LIN. Bf'nR. Consumentengids. Faculteit der Elektrotechniek e.t.s.v. Thor

LIN Bf'nR

Consumentengids Faculteit der Elektrotechniek e.t.s.v. Thor 1994-1995

Consumentengids TUE 3' editie, 1994

Deze consumentengids bevat uitgebreide vakomschrijvingen van keuzevakken.

Druk: Repro OpJage Elektl'Otechniek: 150 stuks

Redactie Elektl'Otechniek:

Jeroen Siffels Thomas Kijftenbelt Jan Pellis Verkoop-/redactie-adres:

e.t.s.v. Thor, EH 1.28 Postbus 513 5600 ME Eindhoven tel. 040 - 473223

Voorwoord Voor u ligt de derde editie van de Consumentengids. De Consumentengids is bedoeld als hulpmiddel bij het maken van een keuze uit de vele keuzevakken op de faculteit Elektrotechniek. De Consumentengids bevat uitgebreide informatie over de keuzevakken, dit in tegensteIIing tot de studiegids, die voor veel vakken te beknopte informatie bevat om een goede keuze te kunnen maken uit het brede scala van keuzevakken. Deze Consumentengids is in opzet vrijwel hetzelfde als de vorige editie. Naast de vakomschrijvingen zijn ook weer zo veel mogelijk studentenmeningen weergegeven. Deze meningen bieden de student de mogelijkheid om te zien hoe de medestudent over een bepaald keuzevak denkt. Bij de meningen is het aantal enquetes weergeven, dit geeft aan hoeveel studenten aan de enquete hebben meegwerkt. Op andere faculteiten worden ook consumentengidsen uitgegeven door de studieverenigingen. AIle exemplaren liggen bij Thor ter inzage. Het maken van de Consumentengids is ondergebracht bij de Thor OnderwijsCommissie, ik bedank de leden van deze commissie voor hun bijdrage aan de totstandkoming van deze Consumentengids. Tevens wil ik de docenten bedanken voor hun medewerking. Indien u op- enlof aanmerkingen heeft op deze Consumentengids, of fouten heeft gesignaleerd, dan kunt u hiermee altijd terecht op de Thorkamer. Ik wens iedereen veel succes toe bij het maken van een keuze uit de keuzevakken. Jan PeIIis, Commissaris Onderwijs der e.t.s.v. Thor 1993-1994

Inhoudsopgave Voonvoord

5

Inhoudsopgave

6

Toelichting enquete

8

De gebruikte enquete

9

De keuzevakken

10

5K020 5K030 5K040 5K050 5L030 5L060 5L090 51110 51120 51130 5N01O 5N020 5N030 5N040 5N050 5N060 5N080 5NlOO 5N120 5N130 5N150 5N160 5N170 5N200 5N230 5N240 5N250 5N270 5N280 5N290 5N300 5N310 5P01O

10 12 14 16 18 19 21 23 24 26 28 30 32 34 35 37 39 41 42 44 46 48 50 52 54 56 58 59 61 63 65 66 67

Infonnatietheorie Telecommunicatiesystemen Dielektrische en magnetische materialen Elektrische machines Modeme elektromca Magnetisch gekoppelde ketens Tijddiscrete signaalbewerking Systeemtechnologie Technologie voor III-V halfgeleiders Elektrische metingen in de geneeskunde Digitale transmissiesystemen Microgolftechniek Communicatienetten Radio en radar Modeme regeltechniek Stochastische systeemtheorie Elektromagnetisme voor de energietechniek Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen 2 Beeldverwerking Vennogenselektromca Techniek van de elektro-optische systemen en gelntegreerde optica Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen 1 Foutendetectie, diagnostiek en testbaarheid voor digitale systemen Hoogspanningstechniek 2 Elektro-optische communicatiesystemen Industriele netten en installaties IC-elektromca Gemtegreerde telecommunicatienetten (ISDN) Mini -vennogenselektronica Realisering van digitale signaalbewerkende systemen Kolen en elektriciteit Lasers en opto-elektromca Wachttijd- en stagnatieproblemen

5P020 5P030 5P040 5P050 5P060 5P070 5P080 5P090 5PllO 5P120 5P140 5P180 5P21O 5P220 5P250 5P270 5P280 5P31O 5P320 5P330 5P340 5P350 5P360 5P370 5P380 5P400 5P41O 5P420 5P430 5P440 5P450 5P460 5P470 5P480 5P500

Microcomputer-architectuur Fysische elektronica IC-technologie en -componenten Elektronica bijzondere onderwerpen Niet-lineaire systemen Energiesystemen Hoogspanningstechniek I Elektriciteitsopwekking en transmissie 1 Elektrische machines 2 Elektrische aandrijftechniek Ontwerp van grote IC's Elektromagnetische antennes 1 Filters met geschakelde capaciteiten Antennes en propagatie Microgolfelektronica Elektromagnetische antennes 2 Toegepaste systeemanalyse CAD systemen Algoritmen voor elektronische toepassingen Vermogensschakelaars in de elektriciteitsnetten Informatietheorie 2 Communicatieprincipes Signaalruisverhouding in bouwstenen Elektriciteitsopwekking en transmissie 2 Voortgezette schakeltechniek Mini-elektromechanica Electromagnetic compatibility Robotbesturing Robuuste regelingen Fourier-optica en holografie Analoogldigitaal en digitaallanaloog converters Communicatie-centrales en netwerken Beheersaspecten van de energievoorziening en telecommunicatienetten Kennissystemen en hun toepassingen Metingen aan respiratie en circulatie

Index A:

keuzevakken op alfabetische volgorde

Index B:

keuzevakken per trimester

Index C:

keuzevakken per vakgroep

Index D:

lijst van docenten

69 70 72

73 74 75 76 78 80 81 83 84

85 86

87 88 89 90

92 94 96 98 99 101

103 105 107 109 111 112 113 115 117 119 121

122 124 126 129

Toelichting enquete De enquetes die je bij sonunige vakken in deze gids tegenkomt, hebben we gehouden om de mening van de student te peilen over zaken die in verb and staan met het betreffende college zoals studiemateriaal, colleges volgen, praktika en tentamens. De enquetes zijn bij het tentamen van het betreffende vak uitgereikt (dankzij de bereidwillige medewerking van de betreffende docenten) en zijn door de studenten ingevuld en (anoniem) weer ingeleverd. De resultaten zijn weergegeven in een tabel. Bovenin de tabel staat vermeJd hoeveel enquetes zijn verwerkt, de student dient er rekening mee te houden, dat bij een klein aantal enquetes de resultaten minder betrouwbaar zijn. Voor iedere vraag (weergegeven onder No.) zijn het gerniddelde en de standaarddeviatie (weergegeven onder respectievelijk Gem. en Std.) berekend. Indien de vragen 14 tot en met 19 opengelaten zijn, is er geen instructie of praktikum. Verder wordt ook nog vermeJd wanneer de enquete gehouden is, zodat je weet hoe actueel de gegevens zijn. Iedereen kan uit de tabeJ zelf zijn concJusies trekken. We willen nogmaals benadrukken dat het niet onze intentie is om vakken aan- of af te raden, doch om de student een indruk te geven van het vak. Indien je verder nog vragen hebt over het vak, kun je natuurlijk altijd bij de docent terecht.

8

De gebruikte enquete Algemeen: 1. Kwaliteit van het studiemateriaal slecht...goed 2. Bereikbaarheid docent voor vragen slecht...goed 3. Hoeveelheid zelfstudie nodig naast college volgen weinig ... veel 4. Is het vak te doen met aIleen zelfstudie slecht...goed Aanwezige voorkennis onvoldoende ... voldoende 5. College: 6. Tempo laag... hoog 7. Moeilijkheidsgraad laag... hoog 8. Uitleg van de docent slecht...goed 9. Bereidheid op vragen in te gaan niet...wel 10. Werd er informatie om het vak heen verteld (m.b.t. praktijksituaties en! of toepassingsmogelijkheden) weinig ... veei 11. Was deze informatie relevant voor het tent amen niet...wei 12. Nuttig college te bezoeken niet...wei 13. Aantai weken colleges bezocht 0-1,2-3,4-5,6-7,8-9 Instructie/practicum: 14. Sluit instructie/practicum aan bij het colsiecht. .. goed lege 15. Moeilijkheidsgraad Iaag ... hoog 16. Uitleg docentlbegeIeider siecht...goed 17. Bereidheid op vragen in te gaan niet. .. weI 18. Nuttig instructie/practicum te bezoeken niet. .. wel 19. Aantal weken instructies bezocht 0-1,2-3,4-5,6-7, 8-9 Tentamen: 20. Sloot het tentamen aan bij de behandel de stof 21. Niveau van het tentamen

9

12345 12345 12345 12345 12345

12345 12345 12345 12345

12345 12345 12345 12345

12345 12345 12345 12345 12345 12345

slecht...goed

12345

laag... hoog

12345

5K020 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis: Opmerkingen:

Infonnatietheorie 1 Prof.dr.ir. lP.M. SchaIkwijk, EH 13.33, Tel: 3515 EI 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege en 1 uur oefening Schriftelijk (winter, lente en interim) Dictaat, nununer 5514 Information theory and reliable communication, Callager 2S080, Waarschijnlijkheidsrekening Keuzevak voor E, verplicht vak voor IT

Inhoudsopgave: Doel Het doel van dit college is kennis over te dragen over de begrippen informatie, redundantie, entropie en capaciteit. Het kunnen omgaan met deze elementaire begrippen is essentieel, wanneer men communicatieprocessen wil doorgronden. Omschrijving Het eerste gedeelte van het college richt zich op datacompressie. Dit is het verwijderen van redundantie uit gegevens (data). Wanneer we aIle redundantie verwijderen houden we aIleen informatie over. Entropie is een maat voor de informatie die door de gegevens bevat wordt. De entropie van een hoeveelheid data bepaalt daarmee rechtstreeks tot hoever we kunnen gaan met comprimeren. In het college wordt elementaire kennis over datacompressie aangereikt. Ofschoon entropieberekeningen een belangrijke plaats innemen, worden ook eenvoudige compressiemethoden behandeld. Deze technieken worden steeds meer toegepast in de praktijk. Het tweede gedeelte heeft als onderwerp foutencorrectie. Wanneer we informatie willen versturen over een medium dat verstoringen (fouten) introduceert, moeten we redundantie toevoegen aan de informatie die we willen aanbieden aan het medium. Deze redundantie moet een vorm hebben, die hetmogelijk maakt, eventueel opgetreden verstoringen te kunnen corrigeren. Een maat voor de maximale hoeveelheid informatie die we over een medium kunnen versturen (per keer) is de capaciteit. De capaciteit van een medium bepaalt daarmee hoeveel redundantie we minstens moeten toevoegen om betrouwbare communicatie mogelijk te maken. In het college wordt voor een elementair medium, het binair symmetrisch kana ai, onderzocht hoe men er op een betrouwbare manier, zoveel mogelijk informatie (per keer) over kan versturen. Daarnaast wordt in mime mate aandacht besteed aan de

10

bepaling van de capaciteit van een medium. Foutencorrigerende codes zijn gebaseerd op bovenstaande principes. Ze zijn niet meer weg te denken uit de hedendaagse maatschappij.

11

5K030 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal:

Voorkennis:

Telecommunicatiesystemen Ir. P.F.M. Smulders, EH 12.26, Tel: 3662 Ir. A.P. VerIijsdonk, EH 12.35, Tel: 3445 EC 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcoIIege Schriftelijk (winter, lente en interim) Digital and Analog Communication systems, K.S. Shanmugam Dictaat oefenopgaven, nummer 5630 Uitgewerkte oefenopgaven, verkrijgbaar bij Thor 5K080, Telecommunicatie

Inhoudsopgave: Doel Inzicht geven in de opbouwen werking van telecommunicatiesystemen. Inhoud De stof behandelt zowel analoge als digitale telecommunicatiesystemen. Het proces van de telecommunicatie wordt daarbij beschouwd als zijnde een opeenvolging van signaalbewerkingsoperaties zoals filtering, sampling en modulatie. Deze worden ieder gerepresenteerd door een functioneel blok. Voor ieder blok worden parameters en input-output relaties gespecificeerd. Er worden uitdrukkingen afgeleid die de prestaties van ieder blok relateren aan de parameters. Deze relaties worden vervolgens gebruikt om de blokken te optimaliseren. De nadruk ligt ruet specifiek op de implementatie van de functionele blokken. Deze is immers sterk afhankeIijk van de sIimheid van de ontwerpers en van de technologische ontwikkelingen en kan dus heel snel verouderen, terwijl de kennis op systeemniveau steeds toepasbaar blijft. Het toepassingsgebied ligt met name binnen het gestaag groeiende vakgebied van de telecommunicatie. Voor de ontwikkeling van het pan-europese digitale autotelefoonnet, de sateIIietcommunicatie en het Broadband Integrated Services Digital Network (BISDN) bijvoorbeeld, is binnen research en management veel (intemationaal) overleg nodig. Daarbij gaat het dan vaak over systeemaspecten, zoals bijvoorbeeld de vraag welke modulatie-methode optimaal is voor toepassing in een netwerk met veel mobiele gebruikers. Het college bereidt voor op dit soort systeemaspecten door modulatiesystemen onderling te vergelijken in termen van prestaties en complexiteit.

12

Enquete:

Aantal enquetes: 43 No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

3,83

0,75

8

3,24

0,69

15

2,00

0,00

2

3,68

0,67

9

3,83

0,65

16

3,33

0,47

3

3,67

1,02

10

3,25

0,66

17

2,50

0,50

4

3,67

1,06

11

2,03

0,83

18

3,00

1,41

5

4,02

0,84

12

2,80

1,09

19

2,67

1,70

6

2,94

0,69

13

3,43

1,52

20

3,77

0,86

7

3,21

0,64

14

2,50

0,50

21

3,92

0,72

Enquetedatum: maart 1994

13

5K040 Dielektrische en magnetische materialen Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Drjr. Th. KwaaitaaI, EH 2.27, Tel: 3239

EV 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling (na afspraak met de docent) Dictaat, nummer 5503 Elektromagnetisme 1 en 2

Inhoudsopgave: Doel Doelstelling is de voor de elektrotechnisch ingenieur noodzakelijke kennis te behandelen van het atomaire gedrag van dielektIische en magnetische materialen en het verb and tussen makroscopische en mikroscopische grootheden. Als voorbeeld kan hier genoemd worden de eigenschappen van de magnetische ferrieten die toegepast worden in floppy discs, harde schijven en andere informatiedragers. Tevens wordt mime aandacht besteed aan de principes en toepassingen van kruiseffecten, die de basis vormen van het gebied van sensoren en actuatoren. Inhoud Elektrische susceptibiliteit en polariseerbaarheid; lokale veld in een dielektricum (Clausius-Mossotti); polarisatie mechanismen (dipool, elektronen en ionen, frequentieen tijdsathankelijkheid); Langevin; verliezen en tga; Ferroelektriciteit; isolatoren, dilektrica, condensatoren; voorbeelden: doorslagmechanismen, temperatuurafhankelijkheid, elektreten; Magnetische momenten van ionen en atomen; het Bohrmagneton; diagmagnetisme, paramagnetisme, ferromagnetisme en ferrimagnetisme, toepassingen, magnetisatieprocessen, anisotropie, hysterese verliezen, theorie van Weiss; Kruiseffecten; intensieve en extensieve grootheden; statische kruiseffecten, piezoelektrisch effect, magnetostrictie, bimetaal, stromingskruiseffecten, thermo elek,1rische effekten, thermo elektrische generator, modulerende effecten, toepassing m sensoren.

14

Enquete:

Aantal enquetes: 21

No.

Gem.

Std.

I

INo.

IStd.

Gem.

I No.

Gem.

Std.

I

4,00

0,76

8

3,60

1,16

IS

2

3,57

1,40

9

4,55

0,50

16

3

3,42

0,94

10

3,20

1,25

17

4

3,II

0,91

II

3,06

1,13

18

5

3,71

1,03

12

3,78

1,13

19

6

3,30

0,64

13

3,75

1,13

20

4,22

0,85

7

3,55

0,67

14

21

3,89

0,66


15

5K050 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal:

Voorkennis:

Elektrische machines 1 Ir. R. Kerkenaar, EL 1.13, Tel: 3895 EMV 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege en verplicht practicwn Schriftelijk (henst en winter) bij voldoende belangstelling, anders mondeling. Dictaat, nummer 5509 Oefenopgavenbundel, nummer 5018 Uitgewerkte examenopgaven (worden uitgedeeld) 5J080, Elektromechanica en vermogenselektronica

Inhoudsopgave: Wat doen elektrische machines? Vrijwel aIle beschikbare elektrische energie wordt met behulp van roterende elektrische machines opgewekt. Van die energie wordt verreweg het grootste deel (60 tot 80%) in industriele processen ook weer door roterende elektrische machines omgezet in mechanische arbeid. Voor die industriele processen past men in het aIgemeen elektrische machines toe die zich, behalve door hun betrouwbaarheid, robuustheid en levensduur, onderscheiden door een efficiente en continue energieornzetting bij niet zeer kleine vermogens ( groter dan circa 10 kW). Circa 90% van het totale aantal van die machineszijn korsluitankermotoren, terwijl het overblijvende aantal voomamelijk gevormd wordt door synchrone machines en gelijkstroom-commutatormachines. Hoewel buiten, de zojuist genoemde, industriele processen slechts een relatief klein deel van de beschikbare elektrische energie wordt omgezet, is het aantaI machines dat daarmee betrokken is veel groter en qua type veel gevarieerder. Zo zou u thuis eens kunnen tellen hoeveel elektrische motoren er aanwezig zijn. Afhankelijk van u levenstijl komt u al snel tot 20 Ii 40 motoren. Een modeme luxe auto telt al gauw 40 motortjes. U kunt ongetwijfeld in uw directe omgeving meer van dergelijke voorbeelden tegenkomen. In het algemeen vallen elektrische machines in het dagelijkse leven niet op, omdat ze achteloos en als vanzelfsprekend gebruikt worden. Zonder elektrische machines zou onze maatschappij in haar huidige vorm dan ook niet kunnen bestaan. Hoe zijn nu de colleges over elektrische machines opgezet ? De colleges zijn er in de eerste plaats op gericht u inzicht te geven in de werking van elektrische machines, opdat u ze als ingenieur met inzicht kuntlzult toepassen; ze zijn niet gericht op het bijbrengen van constructieve inzicht of vaardigheid. De colleges zijn baseerd op het college Elektromechanica en Vermogenselektronica (5J080) en vormen een twee-ronden systeem: 16

In het college Elektrische Machines I (5K050) worden de eigenschappen van gerdealiseerde (draaiveld)machines geanalyseerd. Die analyse beperkt zich hoodzakelijk tot betrekkelijk eenvoudige lineaire modellen van draaiveld-machines (asynchrone en synchrone machines) in quasi-stationaire toestanden, waarbij het ontwikkelen van kennis en begrip van fundamentele aspecten van machines en hun werking centraal staat. Die analyse daagt de student uit tot het ontwikkelen van vaardigheid in het omgaan met vervlochten fYsische en mathematische begrippen. Aan het bijbrengen van practische enlof encyclopedische kennis van machines wordt veel minder aandacht besteed: hiertoe is het vervolgcollege Elektrische Machines 2 veel geschikter. Behalve voor het vervolgcollege Elektrische Machines 2 vormt het college ook een goede voorbereiding voor het college Mini-Elektromechanica (5P400) Het college Elektrische Machines 2 (5PIlO) bouwt voort op de in Elektrische Machines 1 verkregen fundamentele kennis en laat in practijk gebruikelijke -dus nietgerdealiseerde- industriele machines en de daarmee samenhangende verschijnselen de revue passeren. De opbouw, uitvoeringsvorm en werking van industriele elektrische machines en aan applicatie gebonden problemen (aanlopen, beveiliging, machine-keuze, koppeling, lagering, smering, geluid) worden behandeld, evenals de interacties tussen elektrische en magnetische circuits (lek- en mutuele inductiviteiten, uitgebreide vervangingsschema's etc.). De keuzevrijheid van de te behandelen onderwerpen is veel groter dan bij Elektrische Machines 1: zo kan in overleg met studenten aandacht besteed worden aan bijvoorbeeld ruimtevectortheorie, schaalwetten ofverschillen ten gevolge van verschillende voedingswijzen.

