Lissabon Pantheon Architectuurreis 2011
11 tot en met 15 april 2011
Inhoud Nuttige informatie.................................................. 2 Kort woordje over Lissabon.................................... 3 Metromap.............................................................. 5 Ligging Hostel ‐ Map centrum................................ 6 Dagplanning maandag 11 april............................... 7 Dagplanning dinsdag 12 april................................. 8 Dagplanning woensdag 13 april.............................. 33 Dagplanning donderdag 14 april............................. 68 Dagplanning vrijdag 15 april.................................... 89 Overzicht van de deelnemers.................................. 91
‐ 1 ‐
Nuttige informatie
Adres jeugdherberg: Yes! Hostel Rua de São Julião 148 1100‐527 Lisboa, Portugal Contactgegevens: GSM Philippe: 0494/ 66. 62. 06 GSM Yves: 0478/ 54.52.72 GSM Liesbeth: 0475/ 59. 81. 54 GSM Dorien: 0495/ 14.23.31
Opmerking: In Lissabon moeten we ons horloge 1 uur achteruit zetten. ‐ 2 ‐
Lisboa (Lissabon) Portugal Lissabon zoals we het nu kennen is uiteraard niet zomaar van de ene op de andere dag ontstaan. Deze stad heeft een bewogen geschiedenis achter de rug, een geschiedenis die nog zeer sterk aanwezig is in het straatbeeld van deze wereldstad. In de loop van de eeuwen is de stad vele malen veroverd en heroverd, wat telkens zijn stempel gedrukt heeft op het uitzicht van de stad. De meest flagrante veroveringen zijn deze van de Pheniciërs, Grieken, Catharen, Moren en de Romeinen. Over de oorsprong van de naam bestaan vele theorieën. De ene zegt dat ze is afgeleid van het Phenisisch voor ‘veilig haven’ (nl. Allis Ubbo), een andere stelt dat ze afkomstig is van de pre – Romeinse naam voor de Tagus rivier (nl. Lisso of Lucio). In de Renaissance kende Portugal een zeer sterke groei dankzij de ontdekkingsreizen. De meest bekende hiervan is uiteraard de reis van Vasco Da Gama naar India (1497). Een reis die de belangrijkste vaarroute naar India vastlegde en waar de inwoners van Lissabon nog steeds trots op zijn. In 1755 werd echter een groot deel van de stad verwoest door een aardbeving. De heropbouw werd aangegrepen om het historische centrum te herschapen volgens ‘moderne’ stedebouwkundige ideeën. Recenter fungeerde de stad als decor voor evenementen zoals Expo ‘98 en de MTV European Music Awards (2005).
‐ 3 ‐
‐ 4 ‐
METROMAP
‐ 5 ‐
LIGGING HOSTEL ‐ MAP CENTRUM
‐ 6 ‐
Maandag 11 april 2011 ‐ 15.00 uur: Afspraak in de grote vertrekhal te Zaventem ‐ 19.05 uur (lokale tijd): aankomst in Lissabon ‐ 22.00 uur: We zijn dan ongetwijfeld aangekomen in het hostel. Uitpakken. ‐ 22.30 uur: Gelegenheid om in het centrum iets te gaan drinken. Ligging van het hostel
‐ 7 ‐
Dinsdag 12 april 2011 ‐ CENTRUM ‐ 08.00 uur: Ontbijt in hostel ‐ 09.00 uur: Samenkomst in de lobby Ochtendwandeling via Rue de Sao Juliao, Rue Nova de Almada, Rue Ivens, en Rue Capelo. ‐ 09.10 uur: Bezoek Sao Carlos Theater ‐ 09.30 uur: Vertrek Largo de Cameos (via Rue Antonio Maria Cardoso) ‐ 09.35 uur: Aankomst Largo de Cameos ‐ 10.05 uur: Aankomst Miradouro de Santa Catherina (via Rue Do Loreto en Traversa da Condessa do Rio) ‐ 10.35 uur: Aankomst Carmo Convent Church ‐ 11.05 uur: Via passerelle naar Elevador Santa Justa ‐ 11.20 uur: Vertrek naar Rossio Square ‐ 11.30 uur: Aankomst Rossio Square, Largo Sao Domingos ‐ 11.50 uur: Afzakken naar Restaurandouros ‐ 12.00 uur: Lunch ‐ 12.50 uur: Rossio station ‐ 13.10 uur: Metro nemen in Restauradores, richting Amadora Este, afstappen in Sao Sebastiao (blauwe lijn). ‐ 13.20 uur: Gulbekian Museum ‐ 13.50 uur: Campo Pequeno, Moors gebouw ‐ 14.10 uur: Metro nemen in Campo Pequeno (gele lijn, richting Rato, afstappen in Maques de Pombal en overstappen op de blauwe lijn richting Santa Apolonia, afstappen in Restauradores. ‐ 14.20 uur: Rue Augusta induiken nabij Rossio square: Terrasje! De rest van de dag is vrij.
‐ 8 ‐
Voor de doorzetters: KEUZEACTIVITEITEN DINSDAG ‐ LX‐factory : Oud textielbedrijf dat gerenoveerd is tot bibliotheek en mediacenter. Adres: Rua Rodrigues de faria, 103, Lisbon
‐ Rectoraatsgebouw van de Universidade Nova de Lisboa: Adres: Travessa Estevão Pinto, 1099‐085 Lisbon
‐ 9 ‐
São Carlos Theater José da Costa e Silva
Dorien De Mey 1e Ma
1792 Operagebouw R. Serpa Pinto 9, Lisbon, Portugal Beschrijving project Teatro Nacional de São Carlos is een operagebouw in de historische centrum van Lissabon, Chiado wijk. Het werd op 30 juli 1793 geopend voor de publiek door de toenmalige koningin Queen Maria I als vervanging voor de Tejo Opera House welke in 1755 werd vernietigd door een aardbeving. Het theater is gefinancierd door een groep zakenmannen en is sterk geïnspireerd door de grote Italiaanse theatergebouwen zoals San Carlo of Naples en La Scala in Milaan. De architect, José da Costa e Silva heeft uitbundig gebruik gemaakt van neoklassieke en rococo elementen. De voorgevel heeft een versierde klok in de stijl van Potugese wapenschild en een inkom hal met bogen, een portico. De theater is genoemd naar de prinses Charlotte of Spain die in 1790 naar Portugal kwam om te trouwen met de toen toekomstige koning prins John Carlos. Meest opvallende binnen is de hoofdhal. Het heeft een ellipsvorm met het oog op de akoestische prestaties, vooral voor de luxueuze royale box en de toneelruimte, dit geïnspireerd door de Italiaanse tegenhangers. De 5 rijk versierde rijen boxen vormen als het ware een halsketting en zorgen voor een totaal van 1148 zitjes. Het geheel wordt mooi vervolledigd door een grandioze handgemaakte luster uit Murano kristal.
‐ 10 ‐
‐ 11 ‐
Camoes Square Siza Vieira
Evelyn Blondeel 3e Ba
plein Tussen Chiado en Bairro Alto wijken Camoes Square Dit kleine plein is de overgangszone tussen de wijken Chiado en Bairro Alto. In het midden vinden we een monumentaal standbeeld van de 16de eeuwse dichter Luis de Camões, op een sokkel waarop nog andere klassieke Portugese auteurs staan afgebeeld. Achter het standbeeld bevindt zich een historische kiosk waar traditionele Portugese drankjes worden geserveerd. Het beeld kijkt naar Largo do Chiado, waar er twee barokke kerken staan: Loreto ("van de Italianen") en Encarnacao. We vinden hier tevens het bekendste café van Lissabon; A Brasileira. Dit vormt het hart van de ontmoetingsplaats van verschillende generaties, intelecutelen en kunstenaars. Aan het terras van het A Brasileira staat nog een standbeeld, dit keer de dichter Fernando Pessoa zittend in een stoel, herinnerend aan de dagen waarin hij veel van zijn succesvolle boeken schreef op dit terras. De wijken Chiado en Bairro Alto Tegenwoordig is Chiado een wijk van Lissabon met veel prestige. Het is een hisorische plaats, vaak bezocht door modernistische intellectuelen. Chiado wordt stees gekoppeld aan een romantische, modernisctische, liberale en intelectuele sfeer. De beroemde koffiehuizen (A Brasileira), winkelstraten (Rua Garrett), theaters (Trindade, São Luiz en São Carlos), kloosters (Carmo‐klooster), kerken (oa. Loreto), het Musuem van Hedendaagse Kunst, de Santa Justa‐lift,.. zijn slechts enkele belangrijke monumenten en symbolen van Lissabon waarop Chiado rechtecht fier kan zijn.
