’ is populair. ‘We moeten het aantal deelnemers soms beperken tot dertig per keer, om het werkbaar te houden. We zijn nu bezig een groep voor oudere kinderen op te richten. Daar is óók vraag naar.’
14
wantij april 2011
Elke werkgroep heeft een ander gezicht. Zo is de planologiewerkgroep een luis in de pels op haar werkterrein. Onlangs heeft die meegedacht over een nieuw bestemmingsplan voor het buitengebied van de gemeente Sluis. De leden van de plantenwerkgroep organiseren zeker zo’n acht excursies en inventarisaties per jaar.
Winterkoninkje ‘Weet je trouwens wat duumpje betekent?’, vraagt Jo. ‘Een winterkoninkje, een klein vogeltje, dat erg veel lawaai kan maken en niet bang is’, lacht hij. Is de vereniging net zo klein? Dat valt wel mee: nu circa 500 leden. ‘Er blijven nieuwe leden bijkomen, ondanks dat we de tijd tegen hebben.’ Trots sommen Jo, Sjaak, Lucien en Jaap een aantal successen op: de aankoop van de Kruisdijkschans, de natuurlijke inrichting van de Versche Polder, de telpost bij Breskens. Maar ze kennen ook teleurstellingen, waar de natuur moest wijken voor huizen, industrieterrein of de rondweg Aardenburg.
Rob Kregting
Natuurbeschermingsvereniging De Steltkluut heeft Oost Zeeuws-Vlaanderen als werkgebied. De oorsprong ligt, net als bij ’t Duumpje, in de strenge winter van 1956: ‘de vogels moesten gevoerd’. Zo ontstond de Vogelwacht Oost Zeeuws-Vlaanderen. In 1985 werd deze omgevormd tot de huidige natuurbeschermingsvereniging.
Kort na de regiobijeenkomst van de ZMf met de Zeeuws-Vlaamse leden bezoek ik weer ‘t Duumpje. Nu overdag en met een stralende zon. Voorzitter Jo Timmers en Sjaak Herman zitten al klaar. Later schuiven ook Lucien Boerjan en Jaap de Hulster aan. In de grote schuur van stichting Het Zeeuwse Landschap huurt ‘t Duumpje een eigen kantoor. Vroeger werd er ook wel bij mensen thuis vergaderd, nu zit de vereniging wat ruimer in zijn jas. De voorloper van de huidige vereniging, de Vogelbeschermingswacht West-Zeeuws-Vlaanderen, werd 55 jaar geleden opgericht. ‘Eigenlijk vooral om de vogeltjes te voeren. De winter van 1956 was namelijk bar koud.’ Uit die tijd is niemand er meer actief. De officiële opvolger (1975) werd natuurbeschermingsvereniging ‘t Duumpje. Die had ook aandacht voor andere zaken, zoals milieu en biologie.
De Steltkluut: ‘Natuur als hobby? ‘t Is de basis van het leven!’
Waterdunen Uitgebreid staan ze stil bij het plan ‘Waterdunen’. Ze waren al betrokken bij ‘Kust in Kleuren’, een visie die vooruitliep op Waterdunen zou je kunnen zeggen. Die visie is helaas nooit volledig tot ontwikkeling en uitvoering gekomen. Ook daar ging het om het samengaan van natuur en recreatie. In Waterdunen zien ze meer voordeel dan nadeel. ‘Het stelt de toekomst duurzaam veilig, zowel voor wonen, werken als recreatie. Er ligt een visie achter.’
Uitdagingen Uitdagingen zien ze genoeg. ‘Hoe gaan we om met de anti-natuurstemming? Steeds meer mensen hier zijn erop tegen dat alles van bovenaf geregeld wordt. Hoe behouden en onderhouden we het Nationaal Landschap West Zeeuws-Vlaanderen? Hoe verbeteren we het contact met de boeren?’ Rob Kregting is lid van de Wantijredactie.
De Steltkluut houdt kantoor bij de Wereldwinkel in Terneuzen. Voorzitter Adri Paauwe en secretaris Lucien Calle doen het woord. ‘In het begin lag de nadruk vooral op wilgenknotten, landschapsonderhoud en vogelreservaten’, aldus Adri. ‘Later werd de belangstelling uitgebreid naar planten, vlinders, insecten, planologie en vogels. De vogelwerkgroep heeft de meeste actieve leden.’