17

5L030 Docent{en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Modeme elektronica Ir. G. Persoon, EH 9.28, Tel: 3388 EEB 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (winter, lente en interim) Dictaat, nummer 5651 Examenvraagstukkenbundel, nummer 5682 SA020, Netwerken I 5B050, Netwerken 2 SC080, Netwerken 3

Inhoudsopgave: Doel Verdere uitbouw van de elektronica kennis en vaardigheden welke verkregen zijn in netwerken 2 en netwerken 3, kennismaking met enkele veel gebruikte basisschakelingen uit de huidige elektronica en kennismaking met uitgebreidere elektronische schakelingen (systemen). Inhoud

In zowel professionele als apparatuur ten behoeve van de consument worden principes toegepast welke dankzij de steeds voortschreidende integratietechniek thans kunnen worden veIWezenlijkt.

In de moderne communicatie techniek, waaronder ook radio en TV, wordt men voor het probleem geplaatst zwakke gemoduleerde signalen, verstoort met mis, te versterken en te detecteren: carrier synchronizers en data synchronizers. Phase locked loop circuits, opgebouwd uit fasedetectoren, lusfilters en spanningsgestuurde oscillatoren, synchrone detectoren, en actieve filters zijn hierbij onmisbare schakelingen. De digitale opslag, bewerking en transport van informatie, eisen een conversie van analoge signalen naar digitale en vice versa om communicatie met de analoge wereld mogelijk te maken. In professionele meetapparatuur, hierbij bijvoorbeeld denkend aan, spectrum analisatoren, frequentie synthesizers, en network analysers, wordt veelvuldig gebruik gemaakt van modulatoren, demodulatoren, kristaloscillatoren, phase locked loops, logarithmische ornzetters enz.

In het college Moderne Elektronica, worden een aantal van de hiervoor genoemde en veel gebruikte basisschakelingen en eenvoudige systemen besproken.

18

5L060 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Magnetisch gekoppelde ketens Dr.ir. E. van Heesch, EEG I. I I, Tel: 4493 EHC 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcoIIege Mondeling (na afspraak) Dictaat, nummer 5572 Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave: Doel Inzicht verkrijgen in de magnetische koppeling van diverse soorten circuits, bijvoorbeeld bij transformatoren, kabels, afscherming en inductief meten. Het velWerven van kennis en een aantal technieken om met dit inzicht in concrete situaties te kunnen werken. Het leren kennen van diverse praktische voorbeelden. Inhoud Kringintegralen en oppervlakte-integralen levereD ons een handige formulering van de Maxwell wetten. Hierrnee ontstaat een overzichteIijk en direct beeld van de werking van E en H velden. Dit hanteerbare beeld is zeer geschikt om vervolgens inductief, aarding, veldenergie en magnetische koppelingen behandelen. Ook de link tussen dit vakgebied en de netwerktheorie wordt inzichtelijker. Via deze weg komen we toe aan vervangingsschema's en vectordiagrammen voor de transformator. Een apart hoofdstuk is gewijd aan de eigenschappen van het ijzer en de kern. We gaan in op de effecten van niet-lineariteit van het ijzer en asymmetrie van de drie-fasen kern. Andere bijzondere verschijnselen zijn ferroresonantie en inschakelen. Ook zuIlen we laten zien wat het belang is bij trafo's van parameters zoals het nominaal door te geven verrnogen en de kortsluitimpedantie. Krachten ten gevolge van magneetvelden behandelen we door simpele basis regels toe te passen in praktische situaties (spoel, trafo, railkoker). Frequentie- en staprespons van trafo's zijn van belang zowel t.a.v. netten als bij signaaloverdracht. We geven een beknopte behandeling van dit ondelWerp. Het onderwerp stroomverdringing (t.g.v. eigen veld ofvreemd veld) wordt uitgewerkt voor vlakke geometrietn (trafoblik) en cilindrisch (draad, buis). Verder komen aan de orde: afscherming, bijzondere trafo typen en scheiding met trafo's.

19

Tenslotte gaan we wat uitgebreider in op de layout en eigenschappen van inductieve meetsystemen. Diverse onderwerpen en voorbeelden zullen worden geillustreerd aan de hand van collegedemonstraties.

20

5L090 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis: Opmerkingen:

Tijddiscrete signaalbewerking Dr.ir. P.C.w. Sommen, EH 9.07, Tel: 3634 EEB 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (winter en lente) Dictaat, nummer 5772 5H130, Stochastische signaaltheorie 5J040, Digitale signaalbewerking Aanbevolen vervolgcursus: 5N290 Realisering van digitaal signaalbewerkende systemen

Inhoudsopgave: Doel Bekend maken met veelvuldig toegepaste en modeme optimaal statistische en adaptieve filterschattingstechnieken Inhoud DeelA: Optimale statistische IDS: als de statistische eigenschappen (autocorrelatie functie etc.) van een signaal bekend of eenvoudig te berekenen zijn, dan zijn er technieken voorhanden voor het verwerken van deze signalen ter verkrijging van een optimale oplossing voor bepaalde filterproblemen. Voorbeelden hiervan zijn: Wiener filter, Kalman filter, lineaire predictie enz. Dit leidt dan tot filters met coefficienten die, in principe, eenmalig worden berekend en daama vast worden ingesteld. Deel B: Adaptieve IDS: als we echter een signaal willen verwerken dat (gedeeltelijk) onbekende en/of in de tijd varierende statische eigenschappen bezit, dan kan vaak met vrucht gebruik gemaakt worden van een adaptief filter. Hierbij regelt een algoritme de instelling van de filter coefficienten zodanig dat de optimale oplossing automatisch wordt verkregen.

21

Enquete:

Aantal enquetes: 37

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

2,43

0,67

8

2,95

0,94

15

2

3,64

0,86

9

3,86

0,87

16

3

3,47

0,73

10

4,12

0,91

17

4

2,91

1,05

11

2,76

1,13

18

5

3,86

0,92

12

2,97

1,02

19

6

2,92

0,67

13

3,53

0,96

20

2,86

1,25

7

3,20

0,67

14

21

3,08

1,26


22

5LII0 Docent{en): Vakgroep: Trimester: Studievomt: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Systeemtechnologie Prof.dr.ir. C.l Koomen, EH 10.33, Tel: 3649

EB 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Scluiftelijk of eventueel via opdracht The Design of Communicating Systems, C.l Koomen Kopieen overheadsheets (worden uitgedeeld) 5AO 10, Schakeltechniek

Inhoudsopgave:

Doel Het toepassen van wiskundige technieken ten behoeve van het specificeren, ontwerpen en verifieren van communicerende systemen, alsmede de beschrijving van ontwerpprocessen en de rol van CAD en de mens daarin. Inhoud Vanwege het grote belang van communicatie in onze samenleving (we stappen het tijdperk van de 'personal communicator' binnen) en de complexiteit van de daarbij gebruikte systemen is het noodzakelijk ontwerptechnieken te gebruiken welke de ontwerper in staat stelt deze systemen te realiseren. Daartoe is het college uit een drietal samenhangende delen opgebouwd: 1. een algebra waarmee communicatie wiskundig kan worden uitgedrukt en waarmee de ontwerper in staat is de samenhang tussen parallel opererende systemen in termen van hun communicatiegedrag te bescluijven. Dit is van belang om tijdens het ontwerpen de korrektheid van het resultaat te kunnen nagaan. 2. een ontwerpmethode welke begint met het extern waarneembare gedrag van een systeem, gevolgd door synthese. 3. een beschouwing over de ontwerpmethodologische principes, teneinde de ontwerper inzicht te verschaffen in de grootheden waaruit een ontwerpproces bestaat, hoe dergelijke processen kunnen worden beschreven, wat de informatieinhoud van een ontwerp is, alsmede inzicht in de fundamentele grenzen van de toepssing van CAD en de rol van de creatieve mens.

23

5L120

Technologie voor 111-V halfgeleiders

Docent(en):

Dr. F. Karouta, EH 8.28, Tel: 5128 Drs. E. Smalbrugge, EH 8.04, Tel: 5104 EEA 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege (6 weken) en 3Y2 uur praktikum (3 weken) Mondeling Stencils Geen bijzondere voorkennis vereist

Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis: Inhoudsopgave:

In het college zullen de volgende onderwerpen behandeld worden: Kristalstructuren. Kristalgroei, fasenleer, groeikinetiek, Liquid Phase Epitaxy, Metal Organic Vapour Phase, Epitaxy, Molecular Beam Epitaxy. Karakterisatie van structuren, optische microscopie, scanning electron rnicrosco pe, Polaron, Profiler, Hall-metingen, Luminescentie. IC-fabricage, optische lithografie, oxidatieprocessen, filmdepositie, metallisatie, chernie van zuren en basen, nat-chernisch etsen, plasma-etsen. Tesamen met het prakticum biedt het college 'Technologie voor III-V halfgeleiders' een unieke gelegenheid tot kennismaking met solid state laservervaardiging en de daaraan te koppelen theoretische inzichten. De doelstelling van het praktikum is de studenten de mogelijkheid te bieden kennis te maken met het 'processen'/vervaardigen en karakteriseren van een GaAs/AlGaAs laserlLED. Dit praktikum vindt in het nieuwe III-V laboratorium van de vakgroep Elektronische Bouwstenen EEA plaats.

Ie rniddag: Krassen en kIieven van wafers Karakteriseren van p-njunctie: optisch m.b.v. een rnicroscoop en elektrisch m.b.v. de Polaron Profiler Definieren van de ridge m.b.v. een fotolithografische stap en het nat-chemisch etsen van de ridge (de laser waveguide) Het aanbrengen van een anodische oxide laag en uitstoken 2" rniddag: 24

Top metallisatie en legeren Dunner maken met de polijstopstelling Back metallisatie en legeren Herhalen van de stappen van de 1" middag door de studenten zein" middag: Krassen en klieven van de plak tot chips m.b.v. de scriber Testen van de laser chips met de chip tester

IN karakteristiek en licht output Afinontage

Enquete:

Aantal enquetes: 2

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

I

3,50

0,50

8

3,50

0,50

15

2,50

0,50

2

5,00

0,00

9

4,50

0,50

16

4,00

0,00

3

2,50

0,50

10

4,00

1,00

17

5,00

0,00

4

1,50

0,50

11

3,00

1,00

18

5,00

0,00

5

3,00

1,00

12

4,00

1,00

19

4,00

1,00

6

2,50

0,50

13

5,00

0,00

20

5,00

0,00

7

2,50

0,50

14

5,00

0,00

21

3,50

0,50

Enquetedatum: maal11994

25

5L130 Elektrische metingen in de geneeskunde Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Dr.ir. PJ.M. Cluitmans, EH 3.03, Tel: 3335

EME 2 (wintertrimester) 2 uur hoorcoIlege Mondeling (2 keer per jaar) of schriftelijk (1 keer per jaar) Dictaat Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave:

Doel Het verschaffen van inzicht in de fysiologische oorsprong van bio-elektrische verschijnselen, en de elektrotechnische principes die ten grondslag liggen aan metingen aan deze verschijnselen. Inhoud Metingen aan elektrische verschijnselen die zich in het lichaam afspelen worden dagelijks in de medische praktijk toegepast: elektrocardiografie (ECG), elektromyografie (EMG) en elektroencephalografie (EEG) zijn bekende technieken die een medicus gebruik.-t bij diagnostiek en/of therapie. Het blijkt dat een aantal algemene elektrofysiologische basisprincipes ten grondslag liggen aan het ontstaan van aIle elektrische aktiviteit in het menselijk lichaam. Deze principes zullen eerst worden besproken. Deze elektrochemische processen worden gemodelleerd met behulp van elektrische vervangingsschema's. Vervolgens wordt gesproken over de voortgeleiding van informatie in het lichaam waarbij de reflexboog, die met samen met de omgeving een gesloten regelsysteem vormt, als leiddraad wordt genomen: receptoren (sensoren), zenuwbanen (transmissiekanalen), synapsen (schakeleenheden), en effectoren (actuatoren). AI deze verschijnselen vinden plaats op het nivo van enkelvoudige cellen. In de praktijk kan echter meestal slechts de elektrische aktiviteit van een groot aantal cellen op afstand gemeten worden. Aan de hand van modellen met dipoolreeksen wordt daarom beschreven hoe het elektrische veld van een bio-elektrische bron er op afstand uitziet. Dit veld moet worden bemeten met behulp van elektrodes (elektro-chemische transducers) en omdat er zich op de overgang van huid naar elektrode diverse niet-triviale elektrochemische processen afspelen wordt hierop ingegaan. Pas als de hierboven beschreven algemene principes beschreven zijn, is het mogelijk om in te gaan op de drie eerder genoemde elektrofysiologische meetmethoden. Het ECG ontstaat uit de geleiding van elektrische prikkels in het hart, het EEG is de

26

elektrische aktiviteit van zeer vele hersencellen die op afstand kan worden gemeten, en het EMG is de aktiviteit die in skeletspieren wordt voortgeleid. Op al deze fenomenen zal worden ingegaan. Tot slot wordt er ingegaan op een aantal aspekten die een belangrijke rol spelen bij het alledaagse gebruik van de beschreven technieken: de invloed van storingen en technieken om hun effect te voorkomen of te verminderen, en elektromedische veiligheid.

Enquete:


Gem.

Std.

IGem. IStd.

IINo.

I No.

Gem.

1

4,85

0,36

8

3,14

1,82

IS

2

3,l2

1,67

9

2,78

1,81

16

3

3,03

1,13

10

3,10

1,85

17

4

4,54

1,15

11

2,88

1,58

18

5

4,63

0,48

12

3,33

1,44

19

6

3,00

1,39

13

3,30

1,33

20

7

3,07

1,34

14

21


27

Std.

4,19

1,55

4,00

1,14

5NOIO Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Digitale transmissiesystemen Prof.d.r.ir. G. Brussaard, EH 12.33, Tel: 3451 Ir. P.F.M. Smulders, EH 12.26, Tel: 3662 EC 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (herfst, lente en interim) Digital Satellite Communications, Tri. T. Ha 5K030, Telecommunicatiesystemen

Inhoudsopgave:

Doel Inzicht geven in de opbouw en werking van digitale transmissiesystemen. Inhoud De stofbehandeld een aantal basisprincipes van digitaal infonnatietransport en verschaft inzicht in de ontwerpproblematiek van digitale transmissiesystemen. De digitale satellietcommunicatie wordt bij wijze van voorbeeld als uitgangspunt genomen. Op deze wijze wordt de toepasbaarheid van de behandelde stof nader geconcretiseerd. De behandelde principes vinden met name toepassing in de huidige radio communicatie netwerken met verbindingen tussen vast opgestelde of mobiele grondstations en satelliet of basis station (satelliet mobiele communicatie en land mobiele communicatie). Tevens speelt het college in op de technische ontwikkelingen van radiocommunicatiediensten welke in volle gang is. Het leveren van mobiele radio diensten is momenteel de snelst groeiende sector binnen industrie en diensten sector. In intemationaal verb and wordt op uitgebreide schaal geexperimenteerd met nieuwe voorzieningen zoals datacommunicatienetten met kleine grondstations (VSAT's) en nieuwe technieken voor mobiele communicatie in de transport sector. Alhoewel dit soort toepassingen een aantal basisprincipes gemeen hebben is er een verwarrend grote verscheidenheid aan technische realisatie. Ordening van het materiaal is dan ook van groot belang voor ieder die daarbij betrokken is.

28

Enquete:


Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

3,41

0,97

8

3,27

0,93

15

2

3,38

0,84

9

3,93

0,80

16

3

4,25

0,66

10

4,07

0,85

17

4

3,06

1,16

11

2,60

1,20

18

5

3,53

0,92

12

3,53

0,72

19

6

3,33

0,70

13

3,35

1,41

20

3,33

1,14

7

3,47

1,02

14

21

4,53

0,81

Enquetedatum: juni 1994

29

5N020 Docent{en): Vakgroep:

Trimester: Studievonn:

Tentamen: Materiaal:

Voorkennis:

Microgolftechniek Dr.ir. v.J. Vokurka, EH 6.16, Tel: 3329 EM 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Stencils, worden uitgereikt SF080, Elektromagnetisme 2 SHOSO, Elektromagnetisme 3

Inhoudsopgave: Doel Het verschaffen van inzicht in de theorie en werking van mikrogolfkomponenten (golfpijpen, microstrips, transmissielijnen e.d.). Inhoud A. Transmissielijn theorie

B. Transmissielijnen en golfpijpen C. MikrogolfNetwerk Analyse D. Impedantie aanpassingen E. Mikrogolfresonatoren. Voortplanting van golven door golfgeleiders. Equivalentie microgolfcircuit en lange leidingen. Coaxiale, rechthoekige en cirkelcylindrische golfpijpen. Microstriplijnen. Smithkaart.lmpedantie-transformatoren. Verstrooiingsmatrix. Trilholten. Niet-reciproke elementen.

30

Enquete:

Aantal enquetes: 2

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

4,50

0,50

8

3,50

0,50

15

2

5,00

0,00

9

5,00

0,00

16

3

3,50

0,50

10

5,00

0,00

17

4

4,00

1,00

11

3,00

0,00

18

5

4,50

0,50

12

3,50

0,50

19

6

2,50

0,50

13

4,50

0,50

20

4,50

0,50

7

2,50

0,50

14

21

3,00

0,00


31

5N030 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Communicatienetten Ir. MJ.M. van Weert, EH 10.27, Tel: 3347 EB 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (herfst, lente en interim) Dictaat, nummer 5763 Computernetwerken, A.S. Tanenbaum 5B040, Computerarchitectuur 5K080, Telecommunicatie 5K030, Telecommunicatiesystemen

Inhoudsopgave: Doel Enige kennis bijbrengen over en inzicht geven in de problematiek van de (voomamelijk digitale) berichtenuitwisseling via zowel (geschakelde) openbare telecommunicatienetten als ook (local area, private) computernetwerken. Dit alles gezien door de bril van een ontwerper van digitale (communicatie)systemen. Inhoud Het college valt uiteen in twee delen, automatische telefonie en computemetten. Bij het onderdeel telefonie richten we ons eerst op de karakteristieken van het telefoonverkeer en de consequenties voor de kwaliteit van de dienstverlening in relatie tot de omvang van het netwerk. Zaken als capaciteit van een verbinding en de kans op blokkering spelen hierbij een belangrijke ro1. Daarna worden enige methoden besproken voor het efficient schakelen van verbindingen. Ook hierbij kan blokkering optreden, echter door gebruik van speciale architecturen kan blokkeringsvrijheid verkregen worden. In de modeme telefonie wordt alleen van abonnee tot centrale nog met analoge signalen gewerkt. Voor het overige worden slechts digitale TDM signalen getransporteerd en geschakeld. Voor dit schakelen zijn speciale architecturen bedacht. We spreken dan van ruimteverdeeld en tijdverdeeld schakelen. Besturing van het netwerk speelt een belangrijke ro1. Eisen te stellen aan die besturing zullen worden besproken. De besturing van het telefonienetwerk is gedistribueerd over het net. Dit leidt tot extra verkeer specifiek voor besturingsdoeleinden, de signalering. Enige voorbeelden hiervan zullen de revue passeren.