‐ 12 ‐
Echter, in 1988 brak een ernstige brand uit en verwoeste grote delen van Chiado. Sindsdien hebben heel wat restauratiewerken en reorganisatiesplannen plaatsgevonden onder leiding van de Portugese architect Siza Vieira. Zo bleef de stad trouw aan zijn historie en kon ze dankzij haar nieuwe infrastructur mee met de toekomst. In Bairro Alto en Baixa zijn ook heel wat verschillende designer winkels te vinden, alsook ateliers, galeries, musea, restaurants, boekenhandels, theaters…kortom heel wat culturele en artistieke accomodaties.
http://www.golisbon.com/sight‐ seeing/camoes‐square.html http://lisboa366.blogspot.com/2008/07/194‐ cames‐square‐tram.html
‐ 13 ‐
Miradouro de Santa Catarina
Maarten Van Craenenbroeck 1e Ma.
Onbekend Onbekend Openbare ruimte / uitzicht Santa Catarina wijk, Lissabon, Portugal. Beschrijving project Volgens de legende werd Lissabon gebouwd op zeven heuvels (cfr. Brussel, Rome). Strikt geografisch gesproken zijn het er veel meer, maar wat het exacte aantal ook is, deze heuvels bieden op verschillende plaatsen in de stad een adembenemend uitzicht. Miradouro de Santa Catarina is zo één van deze plaatsen (Miradouros betekent letterijk ‘uitkijkplaatsen’). Gelegen in de wijk Santa Catarina, omgeven door pastelkleurige huisjes en cafeetjes vormt deze plaats een geliefde rustplaats voor de vele toeristen. Het plein kijkt uit over de Tagus (Rio Tejo), het oude stadscentrum en de moderne ’25 de Abril’ brug, die verdacht veel op Golden Gate brug van San Fransisco lijkt. Op het terras bevindt zich een beeld van “Adamastor”, een mythologisch zeemonster uit het epos “The Lusiads” en achter het plein bevindt zich het Museu Nacional Das Farmácias. Door de uitstekende ligging van deze miradouro is het een plaats die dag en nacht leeft, zowel door de toeristen als door de lokale bevolking.
‐ 14 ‐
‐ 15 ‐
Carmo Convent Church i.o. ridder Nuno Álvares Pereira
Dafinë Blakçori 1e Ma
1389 ‐ 1423 kerk Chiado wijk, Lissabon, Portugal Beschrijving project De Carmo Klooster, in het Portugees Convento da Ordem do Carmo, is een moment in het Chiado wijk in het stad Lissabon, op een heuvel kijken over de Rossio plein. Deze middeleeuwse klooster was vernietigd in 1755 door een aardbeving en te samen met de ruïnes van zijn gotische kerk, Carmo Church of ook Igreja do Carmo, zijn het de meest opvallende sporen van die verschrikkelijke natuurramp. Vandaag de dag wordt het nog gebruikt als een archeologisch museum. Gebouwd in de periode tussen 1389 en 1423 zijn de Carmo Convent en the Church een typisch voorbeeld van Gotische architectuur van de middeleeuwse religieuze oorden. Vergeleken met de andere gotische kerken in de stad, is de Carmo Church de meest imposante bouwwerk in haar architectuur en decoratie. De kerk heeft een vloerplan in de vorm van de Latijnse kruis. De voorgevel heeft een portaal met verschillende archivolts en kapitelen versierd met organische motieven. De zuidelijke kant van de kerk is versterkt met 5 vliegende steunberen toegevoegd in 1399 na het falen van de zuidelijke muur gedurende de werkzaamheden. Het interieur van de kerk heeft een naaf met 3 gangpaden en een apsis met een hoofdkapel en 4 zijkapellen. De stenen dak over de naaf is ingestort na de aardbeving en is nooit herbouwd. Enkel de gepunte bogen tussen de pilaren in hebben het overleefd.
‐ 16 ‐
‐ 17 ‐
Santa Justa Elevator (Elevador de Santa)
Soon Sirli Lim 2de‐3de jaar
Raoul de Mesnier du Ponsard Een lift, een observatie toren Aan het einde van de Rua de Santa Justa, Baixa De Santa Justa Elevator (Elevador de Santa) is ook gekend als de “Elevator of Carmo” (Elevador do Carmo). Ze verbindt de lager gelegen straten van de Baixa met de hoger gelegen Largo do Carmo (Camo Square). De brug leidt tot de Carmo Square en de klooster ruines. In 2002 werd ze geklassificeerd tot een Nationaal Monument. Deze lift is het werk van de Franse, in Porto geboren, architect Raoul de Mesnier du Ponsard. Hij was een leerling van Gustave Eiffel, vandaar de gelijkenissen in structuur met de Eiffeltoren in Parijs. De constructie begon in 1900 en werd afgerond in 1902. De lift is 45 meter hoog en de verticale kolom is 7m op 7,5m en gemaakt in gietijzer. De lift was oorspronkelijk aangedreven door een stoommachine gemonteerd op de top. Sinds 6 november 1907 werkt ze op elektriciteit. Bij het verlaten van de lift aan de top, werd het gebied onder links van de loopbrug grotendeels verwoest door een grote brand in 1988, maar is inmiddels herbouwd. Ze is versierd in neogotische stijl met een verschilllend patroon op elke verdieping. De bovenste verdieping is bereikbaar mede van een helicoïde trap en bevat een terras dat een zicht geeft op de Lisbon Castle, de Rossio Square, de Tagus rivier en de Baixa omgeving. De Santa Justa Elevator bevat 2 liftkooien, elk met een houten interieur en messing en kan een maximum van 20 personen aan. De lift is een toeristenattractie geworden en onder alle stedelijke liften van Lissabon is de Santa Justa Elevator de enige verticale lift (in vergelijking met de Elevador da Gloria en de Elevador da Lavra,
‐ 18 ‐
die eerder kabelbanen zijn en die dienen om de hellingen van Lissabon te helpen beklimmen. De `helicoïde` heeft de vorm van een schroef van Archimedes. Wie een wenteltrap van steeds meer en steeds smallere treden voorziet, krijgt op den duur een helicoïde, waarbij de uiteinden van de treden een helix vormen
‐ 19 ‐
Miradouro de São Pedro de Alcântara
Vincent Limbourg 3BA
Tuin – panoramisch zicht Rua de São Pedro de Alcântara Beschrijving project Miradouro de São Pedro de Alcântara is een tuin van waaruit je een panoramisch uitzicht kan bewonderen over het centrum van Lissabon en Castelo de São Jorge. In de tuin bevindt er zich een kaart, opgebouwd uit tegels die de merkwaardige gebouwen aanduiden. In de lager gelegen geometrische tuin staan beelden van helden en goden uit de Grieks‐Romeinse mythologie, zoals bijvoorbeeld Minerva en Odysseus. Naast de tuin ligt de Elevador da Gloria. Deze kabellift brengt passagiers sinds 1885 vanuit het centrum naar boven, meer bepaald naar Bairro Alto.
‐ 20 ‐
‐ 21 ‐
Rossio Square
Mastari Leyla 3e Ba Ir.‐Arch.
‘Bouw’jaar: 13e eeuw Gebouwtype: Square Praça Dom Pedro IV, 1100 Lissabon, Portugal Beschrijving project De Praça Dom Pedro IV, dateert uit de 16e eeuw en is vernoemd naar de gelijknamige koning die toen aan de macht was. In de volksmond wordt deze square de Rossio square genoemd, dit wil letterlijk zeggen ‘het onze’ of ‘het gemeenschappelijke’. Deze levendige square doet sinds de aanleg dienst als plaats van vermaak en samenkomst voor de bewoners. Zo werden er stierengevechten, demonstraties, auto‐da‐fe’s (christelijk ritueel dat gepaard gaat met het straffen van ketters, lees brandstapel), e.d. georganiseerd. Je kunt er ook gezellig genieten van de zon op een van de vele terrasjes, zoals het art deco ‘Café Nicola’. Op het plein vind je twee bronzen fontijnen in barok stijl, deze werden vroeger gebruikt om studenten te dopen voor ze naar de universiteit gingen. Centraal op het plein staat een opmerkelijk monument, van wel 27m hoog, het Dona Maria II National Theater. Dit gebouw werd in 1840 opgetrokken in een neoklassieke stijl. De zes Ionishe kolommen aan de ingang zijn oorspronkelijk van de St‐ Francis kerk, deze werd in 1755 vernield door een aardbeving. Het plein werd recentelijk gerenoveerd maar behield haar charme. In het midden van het plein staat een beeld van koning Dom Pedro IV. Aan de voet van dit standbeeld staan vier vrouwen , deze symboliseren Gerechtigheid, Kracht, Gematigdheid en Wijsheid. De koning vondt dat deze 4 aspecten hem karakteriseerden. In 1755 trof een aardbeving Lissabon. Hierbij gingen veel gebouwen verloren, sommigen werden terug opgebouwd. De heropbouw vond plaats in de tweede helft van de 18e eeuw door de architecten Eugenio dos Santos en Carlos Mardel. In de 19e eeuw werd het plein verhard.