Trouwe leden Van de oorspronkelijke oude garde is vrijwel niemand meer over. Maar de huidige vereniging bruist van leven. Het ledenaantal schommelt al jaren rond de 500. ‘We hebben trouwe leden, die lang lid blijven. Ook enkele tientallen boeren zijn lid. Er is een enthousiaste groep jonge leden van zo’n 50 kinderen. Onder de naam ‘de Stekkertjes’ doen die van alles. En de wat oudere kinderen, ‘de Gaaien’, hebben zelfs een eigen stuk bos in beheer.’
Vanzelfsprekend Adri en Lucien zijn er trots op dat in de loop van de jaren de belangstelling voor natuur en milieu zo gegroeid is, dat overleggen met De Steltkluut vanzelfsprekend is geworden. ‘We praten regelmatig met gemeenten, Waterschap en Zeeland Seaports. ‘ In diverse procedures, sommige tot aan de Raad van State, heeft De Steltkluut al te ambitieuze woningbouwplannen weten in te tomen.
Ook staan er nog aardig wat bomen in Oost Zeeuws-Vlaanderen dánkzij De Steltkluut. De telpost aan de zeedijk bij de Griete, de gloednieuwe observatiehut aan het Groot Eiland bij Hulst: de sporen van De Steltkluut zijn overal te zien.
Teleurstellingen Maar er zijn ook teleurstellingen. Bijvoorbeeld ‘t Schorretje in Terneuzen, dat bij de dijkverzwaring onnodig ondersteboven is gegooid. Lucien haalt de nieuwe Terneuzense wijk Nieuw Othene aan: ‘Daar is natuurontwikkeling niet meegenomen. Er is gewoon te dicht bij de kreek gebouwd.’ Lucien vindt het jammer dat in de loop van de jaren alle overhoekjes, stukjes boerenland die eigenlijk vergeten waren en waar de natuur vrij zijn gang kon gaan, bij verkaveling opgeruimd zijn. Door de teloorgang van akkers en weilanden als broedplaats zijn typische weidevogels als de tureluur, grutto en patrijs vrijwel verdwenen. Ook de landschappelijke verrommeling in de gemeente Hulst maakt Adri niet erg blij.
Toekomst
Hij vindt dat we onder ogen moeten zien dat ZeeuwsVlaanderen een krimpregio is. ‘Krimp kan best goed zijn voor een omgeving. In plaats van die eeuwige groei. We moeten kritischer met de ruimte omgaan. Meer aandacht voor kwaliteit dan voor kwantiteit.’ aansluiting met Vlaanderen moeten nog gerealiseerd worden.’ Adri maakt zich kwaad over het populisme en de arrogantie hoe mensen met natuur omgaan: ‘Natuur afdoen als hobby? ‘t Is de basis van het leven!’ Voor meer informatie: www.steltkluut.nl
Rob Kregting is lid van de Wantijredactie.
Voor de toekomst zien zij genoeg uitdagingen. Neem de bezuinigingen van het Rijk die het afronden van de Ecologische Hoofdstructuur bedreigen, terwijl die in ZeeuwsVlaanderen al zover klaar is. Alleen het gebied tussen Philippine en Westdorpe en de
wantij april 2011
15
plantaardig
de voorloper
In Wantij een nieuwe rubriek: Plantaardig. Justus van den Berg vertelt over bijzondere planten in onze provincie.
Muurplanten op afbrokkelende kade in Middelburg
Justus van den Berg
De historische binnenstad van Middelburg herbergt bijzondere muurflora. Op de kademuren aan de haven kan je over een lengte van driehonderd meter in totaal wel 17 verschillende soorten varens en een groot aantal andere planten aantreffen. Zo veel varens op zo’n klein stukje is uniek in Nederland. Het leuke is dat je de planten waarneemt vanaf de vlonders in de haven, dus gewoon op ooghoogte. Ideaal om je kennis over de flora te vergroten en de ontwikkeling van steenbreekvaren, tongvaren en muurleeuwebek bij te houden.
Goed Door de zachte winters van de afgelopen jaren gaat het goed met de muurplanten. Langs de Middelburgse kaaien gaat het extra goed omdat de kademuur aan alle kanten uit z’n voegen barst en bouwkundig in een zeer slechte staat is. In een langlopend traject van renovatie van de Middelburgse kademuren is er nu meer aandacht voor beschermde flora. Bij eerdere renovaties werd totaal geen rekening gehouden met muurplanten of histori-
sche kwaliteiten. Er werden nieuwe stenen gebruikt, gevoegd met hard cement of, nog erger, prefab betonelementen opgehangen aan een stalen damwand.