In het tweede deel gaat de aandacht vooral uit naar de standaarden in gebruik bij computemetten. Het OSI-referentiemodel wordt gemtroduceerd en een relatie wordt gelegd met de topologie van het netwerk. De OSI standaarden brengen nogal wat nieuwe terminologie (vakjargon) met zich mee. Een aantal van deze "kreten" zal 32

gerntroduceerd worden en hun betekenis zal duidelijk gemaakt worden. Veel computernetten zijn van het zogeheten broadcast type. Hiervoor zijn speciale standaarden gedefinieerd, de IEEE 802.x standaarden. Om dit te bereiken zijn verschillende maatregelen nodig. Enige voorbeelden van protocollen voor een foutloze overdracht zullen worden besproken. Daamaast zullen nog enige andere netwerk aspecten zoals routering en het koppelen van meerdere netten aan de orde gesteld worden. Een en ander zal toegelicht worden aan de hand van germplementeerde netwerkprotocollen, waarvan X25 weI de belangrijkste is (o.m. toegepast in het nederlandse openbare datanet-l netwerk). Bij de docent bestaan plannen om het college meer te richten op computemetten, ten koste van het deel over automatische telefonie. Wanneer dit gerealiseerd zal zijn is nu nog niet te zeggen.

33

5N040

Radio en radar

Docent(en):

Ir. J. Dijk, EH 11.03, Tel: 3417 Dr.ir. M.H.A.J. Herben, EH 11.05, Tel: 3594

Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

EC 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, nummer 5623 5K080, Telecommunicatie 5H050, Elektromagnetisme 3 5H130, Stochastische signaaltheorie

Inhoudsopgave: Doel Het verschaffen van kennis en inzicht in de problemen en methodische mogelijkheden die zich voordoen bij aile elektromagnetische systemen ten behoeve van ongeleide communicatieverbindingen en teledetectie. Het vervullen van een schakelfunctie tussen enerzijds de verplichte basisvakken in de informatie- en communicatiestroom en anderzijds bestaandeof nieuwe doctorale keuzevakken gericht op bijzondere toepassingen of specifieke ontwerpmethodieken (satellietcommunicatie, studies van de troposfeer of ionosfeer, antenne-ontwerp). Het krijgen van enige vaardigheden in berekeningen met betrekking tot de radio/radar-problematiek. De radio- en radarvergelijkingen. Karakteristieken van radiocommunicatiesystemen. Inkoppeling in het kanaal; antennetypen: lineaire antennes, antennestelsels en apertuurantennes. Kanaalgedrag: mUltipath, k-factormodel, M-model, Fresnelzones, diflTactie, absorptie door gassen en regen, ruis. Radar: elektronische plaatsbepaling, pulsdetectie, kans op vals alarm, detectiekans, pulsintegratie. Systeemafwegingen en voorbeelden. Inhoud De radio- en radarvergelijkingen. Karakteristieken van radiocommunicatiesystemen. Inkoppeling in het kanaal: antennetypen, lineaire antennes, antennestelsels en reflectorantennes. Kanaalgedrag, multipath, k-factor model, M-model, Fresnel-zones, diflTactie, absorptie door gassen en regen, ruis. Radar: Elektronische plaatsbepaling, pulsdetectie, kans op vals alarm, detectiekans, pulsintegratie. Tevens wordt als voorbeeld gegeven de dimensionering van een satelliet communicatie verbinding voor digitale signalen en het ontwerp van een RADAR systeem.

34

5N050 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Modeme regeltechniek Dr.ir. A.A.H. Damen, EH 4.26, Tel: 3289 ER 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (berfst, winter, lente en interim) Dictaat, nummer 5662 Opgavenbundel, nummer 5743 Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave: Doel In het tweede jaar wordt in het vak "Regelsystemen" (5HOlO) enige basisbegrippen uit de regeltechniek aangereik1. Teneinde werkelijke regelingen te ontwerpen, dient eerst meer inzicht in randvoorwaarden en systeembeschijving te worden bijgebracht. Met deze extra kennis en vaardigheid kan dan vervolgens in de vakken 5P430 (Adaptieve en robuuste regelingen) en 5P280 (Toegepaste systeemanalyse) de 'praktijk' worden bijgebracht. Inhoud In kort bestek wordt eerst een overzicht van regeltechnische benaderingswijzen en terminologie gegeven, opdat duidelijk wordt welke de specifieke problemen bij het regelen zoal zijn en welke (partiele) oplossingen er aangedragen zijn en waar de onderwerpen van dit college en volgende te plaatsen zijn.

Aangezien elk praktisch dynamisch systeem niet lineair is worden eerst beschrijvingen van dergelijke systemen opgevoerd, waardoor inzicht in dusdanig gedrag verkregen kan worden. Onder andere wordt de fasevlakmethode uiteengezet, waarmee b.v. de aan- uit regeling van een C. V. of strijkijzer eenvoudig kan worden beschreven, maar ook de z.g. lirnietcycli van digitale regelingen via AID en D/A omzettingen,ja zelfs de chaostheorie. Wanneer de niet-lineaire beschrijvingen van een systeem gegeven is en een regeloptirnalisatiecriterium in de vorm van een functionaal, wordt vervolgens afgeleid hoe een optimale regelaar kan worden verkregen met Hamiltonianen, variatierekening en het principe van Pontryagin. Wanneer het systeem locaal lineair kan worden beschouwd, wordt met dezelfde technieken de toestandsregeling uiteengezet. Nogmaals wordt toegelicht hoe essentieel de toestanden van een systeem zijn, zoals al was benadrukt in het fasevlak, en vervolgens wordt de kracht van regelaars getoond, die deze toestanden terugkoppelen. Vervolgens worden observers, zoals het Kalmanfilter behandeld, die deze toestanden schatten aan 35

de hand van de gemeten uitgangssignalen van het systeem. Deze technieken worden behandeld in determinische en stochastische context, zowel tijd-continu als tijddiscreet en voor systemen met meerdere inputs en outputs.

Enquete:

Aantal enquetes: 35

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

I

3,17

1,03

8

4,15

0,66

15

2

4,03

0,76

9

4,33

0,72

16

3

4,00

0,80

10

3,56

0,83

17

4

2,86

0,96

11

2,84

0,91

18

5

3,26

1,08

12

4,09

0,79

19

6

3,42

0,55

13

3,97

0,98

20

3,74

0,80

7

4,00

0,74

14

21

3,75

0,56


36

5N060

Stochastische systeemtheorie

Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Dr.ir. A.J.w. van den Boom, EH 4.26, Tel: 3289 ER 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (hetfst, winter, lente en interim) Dictaat, nummer 5686 5J090, Regelsystemen 2Y450, Inleiding signaaltheorie 5H 130, Stochastische signaaltheorie 5J040, Digitale signaalbewerking

Inhoudsopgave:

Doel Kennisoverdracht 1. a. v. de principes die bruikbaar zijn voor het opstellen van modellen van dynamische systemen. Inhoud In de huidige, moderne industrie is het noodzakelijk om de prestaties van processen te verbeteren. Redenen hiervoor zijn bijvoorbeeld de strengere eisen 1.a.v. vervuiling, het streven om een zo hoog mogelijk economisch rendement te realiseren en de toegenomen tolerantie-eisen t.a.v. produktspecificaties. Daarnaast dient een flexibele procesvoering mogelijk te zijn, d.w.z. vele kleine, onderling verschillende produktseries, waardoor kleine omsteltijden van processen gewenst zijn. De moderne regeltechniek moet e.e.a. mogelijk maken. Conventionele regelaars (Pill) voldoen in dit opzicht niet. Geavanceerde regelaars zijn daarom nodig, waarbij gedetailleerde kennis omtrent het proces bij het ontwerp van de regelaar gebruikt is, of waarbij het model een deel van de regelaar is. Deze kennis omtrent het te regelen dynamisch proces wordt gepresenteerd door het model van het proces. Dit vak gaat in op de verschillende typen modellen en de methoden om modellen te verkrijgen uit metingen aan de ingangen en uitgangen van het proces. Er wordt terdege rekening gehouden met het feit dat deze metingen met storingen behept zijn. Daarom wordt e.e.a. in een stochastische context gepresenteerd. Verder wordt in dit vak ingegaan op simulatie van dynamische processen, aangezien simulatie een belangrijk hUlpmiddel is bij o.m. het ontwerpen en beoordelen van regelaars. Tenslotte wordt nog aandacht besteed aan optimalisatietechnieken, omdat deze technieken centraal staan bij parameterschatting en regelaarontwerp. Bij de te

37

behandelen stof wordt ingegaan op voorbeelden uit de praktijk; bovendien krijgt de student de gelegenheid om met behandelde methodieken nader vertrouwd te raken middels het analyse- en ontwerp platform van MATLAB en diens toolboxen.

Enquete:

Aantal enquetes: 37

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

4,05

0,77

8

3,74

0,91

15

3,75

0,56

2

4,00

0,96

9

4,03

0,74

16

3,60

0,71

3

3,65

0,85

10

3,94

0,92

17

4,27

0,77

4

3,47

0,96

II

2,46

1,02

18

4,69

0,46

5

3,86

0,91

12

3,80

0,98

19

4,13

1,17

6

3,17

0,61

13

4,30

1,09

20

4,12

0,63

7

3,43

0,69

14

4,44

0,79

21

3,54

0,69


38

5N080

Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Elektromagnetisme voor de energietechniek Dr. M.E.l. Jeuken, EH 6.06, Tel: 3324 EM 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling (na afspraak met de docent) Stencils (worden bij het begin van het college uitgereikt) 5F080, Elektromagnetisme 2 5H050, Elektromagnetisme 3

Inhoudsopgave: Doel Het bespreken van die aspecten van het elektromagnetische veld, die van belang zijn voor de energietechniek. Door de vooruitgangen op het gebied van de numerieke wiskunde en de beschikbaarheid van computers die in korte tijd een groot aantal bewerkingen kunnen uitvoeren zijn de MaXWellVergelijkingen ook in niet-gerdealiseerde configuraties op te lossen. Het college geeft een inleiding op de methoden van dit nieuwe vakgebied "computational methods in electromagnetics". Inhoud Het vakgebied strekt zich uit over grote deelgebieden van de elektrotechniek, zoals elektrische en magnetische velden in motoren, wervelstromen, e.m.c. problemen en hoogfrequente elektromagnetische velden. Er worden echter slechts toepassingen uit de energietechniek aan de orde gesteld. Er zijn grofweg gesteld een drietal methoden die heden ten dage toegepast worden bij het numeriek oplossen van elektromagnetische problemen: a)

fInite difference method (F.D.M.);

b)

fInite element method (F.E.M.);

c)

methoden waarbij integraalvergelijkingen worden opgesteld en opgelost.

De F.E.M. wordt in hoofdstuk 2 behandeld voor de eendimensionale Poisson vergelijking. Omdat de F.E.M. in feite bemst op variatierekening wordt dit stuk van de theorie in hoofdstuk 1 eerst aan de orde gesteld. Aan de hand van een tweetal eenvoudige voorbeelden wordt de methode van de integraalvergelijkingen in hoofdstuk 3 behandeld. Tot slot wordt in hoofdstuk 4 de Maxwellse spanningstensor behandeld.

39

Enquete:

Aantal enquetes: 14

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

JINo.

INo.

Gem.

Std.

1

2,60

1,20

8

3,75

1,09

15

2

4,20

0,75

9

5,00

0,00

16

3

2,20

1,17

10

4,25

0,43

17

4

3,60

1,74

11

2,75

0,83

18

5

4,20

1,17

12

4,25

1,30

19

6

2,25

0,83

13

4,25

0,83

20

3,80

1,17

7

2,50

0,50

14

21

3,20

0,75


40

5NIOO


Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen 2 Ir. A.G.M. Geurts, EH 10.26, Tel: 3404 EB 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Overdrukken sheets (verkrijgbaar bij de docent) SN160, Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen 1

Inhoudsopgave: Dit college bouwt voort op het gelijknamige college deel I. In deel 1 staat de (hierarchische) opbouw van het besturingsprogramma centraal. In dit deel2 worden laag onafbankelijke mechanismen besproken. Aan de orde komen allocatie mechanismen van resources en scheduling methoden voor de toegang tot de resources, teneinde de gebruikers van het systeem een veilige en eerlijke omgeving te bieden. Daarbij wordt aandacht geschonken aan allocatie in gedistribueerde systemen en aan preemptieve, non-preemptieve en real time scheduling (eventueel van gekoppelde systemen). Hiertoe worden tevens tijdsaspecten en synchronisatie in gedistribueerde systemen behandeld. Met betrekking tot de opvang van fouten wordt een foutafhandeling strategie aangeboden. Tenslotte worden mechanismen voor protectie van het systeem en zijn aangesloten gebruikers behandeld.

41


Beeldverwerking Ir. N.G.M. Kouwenberg, EH 5.08, Tel: 3251

ER 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (winter en !ente) Dictaat 5734 5L030, Moderne elektronica

Inhoudsopgave:

Doe! Het doe! van dit collegevak is om de studenten te !aten keIUlismaken met methoden en middelen, die bekend zijn uit de visiontechniek. Na het bestuderen van het yak zal de student in staat zijn om zelfstandig prob!emen uit de visiontechniek op te lossen en een visionsysteem te leren gebruiken m.b.v. de bijbehorende handleiding. Inhoud Vanuit de verschillende applicatiegebieden maken we keIUlis met de doeleinden waarvoor vision wordt gebruikt. We hebben het over beeldverbetering ten behoeve van de menselijke waamemer, verder over inspectie, patroonherkeIUling, sturen en regelen ten behoeve van industriele automatisering. We analyseren het visionsysteem in zijn algemeenheid en vinden de verschillende onderdelen, waaraan we stuk voor stuk aandacht gaan besteden: camera + verlichting, digitalisatie van beeldinformatie, geheugenorganisatie, bewerkingshardware en -software, beeldweergevers. Bij de behandeling van deze onderdelen zal de behoefte blijken aan theorieen en methoden uit verschillende disciplines t. w. videotechniek, beeldsensortechniek, optica, signaalbewerking (digitaal en analoog) en natuurlijk de beeldbewerkingstechniek zelf De inhoud van het college richt zich op een integratie van de benodigde onderdelen uit de verschillende disciplines met het doel de student een zo compleet mogelijk pakket aan te bieden, waarmee ook in de praktijk gewerkt kan worden. Het college wordt gegeven aan de hand van een goed verzorgd dictaat, waarin de student ook oefenopgaven, operationele doelstellingen, een trefwoordenlijst en een glossarium aantreft.

42

Enquete:

Aantal enquetes: 70

No.

Gem.

Std.

INo.

IGem. IStd.

I No.

Gem.

Std.

1

4,34

0,67

8

4,02

0,68

15

1,00

0,00

2

4,03

0,84

9

4,32

0,67

16

4,00

0,00

3

3,29

0,97

10

4,40

0,65

17

4,00

0,00

4

4,23

0,87

11

3,14

1,10

18

3,00

0,00

5

4,19

0,90

12

3,24

0,84

19

5,00

0,00

6

3,00

0,42

13

2,95

1,52

20

3,92

0,97

7

2,87

0,49

14

2,00

0,00

21

3,16

0,68


43

5N130 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis: Opmerkingen:

Vennogenselektronica Ir. S. WHo de Haan, EL 1.15, Tel: 2310 EMV 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, wordt uitgereikt Geen bijzondere voorkennis vereist Gastdocent van ECN Petten, 022-464586

Inhoudsopgave:

Doel Kennisoverdracht van structuur, werking en samenstellende componenten van vermogenselektronische ornzetters voor middelgroot en groot vermogen. Inhoud Vermogenselektronica wordt op grote schaal toegepast voor een verscheidenheid aan toepassingen: voeding van elektronische apparatuur (CD-spelers, PC's, meetapparatuur), voeding van elektrische machines (gelijkstroom en draaistroom), gelijkrichters, netkoppeling van photovoltalsche systemen etc. Steeds is een ornzetting nodig van de grootte en/of de vorm van de beschikbare spanning. Deze ornzetting vindt plaats met behulp van een vermogenselektronische ornzetter. Zo 'n ornzetter werkt in principe verliesvrij en is in beginsel opgebouwd uit spoelen, condensatoren, transformatoren en vermogenshalfgeleiders die als schakelaars werken. Door middel van snel, herhaald schakelen wordt de gewenste ornzetting bereikt. Om de schakelaars op de juiste tijdstippen in en uit te schakelen wordt op mime schaal gebmik gemaakt van de rnicro-elektronica. In het college worden de principes behandeld van enkele DCIDC, DCtAC en ACIDC omzetters. Er wordt daarbij aandacht besteed aan ontwerpaspecten. Daarnaast worden de toegepaste elektronische schakelaars behandeld, zoals thyristoren, lGBT's, GTO's en MCT's.

44

Enquete:

Aantal enquetes: 1

No.

Gem.

Std.

I

INo.

IStd.

Gem.

I No.

Gem.

Std.

1

5,00

0,00

8

3,00

0,00

15

2

4,00

0,00

9

4,00

0,00

16

3

3,00

0,00

10

4,00

0,00

17

4

5,00

0,00

11

3,00

0,00

18

5

5,00

0,00

12

2,00

0,00

19

6

2,00

0,00

13

2,00

0,00

20

3,00

0,00

7

3,00

0,00

14

21

4,00

0,00


45

5N150

Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal:

Voorkennis:

Techniek van de elektro-optische systemen en gerntegreerde optica Profir. G.D. Khoe, EH 12.34, Tel: 3452 EC 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Fundamental of optical fiber communication, W. van Etten en 1. van der Plaats Stencils (worden tijdens het college uitgereikt) Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave: Doel Het geven van een overzicht van de nieuwste ontwikkelingen in de elektro-optische systemen voor communicatie. Er zal een selectie worden gemaak1 uit onderwerpen die betrekking hebben op nieuwe systemen, componenten, interconnectie en integratie. Veel aandacht zal worden besteed aan de techniek en de toepassingen. Inhoud Het toepassingsgebied van de elektro-optische systemen is zeer uitgebreid. In de telecommunicatie worden deze systemen toegepast op aIle netvlakken, van de hogere netvlakken (trunk, lange afstand) tot de lokale abonneenetten. In het college zal uitvoerig aandacht worden besteed aan recente systemen en technieken in die gebieden. Voor de lange afstanden is men voortdurend bezig om de grenzen, opgelegd door de demping en dispersie in de glasvezel, te overschrijden. Optische versterkers en solitonen zijn hier belangrijke onderwerpen van onderzoek. Solitonen zijn zeer korte optische pulsen die over zeer lange afstanden over de glasfiber kunnen worden getransporteerd zonder pulsverbreding. Het verwerken van solitonen is momenteel nog een probleem. Op de rniddellange afstanden is men op zoek naar "survivable and flexible networks". Dat zijn netwerken die bestand zijn tegen calarniteiten en de mogelijkheid bezitten om capaciteit op bepaalde trajecten naar wens aan te passen. Hier wordt onderzocht hoe men optimaal gebruik kan maken van het optische domein. "Wavelength Division Multiplex" (WDM) en "Coherent Multi Carrier" (CMC) systemen zijn hier de belangrijkste onderwerpen. Bij CMC past men draaggolven toe, zoals bij FM, maar de draaggolven hebben frequenties die in de orde van 200 THz liggen.

46

In de lokale netten spitst het onderzoek zich toe op methoden om toekomstige diensten zoals digitale video, ISDN, multimedia etc. op een goedkope en technisch verantwoorde wijze naar de abonnees te brengen. Hybride oplossingen, waarbij zowel glasfibers als coaxiale kabels oftelefoondraden worden toegepast, krijgen momenteel veel aandacht.