‐ 22 ‐
Dona Maria II National Theater Art deco café Nicola
‐ 23 ‐
Rossio Station José Luìs Monteiro
Nicolas Sels 3 BA Ir.Arch.
1886‐1890 station Praça do Rossio, Lissabon Het Rossio Station was eerder bekend als het “Estação Central” (centraal station) wat vandaag nog steeds terug te vinden is in de gevel. De bouw van het station werd opgedragen door de Portugese Royal Railway Company en werd ontworpen tussen 1886 en 1887 door de Portugese architect José Luís Monteiro. Het werd gebouwd op één de belangrijkste pleinen van Lissabon, Rossio, en verbond de stad met het gebied Sintra. De treinen krijgen toegang tot het station, dat in het centrum van Lissabon gelegen is, door een tunnel die meer dan 2600m lang is. Deze tunnel wordt nog steeds als één van de belangrijkste technische hoogstanden van Portugal beschouwd. De façade is in neo‐Manueliense stijl, het is bovendien een Romantische recreatie van de exuberante Manuelien‐stijl, typisch voor de vroeg 16de eeuw in Portugal. De meest interessante eigenschappen van het station zijn de twee ineengestrengelde hoefijzerportalen bij de ingang, de klok in het klein torentje en de overvloedige sculpturale decoratie. Binnen worden de platforms aangesloten door hellingen aan het façade niveau en overdekt door een gietijzerstructuur die door een Belgische firma werd uitgevoerd.
‐ 24 ‐
‐ 25 ‐
Museu Gulbekian Ruy Jervis d’Athouguia, Pedro Cid en Alberto Pessoa
Maarten Van Craenenbroeck 1e Ma.
1964 ‐ 1969 Museum Av. de Berna 45A, 1067‐001 Lisboa Beschrijving project Het Calouste Gulbekian museum is het resultaat van een kleine wedstrijd tussen 3 ontwerpteams (1959 – 1960). Het doel was om een gebouw te creëren dat dient als “een eeuwigdurende hommage aan de nagedachtenis van Calouste Gulbekian en dat de wezenlijke kenmerken van zijn karakter weerspiegelt – geconcentreerde spiritualiteit, creatieve kracht en eenvoud van leven”. In het ontwerp zijn verschillende functies verenigd, zoals een auditorium, een bibliotheek, uiteraard een museum, alsook het administratieve centrum van de Gulbekian – stichting. Het museum bestaat uit 2 gebouwen. Het hoofdgebouw is een solide rechthoek die zo’n 4 bouwlagen hoog is. Het andere gebouw omvat 2 binnentuinen en is slechts 1 bouwlaag hoog. Voor alle gebouwen heeft men gekozen voor een combinatie van beton en graniet, wat het gebouw een zeer grote massiviteit geeft. Naast de gebouwen werd ook de omgeving aangepakt. Het gebouw bevindt zich als het ware in een groene long, binnen de stad. Op dit terrein, ontworpen daar G. Telles en A. Baretto, bevinden zich tal van grasvelden, planten, vijvers en zelfs een open – lucht amfitheater. In 1975 kreeg het gebouw de Valmor Prijs voor Architectuur en in 2010 werd het geklasseerd als nationaal monument.
‐ 26 ‐
‐ 27 ‐
LX Factory i.o. Companhia de Fiação e Tecidos Lisbonense
Yves Govaerts 1e Ma
1846, renovatie en herbestemming 2008 industriegebouw Rua Rodrigues de faria, 103, Lisbon Beschrijving project In het jaar 1846 plaatste een textiel bedrijf “Companhia de Fiação e Tecidos Lisbonense” een grootschalig industrieel complex in het hartje van Lissabon. Deze 23000m² grote site werd in de loop der jaren in gebruik genomen door verschillende bedrijven die gelijkaardige producten leverden als de “Companhia de Fiação e Tecidos Lisbonense”. Narmate de tijd verliep raakte dit historisch stuk van de stad steeds meer in vergetelheid tot het in 2008 herontdekt werd door enkele creativelingen. Stevig onder handen genomen kreeg het gehele complex een nieuwe doel en kwam het bekend te staan als LX Factory. Deze, vroeger industriële maar nu creatieve, eiland biedt vandaag de dag permanente plaats voor bedrijven, professionelen en daarnaast ook voor een heleboel tijdelijke activiteiten en voorstellingen gerelateerd aan mode, publiciteit, communicatie, schone kunsten, architectuur, muziek en nog vele andere. Te samen met zijn massieve open omgeving is dit complex nu een van de grote toeristische pleisters van de stad waar men de adem van de industriële en innovatieve omgeving bij elke stap inademt.
‐ 28 ‐
‐ 29 ‐
Reitoria da Universidade Nova de Lisboa
Yves Govaerts 1ste master
Aires Mateus Architects 1998 Rectoraatsgebouw Campus de Campolide, Travessa Estevão Pinto 1099‐085 Lisboa – Portugal Nog niet zo enorm lang geleden was deze site een verlaten streek waar enkele verloederde boerderijen op gevestigd waren. Nu situeert zich hier de Campolide Campus van de nieuwe universiteit van Lissabon. Tesamen met het Jezuitencollege, creëert dit gebouw een publiek plein van imposante omvang. Het programma is hoofdzakelijk verdeeld in 2 zones. De administratie en kantoren zijn gesitueerd in de smalle toren, nabij het Monsato park. Grote foyers, meeting rooms alsook auditoriums liggen helemaal beneden in het gebouw, die bovendien omringd zijn door een plint die het hoogteverschil tussen het plein en het schoolplateau benadrukt. De gevels bestaan uit witte steen, en bezitten een abstracte schikking van ramen, zodat men niet gemakkelijk de etages kan onderscheiden. De achterste gevel is compleet gesloten. De 2 smalle zijgevels bestaan geheel uit glas. De architecten hebben getracht de zogenaamde "punch‐card architecture" toe te passen. Men verstaat hierbij dat men een verticale oriëntatie en horizontale uitdagingen aan elkaar dient te linken, alsook een goede afweging moet maken tussen het hoge, slanke gebouw en zijn statisch gedrag. Dit is verwezenlijkt als volgt: de vorm en de afmetingen helpen het gebouw de hoogte in te klimmen, terwijl het gebruik van steen anderzijds helpt om het rectoraat in de grond te verankeren. Het publieke plein en de grote trappen naast het rectoraat zijn opgebouwd uit hetzelfde materiaal als de gevel.
‐ 30 ‐
‐ 31 ‐
Hoe bereiken?
‐ 32 ‐
Woensdag 13 april 2011 ‐ NOORDOOSTEN
‐ 33 ‐
‐ 08.00 uur: Ontbijt in hostel ‐ 09.00 uur: Samenkomst in de lobby Naar metrostation BAIXA CHIADO wandelen, metro nemen (richting Telheiras) Overstappen in ALAMEDA, metro nemen (richting Oriente) en afstappen in Oriente station. ‐ 09.45 uur: Bezoek Oriente Station (Calatrava) ‐ 10.15 uur: Atlantic Pavilion ‐ 10.30 uur: FIL Meeting Centre ‐ 10.40 uur: Vasco Da Gama Tower + Vasco Da Gama Bridge. Langs Orta gardens wandelen ‐ 11.00 uur: Manuel Aires Mateus ‐ 11.20 uur: Portugal Pavilion ‐ 12.00 uur: Vasco Da Gama shopping center (Lunch + gelegenheid tot shoppen) De rest van de dag is vrij.
‐ 34 ‐
Voor de doorzetters: KEUZEACTIVITEITEN WOENSDAG ‐ The Oceanarium (Audio guide = 2,5 euro)
‐ Stoeltjeslift over het expopark. Vertrek bij het Oceanarium. ‐ Monument to Christ (vanop de top is er naar 't schijnt een enorm mooi uitzicht over de stad) Je kan tot boven klimmen tot 18.00 uur. Inkom bedraagt 2 euro. Hoe bereiken? Wandel naar Ferrystation in Cais do Sodré. Neem de ferry naar Cacilhas. Een ticket ‐ enkele reis ‐ kost 1,2 euro. De rit duurt ongeveer 16 minuten en je hebt een ferry om de 15 minuten, tot 21.00 uur. Vanaf 21.00 uur varen ze minder frequent.