Hersteld Bij herstelwerkzaamheden aan de Rouaanse Kaai in Middelburg is er een nieuwe werkwijze om de bijzondere muurplanten van de kademuren zoveel mogelijk te behouden. Ervaringen zijn al opgedaan bij de renovatie van een kademuur bij de aanlegplaats van de rondvaartboot zo’n twee jaar geleden. De eerste veertig meter is inmiddels hersteld en er zijn planten terug gezet. Persoonlijk vond ik het nog erg spaarzaam en met wat weinig gebruik van mortel. De Zeeuwse floristen gaan van de zomer kijken hoe het de planten
is vergaan en of deze werkwijze al optimaal is voor het behoud van fraaie muurbegroeiingen. Gemeente, Stichting Landschapsbeheer, aannemer en Zeeuwse floristen kunnen nog even oefenen en ervaring opdoen, want de mooiste Middelburgse kademuren gaan pas over enige jaren op de schop. Voor meer informatie: www.floron.nl www.5.knnv.nl/bevelanden Justus van den Berg is FLORON coördinator voor Zeeland en coördinator van de plantenwerkgroep KNNV Bevelanden.
Het paradijs schep je zelf
Peter Maas
Bijna 35 jaar is hij hier al bezig. George Calon uit Hoek heeft een stukje akker omgetoverd. Als je over de N61 van Hoek richting de Braakman rijdt, zie je zijn bosje, - ‘t Land, zoals hij het zelf noemt, vlak naast de weg liggen. George bewijst: het creëren van een stukje paradijs, dat doe je gewoon zelf. ‘Geen vanzelfsprekende toestemming’ staat op het toegangsbord te lezen. Dat klinkt wat nors, maar een mooi groen hart er doorheen getekend, geeft aan dat je dit wel mag nuanceren. En inderdaad, aan de achterzijde zie je staan: ‘Vraag gerust’. Smalle paadjes slingeren tussen de bomen door. Grote wilgen, trotse populieren, gehakte knotbomen en vooral grote stapels hout, musterds en rillen, stapels stoeptegels en straatstenen, oude geraamten van omgewaaide boerenschuren, wortelkluiten van omvergetrokken bomen. En ligt daar zelfs niet de oude beukenstronk die ooit eens moest wijken omdat er middenin Terneuzen weer eens iets ouds moest verdwijnen? Er is bijna niets dat George hier in de loop der jaren niet naar toe heeft gesleept.
Reliëf Een koerende houtduif geeft aan dat het hier goed is. Ook de zingende tjiftjaf en de dansende heggenmus voelen zich thuis.
16
wantij april 2011
Twee kleine vossen fladderen rond en vinden zelfs nu al in dit vroege voorjaar van alles van hun gading: klein hoefblad, maarts viooltje, groot hoefblad, gaspeldoorn of longkruid. Er zijn coniferen, laurierkersen, buxus en taxus, fruitbomen en bessenstruiken. Maar er was nog meer nodig om de diversiteit verder te verhogen: reliëf! En dus kwam er een kraan of pakte hij eenvoudig de schop. Hoe dieper, hoe natter en dus moeras en water. Maar ook: andere bodemlagen die aan de oppervlakte komen. Middeleeuwse schelpenbanken getuigen van het mariene verleden van dit stukje landschap. En wat doe je met de afgegraven grond? Precies: hoogtes maken, bergjes en walletjes scheppen. Dan kun je daaronder weer wat tunnels graven of schuilplaatsen inrichten. Het landje van Calon herbergt paarse dovenetel, pimpelmees, winterkoning, grote bonte specht, torenvalk, maagdenpalm, klimop, ereprijs en nog veel meer. George hamstert biodiversiteit!
Op excursie naar ‘t Land De plantenwerkgroep van De Stelktluut gaat zaterdag 4 juni om 9.30 uur op bezoek bij George Calon. ’t Land ligt langs de Middenweg tussen Hoek en de Braakman. Voor meer informatie: Peter Maas, tel. 06-51365184. Voor meer excursies: www.zmf.nl kopje agenda. Peter Maas is lid van de Wantijredactie.
wantij april 2011
17
berichten
Zon op Zeeuwse schooldaken Melissa Ernst
De ZMf stimuleert de komende jaren het gebruik van zonne-energie in Zeeland. Het gaat om een project op scholen: ‘De Zeeuwse Zonnefabriek’. Verder werkt de ZMf aan een Europees project waarin lokale initiatieven die leiden tot meer opwekking van zonne-energie in Zeeland, gestimuleerd en gefaciliteerd worden. ‘De Zeeuwse Zonnefabriek’ is een project waarin de ZMf samenwerkt met COS Zeeland, het IVN Consulentschap Zeeland, de Provincie en vier NME-centra. De Zonnefabriek kunt u zich het beste voorstellen als een aaneenschakeling van zonnepanelen die op de daken van 110 Zeeuwse basisscholen geïnstalleerd zijn of worden. Met het bijbehorende lespakket gaat het verhaal over de zon als leverancier van duurzame energie leven. Het afleespaneel maakt het helemaal leuk, want hiermee kunnen de kinderen elk moment van de dag zien hoeveel energie duurzaam op het dak van de school wordt opgewekt.