Enquete:

Aantal enquetes: I

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

3,00

0,00

8

5,00

0,00

15

2

4,00

0,00

9

5,00

0,00

16

3

1,00

0,00

10

5,00

0,00

17

4

1,00

0,00

11

5,00

0,00

18

5

5,00

0,00

12

5,00

0,00

19

6

3,00

0,00

13

4,00

0,00

20

5,00

0,00

7

4,00

0,00

14

21

4,00

0,00


47

5N160

Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal:

Voorkennis:

Besturingsprogrammatuur voor digitalesystemen 1 Ir. A.G.M. Geurts, EH 10.26, Tel: 3404

EB 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, nummer 5735 Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave: Programmeerbare digitale hardware wordt vaak ontwikkeld om een aantal vaak wisselende taken uit te voeren. Om de taken zo goed mogelijk van elkaar te kunnen programmeren en met zo min mogelijk interactie te kunnen executeren, is een besturingsprograrnma nodig. Het college omschrijft in de inleiding het be grip besturingsprogramma en leidt uit de computerstructuur enerzijds en de gebruikerswensen anderzijds, de plaats, het doel en de omvang af. Ais eenheid van behandelen in het besturingsprogramma wordt het begrip proces ontwikkeld. Tijdsafhankelijkheid van delen van het proces wordt nu expliciet aangegeven. De niet tijdsafbankelijke delen kunnen (pseudo-)parallel (simultaan) uitgevoerd worden. Tijdsafhankelijkheid noopt tot synchronisatie om sharing en communicatie mogelijk te maken, maar geeft ook aanleiding tot deadlock. Een aantal synchronisatie primitiva worden behandeld. De hardware structuur en het procesmodel leiden tot een hit!rarchische opbouw van het besturingsprogramma. Achtereenvolgens worden dan ook de nucleus (implemantatie van het procesmodeJ), het geheugenbeheer (implementatie van 'onbeperkte' adresruimtes) en het inuitvoersysteem (implementatie apparatuuraansturing) behandeld.

48

Enquete:

Aantal enquetes: 3

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

4,67

0,47

8

3,33

1,25

15

2

4,00

0,00

9

4,00

0,82

16

3

3,67

0,47

10

3,00

1,63

17

4

4,67

0,47

11

2,50

0,50

18

5

4,33

0,94

12

2,67

0,94

19

6

2,33

0,47

13

3,00

2,00

20

4,33

0,94

7

2,67

1,25

14

21

4,00

0,82


49

5N170


Foutendetectie, diagnostiek en testbaarheid voor digitale systemen Prof.ir. M.T.M. Segers, EH 10.33, Tel: 3649 EB 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat 5AO 10, Schakeltechniek

Inboudsopgave: Doel Kennisoverdracht van de problemen en oplossingsmethoden die zich voordoen bij het ontwerpen van testbare elektronische schakelingen. Ook wordt ingegaan op het, al dan niet automatisch, genereren van tests voor deze schakelingen. Inhoud Bij het ontwerpen van complexe elektronische schakelingen doet zich het "testprobleem" in toenemende mate voelen, de IC's (Integrated Circuits) en PCB's (printed Circuit Boards) worden z6 complex dat het ontwikkelen van tests voor deze schakelingen bijna net zoveel tijd, en dus geld kost als het ontwerpen van de schakeling zelf. Bovendien zijn de tests vaak lang niet volledig en de schakelingen dus in toenemende mate onbetrouwbaar. Een en ander geeft aanleiding tot slogans als "Design With Testing In Mind" en "Design For Testability", waarbij dus gestreefd wordt naar het ontwerpen van testbare schakelingen. In het college wordt eerst nagegaan wat voor soort fouten er op kunnen treden en hoe die fouten gedetecteerd kunnen worden. Diverse test generatie algoritmen, gebaseerd op foutmodellen, worden geintroduceerd. Verder worden diverse technieken voor het testbaar ontwerpen van (digitale) schakelingen behandeld en wordt een aanzet gegeven tot het ontwerpen van zichzelf testende schakelingen.

50

Enquete:

Aantal enquetes: 5

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

2,60

1,20

8

3,75

1,09

15

2

4,20

0,75

9

5,00

0,00

16

3

2,20

1,17

10

4,25

0,43

17

4

3,60

1,74

11

2,75

0,83

18

5

4,20

1,17

12

4,25

1,30

19

6

2,25

0,83

13

4,25

0,83

20

3,80

1,17

7

2,50

0,50

14

21

3,20

0,75


51


Hoogspanningstechniek 2 Dr.ir. J.M. Wetzer, EEG 1.14, Tel: 4492 Profdr.ir. P. van der Laan, EEG 1.12, Tel: 4433 EHC 1 (herfsttrimester) 3 uur werkcollege Scriptie en korte presentatie AtbankeIijk van het gekozen onderwerp Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave: Doel Uitbreiden en verdiepen van basiskennis aan de hand van een speciaal onderwerp. Zelfstandig vergaren, analyseren, beoordelen, samenvatten en presenteren van relevant materiaal. Inhoud Studenten bewerken in groepjes van twee (evt. individueel) een vooraf afgesproken onderwerp, onder begeleiding van een der docenten. Gekozen wordt uit een door de docenten geselecteerd aanbod van actuele thema's uit de hoogspanningstechniek. Centraal staat hierbij de wisselwerking tussen theoretische basiskennis en praktische toepassingen. Tijdens een wekelijks 'spreekuur' met de docent wordt de voortgang besproken. Halverwege en tegen het eind van het trimester wordt een gezamelijke bijeenkomst gehouden waarbij elk groepje een korte informele presentatie geeft, met ruime gelegenheid tot discussie. Het college wordt afgerond met een korte scriptie. De selectie van onderwerpen wisseltjaarlijks. Een greep uit de thema's die in recente jaren aan bod kwamen: Partiele ontladingsmetingen (conventionele en moderne meetmethoden, toepassing bij herkenning en localisatie van defecten) Hoogspanningsvacuo.msystemen (problemen, oplossingen, toepassingen) lsolerende gassen (onderzoekstechnieken voor bepaling kwaliteit, gasgelsoleerde systemen,onderstations) Meettechnieken (differentierendl integrerend meten van hoge spanningen, spannings- en stroommetingen in onderstations, digitale apparatuur en hoogspanningsmetingen, meten aan bliksem) Corona (Mechanisme, eigenschappen, toepassingen) HYDC (High Voltage Direct Current) (toepassingen, problemen, oplossingen) 52

Biologische effecten van E- en H-velden (veld-technische aspelcten) Elektrostatische ontladingen (meten, voork6men, beschermen)

53

5N230 Elektro-optische communicatiesystemen Docent{en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal:

Voorkennis:

Ir. H. van de Boom, EH 12.26, Tel: 3662 EC 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling (na afspraak) Fundamentals of optical fiber communications, W. van Etten en J.v.d. Plaats Dictaat, nummer 5714 2Y230, Analyse 3 5C080, Netwerken 3 5H130, Stochastische signaaltheorie 5F080, Elektromagnetisme 2 5H050, Elek.1romagnetisme 3 5K080, Telecommunicatie

Inhoudsopgave:

Doel De student bekend maken met de grondslagen van elektro-optische componenten en systemen, en de daarvoor noodzakelijke technieken. Inhoud Glasvezels zijn in het bijzonder geschikt voor digitale transmissie met hoge bitrate (bv. 10 Gb/s) over grote afstanden (bv. 1000 km). In de hogere netvlakken van het openbare telefoonnet verdringen ze reeds de metallieke geleiders. In de lokale netten zal dat in de toekomst waarschijnlijk ook gebeuren. Een en ander hangt samen met de ontwikkeling van de geintegreerde optica.

In de inleiding van het college wordt allereerst uitgelegd hoe glasvezels zijn opgebouwd, hoe ze worden gemaakt, waar de demping als functie van de golflengte vandaan komt en hoe groot de bandbreedte is die daarmee samenhangt (100.000 GHz). Als inleiding op de analyse van de step index glasvezel wordt de vlakke golfgeleider behandeld. Bovendien speelt de vlakke golfgeleider een belangrijke rol in de technologie van de geintegreerde optica. De bandbreedte-beperkende factor voor de modulatie is de dispersie, vandaar dat de verschillende soorten van dispersie aan de orde komen. De belangrijkste glasvezel is de mono-modus glasvezel, vandaar dat deze wat uitgebreider onder de loop wordt genomen. Omdat de eigenschappen van de bronnen en detectoren (halfgeleiders lasers, LED's PIN en APD fotodiodes) voor elektro-optische communicatiesystemen zeer belangrijk zijn, komen deze onderdelen in dit vak ook uitgebreid aan de orde. Vervolgens komen de Directe Detectie systemen aan bod. 54

Voor analoge systemen wordt de signaal-ruis verhouding afgeleid en voor digitale systemen de foutenkans als functie van diverse systeemparameters. Daama wordt ingegaan op diverse overige elektro-optische systeemcomponenten en aspecten van systeemontwerp. Tot slot worden de optische coherente systemen behandeld. Bij optische coherente systemen wordt het ontvangen signaal gemengd met het signaal van een lokale lichtbron. De verschil-frequentie wordt gedetecteerd en verder verwerk-t. Dit type ontvanger heeft een grote selectiviteit en is bovendien gevoeliger dan een directe detectie ontvanger. Tijdens het college zijn diverse demonstraties, een videofilm over fabricage van glasvezels en een bezoek aan het optisch lab van de vakgroep Telecommunicatie EC gepland.

Enquete:

Aantal enquetes: 14

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

!No.

Gem.

!No.

Std.

1

3,58

0,86

8

3,20

1,08

15

2

3,64

1,07

9

3,75

1,20

16

3

3,54

0,50

10

3,78

0,79

17

4

3,08

0,86

11

2,78

0,92

18

5

3,58

0,49

12

3,56

1,07

19

6

3,33

0,67

13

3,56

1,50

20

2,69

1,14

7

3,22

0,63

14

21

4,08

0,86


55

5N240 Docent(en):

Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Industriele netten en installaties Ir. lG.l Sloot, EEG 2.19, Tel: 3898 EGIEMV 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling (na afspraak) Dictaat (losbladig) 5J020, Elektrische energietechniek

Inhoudsopgave:

Doel Het geven van een overzicht van het huidige vakgebied (industriele) installaties voor eindverbruikers van elektrische energie. Inhoud In de elektriciteitsvoorziening kan een onderscheid gemaakt worden in de opwekking, het transport, de distributie en de uiteindelijke levering aan de verbruiker. Veruit het grootste gedeelte van de systemen voor elektrische energievoorziening (zowel in materieel als in financieel opzicht), bevindt zich aan de verbruikerszijde. Het zijn de netten, installaties en toestellen die niet voor rekening van de openbare energieleverancier worden aangeschaft en onderhouden, maar waar de verbruiker zelf verantwoordelijk voor is. Deze verbruikerssystemen vormen het onderwerp voor dit coUege.

Bij de samensteUing stond de vraag voor ogen: Wat hoort een ingenieur te weten, wanneer hij de verantwoordelijkheid voor ontwerp, bouw en/of bedrijfsvoering van dergelijke systemen opgedragen krijgt? Dit college is daarom in de eerste plaats gericht op de vragen en problemen van de ingenieurs in de industriele energievoorziening en de elektrotechnische advies- en installatiebureaus. Maar ook degenen, die werkzaam zullen zijn in de distributiesystemen, het eigen bedrijf van de centrales en de laagspanningsindustrie, zuUen daar voortdurend met de behandelde onderwerpen geconfronteerd worden.

56

Enquete:

Aantal enquetes: 4

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

4,25

0,83

8

3,00

0,00

15

2

3,00

1,58

9

3,50

0,87

16

3

2,75

0,43

10

4,25

0,43

17

4

3,75

0,43

11

3,75

0,43

18

5

4,75

0,43

12

3,25

0,43

19

6

2,75

0,83

13

4,25

0,43

20

3,00

1,22

7

3,25

0,43

14

21

4,00

0,71


57

5N250 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

IC-elektronica Prof.dr.ir. w.M.G. van Bokhoven, EH 9.33, Tel: 3391

EEB 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat SC080, Netwerken 3 SF040, Digitale elektronica SL030, Modeme elektronica

Inhoudsopgave:

Doel De nodige voorkennis bijbrengen op het traject van IC-ontwerpen. Inhoud De mate waarin schakelingen integreerbaar zijn bepaalt in hoge mate de toepasbaarheid in modeme elektronische apparatuur. Realisaties met discrete componenten boeten steeds verder aan belang in. Startte men voomamelijk met realisaties in bipolaire techniek, thans komt door de gunstiger dissipatie en oppervlakte eigenschappen de CMOS-technologie sterk opzetten. De fysische achtergronden van de componenten, hun modellen en de analyse hulpmiddelen met betrekking tot de zg. CMOS- en NMOS-technologie worden in dit college besproken. Met de opbouw, werking en analyse van veel gebruikte basisschakelingen, waarbij de MOS-transistor zowel als versterkend element danwel als schakelaar wordt gebruikt, alsmede de toepassing in uitgebreidere schakelingen, zoals operationele versterkers en ADIDA converters, wordt het college vervolgd. Het ontwerpen van operationele versterkers en transconductantieversterkers (OTA's) in CMOS- en NMOS-technologie met de bijbehorende systeemaspecten zoals stabiliteit bij terugkoppeling en fase-compensatie methoden ronden het college af.

S8


Gerntegreerde telecommunicatienetten (ISDN) Prof.ir.1. de Stigter, EH 10.33, Tel: 3649 EB 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (winter en lente) en evt. mondeling na overleg ISDN and Broadband ISDN, W. Stallings Aanvullend studiemateriaal (wordt uitgedeeld) Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave:

Doel Het verschaffen van inzicht in de structuur van een telecommunicatienet, de samenhang tussen de netwerkfuncties en de functionaliteit die via zo'n net geleverd kan worden. Inhoud Ais basis wordt het bestaande telefoonnet genomen. Door respectievelijk de invoering van processorbestuurde centrales en digitalisatie van de transmissie en de schakelfuncties is het karakter van dit net sterk veranderd. Het digitaliseren van de aansluiting van een abonnee vormt het sluitstuk in de ontwikkeling naar een volledig digitaal net. Hierdoor is een wezenlijk onderscheid tussen DATA-netten en telefoonnetten verdwenen omdat beiden volledig digitaal werken. De integratie van deze twee vormt de hoeksteen van het 'Integrated Services Digital Network'(ISDN). In het college wordt ingegaan op de manier waarop zo'n geYntegreerd net is opgebouw en welke functies daarin zijn te onderscheiden. Begrippen als Concentratie, Centralisatie, Packetswitching, Circuitswitching en Signalering worden toegelicht. Veel aandacht wordt besteed aan plaats van Referentiepunten en Interfaces in het kader van het modelleren van het systeem. Het gelaagde OSI model wordt als uitgangspunt genomen en verder uitgewerkt voor toepassing in de diverse Telecommunicatie omgevingen. Signaleringsprotocollen, zowel in het net (C7) als op de toegang (DSSI), worden behandeld vanuit de er aan te stellen eisen. Ook de evolutie met de daaraan onvermijdelijk verbonden interworking komt aan de orde. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van Intelligent Networks, Breedband ISDN, Wide Area Networks (WANs), Telecommunicatie Management en Mobiele communicatie vormen de afsluiting.

59

Bij de bestudering van bet vak moet door relatiefveel stofworden been gewerkt. Na afloop moet men in staat zijn belangrijke zaken zelfte onderscbeiden uit een veelheid aan gegevens.

Enquete:

Aantal enquetes: 41 Gem.

No.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

3,78

0,87

8

4,03

0,95

15

2

3,69

0,88

9

4,66

0,58

16

3

3,88

0,84

10

4,31

0,71

17

4

3,39

1,08

11

3,26

1,08

18

5

3,76

0,98

12

3,89

1,04

19

6

3,32

0,83

13

3,60

1,37

20

3,97

0,92

7

2,97

0,77

14

21

3,53

0,71


60


Mini-vermogenselektronica Prof.ir. J. Rozenboom, EL 1.14, Tel: 3565 EMV I (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, wordt uitgereikt 5J080, Elektromechanica en vermogenselektronica

Inhoudsopgave:

Doel Kenninsoverdracht van die vermogenselektronische principes die speciaal voor lage vermogens geschikt zijn. Inhoud Het toepassingsgebied is zeeruitgebreid. AIle elektronische apparatuur in huishoudens, kantoor en laboratorium worden uit het net gevoed en hebben dus een vermogensomzetter nodig, die aan zijn uitgang een gelijkspanning of -stroom levert. Maar ook de uit zo'n verkregen gelijkspanning gevoede 25 kHz wisselspanningsgenerator voor het ontsteken en stabiliseren van gasontladingslampen, TL bijvoorbeeld, hoort bij de mini-vermogenselektronica. 'Mini' beperkt het toepassingsgebied tot niet meer dan 2 kW. Deze keuze beperkt de te gebruiken halfgeleiders tot diodes en transistors (MOSFET en soms bipolair), gebruikt als schakelaars. Met daarbij nog condensatoren en spoelen worden schakelingen gerealiseerd die aan algemene en specificieke eisen voldoen, gebaseerd op enkele basisschakelingen. De algemene eisen zijn bijvoorbeeld die voor de stroomvorm bij voeding uit het net en voor de stroomrimpel bij voeding uit een aceu, dit laatste speciaal om de aceulevensduur niet te verkleinen. Verder is zowel aan de ingang als aan de uitgang van de vermogensomzetter de hoogfrequente storing boven 9 kHz internationaal gereglementeerd. Specifieke eisen worden bijvoorbeeld gesteld aan de regelbaarheid van de uitgangsgrootheid, de verliezen, het volume en de prijs van de omzetter. Aan de basisschakelingen wordt in het college uitvoerig aandacht besteed. Van enkele veel gebruikte methoden om het gedrag van de omzetter te beschrijven wordt het principe toegelicht aan de hand van voorbeelden. Praktische uitvoeringen van schakelingen uit de verlichtingselektronica zijn gekozen als voorbeeld. 61

Enquete:

Aantal enquetes: 1

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

I

1,00

0,00

8

2,00

0,00

IS

2

3,00

0,00

9

3,00

0,00

16

3

4,00

0,00

10

4,00

0,00

17

4

3,00

0,00

II

4,00

0,00

18

5

3,00

0,00

12

3,00

0,00

19

6

3,00

0,00

13

4,00

0,00

20

7

3,00

0,00

14

21

Enquetedatum: november 1993

62

Std.

5N290


Realisering van digitale signaalbewerkende systemen Dr.ir. P.C.W. Sommen, EH 9.27, Tel: 3634 Dr.ir. J.A. Hegt, EH 9.35, Tel: 3810 EEB 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (lente en herfst) Dictaat, nummer 5750 5J040, Digitale signaalbewerking

Inhoudsopgave:

Doel De student bekend maken met methoden en technieken die van nut kunnen zijn bij de realisering van digitale systemen voor de signaalbewerking. Inhoud

In dit college wordt materiaal aangereikt dat van nut kan zijn bij de realisering van digitale systemen voor signaalbewerking. In die zin is het een vervolg op het basiscollege "Digitale Signaalbewerking" (5J040). Aan bod komen de verschillende stappen in het ontwerptraject van een digitaal signaalbewerkend systeem. De eerste stap in dit traject is het specificeren en het beschrijven van zo'n systeem. Vanwege het digitale karakter zullen we daarna rekening moeten houden met kwantisatie effecten. Hierbij is het vaak zo dat een bepaald systeem gerealiseerd kan worden door middel van verschillende filterstructuren. Elk van deze filterstructuren heeft zijn voor- en nadelen ten aanzien van deze kwantisatie effecten. Met deze gekozen filterstructuur zullen we een gewenst (ideaal) systeem of filter moeten approximeren. Tenslotte kunnen we het uiteindelijke systeem implementeren in hardware of met behulp van een programmeerbare signaalprocessor. Aan de hand van een tweetal toepassingen uit de praktijk zullen deze onderwerpen nader worden toegelicht. Deze voorbeelden zijn a) toepassing van noise shaping en overbemonstering bij de Compact Disk speler en b) toepassing van maskering effect door middel van filterbanken bij de Digitale Compact Cassette.