‐ 35 ‐
Vanaf dan kan je bus 101 nemen, heeft zijn eindhalte bij Christo rei. Deze rit duurt ongeveer 17 minuten. Voor wie meer avontuurlijk ingesteld is, kan een leuke wandeling langs de kliffen ook een optie zijn om het monument te bereiken.
‐ 36 ‐
‐ Naar het STRAND gaan. Dit is niet zo evident, aangezien de stranden redelijk ver buiten het centrum liggen. Er zijn verschillende mogelijkheden:
‐ 37 ‐
‐ Costa da Caparica
Hoe bereiken? Wandel naar Ferrystation in Cais do Sodré. Neem de ferry naar Cacilhas. Een ticket ‐ enkele reis ‐ kost 1,2 euro. De rit duurt ongeveer 20 minuten en je hebt een ferry om de 15 minuten, tot 21.00 uur. Na 21.00 uur varen ze minder frequent. Neem vervolgens bus, nummer 124. Halte in Cacilhas:
‐ 38 ‐
Halte in Costa da Caparica:
‐ 39 ‐
domingos feriados = "zon‐en feestdagen" Sabados = "zaterdag" dias uteis = "werkdagen"
‐ 40 ‐
‐ Estrodil Beach
Zeer toeristisch. ‐ Vertrek met de trein, in station Cais do sodré. Treinen rijden van 05.30 tot 01.30 uur. Een enkele rit zal om en bij 1,8 euro kosten. Boemeltrein nemen (de"Urbanos"): Haltes tot Estoril: Cais Do Sodre, Alcantara‐Mar, Alges , Oeiras, Carcavelos, Parede, Sao Pedro Do Estoril, Sao Joao Do Estoril, Estoril. Vertrekuren in Cais Do Sodre: 12.40 uur 14.20 uur 13.00 uur 14.40 uur 13.20 uur 15.00 uur 13.40 uur 15.20 uur 14.00 uur ‐ 41 ‐
De rit duurt 29 minuten. Vertrekuren in Estoril: 15.52 uur 17.07uur 18.07 uur 16.12 uur 17.22 uur 18.22 uur 16.32 uur 17.37 uur 16.52 uur 17.52 uur ‐ Caxias beach: Geen toeristische trekpleister, maar 1 van de dichtstbijzijnde stranden, ziet er ook het meest gezellige uit.
‐ 42 ‐
Vertrek met de trein, in station Cais do sodré. Treinen rijden van 05.30 tot 01.30 uur. Een treinticket is vrij goedkoop. Een enkele rit zal om en bij 1,5 euro kosten. Boemeltrein nemen (de"Urbanos"): Haltes tot Caxias: Cais Do Sodre, Santos , Alcantara‐Mar, Belem , Alges , Cruz Quebrada , Caxias. Vertrekuren in Cais Do Sodre: 12.50 uur 14.30 uur 13.10 uur 14.50 uur 13.30 uur 15.10 uur 13.50 uur 15.30 uur 14.10 uur De rit duurt 17 minuten. Vertrekuren in Caxias: 15.55 uur 17.15 uur 18.15 uur 16.15 uur 17.30 uur 18.30 uur 16.35 uur 17.45 uur 18.45 uur 16.55 uur 18.00 uur 19.00 uur 19.15 uur 19.30 uur Op de volgende bladzijde volgt een plan van de omgeving van station Cais do sodré.
‐ 43 ‐
‐ 44 ‐
Metrostation Baixa Álvaro Siza Vieira
Cas Vanwalleghem 3e IR‐a
1998 Metrostation Rua do Crucifixo 76 – 1100‐184 Lisbon Beschrijving project Het metrostation Baixa is niet zomaar een metrostation. Enerzijds is het een cruciale verbinding tussen zowel de blauwe en de groene metrolijn. Anderzijds is het een project waarbij de architect Vieira zeer veel detail heeft gebruikt tijdens de realisatie. Het is één van de meest gebruikte metrostations die recent is aangesloten op het treinnet. Men vond dat een metrostation niet als een donkere kille plaats mocht gezien worden. Daarom besloot architect Keil do Amaral en beeldende kunstenares Maria Keil om een model te maken van deze openbare ruimte. Vanaf de jaren 90 ontstaat er een nieuwe wending waardoor kunstenaars en architecten op moderne artistieke wijze, de Portugese cultuur weergeven in de metrostations. In het metrostation van Baixa zien we duidelijk de kleine tegels, een wijze van decoratie die veel werd gebruikt in Portugal. De architect heeft gekozen om witte tegels te gebruiken. Zoals je kan zien in de foto, geeft dit een ruimtecreërend effect. Men heeft dus niet het gevoel zich in een metro te bevinden. Het metrostation verbindt het centrum van de stad (Baixa) met het Chiado district. Indien we van dit metrostation gebruik maken, kunnen we de roltrappen nemen. Maar zelf stel ik voor om er doorheen te wandelen, zodat de architectuur helemaal tot zijn recht komt.
‐ 45 ‐
‐ 46 ‐
Gare de Oriente S. Calatrava
Evelyn Blondeel student 3 Ba
1993‐18998 station Avenida Dom João II 1990 Lisboa, Portugal Gare do Oriente (Ooststation) is één van de belangrijkste stations van Lissabon en staat in het hypermoderne gebied Parque das Nações in het noordoosten van Lissabon. Het station is ontworpen door de architect Santiago Calatrava en werd geopend in 1998, ter ere van Expo '98. In het station bevindt zich een metrostation, een treinstation (forenzentreinen enhogesnelheidslijnen), een (inter)nationaal busstation, een winkelcentrum en een politiebureau. Het is een van de drukste stations ter wereld, er komen jaarlijkes zo’n 75 miljoen reizigers langs (ter info: In het Oriente station is dus even druk als in Grand Central Terminal in New York.). Dit station is een van de meest moderne constructies die Lissabon bezit. Men wou de stad en het water met elkaar linken, maar het station vormde een fysieke barrière, wat dus helemaal niet de bedoeling was. Het project was in vele opzichten een uitdaging; niet alleen in de architectuur, maar ook inzake de ruimtelijke planning. Het station omvat twee nieuwe boulevards –met het oog op de link tussen he station en de stad te creëren‐ en een aangrenzend plein dat de lengte‐as van het station accentueren.
‐ 47 ‐
Calatrava wou het station doen lijken op en een rij bomen. De stalen kolommen (=boomstammen) dragen het dak, bestaanden uit glas en staal. Beiden kregen een speciale coating (Dow Corning) om het te beschermen tegen veroudering.
http://www.take‐a‐trip.eu/nl/lissabon/bezienswaardigheden/gare‐do‐oriente http://www.mimoa.eu/projects/Portugal/Lisbon/Gare%20do%20Oriente%20Station http://www.dowcorning.com/content/publishedlit/CALATRAVA.pdf
‐ 48 ‐
Roel Derkinderen 1 Ma IA
Atlantic Pavilion Regino Cruz 1998 Multifunctionele arena (concerten, etc.) Rossio dos Olivais Lote 2.13.01A Parque das Nações Lisbon Beschrijving project
Toen Lissabon in 1998 de expo moest organiseren, was er in de stad nog geen grote arena te vinden. De grootste capaciteit van bepaalde gebouwen toen was zo’n 4000 man. Hierom besloot men om een arena met veel grotere capaciteit te integreren in het masterplan van expo ’98 (Atlantic Pavilion heeft een capaciteit van ongeveer 20 000 personen). De architect Regino Cruz werd gekozen voor dit project en werkte samen met Skidmore, Owings & Merril (SOM). Als vorm werd een soort UFO‐vorm gekozen (of een krab). Dit wordt ondersteund door een houten skelet, waarvan de vorm en materialieit refereren naar een caravel (een Portugees zeilschip) en het maritieme thema van de expo. De drie uitgangspunten bij het gebouw waren de minimalisatie van de visuele impact van het gebouw, het rationaliseren van energiegebruik waar het kan en het versimpelen van publieke toegang van het gebouw. Met deze doelen in het achterhoofd, werd het gebouw 6.4m lager gebouwd, zodat het niet al te hoog boven de grond zou uitsteken, terwijl het versimpelen van de toegang bereikt werd via de trappen die rondom het hele gebouw zijn gesitueerd. Om energie‐efficiënt te zijn, is het gebouw geörienteerd zodat er in de winter optimaal gebruik kan gemaakt worden van de zonnewinsten, terwijl er in de zomer genoeg schaduw is en de zonnewinsten worden vermeden. De openingen in het dak dienen voor ventilatie. Zo kunnen de verschillende delen van het gebouw
‐ 49 ‐
op natuurlijke wijze geventileerd worden. Het dak is opgebouwd uit zinken platen, met genoeg lucht en minerale wol om goed genoeg te isoleren. Voor de dakbeglazing wordt gebruik gemaakt van elektrisch gestuurde zonneweringssystemen en de glazen gevelelementen worden voorzien van ‘flappen’ om de zon buiten te houden.