Vrienden Komende jaren willen de ZMf, COS en IVN het project uitbreiden met nog meer basisscholen en ook het Zeeuwse middelbare-en beroepsonderwijs. Om de panelen te financieren, gaan we op zoek naar ‘vrienden van de Zeeuwse Zonnefabriek’. Dit kunnen be-
drijven en gemeenten zijn die invulling willen geven aan verantwoord ondernemerschap en/of die klimaatneutraal willen werken. Wellicht wil iemand zelf ook een duit in het zakje doen. Elke particulier, zoals een betrokken (groot)ouder, kan door minimaal 25 euro te doneren vriend worden van de Zeeuwse Zonnefabriek.
Haal meer uit de Zeeuwse zon ‘Haal meer uit de Zeeuwse zon’ is de Nederlandse werktitel van een Europees project: ‘The public as a driver for low carbon economy’. Samen met Denemarken, Zweden, Italië en Slovenië voert de ZMf het project uit. Het doel is het stimuleren van de toepassing van vernieuwbare energiebronnen waardoor CO2-reductie wordt gerealiseerd. Iedere deelnemer kiest een eigen insteek. De ZMf heeft samen met Zeeuwind gekozen voor zonne-energie. De aanleiding voor deze keuze was de uitkomst van de Groene Peiler enquête in 2010
onder de leden over duurzame energie. Hieruit kwam naar voren dat er behoefte was aan een informatiepunt en mogelijkheden om opwekking van zonne-energie te realiseren. Je kan dan denken aan de oprichting van een Zeeuwse zonnecoöperatie. Een ander voorbeeld is dat de burger investeert in zonnepanelen en hiervoor producten of diensten terugkrijgt.
Zonnedroom De bijzondere insteek van het Europese project is dat de deelnemer bepaalt wat er gaat gebeuren, en wel door ons te vertellen wat zijn ‘zonnedroom’ is? De ZMf gaat in een aantal workshops in juni deze ‘zonnewensen’ inventariseren. Vervolgens brengen we ideeën en mensen bij elkaar om samen nieuwe concepten te formuleren voor meer zonneenergie in Zeeland. De ZMf helpt deze initiatieven vervolgens verder handen en voeten geven. Melissa Ernst is beleidsmedewerkster bij de ZMf.
Meer informatie: Heeft u interesse om vriend te worden van de Zeeuwse Zonnefabriek of heeft u een ‘zonnig’ idee, wens of droom en wilt u meedoen met een van de workshops? Stuur dan een mailtje naar de ZMf:
[email protected] . Dan ontvangt u van ons meer informatie.
Ledenvergadering ZMf in ’s-Heer Arendskerke De voorjaarsledenvergadering van de ZMf staat weer voor de deur. Op dinsdagavond 31 mei bent u als lid van de ZMf vanaf 19.30 uur van harte welkom op de hoeve van Jacques Roumen (Oude Kraaijertsedijk 2, 4458 NC ‘s-Heer Arendskerke). Waarom is de ZMf hier neergestreken? De ledenvergadering heeft dit keer het thema ‘lokale kracht’, net als deze Wantij. Een toepasselijker decor dan de hoeve van Jacques konden we voor dit thema niet bedenken. Kijk eens op de achterkant van deze Wantij; hier kunt u van alles lezen over de voetafdruk van Jacques.
Klimaatvriendelijke communicatie De ZMf werkt, samen met u, aan een schoon milieu dat garant staat voor een gezonde toekomst en een klimaatvriendelijk Zeeland. Natuurlijk werken we binnen onze organisatie, op kantoor, ook hard aan deze doelstelling. Zo is Wantij nog een van de weinige uitgaven van de ZMf die op papier verschijnt, op FSC-papier wel te verstaan.
E-mail, website en nieuwsbrief Verder proberen we zoveel mogelijk via internet en e-mail met u te communiceren.