63

Enquete:

Aantal enquetes: 31

No.

Gem.

Std.

I

INo.

IStd.

Gem.

I No.

Gem.

Std.

1

3,26

0,98

8

3,71

0,70

15

2

3,75

0,78

9

4,00

0,75

16

3

3,96

0,78

10

3,92

1,06

17

4

2,93

1,03

11

2,62

I,ll

18

5

3,53

1,20

12

3,96

0,73

19

6

3,29

0,75

13

3,96

1,12

20

3,56

1,02

7

3,57

0,68

14

21

4,23

0,75


64


Kolen en elektriciteit Dr. A. Veefkind, EEG 1.07, Tel: 4499 EG 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk College-aantekeningen Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave:

Doel IIlZicht verwerven in het noodzakelijk gebruik van steenkool voor elektriciteitsproduktie. IIlZicht verwerven in de thennodynarnische aspecten van het ornzettingsproces. Kennis en inzicht verwerven over de te gebruiken machines voor deze ornzettingsprocessen (stoom- en gasturbines, MHD generatoren).

65


Lasers en opto-elektronica Prof.dr.ir. G. Acket, EH 8.34, Tel: 5134 EEA 3 (lentetrimester) 2 uur hoorcollege Mondeling Dictaat Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave:

Inhoud Spontane emissie, absorptie, gestimuleerde emissie, laserstructuren en materialen, lasers voor optische communicatie, optische plaatsystemen, zichtbaar licht, golfgeleideraspecten, dynamische aspecten, optische detectoren, technologie en systeemaspecten.

66

5POlO Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Wachttijd- en stagnatieproblemen Ir. A.G.M. Geurts, EH 10.26, Tel: 3404

EB 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege; 5PO 12 is de bijbehorende, verplichte instructie Mondeling of aan de hand van opdrachten Dictaat, nwnmers 5564 en 5731 Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave:

Het college behandelt effecten die in asynchrone systemen optreden. In dergelijke systemen werken subsystemen tijdonafhankelijk van elkaar. Een verzoek van een subsysteem aan een ander subsysteem kan niet altijd gehonoreerd worden. Dit leidt ofwel tot verlies van het verzoek, ofwel tot het bufferen van het verzoek in een wachtrij. De effecten van verlies en wachten zullen met behulp van kansrekening worden berekend.

In de inleiding wordt de probleemstelling en reikwijdte omschreven. Een wachtrij model wordt in een drietal subsystemen beschreven. De karakteristieken van deze delen worden toegelicht: bronnen, server en wachtrij. Gaandeweg worden de eigenschappen van stochastische verdelingen herhaald. Het gebruik van transformatie gereedschap (Laplace- en z-transformatie) wordt toegelicht bij de bepaling van de restant levensduur verdeling. In de abstracte modelvorming maken we gebruik van Markov-ketens en processen. De gereedschappen en het model leiden direct tot de oplossing van het meest eenvoudige wachtrij systeem (MlWI). Door variatie van bron- en serverkarakteristieken en het selectiemechanisme wordt een reeks van modellen berekenbaar (MIW-varianten en het systeem MlGIl). Toepassing van de thoorie vindt plaats bij verbindingstechnieken en overloopproblemen. Tenslotte worden de effecten van mengen en splitsen van verkeersstromen onderzocht. Tijdens het college worden vraagstukken uitgereikt. Deze worden in het volgende college kort behandeld. Ook is in het college plaats ingeruimd voor de introductie van het practicum. Het practicum beoogt oplossingen te vinden voor niet berekenbare wachtrijmodellen door middel van simulatie. In het practicum moet een tweetal opgaven uitgewerkt worden. Het tentamen is mondeling. Kennis van formules is daarbij niet nodig. WeI moet men de afleiding en de toepassing ervan kennen. Het tentamen wordt afgenomen nadat het practicum rapport is ingeleverd en besproken.

67

Enquete:

Aantal enquetes: 1

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

!No.

I No.

Gem.

1

4,00

0,00

8

2,00

0,00

15

2

4,00

0,00

9

4,00

0,00

16

3

4,00

0,00

10

3,00

0,00

17

4

5,00

0,00

II

1,00

0,00

18

5

12

2,00

0,00

19

6

13

3,00

0,00

14

4,00

0,00

7

3,00

0,00


68

Std.

3,00

0,00

20

4,00

0,00

21

3,00

0,00

5P020 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Microcomputer-architectuur Prof.ir. M.P.J. Stevens, EH 10.29, Tel: 3414

EB 1 (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling in overleg met de docent Microcomputersysteem architectuur, J.P. Kemper & M.PJ. Stevens Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave:

Doel Kennis opbouwen over de architectuur van computersystemen, i/o-besturing, gekoppelde processoren en bijzondere ondeIWerpen. Inhoud De student wordt geleerd zelfkleine computersystemen te ontweIl'en. Hierbij komen zowel de hardware als de software aan de orde, die nodig zijn om de functie van de toe te passen VLSI-bouwstenen te activeren. Aan de orde komen: microprocessorarchitectuur, instructiesets, timing, geheugenorganisatie, interfacetechnieken, interruptafhandeling, direct memory access, multiprocessorsystemen, slave processoren (arithmetic processoren, ilo-processoren) en systeemanalyse.

69

5P030 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal:

Voorkennis:

Fysische elektronica Prof.dr. L.M.F. Kaufmann, EH 8.33, Tel: 5133 EEA 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk ofmondeling (al naar gelang aantal deelnemers) Semiconductor Devices, Physics and Technology, Sze FestkOrperelektronik, Heime Semiconductor Physics and Devices, Neamen SKO I 0, Halfgeleidermaterialen SLO I 0, Halfgeleiderbouwstenen

Inhoudsopgave: Doel Verdieping van de stofbehandeld in de colleges SKO I 0 HalfgeleiderfYsica (Vandamme) en SLO I 0 Halfgeleiderbouwstenen (KaufmannlKlaassen). Inhoud Thema's o.a.: banddiagrammen van materialen (metalen, isolatoren, halfgeleiders) en bouwstenen zoals Schouky-, MOS-, pn-diodes en hetero-overgangen (III- V halfgeleiders); kapaciteits-spannings- en stroom-spannings karakteristieken van enkele van de voomoemde bouwstenen. Deel van het college is het zelfstandig bewerken van oefeningen met eventuele hulp van de docent (werkcollege).

70

Enquete:

Aantal enquetes: 4

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

I

4,75

0,43

8

5,00

0,00

15

2

4,75

0,43

9

5,00

0,00

16

3

2,50

1,66

10

4,50

0,50

17

4

4,00

1,22

11

3,50

0,87

18

5

4,75

0,43

12

4,75

0,43

19

6

2,75

0,43

13

4,25

0,83

20

4,67

0,47

7

2,75

0,83

14

21

3,67

0,47


71


Voorkennis:

IC-technologie en -komponenten Prof. dr. F.M. Klaassen, EH 8.06, Tel: 5106 EEA 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcoIlege Mondeling, opgeven bij secretaresse of docent Analysis and design of digital IC's, D.A. Hodges Analysis and design of analog IC's, P.E. Gray Dictaat, IC Technology and Techniques 5LO I 0, Halfgeleiderbouwstenen

Inhoudsopgave: Doel Opbouwen van een brede kennis van de micro-elektronica (IC veIVaardigingstechnieken, grondslag van ontwerpregels en circuitsimulatie, mogelijkbeden en grenzen van IC technologien, toepassingsaspecten). Inhoud IC technologie is een breed gebied met vele aspecten. Bovendien ondergaat het vakgebied nog steeds een stormachtige ontwikkeling. Terwijl weinig elektrotechnici direkt betrokken zuIlen zijn bij de IC fabrikage, zullen aIle elektronici te maken krijgen met het ontwerp, de bestelling of de toepassing van een IC. Daarom is het college er op gericht dat de ontwerper of systeemarchitect een verantwoorde keuze weet te maken in welke technologie het ontwerp of produkt uitgevoerd dient te worden. Globaal komen hierbij de volgende onderwerpen aan de orde: I.

Industriele IC processen en elementaire componenten

2.

Ontwerpregels, schaalregels, grenzen

3.

Modellen voor circuitsimulatie

4.

Analoge aspecten van IC's (bipolair, MOS)

5.

Digitale aspecten van IC's (MOS, bipolair)

6.

Geheugens.

72

5P050 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Elektronica bijzondere onderwerpen Prof.dr.ir. w.M.G. van Bokhoven, EH 9.33, Tel: 3391 EEB 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, wordt uitgereikt tijdens college Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave:

Doel Doelstelling van dit vak is het op de hoogte brengen van nieuwe ontwikkelingen in de elektronica. Inhoud De inhoud wordt jaarlijks gewijzigd en in de Cursor medegedeeld.

73


Niet-lineaire systemen Profdr.ir. WM.G. van Bokhoven, EH 9.33, Tel: 3391 Dr.ir. J.A. Hegt, EH 9.27, Tel: 3810

EEB 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave: Doel Het doel is de student kennis te laten maken met eigenschappen en analyse methoden van niet-lineaire systemen. Tot dan toe zijn slechts lineaire zaken behandeld (in meerdere vakken en op andere plaatsen). Statische systemen: lokale reeksontwikkeling, reeks inversie, oplossen van niet-lineaire vergelijkingen, topologische eigenschappen van transistorschakelingen, stuksgewijs lineaire systemen (P.L.), modellering met P.L. systemen. Inhoud

Dynamische systemen: systeembeschrijving d.m. v. toestandsruimte, fasevlak methoden, perturbatietheorie, volterra benadering, niet-lineaire circuits, systemen met periodieke parameters. Ruis in niet-linaire systemen.

74


Energiesystemen Dr.ir. E.M. van Veldhuizen, EEG 2.11, Tel: 4438 EG 3 (lentetrimester) 2 uur hoorcoilege en 3 keer 3 uur practicum (in overleg) Mondeling Dictaat, nununer 5749 Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave:

Doel Het verwerven van kennis en inzicht van systematische methoden voor het berekenen van energieproblemen. Inhoud In het college en het bijbehorende diktaat worden drie wiskundige methoden behandeld die ook in de praktijk worden toegepast, lineair programmeren, simulatie en statistiek. De systematische aanpak vraagt een hoog abstractieniveau en een goed globaal overzicht van de problemen. Per wiskundige methode wordt een uitgebreid voorbeeld uit de praktijk behandeld. Deze voorbeelden worden uitgediept op drie praktikummiddagen waarbij op PC's bijbehorende modellen worden gedemonstreerd. Bij het lineair programmeren is dit een model van de energievoorziening van Nederland. Dit zgn. Boonekamp-model is de voorloper van het SELPE-model dat door het ECN in Petten is ontwikkeld en wordt gebruikt voor scenarioberekeningen in opdracht van de Nederlandse regering. Simulatie wordt gedemonstreerd met een beschrijving van een deel van een gasleidingnet wat gemaakt is voor Hoogovens en een model voor de koolstofcyclus waarbij in het college de relatie wordt gelegd met het broeikaseffect. De statistiek wordt toegepast voor een betrouwbaarheidsanalyse van elektriciteitsnetten. Op het praktikum wordt gewerkt met een programma dat ontwikkeld is voor een deel van het indutriele net van DSM. Het yak wordt afgesloten met het schrijven van een scriptie over een (deel)onderwerp wat betrekking heeft op energie en systemen

75

5P080 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm:

Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Hoogspanningstechniek 1 Dr.ir. J.M. Wetzer, EEG 1.14, Tel: 4492 EHC 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling, na afspraak Dictaat , nummer 5621 5C070, Velden in de elektrotechniek 5J020, Elektrische energietechniek

Inhoudsopgave:

Doel Overdragen van kennis en inzicht omtrent de grondbeginselen van de hoogspanningstechniek en de toepassingen daarvan binnen en buiten de elektrische energietechniek. Inhoud Het college biedt een overzicht van gebieden waar hoogspanning voorkomt of gebruikt wordt, zowel in de energietechniek als daarbuiten. Allereerst omvat het college een stuk basiskennis. Omdat elektrische velden hierbij een essentiele rol spelen wordt de nodige aandacht besteed aan analytische en numerieke methoden om velden potentiaalverdelingen te bepalen. Behandeld wordt hoe (te) hoge veldsterkten kunnen ontstaan en hoe ze kunnen worden voorkomen. Elektrische isolatie komt aan de orde en de begrenzing van het isolerend vermogen, de elektrische doorslag. Hierbij behandelen we verschillende isolerende media (vast stof, vloeistof, gas en vacuum), de verschillende materialen met hun eigenschappen en het doorslagproces met haar gevolgen. Bij de toepassingen speelt het transport van elektrische energie bij hoge spanningen een rol. Hoogspanningslijnen en ondergrondse kabels komen aan de orde met inbegrip van de (elektrische) eigenschappen van een-fase en drie-fase verbindingen. Daarnaast worden meettechnieken behandeld. Diverse methoden voor het meten van hoge spanningen komen aan bod, elk met hun eigen toepassingsgebied (spanningsniveau, frequentie). Een andere categorie metingen wordt gevormd door de niet-destructieve meetmethoden om de kwaliteit van isolatiemateriaal te beproeven. Met name worden verlieshoekmetingen en partiele ontladingsmetingen behandeld. In de loop van het trimester worden een aantal demonstraties gegeven ter illustratie van de geboden stof. Het college omvat daarnaast een rondleiding door het Hoogspanningslaboratorium.

76

Enquete:

Aantal enquetes: 17

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

3,94

0,64

8

4,40

0,49

IS

2

4,19

0,53

9

4,40

0,61

16

3

3,06

0,90

10

4,07

0,57

17

4

3,63

0,99

11

3,08

1,14

18

5

4,00

0,97

12

3,93

0,70

19

6

3,07

0,25

13

4,00

1,06

20

3,69

1,31

7

3,13

0,62

14

21

3,81

0,81


77

5P090


Elektriciteitsopwekking en transmissie 1 Profir. H. Overbeek, EEG 2.04, Tel: 3707 EG 3 (Ientetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling, na afspraak via de secretaresse Dictaat, nummer 5691 ' 5J020, Elektrische energietechniek

Inhoudsopgave:

Doel Doeistelling is om kennis en inzicht verschaffen in de openbare elektriciteitsvoorziening van centrales tot aan het stopcontact in nonnale situaties. Inhoud

In het college wordt ingegaan op de modelvorming en rekenmethodes die nodig zijn om het systeem in zijn nonnale staat te begrijpen en te analyseren. Behandeid worden de regelmechanismen bij produktie-eenheden en netten, de begrenzigen van het vennogenstranport en de stabiliteit van het gehele produktie- en transmissiesysteem. Voorts komen aan de orde de planning van de vervanging en uitbreiding van produktievermogen en de economische aspecten van netplanning, opwekking en bedrijfsvoering. Tenslotte wordt ingegaan op de verschillende altematieven voor de layout van netten en diverse stationsconfiguraties. In het college worden theorie en praktijk voortdurend aan elkaar gerelateerd om een zo goed mogelijk beeld te geven van de omvang en de aard van problematieken bij bijvoorbeeld investeringen, milieuaspecten en systeemwijzigingen.

78

Enquete:

Aantal enquetes: 2

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

5,00

0,00

8

4,50

0,50

15

2

3,50

0,50

9

4,50

0,50

16

3

2,50

0,50

10

4,00

0,00

17

4

4,00

0,00

11

3,50

0,50

18

5

4,00

0,00

12

4,00

0,00

19

6

3,00

0,00

13

3,00

1,00

20

4,50

0,50

7

3,00

0,00

14

21

3,00

0,00


79

5PII0 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis:

Elektrische machines 2 Ir. R. Kerkenaar, EL 1.13, Tel: 3895 EMV 3 (lentetrimester) 2 uur werkcollege Mondeling, opgeven bij docent Dictaat, verkrijgbaar aan het begin van het college bij de docent Aanvullingen (worden tijdens het college uitgereikt) 5K050, Elektrische Machines I

Inhoudsopgave:

Kijk voor meer informatie bij Elektrische Machines 1 (5K050).

80


Elektrische aandrij ftechniek Profdr.ir. A. Vandenput, EL 1.16, Tel: 2310 EMV 3 (lentetrimester) 2 uur hoorcollege Mondeling met schriftelijke voorbereiding in groepen Dictaat, wordt uitgereikt 51080, Elektromechanica en vermogenselektronica 5K050, Elektrische Machines 1 5N 130, Vermogenselektronica

Inhoudsopgave:

Doel Kennisoverdracht van die aandrijfprincipes die speciaal voor energiebesparende en hoogdynamische elektrische aandrijfsystemen in het kW- en MW-vermogenbereik geschikt zijn. Omschrijving Onder druk van een verhoogde produktiviteit en noodzakelijke kwaliteitsverbetering stelt enerzijds de gebruiker scherpere eisen aan het bedrijfsgedrag van een elektrisch aandrijfsysteem. Anderzijds groeit de lijst van de industrieel beschikbare gelijkstroomen draaistroomaandrijvingen gestadig. Gezien het multidisciplinair karakter van een hedendaags vermogenselektronisch gestuurde en digitaal en/of analoog geregelde elektrische aandrijving is het noodzakelijk eerst kennis te verwerven over de structuur, de onderdelen, de fundamentele wetten en de ontwerpcriteria. Globaal gezien is een elektrische aandrijving een 'systeem', waarin het elektrisch voedingsnet, de omgeving, de vermogenselektronica, de elektrische motor, de mechanische koppeling, de lastmachine en de regeltechniek zo perfect mogelijk op elkaar moeten worden afgestemd. Ieder onderdeel, zeg maar discipline, werkt nagenoeg op de grens van de perfectie, maar de problemen komen pas te voorschijn bij de samenbouw van het geheel. Deze leidraad wordt gevolgd bij de behandeling van de (reeds klassieke, maar nog veel toegepaste) gelijkstroomaandrijvingen en de modernere draaistroomaandrijvingen. Aan deze laatste wordt dan ook de meeste aandacht geschonken en wel aan de stroomen spanningsgestuurde asynchrone en synchrone machines. Na de afleiding van het vergelijkingssysteem en het blokschema van deze machines en de bespreking van hun stationair en zuiver stuurgedrag wordt uitvoerig ingegaan op de regelstructuren. Het is namelijk de bedoeling servodraaistroomaandrijvingen te realiseren die gekenmerkt

81

worden door enerzijds grote nauwkeurigheid en anderzijds hoge reactiesnelheid. Hierbij aanvaardt men wereldwijd dat de directe en indirecte veldorienteringstechnieken de methodes bij uitstek zijn om aan deze vereisten te kunnen voldoen.

Enquete:

AantaI enquetes: 9

No.

Gem.

Std.

IGem.

INo.

IStd.

Gem.

I No.

Std.

1

4,44

0,68

8

4,11

0,57

15

2

3,75

0,83

9

4,33

0,67

16

3

4,11

0,87

10

3,56

0,96

17

4

3,44

0,96

11

3,38

1,11

18

5

3,89

0,57

12

4,22

0,63

19

6

4,22

0,63

13

4,78

0,42

20

4,00

1,00

7

3,56

0,68

14

21

3,88

0,33


82

5P140

Ontwerp van grote Ie's

Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievorm: Tentamen: Materiaal: Voorkennis: Opmerkingen:

Dr.ir. IF.M. Theeuwen, EH 7.28, Tel: 3344

ES 3 (lentetrimester) Cursus, 1 middag per week gedurende 2 trimesters (lente en herfst) Afrekening aan de hand van het het gerealiseerde ontwerp Cursushandleiding en stencils SLOl3,IC-ontwerpen Aanmelding: uiterlijk een week voor het begin bij de secretaresse.