‐ 50 ‐
FIL meeting Center
Soon Sirli Lim 2de‐3de jaar
evenementenhal Lisboa, Rua do Bojador, Parque das Nações De internationale beurs van Lissabon is de toonaangevende handelsbeurs en beursorganisator in het land. Zijn ongelooflijk divers en gemoderniseerde ruimte, gelegen in het Parque das Nações, op ongeveer 20 min van het centrum, is een van Europa's meest gewilde locaties voor congressen en vergaderingen. De FIL Meeting Centre met zijn vier met elkaar verbonden paviljoens omvat een oppervlakte van 40.800 vierkante meter. Een vijfde paviljoen, het Multipurpose paviljoen omvat drie auditoria, vier vergaderzalen, een expositieruimte, een registratie, een restaurant en een parkeerplaats met meer dan 800 parkeerplaatsen. Voorzieningen zijn state‐of‐the‐art audio‐en videoapparatuur, WiFi‐toegang en banket diensten. De kosmopolitische architectuur weerspiegelt het majestueuze Lissabon. De realisatie van het complex gebeurde in verschillende fasen. De eerste twee paviljoens met een capaciteit van, respectievelijk, 225 en 100 personen werden gebouwd in 1957en waren bedoeld om de randactiviteiten op beurzen en tentoonstellingen te huisvesten. Twee volgende paviljoens werden gebouwd, in 1984 en 1985, voor thema‐exposities. In het vooruitzicht van de expo van 1998 werd in 1989 gestart met de constructie van het Multi‐purpose Paviljoen. Dit paviljoen, in combinatie met de andere FIL paviljoens, was een doorslaggevende factor in de aanhoudende groei van het zakentoerisme in Lissabon en was gastheer voor de grootste en meest prestigieuze internationale evenementen, congressen en conferenties in Portugal in de laatste 20 jaar . Floor ‐1: Underground Parking; Floor 0: Grand Hall, 4 similar exhibition halls, 3 halls and 1 meeting room;
‐ 51 ‐
Floor 1: 3 meeting rooms; Floor 2: FIL's Management Services.
‐ 52 ‐
‐ 53 ‐
Torre Vasco da Gama Leonor Janeiro
Mastari Leyla 3e Ba Ir.‐Arch.
1998 (uitzicht)toren Passeio Das Tágides, 1900, Lissabon, Protugal Beschrijving project Deze toren werd ter gelegenheid van de Expo 98 gebouwd. Dit was ook de 500e verjaardag van Vasco da Gama’s reis naar India. De toren is vernoemd naar de Portugese ontdekkingsreiziger en staat in de nieuwe wijk in het oosten van Lissabon, aan de Taag. In deze buurt is er ontspanningsgelegenheid. Het is ook een zakencentrum en een woongebied. De toren is 145m hoog, de vorm is een knipoog naar de zeilen van een boot. Dit doet sterk denken aan het beroemde Burj al Arab hotel te Dubai. Vanop de toren is er een prachtig panoramazicht over Lissabon. Je kan er ook tafelen in een panoramisch luxe‐ restaurant. Oorspronkelijk werd er door de Europese Unie een gebouw van 3 bouwlagen aangebouwd. In 2010 werd dit omgebouwd tot een hotel van 20 verdiepingen. De basis van het oorspronkelijke gebouw werd gesloopt. Het platform is nog steeds toegankelijk via externe liften. Je kunt er ook geraken via kabelliften die vertrekken aan het Oceanarium.
‐ 54 ‐
Voor en na de verbouwing
‐ 55 ‐
Vasco Da Gama Bridge Alain Montois en Armando Rito
Philippe Tolsky 1e Ma
1995 ‐ 1998 tuibrug Tagus River, Lisbon, Portugal Beschrijving project Vasco Da Gama brug, Ponte Vasco da Gama in Portugees, is een tuibrug dat spant over de Tagus rivier ten noorden van Lissabon. Het is de langste brug in Europa en de 9 langste brug in de wereld. Zijn totale lengte bedraagt 17.2km en dat omvat 0.829 voor de hoofdbrug, 11.5km voor de viaducten en 4.8km aangewezen toegangsbanen. De brug ging open op 29 maart 1998, juist op tijd voor Expo 98, welke de 500ste verjaardag van de ontdekking van de zeeroute van Europa naar India door Vasco da Gama vierde. Het doel van Vasco da Gama brug is het verlichten van het verkeer op andere toeganswegen tot Lissabon. De brug heeft 6 banen en bestaat uit een hoofdbrug en een hele reeks viaducten. Tijdens het opbouw was het werk verdeeld tussen 4 verschillende firma’s met een overkoepelende opzichter. Geschatte levensduur bedraagt 120 jaar en de brug is zo ontworpen om de windsnelheden tot 250km/u te weerstaan en aardbevingen tot 8.7 op de schaal van Richter. Er werd ook rekening gehouden met de omliggende natuur, zo gaan de viaducten aan de linker oever heel diep de land om de moerassen de bewaren en de lampposten op de brug zijn zo gepositioneerd dat er zo weinig mogelijk licht op de rivier valt. Een laatste interessante weetje is dat tijdens het ontwerpen werd er, door de lengte van de brug, rekening gehouden werd met de kromming van de Aarde voor de positionering van de pieren.
‐ 56 ‐
‐ 57 ‐
Portugal Pavilion Álvaro Siza Viera
Vincent Limbourg student 3BA
1998 Exhibitie Expo 1998 Alameda dos Oceanos, Parque das Nações Beschrijving project Het Portugal National Pavilion is een prestigieus gebouw ontworpen door de Portugese architect Álvaro Siza Viera, in samenwerking met Souto de Moura. Dit gebouw werd verwezenlijkt in opdracht van de expo 1998, ‘s werelds grootste handelsbeurs, die plaats vond in Lissabon. Het thema van de tentoonstelling was “De Oceanen, een erfgoed voor de toekomst”. Naast het concept en ontwerp dat nauw aansluiten bij het globale thema, is er ook de nodige aandacht geschonken aan structurele‐ , mechanische‐ , elektro‐technieken, brandveiligheid, verlichting en akoestiek. Het paviljoen bestaat uit twee tentoonstellingsgebieden, één huistvest hoofdtentoonstellingen, de tweede bestaat uit een grote openluchtruimte, die dienst doet voor nationale exposities. De blikvanger van het paviljoen is ongetwijfeld een dun, gebogen, betonnen zeil dat als het ware een luifel vormt boven het onderliggende plein. De betonnen dakschil weegt maar liefst 1400 ton en meet 50 bij 67 meter. Langs beide kanten zien we 14m hoge portieken die de betonnen luifel ondersteunt door middel van kabels. Omwille van het aardbevingsgevaar in Lissabon, staan de luifel en het aanliggende gebouw volledig gescheiden en steunen eenieder op hun eigen structurele draagstructuur.
‐ 58 ‐
‐ 59 ‐
Centro Vasco Da Gama Santiago Calatrava
Kelvin Roovers 2011
1999 Shopping center Avenida Dom João II, Parque das Nações Na het sluiten van Expo ’98 in september 1998 bleef het park gesloten tot februari 1999. Toen werd het heropend als Parque das Nações (Park der naties) werden enkele gebouwen behouden en enkele een andere functie gegeven. De hoofdingang werd zo getransformeerd tot het Centro Vasco Da Gama. Het ultramodern design is vermengd met de architectuur van het nabijgelegen metrostation Oriente. Dit valt vooral op aan het glazen gewelf, van lichtjes organisch Spaanse vorm. Het heeft ook dezelfde strikt georganiseerde symmetrie en deopvallende tegenstelling licht vs. massief. Wandelpaden vliegen door de ruggengraat van het volume, wat een gelaagde indruk van het hele gebied weerspiegeld. Het shopping center bevat 164 winkels, 36 restaurants, 10 cinema zalen, een fitness, kinderopvang en allerlei klantendiensten. Shop ‘til you drop!