Dat bespaart geld (postzegels) en papier. Dus wilt u graag via e-mail met ons communiceren? Geef dan uw e-mailadres door aan
[email protected]. U ontvangt onze correspondentie dan via de e-mail. Ook kunt u digitaal op de hoogte blijven van het Zeeuwse natuur- en milieunieuws en van allerlei groenactiviteiten. Interesse? Meld u dan aan voor onze digitale nieuwsbrief via: www.zmf.nl .
Biologisch afbreekbare verpakkingsfolie Ook bij de verzending van deze Wantij hebben we aan het milieu gedacht. Allereerst door deze te combineren met de verzending van ons beleidsplan. Ten tweede omdat we ervoor gekozen hebben om deze combinatiezending in biologisch afbreekbare folie te verpakken. De folie is gemaakt op basis van aardappelzetmeel en kan dus zo in de groene bak.
U een kans… Zij een kans Met steun van de Nationale Postcode Loterij zetten De Natuur- en Milieufederaties zich in de 12 provincies in voor natuur, milieu en landschap. Zo proberen de Milieufederaties verdroging van natuurgebieden tegen te gaan. Hierdoor kunnen ook zeldzame dieren, waaronder dagvlinders als de Zilveren Maan, blijven bestaan.
Meedoen is eenvoudig,
18
wantij april 2011
Foto: Lars Soerink/FN
bel 0900 300 1500 (20cpm) of meld u aan via www.postcodeloterij.nl. Voor € 10,50 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.
de voetafdruk
Jacques Roumen
Autarkie in de Zeeuwse polder
Gerda Spaander
Hij noemt zichzelf geen milieufanaticus. Maar door zijn autarkische manier van wonen moet hij zijn energieverbruik goed in de hand houden. Daar heeft hij veel plezier in. En als dat anderen aansteekt, is dat meegenomen. Jacques Roumen, één van de initiatiefnemers van Zeeuwse Vlegel, is tegenwoordig firmant in Buitenkans, waar hij zich bezighoudt met ‘coaching van ondernemende mensen’. Hij woont verregaand autarkisch. Dat wil zeggen: hij vond een uitgelezen plek aan de Oude Kraaijertsedijk, waar ooit nog een huisje stond, het voormalige veerhuis bij de Schenge. Hij kreeg het voor elkaar dat hij daar een huis mocht bouwen. Er was alleen waterleiding, voor energie en waterzuivering moest hij zelf zorgen.
neboiler. Mijn elektrische systeem bestaat uit zonnepanelen, een windmolen, een grote accu én een generator, voor noodgevallen.’ Hij legt zich er nu op toe om zo zuinig mogelijk met zijn brandstof om te gaan en te zorgen dat de generator zo weinig mogelijk nodig is. ‘Afgelopen winter heb ik de generator 12 keer gebruikt, en daarmee in totaal 48 liter benzine verstookt. Dat is te overzien. Bij mij dus geen apparaten die onnodig aanstaan. Mijn wasmachine vul ik met warm water, de koelkast is een A++.’
Zelfvoorzienend
Led-expert
Jacques woont inmiddels al weer een paar jaar met zijn zoon Geert in zijn bijzondere huis. ‘Ik vond het erg leuk om uit te puzzelen hoe ik het aan moest pakken om zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn. Als vervanging voor gas heb ik een kachel die gestookt wordt op houtpallets en gebruik ik een zon-
‘Ik ben inmiddels een led-expert geworden. Ik heb nog oude ledlampen die blauwig en véél te weinig licht geven, maar inmiddels hebben we ook ‘powerleds’, door zoon Geert via internet uit China geïmporteerd. Die zijn stukken beter. Geert doet enthousiast mee met het energiezuinige leven. Hij
Verder eet men voornamelijk biologisch voedsel in huize Roumen en worden er weinig nieuwe meubels, apparaten en kleren gekocht. De auto staat bij Buitenkans, negen kilometer verderop in Goes. Dit alles leidt tot een voetafdruk beneden het gemiddelde van 3,3 ha.
Locatie ZMf ledenvergadering 31 mei a.s.: Oude Kraaijertsedijk 2, 4458 NC ‘s-Heer Arendskerke 20
wantij april 2011
verdiept zich in de ledverlichting, en is bezig met een website waarop hij de windkracht ter plaatse laat zien. Hij vindt het echter wel vervelend als het douchewater een keer lauw is omdat pa met zijn kachelbeheer iets te zuinig is.
Bereken zelf uw voetafdruk: www.voetenbank.nl. of www.voetafdruk.nl Gemiddelde Noord-Amerikaan 9,6 ha Gemiddelde Nederlander 4,4 ha Gemiddelde wereldburger 2,2 ha Eerlijke Aarde aandeel 1,8 ha
Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie.