Inhoudsopgave:

Doel De student kenis te laten maken met een moderne ontwerpomgeving en de daarbij behorende hulpmiddelen en mothoden om een complex IC te ontwerpen. Inhoud - opdelen van het ontwerpproces in een aantal basisstappen; - beschrijving van die basisstappen; - beschrijving van een systeem met een hoog niveau beschrijvingstaal zoals VHDL; - opdelen van een ontwerp in hierarchische blokken; - simuleren op gedrag- en logisch niveau; - logische synthese; - standaard cell-Iayout-technieken; - testing.

83


Elektromagnetische antennes 1 Dr. M.E.J. Jeuken, EH 6.06, Tel: 3324 EM 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Losse stencils, verkrijgbaar tijdens college en bij de docent SF080, Elektromagnetisme 2 SHOSO, Elektromagnetisme 3

Inhoudsopgave: Doel Met dit college wordt beoogd de theorie van elektromagnetische antennes te ontwikkelen, tot een niveau waarbij de student toegang heeft tot de intemationale publikaties op dit terrein. Inhoud Het college bouwt voort op de basisvakken elektromagnetisme (EM-2, EM-3). Elektromagnetische antennes worden o.a. toegepast in aardse straalverbindingen en in de satellietcommunicatie. Verder in radarsystemen en in de radioastronomie. Behandeld worden: Algemene eigenschappen van stralingsvelden; Elektrische en magnetische dipool; Circulair gepolariseerde straling; De halve golflengte antenne; Stralingsweerstand; Het Lorentz-theorema en de apertuurantenne; Het reciprociteitsbeginsel in de antennetheorie.

84


Filters met geschakelde capaciteiten Dr.ir. J.A. Hegt, EH 9.35, Tel: 3810 EEB 1 (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege MondeIing met gebruik van het collegedictaat en aantekeningen Dictaat, nummers 5696 en 5697 Losse stencils, te verkrijgen tijdens het college en bij de docent 5J040, Digitale signaalbewerking

Inhoudsopgave:

Doel Inzicht verschaffen in analyse- en synthesemethodieken voor tijddiscrete amplitudecontinue filters, in het bijzonder filters met geschakelde capaciteiten en filters met geschakelde stromen. Inhoud Zowel filters met geschakelde capaciteiten (SCF's: switched-capacitor filters) alsook filters met geschakeIde stromen (SIF's: switched-current filters) zijn analoge, tijddiscrete schakelingen. SCF's hebben een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt en yormen op dit moment een belangrijk industrieel produkt. Redenen voor hun succes zijn o.a. de lage produktiekosten, mede doordat het benodigde chip-oppervlak voor deze filters klein is en zij in standaard MOS te produceren zijn, hun geringe vermogensdissipatie, hoge nauwkeurigheid en eenvoudige verstembaarheid. Hier nauw aan verwant zijn SIF's, die momenteel in opmars zijn. Deze zijn vooralsnog iets minder nauwkeurig dan SCF's, maar zijn nog compacter te realiseren. Nadat een inIeiding gegeven is over elektrische filters, de principiele werking van geschakelde capaciteiten en hun niet-idealiteiten wordt er dieper ingegaan op transformatiemethoden voor het afbeelden van tijdcontinue filteroverdrachtfunkties op tijddiscrete en omgekeerd. VervoIgens wordt een aantal analysetechnieken voor SCF's en SIF's behandeld, waarna uitgebreid ingegaan wordt op de synthese van dit soort schakelingen. Het tentamen behorend bij dit college is mondeling, op afspraak. Tijdens dit tentamen mag gebruik gemaakt worden van het collegedictaat en aantekeningen.

85


Antennes en propagatie Dr.ir. M.H.A.J. Herben, EH 11.05, Tel: 3594 Ir. J. Dijk, EH 11.03, Tel: 3417 EC I (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Wordt tijdens het college uitgereikt 5N040, Radio en radar

Inhoudsopgave:

Doel Antennes: Het verschaffen van inzicht in de werking en het ontwerp van een aantal veel toegepaste antennesystemen, welke deel uitmaken van microgolf radiocommunicatie-, radar- en remote-sensing-systemen. Propagatie: Het verschaffen van inzicht in de voortplanting van radiogolven door de troposfeer, welke als transmissiemedium deel uitmaakt van microgolf radiocommunicatie-, radar- en remote-sensing-systemen. Inhoud Antennes: In het yak wordt ingegaan op de werking en het ontwerp van parabool antennes, Cassegrain antennes en shaped dubbel reflectorantennes. Voorts wordt ingegaan op de depolarisatie die binnen deze antennesystemen ontstaat en de invloed van onvermijdelijke reflector-oppervlaktefouten op de stralingseigenschappen van deze antennes. Tenslotte wordt ingegaan op de werking van een antennestelsel waarvan het stralingsdiagram voortdurend adaptief wordt aangepast teneinde de signaal-interferentieverhouding op de antenneklem te maximaliseren. Propagatie: In dit yak wordt ingegaan op de tijdsathankelijke signaalfading die, bij een in de tijd varierende brekingsindex-gradient van de troposfeer, ontstaat op een aards radiopad door interferentie tussen de directe radiogolf en een aan de ronde aarde gereflecteerde radiogolf. Voorts wordt uitgelegd hoe d.m.v. diversity ontvangst de prestatie van zo'n verbinding kan worden verbeterd. Tenslotte wordt ingegaan op de demping en depolarisatie die regen veroorzaakt op zowel aardse als satelliet microgolf radiopaden.Indien mogelijk wordt er ook aandacht besteed aan radiopropagatie voor mobiele verbindingen.

86


Microgolfelektronica Dr.ir. Th.G. van de Roer, EH 8.06, Tel: 5106 EEA 1 (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Stencils en boek: Microwave Electronic Devices 5KO I 0, Halfgeleiderfysica 5N020, Microgolftechniek

Inhoudsopgave: Inhoud Microgolfelektronica omvat de kennis van actieve componenten en circuits voor het gebied van de hoge tot zeer hoge frequenties, ruwweg 1-1000 GHz. De toepassingen beslaan een breed gebied: vooral telecommunicatie, radar, remote sensing en radio-astronomie, maar ook ultrasnelle digitale signaalverwerking ("Gigabit elektronica"), plasma-verhitting, lineaire versnellers, industriele verlrittingsprocessen en meettechnieken en huishoudeIijke toepassingen (magnetronovens). De microgolfelectronica begon ca. 1940 met de uitvinding van allerlei vacuiimbuizen, zoals klystrons, magnetrons en Iopende-golfbuizen. Voor lage vermogens zijn deze helemaal verdrongen door halfgeleiders, vooral de Si bipolaire transistor en de Coatts Mesfet. Voor hoge vemogens zijn buizen nog steeds onmisbaar. Het college geeft een overzicht van de verschillende componenten (microgolfbuizen, transistoren en -diodes), de iYsische principes waarop ze berusten en de meettechnieken die nodig zijn voor hun karakterisatie. Verder geeft het ook een inleiding in de toepassing van deze componenten in circuits, zoals oscillatoren en versterkers, detectie- en mengschakelingen, frequentievermenigvuldigers etc. Tenslotte wordt er ook aandacht besteed aan de monolitische integratie van microgolfcircuits op halfgeleidersubstraten, waarbij ook de ultrasnelle digitale IC's op GaAs-basis besproken worden.

87


Elektromagnetische antennes 2 Dr. M.E.l Jeuken, EH 6.06, Tel: 3324 EM I (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling, na afspraak Losse stencils, verkrijgbaar tijdens het college 5P 180, Elektromagnetische antennes'l

Inhoudsopgave: Doel

In het college worden enige geavanceerde onderwerpen uit de antennetheorie behandeld. Het doel hiervan is o. a. nieuwe ontwikkelingen op het vakgebied te bespreken en over te dragen. lnhoud De gegroefde hoomantenne. Dit is een antenne die heden ten dage veelvuldig gebruikt wordt als belichter in reflector-antennes. Aan de hand van een stencil wordt de theorie van deze antenne ontwikkeld. De microstripantenne. Deze antenne staat de laatste jaren erg in de belangstelling. Aan de hand van een artikel worden de basisprincipes van dit type antenne besproken. De Taylorverdeling. In de praktijk wenst men dikwijls een antenne, die bij gegeven afinetingen een zo smal mogelijke bundel heeft, terwijl de zijlussen zo laag mogelijk moeten zijn. Dit is in feite een synthese-probleem dat door Taylor is opgelost. Het oorspronkelijke artikel wordt besproken.

88


Toegepaste systeemanalyse Prof.dr.ir. AC.P.M. Backx, EH 4.29, Tel: 3300 ER I (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat 5N050, Moderne regeltechniek 5N060, Stochastische systeemtheorie

Inhoudsopgave:

Doel Huidig: Het toepassen van identificatie en modelgebaseerde regeltechniek voor het verbeteren van de procesbeheersing binnen industriele omgevingen. Vanaf 1993: De bedoeling van dit vak is om vele elementen die in voorgaande vakken aan de orde geweest zijn te integreren rondom toepassingen in de industriele praktijk, en om nader in te gaan op de mogelijkbeden en de beperkingen die de praktijk biedt cq. stelt. Dit vak bevat de elementen van het bestaande keuzevak Toegepaste Systeem Analyse (TSA), met dien verstande dat minder de nadruk gelegd hoeft te worden op de theorie van Finite Impulse Respons (FIR) en Minimum Polynomial and Start Sequnce of Markov Parameters (MPSSM) schattingen, aangezien deze in het vak Identificatie en Parameterschatting aan de orde komen. Verder kunnen onderwerpen uit het theoretische deel van het huidige TSA in eerdere vakken geIntegreerd worden en de rest (met name structuurselektie) kan komen te vervallen. Inhoud Inleiding industriele toepassing identificatie, initiele analyse van procesl systeemeigenschappen door middel van orienterende metingen en gerichte analyses, identificatie en ontwerp van modelgebaseerde regeling van industriele MIMO processen met voorbeelden, real-time computerimpiementatie in de meeten regeitechniek.

89


CAD systemen Profdr.ing. lAG. Jess, EH 7.29, Tel: 3353 ES I (herfstl11nlester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (heIfst, winter) Dictaat, nUnlnler 5699 Stencils en aanvullende literatuur Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave: Doel In de industriele praktijk worden hoge eisen aan de ontwerper gesteld. Het ontwerprendenlent moet aanzienlijk toenemen wil de elektrotechnische industrie concurrerende producten blijven maken. Het vak wil studenten ,laten zien welke ontwerptechnieken thans in gebruik en ontwikkeling zijn. De student moet een voorstelling krijgen van de huidige en toekonlstige ontwerpomgeving voor elektronische systemen en de technieken van de ontwerpautonlatisering leren begrijpen. Inhoud Een zeer grote rendementsverbetering van het ontwerpproces wordt bereikt door het 'ordelijk' bijhouden van de ontwerpgegevens. De orde wordt bevorderd door afspraken te maken over standaards. Op dit moment bestaan er standaards voor layout (CIF), netwerken (EDIF), en register transfer gegevens (VHDL). Voor nog hogere niveau's van specificaties is het datastroom paradignaa als standaard in discussie. Specificaties in ternaen van algoritmen, zoals zij thans in digitale audio- en videotoepassingen gebruikelijk zijn, leiden min of meer vanzelfsprekend tot datastroom grafen. Vanuit een datastroonl-graaf wordt de architectuur van een systeenl ontworpen. De architectuur (dat is in feite de register transfer docunaentatie van het systeem) moet aangepast zijn aan criteria zoals het beschikbare 'cycle-budget' of een gegeven data introductie interval. Ook zijn er beperkingen ten opzichte van de beschikbare componenten zoals 'full custom IC's', 'gate arrays', 'FPGA's', ofzogenaanade coreprocessoren. We bespreken daarna vrij uitvoerig de volgende synthesestap nanaelijk de ornzetting van de register transfer docunaentatie in een netwerk van logische poorten (logische synthese). Tenslotte laten we nog moderne methoden voor de autonlatische generatie van layout patronen zien. Bij aIle onderdelen ligt de nadruk op de automatisering van de ontwerpproblemen.

90

Enquete:

Aantal enquetes: 28

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

I No.

Gem.

Std.

1

2,75

0,95

8

3,08

0,64

15

2

3,48

0,91

9

3,64

0,83

16

3

3,08

0,96

10

2,35

1,05

17

4

3,32

1,10

11

1,95

1,02

18

5

3,89

0,92

12

3,25

0,88

19

6

2,83

0,69

13

3,25

1,30

20

3,43

0,82

7

3,04

0,79

14

21

3,55

0,72


91


Algoritmen voor elektronische toepassingen Prof.dr.ing. JAG. Jess, EH 7.29, Tel: 3353 ES 1 (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling of schriftelijk (1 keer per jaar) Dictaat, nwnmer 5700 Stencils en aanvullende literatuur Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave: Doel De student moet kennis maken met een aantal theoretische achtergronden die de grondslag vormen voor huidige en toekomstige ontwerptechnieken voor elektrische systemen. Terwijl het yak CAD-Systemen (5P310) de ontwerpmethoden behandelt vanuit de applicatie, wordt in dit college een meer fundamenteel uitgangspunt gekozen. Inhoud

Het college behandelt algoritmische technieken, die te maken hebben met de analyse en synthese van structuren. In die zin zet het de beschouwingswijze van het college 'netwerkmodellen' voort. Structuren kunnen 'statisch' (of 'star') zijn (,netwerken') of dynamisch (' automaten '). Automaten zijn zelf uitvoerders van algoritmen. Zo gezien wordt het college een verhandeling over' algoritmen voor algoritmen'. Alain Turings 'machine' is het meest algemene model van een algoritme. Met deze machine is het mogelijk de moeilijkheidsgraad van een (algoritmisch) probleem formeel te omschrijven. Voor de rest behandelt het college een groot aantal technieken om optiroaal gestalte te geven aan structuren. Voorbeelden zijn de optimale tijdplanning van een schema van taken of het bepalen van de meest gunstige ingangen voor test-sequenties voor een systeem met terugkoppeling. Modellen van neurale netten, genetische algoritmen en van het afkoelingsproces van vloeibaar materiaal kunnen in beginsel optimale oplossingen voor bepaalde structuurproblemen vinden. Ook hiervoor worden voorbeelden behandeld.

92

Enquete:

Aantal enquetes: 15

No.

Gem.

Std.

I

INo.

IStd. INo.

Gem.

Gem.

Std.

1

2,07

0,59

8

3,23

1,12

15

2

3,62

0,74

9

3,27

0,86

16

3

3,33

0,62

10

2,91

1,00

17

4

2,67

0,85

11

2,64

1,07

18

5

3,38

0,84

12

3,55

0,78

19

6

3,57

0,90

13

4,00

1,47

20

3,50

0,81

7

3,25

0,66

14

21

4,40

0,80


93


Vermogensschakelaars in de elektriciteitsnetten Dr.ir. R.P.P. Smeets, EEG 2.12, Tel: 3712 EG 1 (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling, na afspraak College-aantekeningen 5J020, Elektrische energietechniek 5A020, Netwerken I 5B050, Netwerken 2

Inhoudsopgave: Doel Het geven van inzicht in de moderne schakeltechnieken en -principes in de energievoorziening en de hedendaagse ontwikkelingen hierin. Inhoud

In de elektrische energietechniek funktioneert de vermogensschakelaar als laatste redmiddel om de bij een kortsluiting ontstane zeer grote stroom (tot ca. 200 kA) snel af te schakelen, om zo desastreuze schade aan andere komponenten te voorkomen. Het onderbrekings-vermogen loopt van ca. 100 kVA tot 25 GVA in netten met een spanning van 220 V tot 380 kV (in Nederland). Het probleem bij het schakelen van grote vermogens is dat enkele tientallen ~s v66r de onderbreking nog stromen in de schakelaar lopen van duizenden amperes in de vorm van een intense lichtboog, terwijl meteen erna de spanning binnen enkele ~s een waarde bereikt van tientallen kV's.

In het college komen de principes van het in- en uitschakelen in energie-netten uitgebreid aan de orde. Enkele speciaal moeilijke gevallen van onderbreking worden bestudeerd. Van groot belang daarbij is het transiente gedrag van de spanning meteen nadat de stroomonderbreking een feit is. Deze kan onder ongunstige kondities zo hoog oplopen dat ofwel de schakelaar opnieuw in geleiding gaat, of dat de belasting erdoor beschadigd wordt. Bij het schakelen ontstaat altijd een (licht)boog. Door toepassing van moderne blusmedia (SF6, vacuUm) wordt het schakelgedrag aanzien1ijk verbeterd. Veel aandacht wordt besteed aan de technische uitvoering van vermogensschakelaars.

In het kader hiervan brengen we een bezoek aan een 3801150 kV schakelstation van de PNEM. Omdat de betrouwbaarheid van schakelaars zeer hoog dient te zijn, wordt aandacht besteed aan beproevingstechnieken (zoals bijv. de KEMA die uitvoert) en intemationale voorschriften van de eisen t.a.v. diverse moeilijke onderbrekingen. 94

Enquete:

Aantal enquetes: 10

No.

Gem.

Std.

IGem.

INo.

IStd. INo.

Gem.

Std.

1

4,60

0,49

8

4,43

0,49

15

2

4,10

0,83

9

4,71

0,45

16

3

3,56

0,96

10

4,43

0,90

17

4

4,40

0,66

11

3,43

1,29

18

5

4,20

0,75

12

3,75

1,09

19

6

3,43

0,73

13

3,00

1,70

20

4,63

0,48

7

3,22

0,63

14

21

3,60

0,49


95

5P340 Docent(en):

Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis: Opmerkingen:

Informatietheorie 2 Prof.dr.ir. J.P.M. Schalkwijk, EH 13.33, Tel: 3515 Dr.ir. Tj.J. Tjalkens, EH 13.27, Tel: 3690 Dr.ir. F.M.J. Willems, EH 13.35, Tel: 3539 EI I (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, wordt uitgereikt tijdens college 5K020, Informatietheorie I 2S080, Waarschijnlijkheidsrekening Bijbehorende instructie: 5P342

Inhoudsopgave: Doel Terwijl in het college Informatietheorie I de elementaire begrippen informatie, redundantie, entropie en capaciteit, werden gelntroduceerd, willen we in het college Informatietheorie 2, een meer praktische invulling geven aan deze begrippen. We bestuderen daartoe een aantal geavanceerde communicatiemethoden. Inhoud Het eerste gedeelte van het college is gericht op moderne datacompressietechnieken. Deze methoden hebben de verrassende eigenschap dat ze data, ongeacht hun statistische eigenschappen, toch effectiefkunnen comprimeren. Ook onderzoeken we wat de invloed is van het toelaten van vervorming. Het blijkt dat we een veel hogere compressie kunnen bereiken, wanneer we data niet meer exact willen kunnen reconstrueren uit de gcomprimeerde data, maar in plaats daarvan een kleine vervorming toestaan. In het tweede gedeelte van het college komen onderwerpen als blokcodes, convolutiecodes en codes voor dataopslag in elektronische en optische geheugens aan de orde. Daamaast behandelen we elementaire protocollen die random-access communicatie mogelijk maken. Multi-user informatietheorie vormt het laatste onderwerp van het college. Naast feedbacksituaties onderzoeken we multiple-access- en broadcasttechnieken. Ook two-way communicatie wordt niet vergeten.

96

Enquete:


Gem.

Std.

I

INo.

IStd.

Gem.

Gem.

I No.

Std.