‐ 60 ‐
‐ 61 ‐
Oceanário de Lisboa Peter Chermayeff
Kelvin Roovers 2011
1998 Aquarium Parque das Nações Het Oceanarium werd gebouwd als pavilioen voor Expo ’98 en werd ontworpen door een team van Cambridge Seven Associated met Peter Chermayeff aan kop. Het was één van de meest populaire attracties op de Expo en is het op één na grootste aquarium ter wereld. Het expositie gebouw is gelegen in het water en heeft de trekken van een eiland of van een schip, dat gedokt ligt en klaar is om de wijde oceanen in te trekken. Het is aan een verbonden aan ingangs/uitgangs/technisch gebouw op het land. Bezoekers gaan het expositiegebouw binnen via een 2 verdieping hellende brug dat leidt naar de bovenste verdieping. In de 4 hoeken van het gebouw bevinden zich aquaria die gewijd zijn aan de 4 wereldoceanen: Arctische, Atlantische, Indische en Stille Oceaan. Deze worden visueel gelinkt aan 1 uitzonderlijk grote centrale tank om zo de eenheid van de oceanen te symboliseren. De vissen kunnen door de grote glasvlakken van het gebouw volop van natuurlijk licht genieten. Voor deze glasvlakken werden steeds andere lagen van filterend materiaal gebruikt om de licht intensiteit aan te passen zodat elk visje gelukkig is.
‐ 62 ‐
‐ 63 ‐
Santuário do Cristo Rei Francisco Franco de Sousa
Yves Govaerts 1ste master IA
1959 Monument Santuário do Cristo Rei, Almada
Beschrijving project Het standbeeld werd gebouwd in opdracht van de Portugese dictator António de Oliveira Salazar (1950), en werd voltooid in 1959. Het is gebaseerd op het beroemde "Christus de Verlosser" standbeeld in Rio de Janeiro, met dat verschil dat het beeld in Lissabon op vier enorme zuilen staat, die de windrichtingen voorstellen. De Cristo Rei staat in de gemeente Almada op de zuidoever van de Taag en kijkt uit over Lissabon op de andere oever.
De voet van het beeld is ontworpen door architect António Lino. Het heeft de vorm van een poort en is 75 meter hoog. Het beeld van Cristo Rei zelf, is gemaakt door Francisco Franco de Sousa en is 28 meter hoog. Aan de voet is een platform waarop men een panoramisch uitzicht over de stad heeft. Het is gebouwd als dankbetuiging aan God omdat Portugal gevrijwaard gebleven was van WO II. Aan de voet van het beeld bevindt zich een plein, waar je beeldjes en allerlei andere religieuze voorwerpen kan kopen. Open: van 09.30 tot 18.00 uur.
‐ 64 ‐
‐ 65 ‐
INFO STRANDEN
COSTA DA CAPARICA Caparica ligt op een klein stukje rijden of een korte boottocht vanaf Lissabon op de zuidelijke oever van de rivier de Taag, en het bestaat uit een schijnbaar oneindige reeks stranden die grote aantallen strandliefhebbers aantrekken. Het gebied strekt zich uit tot Cabo Espichel, een adembenemend uitkijkpunt met een mooi tempelcomplex dat niet meer in gebruik is en een kerk (nog wel in gebruik) vlakbij de kliffen. De stranden van Caparica zijn redelijk onbedorven en door de uitgestrektheid van het zand is het hier minder druk dan op de stranden langs de kust van Cascais/Estoril. In de zomermaanden brengt een klein treintje de strandgangers over een lengte van bijna 10 km strand. Er zijn verschillende gedeelten, waaronder een naaktstrand en een homostrand, maar niet echt afgescheiden. U vindt elke paar honderd meter een restaurant of een houten strandbar langs het strand. Surfen en zwemmen is langs de gehele kust populair, maar op de noordelijk gelegen stranden zijn in de zomer meer strandwachten aanwezig en als u verder afzakt naar het zuiden zult u steeds minder toeristen tegenkomen. Verder naar het zuiden wordt het nudisme ook steeds gewoner. Het is in het hoogseizoen relatief eenvoudig om met het openbaar vervoer vanuit Lissabon naar Caparica te reizen. Er rijden regelmatig rechtstreekse bussen vanaf Campo Grande of u kunt een veerpont nemen vanaf Praça do Comércio naar Cacilhas waar u op de bus kunt stappen naar Caparica.
‐ 66 ‐
ESTORIL BEACH De treinreis van station Cais do Sodré naar de chique badplaats Estoril (en daarna Cascais) brengt bezoekers rechtstreeks naar de weelderig groene parken die leiden naar de gouden stranden. Aan het einde van het grootste park staat het casino van Estoril, wat waarschijnlijk de inspiratiebron was voor Casino Royale van Ian Fleming. In het casino hebt u de keus uit roulette, fruitmachines, restaurants, winkels, kunstgalerieën en nachtelijke liveshows. Op het grootste strand van Estoril, Praia do Tamariz, staat een openbaar zwembad (tegen betaling) dat uitzicht heeft over zee. Estoril was ooit een spionnenhaard waar geheim agenten, schrijvers en verbannen Koninklijke families tijdens de Tweede Wereldoorlog in elkaars gezelschap verkeerden in deze goddelijke speeltuin voor de rijken. Vandaag de dag liggen er in dit gebied een paar van de beste golfbanen ter wereld en hier worden ook jaarlijks een Formule 1 race en tenniskampioenschappen gehouden. Iets verderop langs de kust ligt Cascais, een luxe vissersdorp waar de rijkste mensen van Portugal wonen en waar de meest decadente hotels staan. Nog steeds lieflijk dankzij de ligging aan de kust, een ontspannen sfeer en een gezonde mix van lokale bewoners en ex‐ pats. Cascais is niet alleen een plaats voor de jetset, maar het trekt ook veel weekendmensen aan uit Lissabon, surfers, bootliefhebbers en veel overzeese toeristen.
CAXIAS BEACH Strand met beperkte afmetingen, ten opzichte van de voorgenoemde stranden. Niet té toeristisch, maar wel een aantal restaurantjes/snackbars in de buurt. Op het strand staat tevens een oude fortificatie die begin 1900 nog werd gebruikt om politieke gevangenen in op te sluiten. Het is geen naaktstrand. Een aanrader!
‐ 67 ‐
Donderdag 14 april 2011 ‐ ZUIDWESTEN ‐ 08.00 uur: Ontbijt in hostel ‐ 09.00 uur: Samenkomst in de lobby ‐ 09.05 uur: Wandelen naar Praça do Comércio. Tram 15E nemen (richting Algés (Jardim)). Afstappen aan halte Mosteiro Dos Jeronimos. ‐ 09.45 uur: Mosteiro Dos Jeronimos ‐ 10.00 uur: Cultureel centrum te Belem ‐ 10.30 uur: Monumento aos Combatentes do Ultramar ‐ 10.45 uur: Torre de Belém ‐ 11.50 uur: Altis Belém Hotel ‐ 12.10 uur: Discoveries Monument ‐ 12.20 uur: Terug wandelen naar vertrekpunt Rua Vieira Portuense (daar zijn een aantal snackbars, Mc Donalds, Starbucks..). Voor hen die al moe zijn, kunnen de tram nemen (2 haltes). ‐ 13.00 uur: Lunch. ‐ 14.00 uur: Vrije tijd. Verkenning Belém op eigen houtje. Chillen/wandeling in het park? ‐ 15.20 uur: Verzamelen aan ingang Torre de Belém. ‐ 15.30 uur: Champalimaud Centre ‐ 16.45 uur: Tram nemen naar halte R. Junqueira (Centro Congressos) ‐ 17.00 uur : Congrescentrum van Lissabon ‐ 17.45 uur: Ponte 25 de Abril ‐ 18.00 uur: Santo Amaro docks.
‐ 68 ‐
We houden het rustig 's avonds, vermits we de volgende ochtend vroeg moeten opstaan. We hebben geen tijd om de volgende dag te ontbijten in het hostel, dus iedereen moet iets voorzien voor zichzelf. Een snack in de luchthaven is natuurlijk ook mogelijk...