1

3,00

0,00

8

4,00

0,00

15

4,00

0,00

2

5,00

0,00

9

5,00

0,00

16

4,00

0,00

3

3,00

0,00

10

2,00

0,00

17

5,00

0,00

4

4,00

0,00

11

4,00

0,00

18

5,00

0,00

5

5,00

0,00

12

2,00

0,00

19

5,00

0,00

6

3,00

0,00

13

4,00

0,00

20

7

4,00

0,00

14

5,00

0,00

21


97


Voorkennis:

Opmerkingen:

Communicatieprincipes Prof.dr.ir. J.P.M. Schalkwijk, EH 13.33, Tel: 3515 EI 1 (hetfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, nummer 5539 Principles of communication engineering, Wozencraft and Jacobs 2S080, Waarschijnlijkheidsrekening 5H130, Stochastische signaaltheorie 5K020, Infonnatietheorie 1 Bijbehorende instructie: 5P352

Inhoudsopgave:

Doel In dit college proberen we communicatieprocessen over golfvorrnkanalen zodanig te abstraheren dat we ze kunnen analyseren met behulp van geometrische methoden. Inhoud Golfvorrnkanalen zijn media waarvan de in- en output tijdcontinue functies zijn. Zo zou het outputsignaal bijvoorbeeld gelijk kunnen zijn aan het inputsignaal met daarbij opgeteld een Gaussisch ruissignaal. Elk inputsignaal correspondeert met een van de berichten die we willen versturen. Eerst bestuderen we de overgang van golfvorrnkanalen naar vectorkanalen. Het blijkt dat elk signaal beschouwd kan worden als een vector in een signaalruimte. De eigenschappen van het communicatieproces worden bepaald door de ligging van de signaalvectoren in deze ruimte. We leiden af hoe de optimale ontvangen voor een gegeven signaalstruktuur er uit moet zien. Vervolgens onderzoeken we hoe we signaalstrukturen zouden moet kiezen. Dit resulteert in de behandeling van de belangrijkste stelling van Shannon, C = W logp + pINoW) bits/sec. We gaan verder met de behandeling van enkele belangrijke kanaalmodellen. We leiden de optimale ontvangers af voor dubbelzijband-gemoduleerde signalen, zowel in het geval van coherente als van incoherente dernodulatie. Tenslotte beschouwen we wavefonn communication. De berichten dieverstuurd worden zijn nu niet discreet, maar continuo We analyseren lineaire modulatie en twisted modulation. Een bekende vonn van twisted modulation is frequentiemodulatie. 98

5P360


Signaalruisverhouding in bouwstenen Prof. dr. T.G.M. Kleinpenning, EH 2.34, Tel: 3548

EV 3 (lentetrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, nummer 5642 5H130, Stochastische signaaltheorie 5KO 10, Halfgeleidennaterialen 5LO 10, Halfgeleiderbouwstenen

Inhoudsopgave:

Doel Inzicht te verschaffen in de natuurlijke ruisbronnen in halfgeleiders, die uiteindelijk de signaalruisverhouding van elektronische schakelingen, systemen e.d. bepalen. Met kennis van deze ruisbronnen kan men laagruisende bouwstenen, sensoren, schakelingen en systemen ontwerpen. Inhoud De naam ruis staat voor verschijnselen die samenhangen met het optreden van spontane, volstrekt toevallige fluctuaties in met name elektronische bouwstenen, schakelingen en systemen. Het is niet mogelijk ruis volledig te elimineren. WeI kan men er naar streven de ruis zoveel mogelijk te beperken. Uiteindelijk bepaalt de ruis bij allerlei metingen de gevoeligheids- of detektiegrens. Elk meetsysteem is dus behept met ruis; zOOra het te detecteren signaal kleiner is dan het ruissignaal heeft men de detektiegrens bereikt. In mOOerne conununicatie systemen dient men vaak zeer zwakke signalen te verwerken, waarbij de kans bestaat dat de ruis atkomstig van de elektronische componenten in het systeem deze zwakke signalen overtreffen. Ruis wordt veroorzaakt door processen van stochastische aard. Een voorbeeld is de thermische kris-kras beweging oftewel Brownse beweging van vrije ladingdragers in elektrisch geleidende materialen. Deze beweging leidt tot de zogenaamde thermische ruis. Door de stochastische aard is de beschrijving van ruisverschijnselen alleen mogelijk in tennen van b.v. gemiddelde waarde, korrelatiefunctie, variantie, waarschijnlijkheidsverdeling, spectrale ruisintensiteit. De opbouw van het college is als voIgt. Na een korte beschrijving van een aantal grondbegrippen voIgt een aantal elementaire ruisprocessen zoals: thermische ruis, schrootruis, generatie-recombinatie ruis en I1f ruis. Daarna wordt een uiteenzetting

99

gegeven over de soorten mis die op kunnen treden in halfgeleiders en elektronische bouwstenen. Verder wordt aandacht besteed aan de signaalruisverhouding van transistor-schakelingen en van een aantal sensoren.

Enquete:


Gem.

Std.

IGem. IStd.

I!NO.

Gem.

!No.

1

4,00

0,00

8

4,60

0,49

15

2

4,57

0,49

9

5,00

0,00

16

3

2,83

0,37

10

3,25

0,83

17

4

3,57

1,05

II

2,50

1,50

18

5

4,14

0,83

12

3,80

0,98

19

6

3,00

0,89

13

3,00

1,77

20

7

3,00

0,89

14

21


100

Std.

3,57

0,90

3,14

0,64

5P370


Elektriciteitsopwekking en transmissie 2 Prof.ir. H. Overbeek, EEG 2.04, Tel: 3707 EG I (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling, na afspraak via secretaresse Dictaat, nwnmer 5633 5P080, Hoogspanningstechniek I 5P090, Electriciteitsopwekking en transmissie 1

Inhoudsopgave: Doel Doelstelling is kennis en inzicht verschaffen in de openbare elektriciteitsvoorziening tijdens abnormale situaties. Inhoud Het college gaat diep in op de modelvorming en methodes die nodig zijn om kortsluitsituaties te kunnen berekenen. Dit betreft zowel symmetrische als asymmetrische kortsluitingen. Sterke aandacht is er voor de alternatieven die er bestaan voor sterpuntsbehandeling, waardoor de consequenties van de eenfase aardfout kunnen worden bemvloed. De berekening en dimensionering van het net voor overspanningen, het ontstaan, de voortplanting en begrenzing van dit 500rt verschijnselen wordt behandeld, evenals de bijbehorende maatregelen in de dimensionering van de isolatie. Tenslotte wordt ruim aandacht besteed aan het autonome zenuwstelsel van de openbare elektriciteitsvoorziening: de beveiliging. Verschillende systemen en hun toepassing op diverse netniveau's komen aan de orde. Zoals ook bij het college Elektriciteitsopwekking, -transport en -distributie I, is er bij de college's veel aandacht voor de betekenis van het gedoceerde in de praktijk.

101

Enquete:

Aantal enquetes: 1

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

I No.

Gem.

Std.

1

4,00

0,00

8

4,00

0,00

IS

2

4,00

0,00

9

4,00

0,00

16

3

4,00

0,00

10

4,00

0,00

17

4

3,00

0,00

11

4,00

0,00

18

5

4,00

0,00

12

4,00

0,00

19

6

3,00

0,00

13

5,00

0,00

20

4,00

0,00

7

3,00

0,00

14

21

3,00

0,00


102


Voortgezette schakeltechniek Dr.ir. L. Jozwiak, EH 10.25, Tel: 3645

EB 1 (hetfsttrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (herfst en winter) Wordt tijdens het college meegedeeld c.q. uitgereikt Dictaat, nummer 5563 SAO I 0, Schakeltechniek

Inhoudsopgave: Doel Overdracht van elementaire kennis van digitale systemen en het ontwerpen van deze. Overdracht van de theorie en de praktische procedures voor analyse en synthese van sequentiele digitale systemen in verschillende implementatievonnen. Het verwerven van bekwaamheid in het gebruik van voomoemde analyse en synthese procedures. Inhoud Een digitaal infonnatiesysteem is een systeem waarin de verwerking van digitale infonnatie kan plaatsvinden, dat wil zeggen infonnatie die in de vonn van discrete (in de tijd en waarde) signalen gerepresenteerd kan worden. Digitale systemen spelen tegenwoordig een enonne rol, in bijvoorbeeld: gegevensverwerkings-systemen, meeten besturingssystemen, telecommunicatiesystemen, computersystemen enz., toegepast op verschillende gebieden. Digitale systemen kunnen in hardware of in hardware! software vonn gei'mplementeerd worden. Om de hardware van deze systemen te bouwen maakt men gebruik van digitale schakelingen. Schakeltechniek probeert antwoorden te geven op de verschillende vragen over digitale schakelingen b.v.: hoe kan men digitale schakelingen (optimaal) ontwerpen en bouwen; hoe kan men digitale schakelingen analyseren; hoe kan men digitale schakelingen modelleren en simuleren; hoe kan men digitale schakelingen testen. Het college Voortgezette Schakeltechniek presenteert de geavanceerde kennis over digitale schakelingen en bedekt de volgende stof: Elementaire begrippen van systeemtheorie (proces, structuur, systeem, enz.); Digitale versus analoge systemen; Statische versus dynamische systemen (combinatorisch versus sequentiele); 103

Infonnatie over ontwerp en architectuur van complexe digitale systemen; Gelijktijdige versus sequentiele realisatie; Verschillende implementatievonnen van sequentiele machines (clock-mode, controlled-clock, pulse-mode, level-mode schakelingen); Analyse en syntheseprocedures voor sequentiele schakelingen; Ontwerpproblemen (races, hazards, clock-skew enz.) en oplossingen van deze; Architectuur van complexe sequentiele schakelingen; Algebrarsche analyse en synthese van sequentiele machines (decomposities, toestandstoewijzing, minimalisatie); Elementaire aspecten van de analyse en synthese van lineaire sequentiele schakelingen;

Enquete:

Aantal enquetes: 23

No.

Gem.

Std.

IGem.

JINo.

IStd. INo.

Gem.

Std.

1

3,14

1,01

8

2,61

1,05

15

2

4,00

0,79

9

3,95

0,59

16

3

3,90

0,83

10

2,35

0,79

17

4

3,04

1,12

11

2,28

0,87

18

5

3,96

0,81

12

3,05

1,07

19

6

3,35

0,76

13

4,00

0,98

20

4,32

0,65

7

3,41

0,65

14

21

3,42

0,67


104


Mini -elektromechanica Profdr.ir. E.M.H. Kamerbeek, EL 1.14, Tel: 3565 EMV 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, nununers 5741 en 5742; tijdens het college uit te reiken bijlagen 5J080, Elek.1romechanica en vermogenselek.1ronica

Inhoudsopgave:

Doel Kennisoverdracht met betrekking tot: 1.

theorie en eigenschappen van kleine elektromechanische motoren en aktuatoren;

2.

aspecten en methoden die een rol spelen bij het ontwerpen van deze komponenten;

3.

nieuwe ontwikkelingen in het vakgebied, waarbij het accent wordt gelegd op komponenten met permanente magneten.

Inhoud De mini-elektromechanica bestrijkt het gebied van de motoren en aktuatoren met kleine vermogens en geringe afinetingen. Een preciese begrenzing is moeilijk aan te geven; 1000 W en 100 mm zijn roime bovengrenzen voor het vermogen resp. de grootste afineting van zuike komponenten. Belangrijke toepassingsgebieden zijn o.a. audio-, video- en data-opslagsystemen, kantoormachines, huishoudelijke apparaten, automobiel-accessoires en industriele aandrijvingen (zoals in robots). Modeme ontwikkelingen op het terrein van de elektronica en de elektrische en magnetische matrialen hebben een grote invloed op de ontwikkeling van nieuwe en verbeterde motoren en aktuatoren. Dank zij deze ontwikkelingen zijn hoogwaardige stappenmotoren en elektronisch gecommuteerde gelijkstroommotoren beschikbaar gekomen. Een nieuwe trend, te weten de miniaturisatie van motoren en aktuatoren tot in het subcentimeter-gebied, zorgt nu voor nieuwe uitdagingen en kansen in dit vakgebied.

105

Enquete:

Aantal enquetes: 3

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INa.

Gem.

INa.

Std.

1

4,00

0,00

8

4,00

0,82

15

2

4,67

0,47

9

4,33

0,47

16

3

3,67

0,94

10

4,00

0,00

17

4

2,33

1,25

11

3,50

0,50

18

5

2,67

1,25

12

4,33

0,47

19

6

3,33

0,94

13

4,67

0,47

20

4,00

0,00

7

4,00

0,82

14

21

4,00

0,82


106


Electromagnetic compatibility Prof.dr.ir. P. van der Laan, EEG 1.12, Tel: 4433 Dr. A.PJ. van Deursen, EEG 1.15, Tel: 4434 EHC 2 (wintertrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat 5F080, Elektromagnetisme 2 5H050, Elektromagnetisme 3

Inhoudsopgave:

Doel Kennis van manieren waarop elektronica gestoord kan worden en van maatregelen tegen die storingen. Inhoud Elektronica wordt ontworpen voor een taak zoals het verwerken van signalen, besturing enz. Naast de bedoelde signalen kunnen echter ook storingen inkoppelen, die de correcte werking bemvloeden of zelfs tot vernieling kunnen leiden. Micro-elektronica wordt steeds meer toegepast Men wordt dan ook steeds athankelijker van de correcte werking ervan, met name in kritische toepassingen, zoals ziekenhuizen, vliegtuigen, regelinstallaties voor gebouwen enz. We beschrijven de wijze waarop storingen in kunnen koppelen, via leidingen ofkabels en direct op de apparatuur zelf. Voor een goed begrip is het nodig dat we de netwerktheorie, en vooral de beperkingen daarvan, nog eens kritisch beschouwen ten opzichte van de Maxwellvergelijkingen. Begrippen als aarding en afscherming komen aan bod. We laten zien dat veel ingeburgerde ideeen daarover op gespannen voet staan met Maxwell, maar ook dat een betere aanpak mogelijk is. Verschillende bronnen en soorten van stoorsignalen worden besproken, bliksem, elektrostatische ontlading, radiofrequente storingen, of zelfs brom op audioinstallaties. Met de gepresenteerde stofkan men allerlei problemen en vragen aan, EMC-correct (d.w.z. rekening houdend met mogelijke storingen) ontwerpen van schakelingen, printplaten, bekabeling van grotere installaties, aardingssystemen, waar en hoe filters te plaatsen enz. In feite geeft het college een basiskennis die elk elektro- of informatietechnisch ingenieur tot zijn bagage zou moeten rekenen. Het is ook een

107

praktisch vak; veel demonstraties tijdens de colleges illustreren dit. Aan het eind geeft dr. J.J. Goedbloed van het Natlab van Philips drie uren college met vele voorbeelden uit de praktijk.

Enquete:

Aantal enquetes: 23

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

3,04

1,08

8

3,52

0,88

15

2

3,65

0,96

9

3,96

0,62

16

3

3,46

0,71

10

4,52

0,65

17

4

2,58

0,86

11

3,73

0,81

18

5

3,71

0,79

12

4,17

0,76

19

6

3,79

0,87

13

4,63

0,48

20

4,24

0,68

7

3,39

0,64

14

21

3,55

0,58


108

5P420 Docent(en): Vakgroep: Trimester: Studievonn: Tentamen: Materiaal: Voorkennis: Opmerkingen:

Robotbesturing Profdr.ir. P.P.J. van den Bosch, EH 4.33, Tel: 2300 ER 1 (hetfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling of schriftelijk, afhankelijk van het aantal deelnerners Boek: Introduction to Robotics van McKerrow 5J090, Regelsysternen Voorkennis voor N: 38180 en voor W: 4A71O

Inhoudsopgave:

Doel Leren van de basisbegrippen voor het besturen van industriele robots. Het is een overzichtscollege waarin een aantal elementen voor de besturing van robots in hun onderlinge samenhang wordt besproken en beschreven. Inhoud Historisch overzicht van robots en voorbeelden van huidige en te verwachten toepassingen, onderdelen en subsystemen van robots, coordinaatsystemen en cOOrdinaattransformaties, modellen om de positie en orientatie van een manipulator te bepalen (kinernatica) en modellen om de snelheid en versnelling van manipulatoren te beschrijven (dynamica), sensoren (plaats, kracht, vision) en actuatoren (motoren) bij robots, baanplanning, regeling en programmering van robots. Met behulp van video's van en rondleidingen bij werkende robotopstellingen zullen de gedoceerde begrippen worden geillustreerd.

109

Enquete:

Aantal enquetes: 37

No.

Gem.

Std.

I

INo.

Gem.

IStd.

Gem.

I No.

Std.

I

2,19

0,81

8

3,06

0,85

IS

2

3,71

0,76

9

3,78

0,97

16

3

3,41

0,82

10

4,03

1,04

17

4

2,86

1,08

II

2,97

1,01

18

5

3,78

1,02

12

3,08

0,94

19

6

2,92

0,67

13

3,46

1,03

20

2,86

1,25

7

3,20

0,67

14

21

3,08

1,26


110


Robuuste regelingen Dr.ir. A.A.H. Darnen, EH 4.26, Tel: 3289 ER I (herfsttrimester) 3 uur werkcollege Mondeling Feedback control theory, Doyle, Francis & Tannenbaum Stencils SN060, Stochastische systeemtheorie SP280, Toegepaste systeemanalyse

Inhoudsopgave:

Doel In de vakken "Regelsystemen" (SHOlO) en "Toestandsregelingen" (SNOSO) is aangegeven, hoe regelaars te ontwerpen wanneer de dynamische beschrijvingen van het te regelen systeem exact beschreven is. De prestatie van het regelsysteem is dan 'optimaal', wanneer het werkelijke proces zich ook gedraagt volgens dat gegeven model. Wijkt het werkelijke procesgedrag af door onnauwkeurige modellering, veroudering, slijtage, vervuiling of simpelweg inherent niet stationair gedrag, dan kan de prestatie zeer sterk da1en, ja zelfs het systeem kan instabiel worden. Wanneer aangegeven kan worden hoeveel het afwijkend systeemgedrag bedraagt, dan kan een te ontwerpen regelaar hierop worden afgeregeld zodat ook voor het varierend gedrag een acceptabele prestatie wordt verkregen. Deze strategie heet robuust regelaarontwerp. Inhoud De regeldoelen en beperkingen worden overzichtelijk in het frequentiedomein gedefmieerd en als een algemeen regelprobleem gerepresenteerd. Voor klassen van ingangssignalen (referentiesignalen, verstoringen) en modelfouten worden uitgangssignalen (volgfouten, actuatoringangen, verstoringseffecten) in een bepaalde norm geminimaliseerd. Met ongestructureerde modelfouten leidt dit tot de z.g. Honeindig techniek en met gestructureerde modelfouten tot de z.g. mu-analyse/synthese. Na een aantal hoorcolleges wordt van de student verwacht, dat zij zelf de toepassing van gepresenteerde technieken bestuderen in de literatuur en aan de hand van laboratoriumprocessen. Met bestaande programmapakketten kunnen bestaande regelaars worden geanalyseerden nieuwe regelaars ontworpen. Toepassingen zijn b.v. besturingen van helicopters, duikboten, raketten, vertikaal stijgende vliegtuigen en schepen en de (beveiligde) regeling van kernreactoren en laboratoriumprocessen op het gebied van warmte- en vloeistofstromen en van mechanische aard In de werkcollege opzet dienen de studenten in een college te rapporten over hun bevindingen.

111


Fourier-optica en holografie Dr.ir. MJ. Bastiaans, EH 5.33, Tel: 3319

ESP 1 (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Mondeling Dictaat, nummer 5010 2Y450, InIeiding signaaltheorie

Inhoudsopgave: Doel Wegwijs te maken in de moderne coherente optica; gebruik van methoden uit de mathematische tysica; voorbereiden op afstuderen in de optica. Inhoud Optische signaalveIWerking vindt plaats in velerlei elektrotechnische apparatuur. Denk aan afspeelapparatuur voor compact disks. kopieerapparatuur, laserprinters en optische computers (de geleide optische transmissie in vezels is een geheel eigen yak en valt buiten deze beschouwingen). Vooral door de opkomst van coherente lichtbronnen (lasers) heeft de optica, vooral wat haar toepassingen betreft, een onstuimige ontwikkeling doorgemaakt. De theoretische behandeling vertoont veel overeenkomst met die van de mikrogolf-antennes, maar heeft met de holografische technieken ook een eigen methode. In het bijzonder vindt de elektrotechnische black-box denkwijze velerlei toepassing.