‐ 69 ‐
Roel Derkinderen 1 Ma IA
Mosteiro Dos Jeronimos Diogo de Boitaca, Diogo de Torralva, Jérôme de Rouen
1502‐1552, 1571‐1580 Klooster Praça do Império 1400‐206 Lisbon (Belém district) Beschrijving project Dit klooster is gebouwd om de terugkeer van Vasco da Gama uit Indië te vieren. De bouw begon in 1502, in opdracht van Manuel I, met geld dat werd geïnd op de specerijen. De eerste delen van het geheel (kerk, klooster zelf, sacristie en eetzaal), werden gebouwd door Diogo de Boitaca. De bouw hiervan duurde 50 jaar. In 1550 nam Diogo de Torralva de bouw over, waarbij hij de hoofdkapel, het koor bijbouwde en de twee verdiepingen van het klooster afwerkte. Diogo de Torralva voegde deze elementen toe in renaissance motieven. In 1571 voegde Jérôme de Rouen nog enkele klassieke elementen toe, maar de bouw stopte volledig in 1580, met de samenvoeging van Spanje en Portugal. Het klooster weerstond de grote aardbeving van 1755, maar geraakte vanaf 1833 in verval, toen het leeg kwam te staan. Het geheel staat tegenwoordig op de UNESCO werelderfgoedlijst. Opvallend is de hoofdingang (zuiden). Deze grote ingang (32m hoog en 12m breed), werd ontworpen door João de Castilho. Rondom een standbeeld van Henry the Navigator, is er een overvloed aan decoratie te zien, in de vorm van pinnakels. De westkant, ontworpen door Nicolau Chanterene, geeft de overgang van gotiek naar renaissance goed weer. João de Castilho heeft ook de gewelven ontworpen, die een combinatie zijn van ‘stellar vaults’ en ‘tracery vaults’.
‐ 70 ‐
‐ 71 ‐
Centro Cultural de Belém
Yves Govaerts 1ste master IA
Vittorio Gregotti 1990‐1992 Cultuurcentrum Praça do Império Beschrijving project Het Centro Cultural de Belém is één van de grootste culturele centra's van Europa. In het centrum, dat is gevestigd in een schitterend gebouw, worden tentoonstellingen en exposities georganiseerd. Tevens zijn er vele restaurants en winkels gevestigd. Het gebouw is ontworpen door de Italiaanse architect Vittorio Gregotti en de Portugese architect Manuel Salgado. Ze hebben bij het ontwerp veel rekening gehouden met de architectuur van bestaande gebouwen die zich in de buurt bevinden van het Centro Cultural de Belém. Zij kwamen uit op een ontwerp dat enige militaire kenmerken heeft zoals de grote massieve muren en de smalle torens. De terrastuinen en de binnenplaats doen denken aan gebouwen uit de Middeleeuwen. Bekend als de CCB door lokale burgers, was het Belém Cultureel Centrum gebouwd in vier jaar, en werd het voor het eerst gebruikt om het voorzitterschap van het land van de EU te verzamelen in 1992. Het interieur is zeer divers en de bezoeker weet nooit precies waar hij/zij zich bevindt. Je legt dan ook grote afstanden af binnen het complex. Wat wel meteen opvalt, is de lichtinval. Op bepaalde punten is die erg groot terwijl andere gedeeltes van het complex weer erg donker zijn. Maar het indrukwekkendst is toch wel het uitzicht op de rivier de Taag vanaf de terrassen.
‐ 72 ‐
‐ 73 ‐
Discoveries Monument Cottinelli Telmo en Leopoldo de Almeida
Philippe Tolsky 1e Ma
1960 monument Noordelijke oever van Tagus rivier, Lissabon, Portugal
Beschrijving project Discoveries Monument, ook gekend als Monument to the Discoveries en Padrão dos Descobrimentos, is een monument gewijd aan alle Portugezen die deel namen tijdens de zogeheten Eeeuw der Ontdekkingen (15e en 16e eeuwen). Het bevindt zich op de oever van de Tagus rivier, dicht bij de Belém wijk te Lissabon. Het monument bestaat uit een 52m hoge brok beton, geschapen als een voorsteven van een schip. Oorspronkelijke monument was opgetrokken uit vergankelijke materialen, maar in 1960 werd het herbouwd uit beton ten ere van de 500ste herdenking van een zekere Henry the Navigator, de sponsor van de Portugese Ontdekkingen. Het figuur van Henry staat op de top van het monument kijkend over de rivier. Achter hem, langs beide zijden, bevinden zich de standbeelden van andere grote figuren uit die tijdperk, ontdekkingsreizigers, cartografen, artiesten, wetenschappers en missionarissen.
‐ 74 ‐
‐ 75 ‐
Altis Belém Hotel & Spa Risco, fssmgn arquitactos ida
Charlotte Langhendries 3BA
2009 Hotel Doca Do Bom Sucesso, 1400‐038 Het Hotel Altis Belém is gelegen in Belem aan de monding van de Taag. Het is een luxueus 5‐sterren hotel met spa en mogelijkheden om te zeilen. In totaal bevat het hotel 50 kamers. Doordat het hotel rechtlijnig naast de Taag gebouwd is, levert dit een mooi uitzicht op de stad en de oevers van de rivier vanuit de kamers. Naast het hotel ligt de Bom Sucesso Dok en het Folk Art Museum. De architect heeft het karakter van de gevel aangepast aan de gebouwen ernaast zodat het hotel volledig in relatie staat met zijn omgeving. Zo heeft de gevel langs de kant van het museum een formeler karakter dan de gevel aan het dok. Langs de buitenkant lijkt deze zuidelijk gerichte gevel bijna geen ramen te bevatten. Dit lijkt zo omdat men voor de ramen zonnewerende panelen heeft voorzien die men kan openplooien. Op het heetst van de dag wordt zo het grootste deel van het zonlicht tegengehouden maar kan men toch nog genieten van het uitzicht. De architect heeft in dit project getracht het tijdperk der Grote Ontdekkingen en de macht van de Portugezen destijds te herdenken. De kamers hebben een bepaald thema dat refereert naar een bestemming die kan gaan van India, Brazilië, de westkust van Afrika, enz. De kamers zijn versierd met wandpanelen die een bepaalde atmosfeer geven zodat men zich op zijn bestemming waant. Op het plan wordt welke kamers welke thema hebben gekregen. De benedenverdieping van het hotel is vrijgehouden voor publieke voorzieningen zoals restaurant, winkels en café’s. Zo stelt het hotel zich ook open voor wandelaars die langs de Taag wandelen.
‐ 76 ‐
‐ 77 ‐
Torre de Belém Francisco de Arruda
Yves Govaerts 1ste master
1515 ‐ 1521 Fortificatie Belém wijk De Torre de Bélem, of Toren van Belém, is een versterkte toren in de wijk Belém van Lissabon. Het is een geklasseerd manuelijns bouwwerk uit de vroege 16de eeuw dat werd opgericht om de ontdekkingsreizen van Vasco da Gama en de grandeur van de Portugese macht uit het tijdperk der Grote Ontdekkingen te herdenken. Het is nu uitgegroeid tot een der voornaamste bezienswaardigheden van Lissabon. Het werd in 1983, samen met het nabijgelegen Hiëremonietenklooster, door de UNESCO uitgeroepen tot Werelderfgoed. De toren bestaat uit twee gedeelten : het bastion, in de vorm van een onregelmatige zeshoek, en de toren met vijf verdiepingen, gelegen langs de noordkant van het bastion. Het geheel heeft het uitzicht van de boeg van karveel. Het gedeelte van de toren dat uitkijkt op de rivier, is het meest uitvoerig versierd. De loggia op de zuidkant van de eerste verdieping is zeer verfijnd versierd in renaissancestijl, dat enigszins Venetiaans aandoet. In het gebouw zijn eveneens duidelijke kenmerken te vinden van de Islamitische / Moorse en Indische architectuur. De wapenschilden op de kantelen zijn in neo‐ Manuelstijl en zijn aangebracht gedurende de restauratie van 1840. Op de hoeken van het platform staan er cilindervormige wachtorentjes met koepels in Moorse stijl. Onderaan zijn er waterspuwers aangebracht in de vorm van dierenkoppen, o.a. een neushoorn.
‐ 78 ‐
‐ 79 ‐
Charlotte Langhendries 3BA
Monumento aos Combatentes do Ultramar Carlos Guerreiro, Batista Barros Monument
Viaduto Norte Een van de recentste toevoegingen van representatieve monumenten langs de oever van de Taag is het Monument voor Overzeese Soldaten. Deze opvallende constructie herdenkt alle soldaten die gestorven zijn in Portugese oorlog die plaatsvond in overzeese gebieden tussen 1961 en 1974.. De architect heeft de vormgeving van het monument eenvoudig gehouden. Zo focust men niet teveel op details in de constructie maar gaat de aandacht van bezoekers eerder naar het verhaal achter het monument. Als men voor het monument staat, ziet met dat het symmetrische is opgebouwd. De aandacht gaat meteen naar het centrum van het monument waar de vlam van de natie is geplaatst. Het water rond de constructie symboliseert de afstand en scheiding tussen de soldaten en hun families. Geen enkele individu of oorlog is vermeld op het monument zelf. Rond het monument staat wel een muur waar de namen van de soldaten die gestorven zijn op gegraveerd zijn. Twee soldaten houden de wacht voor het monument en met een beetje geluk kan men de verandering van de wacht zien. Het doel van dit project is om bij te dragen in het samenbrengen van alle personen die betrokken waren in overzeese oorlogen zonder haat of dwang en de culturele en historische achtergrond te erkennen.
‐ 80 ‐
Naast het monument staat het Forte do Bom Sucesso dat in de 18e eeuw gebouwd is om de kustlijn van Lissabon te verdedigen.
‐ 81 ‐
Champalimaud Centre Charles Correa
Nicolas Sels 3 Ba Ir.Arch.
2007‐2010 Onderzoekcentrum, tentoonstelling, theater Pedrouços, Av. Da India, Lissabon Het Champalimaud Centre is op vraag van de gelijknamige stichting ontworpen door de Indiase architect Charles Correa. De stichting is pionier op gebied van hoog technologisch biomedisch onderzoek en rijkt jaarlijks 1 van de grootste geldprijzen ter wereld uit nml. De Champalimaud Vision Award (1milj €). Het Champalimaud Centre bestaat uit 3 gebouwen met verschillende functies. Het eerste gebouw en tevens het grootste is het onderzoekcentrum waar de beste dokters en wetenschappers ter wereld baanbrekend onderzoek verrichten naar neurowetenschap en oncologie. Het tweede gebouw bestaat uit een theater, een tentoonstellingsruimte en de kantoren van de Champalimaud Stichting. Het derde gebouw tenslotte is een openlucht amfitheater. Deze 3 gebouwen zijn zodanig georiënteerd dat er een 125m lange wandelweg ontstaat die diagonaal door de site loopt richting de open zee. Deze wandelweg heeft een lichte helling gekregen (1:20) zodat wanneer deze bewandeld wordt, men enkel de lucht voor zich ziet. Aan het eind van deze helling staan 2 monolithische stenen recht uit de steengroeve die moeten refereren naar het karakter van Stonehenge. Wanneer je het hoogste punt bereikt, begin je een grote massa van water te zien welke schijnbaar in verbinding staat met de oceaan erachter. In het centrum van deze watermassa ligt, net onder het oppervlak, een ovaal licht convex object uit roestvast staal welke de lucht en de wolken reflecteert. Het mysterieuze karakter van dit object weerspiegelt het mysterieuze avontuur en het constant zoeken naar… wat de basis van de stichting vormt.
‐ 82 ‐
‐ 83 ‐
Congrescentrum van Lissabon
Cas Vanwalleghem 3e IR‐a
Keil do Amaral 1989 Congresgebouw Praça das Indústrias‐ 1300‐307 Lisboa Beschrijving project De stad Lissabon vond dat ze een nieuw gebouw nodig had, waar verscheidene tentoonstellingen en bijeenkomsten kunnen gerealiseerd worden. Hiervoor maakten ze het Congrescentrum van Lissabon. Voorheen had men al twee auditoria waar men dingen kon organiseren. Dit werd in het jaar 1989 uitgebreid tot een ‘Multi‐ purpose Pavilion’. Dit paviljoen bestaat uit vier auditoria met vijf meeting rooms. Samen met de omringende paviljoenen zorgde het gebouw voor een groei in handelstoerisme. Er worden jaarlijks de belangrijkste, meest prestigieuze evenementen gehouden in geheel Portugal. Het gebouw heeft een totale functionele oppervlakte van maarliefst 15000 m2. De totale oppervlakte aan tentoonstellingsruimte bedraagt 10000 m2. In het gebouw bevinden zich eveneens zo’n 1500 zitplaatsen in auditoria, alsook 28 vergaderzalen. De ligging van het gebouw is eveneens strategisch gekozen. Zo bevinden er zich in de dichte omgeving verscheidene hotels en is de tijd met de auto tot de luchthaven zo’n 20 minuten. In het grootste auditorium is er plaats voor 1500 personen, het is een zeer goed ingerichte ruimte met lichtsystemen, vertaalkamers, geluidskamer en een 211 m2 podium.
‐ 84 ‐
‐ 85 ‐
Ponte 25 de Abril o.l.v. Salazar 1962 brug
An Li Yap 3e Bach IA 2010‐2011
Lissabon De Taag is een rivier die ongeveer 2 km wijd is en kende tot 1966 geen overbrugging, die beide oevers met elkaar verbond. De eerste verbinding was gelegen bij Vila France de Xira, 32km ten noorden van Lissabon en werd gebouwd in de jaren ’30. In 1962 begon men met het construeren van de brug, die een afstand van 2278m moest overbruggen. Deze was realiseerbaar dankzij de stevige fundamenten, die maarliefst 79 meter de grond in moest. De brug is gebouwd onder supervisie van Amerikaanse ontwerpers, wat de gelijkenis verklaart met de Golden Gate Bridge in San Francisco. In 1966 werd de brug geopend voor het publiek en toen stond de brug gekend als ‘Ponte Salazar’. Later in 1974 werd de brug, na de Portugese revolutie, omgedoopt tot de “25 aprilbrug”. Dit gebeurde ook om verwijzingen naar de oude dictator António de Oliveira Salazar te vergeten. De functie van de brug is een belangrijke verkeersader, waarbij meer dan 140 000 voertuigen gebruik van maken. Door de hoge verkeersfrequentie kreeg de brug een tolfunctie toegewezen, waarbij je tijdens de spitsuren zeker een uur in de file staat. Verder heb je vanaf de brug een schitterend uitzicht op de stad en op het Cristo Rei monument bij Almada. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat onder het wegdek een treinrails zou komen, maar pas in 1999 werd het spoor in gebruik
‐ 86 ‐
genomen. Het spoor fungeerde als verbinding tussen Lissabon en het zuiden van Portugal.
http://www.google.be/imgres?imgurl=http://3.bp.blogspot.com/_AFw2imfJu9o/S8H2XPED0‐ I/AAAAAAAAAFY/EDoE81QTfmI/s1600/Ponte25Abril.jpg
http://www.trekearth.com/gallery/Europe/Portugal/South/Lisboa/Lisbon/photo25098
‐ 87 ‐
Santo Amaro Docks Doca de Santo Amaro
An Li Yap 3e Bach IA 2010‐2011
De Santo Amaro Dock bevindt zich onder de 25 aprilbrug en kan zich omschrijven als een grote dokplaats van een haven, waar schepen komen om te schuilen, laden en/of lossen enz. De dokken zijn kunstmatige bekkens en één van de belangrijkste aspecten van een haven, die elk gericht is op een bepaalde lijn van de navigatie of op een specifiek gebied ervan (recreatie, visserij, mijnbouw, steenkool, enz.). De Santo Amaro Dock heeft een capaciteit van 237 vaartuigen van meer dan 6 m in lengte, en 94 schepen van minder dan 6m. Het dok heeft veel voordelen aangezien het over verschillende diensten beschikt zoals drijvende loopbruggen, receptie, water en elektriciteit op de loopbruggen, watervoorziening pieren, afvalinzameling en oliën, beveiligingssystemen, communicatiesystemen, douches. Verder staat Santo Amaro Dock ook gekend als een aangename plaats, waar je goed terecht kunt voor een heerlijk diner met zicht op de Ponte 25 de Abril. Ook 's nachts bruist het er van het leven en kun je terecht in één van de hippe cafés, bars en clubs voor een drankje met (live) muziek.
‐ 88 ‐
‐ 89 ‐
Vrijdag 15 april 2011 ‐ 05.45 uur: Iedereen dient vertrekkensklaar te staan in de lobby. ‐ 07.05 uur: Aankomst in luchthaven Lissabon. ‐ 08.05 uur: Uiterste check‐in limiet ‐ 12.50 uur (lokale tijd): aankomst in Zaventem
‐ 90 ‐
Overzicht van de deelnemers Studenten
Blakçori Dafinë Blondeel Evelyn De Mey Dorien Derkinderen Roel Govaerts Yves Langhendries Charlotte Lim Soon Sirli Limbourg Vincent Mastari Leyla Roovers Kelvin Sels Nicolas Tolsky Philippe Van Craenenbroeck Maarten Vanwalleghem Cas Yap An Li
Assistenten
Aerts Dorien Dekeyser Liesbeth
‐ 91 ‐