112


Analoogldigitaal en digitaal/analoog converters Prof.dr.ir. R.J. van de Plassche, EH 10.33, Tel: 3649 EB 1 (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk Integrated AID and DIA converters, Kluwer 5J040, Digitale signaalbewerking 5LO 10, Halfgeleiderbouwstenen 5L030, Moderne elektronica 5L090, Tijddiscrete signaalbewerking

Inhoudsopgave:

Doel Kennisopbouw over toepassingen in systemen, definities van de belangrijkste specificaties en meetprocedures voor AID en D/A omzetters. Inzicht verwerven over de verschillende omzetter architecturen, converter systemen en circuits, welke nodig zijn voor de implementatie van AID en D/A omzetters in gemtegreerde (IC) vorm. Inhoud Wanneer een converter als een bouwblok wordt toegepast in een signaal processing systeem, dan is het in het algemeen nodig aan de ingang of de uitgang een filtering aan te brengen voor het vermijden van vouw vervorming. Verschillende filter oplossingen worden besproken. Bij een bemonsterd systeem is het van belang te weten wat de klok stabiliteit is aangezien deze stabiliteit invloed heeft op het dynamische gedrag bij hoog frequente signalen. Relaties tussen klok onzekerheid, ingangsruis, kwantisatie fouten en overbemonstering geven een goed inzicht in de kwaliteit van het omzetter systeem. Bij de specificaties wordt gekeken naar het gelijkstroom gedrag en de dynamische specificaties van converters. De dynamische eigenschappen zijn vooral van belang bij signaal processor toepassingen, digitale audio en digitale video. Het dynamische bereik wordt bepaald door het aantal bits van de converter, de hoeveelheid thermische ruis die in het systeem aanwezig is en fouten zoals glitches ontstaan door onzorgvuldige opbouw. Bij het testen worden gelijkstroom en dynamische test condities behandeld. Veel aandacht wordt geschonken aan eenvoudige meetcondities voor het verkrijgen van het gewenste resultaat.

113

Bij snelle NO ornzetters worden parallel, twee-staps, multi-stap en vouw architecturen voor toepassing in een bipolaire en MOS technologie behandeld. Ook bij deze systemen is hetdynarnische gedrag een zeer belangrijk ontwerp criterium. Speciaal wordt aandacht besteed aan de beperkingen van comparatoren en de invloed van de bandbreedte op het distortie gedrag. Bij hoge nauwkeurigheids ornzetters worden architecturen zoals pulsbreedte modulatie, enkele en dubbele 'slope' integratie, R-2R ladder netwerken, successive approximatie en cyclische convertoren behandeld. Speciale technieken voor het verkrijgen van een zeer hoge nauwkeurigheid zonder dat deze nauwkeurigheid direct aanwezig is krijgen eveneens hier de aandacht. Een bemonster en houd schakeling vormt het ingangsstuk van een groot aantal NO ornzetters. Oe belangrijkste ontwerp criteria,architecturen en circuit voorbeelden zullen worden behandeld. Tot slot komen 'noise-shaping' AID en 01A ornzetters aan bod. Oeze ornzetters worden bij digitale audio als 'bit-stream' ornzetters gebruikt. Het basis principe met verschillende architecturen en uitvoeringsvormen worden behandeld.

Enquete:

Aantal enquetes: 18

No.

Gem.

Std.

IGem. IStd.

INo.

Gem.

I No.

Std.

1

3,83

0,83

8

4,47

0,61

15

2

3,75

1,15

9

4,59

0,49

16

3

3,61

1,01

10

4,47

0,78

17

4

2,83

1,26

11

2,88

1,49

18

5

3,94

0,85

12

4,53

0,61

19

6

3,94

0,73

13

4,44

1,12

20

3,75

1,03

7

3,53

0,61

14

21

3,81

0,63


114

5P460


Communicatie-centrales en netwerken Prof.ir. F. van den DooI, EH 10.33, Tel: 3649

EB

'

I (herfsttrimester) 3 uur hoorcollege Schriftelijk (herfst) Dictaat 5N030, ComrmuUcatienetten

Inhoudsopgave:

Doel Behandelen van onderliggende principes die aan de technieken van 'communicatiecentrales en netwerken' ten grondslag liggen. Inhoud Om aan de toenemende complexiteit in telecommunicatie-netten het hoofd te kunnen bieden worden structureringstechnieken toegepast Door de functionaliteit van dergelijke netten op te delen in kleinere (functionele) bouwstenen kan de complexiteit beter in de hand worden gehouden. In het college komen deze structureringstechnieken aan de orde en worden de architecturen besproken die met functionele bouwstenen kunnen worden ontworpen, zoals het 'Intelligente Netwerk (IN) concept' voor het besturingsdeel van het net en het 'Telecommunicatie Management Netwerk (TMN) concept' voor het managementdeel van telecommunicatienetten. De meeste aandacht wordt in het college gegeven aan de (schakel)bouwstenen van het transportdeel van communicatienetten. Zowel de interne werking als de onderlinge verbanden worden in ogenschouw genomen. Waar mogelijk wordt een relatie gelegd met de prestatie-analyse van de behandelde systemen. Nieuwe technische ontwikkelingen, zoals glasvezel-transmissie, en de vraag naar grotere transportcapaciteit zorgen ervoor dat keuzes die zijn gemaakt bij het ontwikkelen van bestaande technieken, zoals het tijdverdeelde circuitschakelen en X. 25 pakketschakelen, dienen te worden heroverwogen. Door in te spelen op de afgenomen kans op transmissiefouten bij glasvezel en door het gedrag van verkeer op de toegang van het net vast te leggen en te bewaken kan de functionaliteit op de onderste lagen van het OSI model aanmerkelijk worden beperkt. Daardoor kan de verwerkingssnelheid van dergelijke afgeslankte protocollen aanmerkelijk worden verhoogd. Een aantal voorbeelden van dergelijke technieken, zoals Frame Relaying, DQDB en ATM, komt uitgebreid aan de orde. 115

Enquete:


Gem.

Std.

IGem. IStd.

!No.

Gem.

!No.

Std.

1

3,54

1,04

8

3,79

1,00

15

2

3,05

1,33

9

4,42

0,57

16

3

3,00

0,80

10

3,73

1,01

17

4

3,35

1,13

II

2,23

1,08

18

5

3,87

0,90

12

3,76

I, II

19

6

3,13

0,54

13

3,61

1,24

20

4,24

0,92

7

2,83

0,56

14

21

3,29

0,82


116

5P470


Beheersaspecten van de energievoorziening en telecommunicatienetten Prof.ir. M. Antal, EEG 2.04, Tel: 3707 EGIEC 1 (herfsttrimester) 2 uur hoorcollege Mondeling, na afspraak via secretaresse Dictaat, nununer 5756 5K080, Telecommunicatie 5P090, Electriciteitsopwekking en transmissie 1

Inhoudsopgave:

Doel Het duidelijk maken van de parallellen tussen de bovengenoemde systeemvakken en het inschatten van de invloed van de gemeenschappelijke Europese markt op deze vakgebieden. Inhoud In het college wordt eerst een historisch overzicht gegeven van de opkomst en ontwikkeling van de elektriciteitsvoorziening en de telecommunicatie. Daarbij wordt vooral aandacht geschonken aan het wettelijk kader waarin beide nutsvoorzieningen zich hebben ontwikkeld. Vervolgens wordt in een kort hoofdstuk aandacht besteed aan standaardisatie en normalisatie. Hoe komen (intemationale) standaarden tot stand en hoe wordt er voor gezorgd dat produkten aan de normen voldoen en de interoperabiliteit van de verschillende systemen en produkten wordt gewaardborgd. De gemeenschappelijke Europese markt (Europa 1992) is van verstrekkende invloed, vooral op sectoren die voorheen sterk gereguleerd waren. Aandacht wordt besteed aan de Europese instellingen en het proces van de communautaire besluitvorming en wetgeving. Het Europese mededingingsbeleid wordt ook in toenemende mate toegepast op de sectoren energievoorziening en telecommunicatie. Tenslotte wordt uitgebreid gesproken over de bedrijfsvoering in de beide behandelde sectoren. Kwaliteit, betrouwbaarheid van de dienstverlening, automatisering van de bedrijfsvoering en de daarvoor benodigde systemen en functies komen uitgebreid aan de orde.

117

Enquete:

Aantal enquetes: 9

No.

Gem.

Std.

I

INo.

Gem.

IStd.

I No.

Gem.

Std.

1

4,00

0,89

8

4,13

0,78

15

2

3,00

1,00

9

4,00

0,87

16

3

3,25

0,66

10

5,00

0,00

17

4

3,44

1,17

11

3,25

1,30

18

5

3,78

0,79

12

4,00

1,22

19

6

3,13

0,33

13

3,33

1,76

20

3,88

0,93

7

2,89

0,31

14

21

3,63

0,48


II8


Kennissystemen en hun toepassingen Dr.ir. J.A. Blom, EH 3.01, Tel: 3287

EME 1 (herfsttrimester) 3 uur werkcollege Mondeling, n.a.v. werkstuk Introduction to expert systems, P. Jackson Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave:

Doel Kennismaking met methodieken om computers te voorzien van menselijke kennis en ze daarmee te laten redeneren. Inhoud Het college is een kennismaking met het vakgebied Kennissystemen (ook weI Expertsystemen genoemd). Dit vakgebied houdt zich bezig met acquisitie, opslag en gebruik van (menselijke) kennis van velerlei aard in computersystemen. De vraagstelling van het vakgebied Kennissystemen is: hoe kan een machine problemen oplossen die tot dusver slechts door mensen op te lossen waren. Om bruikbaar te zijn moet de 'common sense' van het vakgebied worden geIncorporeerd in de oplossingsmethoden en ieder specifiek probleem kan daarom een specifieke wijze van kennisrepresentatie vereisen met een eigen niet-standaard logica, syntax, semantiek en redeneermechanisme. Daarmee hangt samen, dat veel van de huidige oplossingsmethoden cq. computerprogramma's vaak zo vertakt en ingewikkeld zijn, dat niemand ze meer volledig begrijpt. Ook elektrotechnische ingenieurs zullen nu en in de toekomst de steeds complexere problemen slechts kunnen oplossen met methoden die aan die complexiteit tegemoet komen. Enige basiskennis van de standaard-technieken lijkt daarom een eerste vereiste, in het bijzonder kennis van het feit dat deze technieken beschikbaar zijn, alsmede . voor welke typen problemen ze gebruikt kunnen worden. Oplossingsmethoden zijn dikwijls zo domein-specifiek dat voor verschillende (elektrotechnische) domeinen eigen methodieken ontwikkeld zullen moeten worden. Binnen de elektrotechniek zijn de volgende benaderingen en applicaties te benaderen vanuit het perspectief van het vakgebied Kennissystemen: Optimale combinatie van de informatie van diverse sensoren in de meettechniek of van diverse informatiebronnen in de informatietechniek.

119

Extractie van betekenisvolle informatie uit (mogelijk gestoorde) signalen en validatie van deze informatie met behulp van andere informatie (a priori bekend of a1komstig van andere bronnen); voorbeelden: spraak als input voor technische systemen; extractie van contouren uit beelden; detectie van sensor-malfimcties. Extractie van 'betekenis' uit (mogelijk partiele) informatie uit diverse bronnen om te komen tot een 'optimale' response; voorbeelden: alarmeringssystemen en diagnostische systemen van velerlei aard; robotica. Diverse complexe ontwerptechnieken, in het bijzonder de constructie en layout van elektronische schakelingen en netwerken , printplaten, chips, antennes e.d.. Ontwerp van robuuste en! of adapterende regelsystemen; ondersteuning en! of (gedeeltelijke) vervanging van menselijke operatoren bij complexe processen.

120


Metingen aan respiratie en circulatie Ir. W.H. Leliveld, EH 3.09, Tel: 3563

EME 3 (lentetrimester) 2 uur hoorcollege Mondeling Oictaat Geen bijzondere voorkennis vereist

Inhoudsopgave: Ooel Kennismaking met aspecten van de medische meettechniek, in het bijzonder methodes om niet-elektrische fysiologische grootheden te meten en de integratie van de aldus verkregen informatie ten behoeve van patientbewaking. Omschrijving Oit college gaat over het probleem van het meten van niet-elektrische grootheden aan en rond de patient. Metingen zijn in de geneeskunde heel belangrijk: centraal in het medisch diagnostisch proces staat het verzamelen van informatie over het probleem van de patient. Oit college beperkt zich tot die metingen, waarbij de techniek een belangrijke bijdrage kan leveren en die niet mogelijk zouden zijn zonder geavanceerde medisch-technische apparatuur. Het gaat om metingen van niet-elekirische fYsiologische grootheden, d.w.z. grootheden, die rechtstreeks in of aan het organisme te meten zijn (bijvoorbeeld bloeddruk en zuurstofconswnptie). Fysiologische grootheden die de revue zullen passeren zijn o.a. vloeistofdruk (bloeddrukken); vloeistofstroom of -volwne (slagvolume, cardiac output); gasdruk (ademdruk); gasstroom of -volume (ademteugvolume, minuutvolume) en gassamenstelling (zuurstof, koolzuur). Ten behoeve van de interpretatie van de metingen wordt ook ingegaan op de biologische, fysiologische en anatomische basisprincipes van ademhaling en bloedsomloop. Het college is onafhankelijk te volgen van het college Elektrische Metingen in de Geneeskunde.

121

Index A: keuzevakken op alfabetische volgorde 5P320 5P450 5P220 5NI20 5P470 5NI60 5NIOO 5P3lO 5N030 5P350 5P460 5K040 5NOlO 5P4lO 5P090 5P370 5PI20 5K050 5PllO 5Ll30 5PI80 5P270 5N080 5P050 5N23 0 5P070 5P2lO 5P440 5NI70 5P030 5N270 5P080 5N200 5N250 5P040 5N240 5K020 5P340 5P480 5N300

Algoritmen voor elektronische toepassingen, ES Analoog/digitaal en digitaallanaloog converters, EB Antennes en propagatie, EC BeeldvelWerking, ER

Beheersaspecten van de energievoorziening en telecommunicatienetten,EGIEC Besturingsprogrammatuur voor digitale systernen I, EB Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen 2, EB CAD systemen, ES Conununicatienetten, EB Conununicatieprincipes, EI Conununicatie-centrales en netwerken, EB Dielektrische en magnetische material en, EV Digitale transrnissiesystemen, EC Electromagnetic compatibility, EHC Elektriciteitsopwekking en transrnissie I, EG Elektriciteitsopwekking en transrnissie 2, EG Elektrische aandrijftechniek, EMV Elektrische machines I, EMV Elektrische machines 2, EMV Elektrische metingen in de geneeskunde, EME Elektromagnetische antennes I, EM Elektromagnetische antennes 2, EM Elektromagnetisme voor de energietechniek, EM Elektronica bijzondere ondelWerpen, EEB Elektro-optische conununicatiesystemen, EC Energiesystemen, EG Filters met geschakelde capaciteiten, EEB Fourier-optica en holografie, ESP Foutendetectie, diagnostiek en testbaarheid voor digitale systemen, EB Fysische elek.1ronica, EEA Gerntegreerde teleconununicatienetten (ISDN), EB Hoogspanningstechniek I, EHC Hoogspanningstechniek 2, EHC IC-elek.1ronica, EEB IC-technologie en -componenten, EEA IndustrieIe netten en installaties, EGIEMV Informatietheorie I, EI Informatietheorie 2, EI Kennissystemen en hun toepassingen, EME Kolen en elektriciteit, EG 122

5N310 5L060 5P500 5P020 5P250 5N020 5P400 5N280 5L030 5N050 5P060 5Pl40 5N040 5N290 5P420 5P430 5P360 5N060 5LlIO

5Nl50 5Ll20 5K030 5L090 5P280 5Nl30 5P330 5P380 5POlO

Lasers en opto-elektronica, EEA Magnetisch gekoppelde ketens, EHC Metingen aan respiratie en circulatie, EME Microcomputer-architectuur, EB Microgolfelektronica, EEA Microgolftechniek, EM Mini-elektromechanica, EMV Mini-vermogenselektronica, EMV Moderne elektronica, EEB Moderne regeltechniek, ER Niet-lineaire systemen, EEB Ontwerp van grote IC's, ES Radio en radar, EC Realisering van digitale signaalbewerkende systemen, EEB Robotbesturing, ER Robuuste regelingen, ER Signaalruisverhouding in bouwstenen, EV Stochastische systeemtheorie, ER Systeemtechnologie, EB Techniek van de elektro-optische systemen en geintegreerde optica, EC Technologie voor III-V halfgeleiders, EEA Telecommunicatiesystemen, EC Tijddiscrete signaalbewerking, EEB Toegepaste systeemanalyse, ER Vermogenselektronica, EMV Vermogensschakelaars in de elektriciteitsnetten, EG Voortgezette schakeltechniek, EB Wachttijd- en stagnatieproblemen, EB

123

Index B: keuzevakken per trimester Trimester 1

SP320 SP4S0 SP220 SP470 SP310 SP3S0 SP460 SP370 SP270 SP210 SP440 SN200 SP340 SP480 SP020 SP2S0 SN280 SP420 SP430 SP280 SP330 SP380

Algoritmen voor elektronische toepassingen, ES Analoogldigitaal en digitaalJanaloog converters, EB Antennes en propagatie, EC

Beheersaspecten van de energievoorziening en telecommunicatienetten, EGIEC CAD systemen, ES Cornmunicatieprincipes, EI Cornmunicatie-centrales en netwerken, EB Elek.-triciteitsopwekking en transrnissie 2, EG Elektromagnetische antennes 2, EM Filters met geschakelde capaciteiten, EEB Fourier-optica en holografie, ESP Hoogspanningstechniek 2, EHC Informatietheorie 2, EI Kennissystemen en hun toepassingen, EME Microcomputer-architectuur, EB Microgolfelektronica, EEA Mini-vermogenselektronica, EMV Robotbesturing, ER Robuuste regelingen, ER Toegepaste systeemanalyse, ER Vermogensschakelaars in de elektriciteitsnetten, EG Voortgezette schakeltechniek, EB

Trimester 2

SNI20 SNI60 SK040 SP410 SKOSO SLl30 SN080 SN230 SNI70 SN270 SP080 SK020 SN300 SP400 SL030

. Beeldverwerking, ER Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen I, EB Dielektrische en magnetische materialen, EV Electromagnetic compatibility, EHC Elektrische machines I, EMV Elektrische metingen in de geneeskunde, EME Elektromagnetisme voor de energietechniek, EM Elektro-optische cornmunicatiesystemen, EC Foutendetectie, diagnostiek en testbaarheid voor digitale systemen, EB Gemtegreerde telecornmunicatienetten (ISDN), EB Hoogspanningstechniek I, EHC Informatietheorie 1, EI Kolen en elektriciteit, EG Mini-elektromechanica, EMV Modeme elektronica, EEB 124

5P060 5L11O 5L120 5K030 5L090 5N130

Niet-lineaire systemen, EEB Systeemtechnologie, EB Technologie voor III-V halfgeleiders, EEA Telecommunicatiesystemen, EC Tijddiscrete signaalbewerking, EEB Vermogenselektronica, EMV

Trimester 3 5NlOO 5N030 5NOlO 5P090 5P120 5PllO 5P180 5P050 5P070 5P030 5N250 5P040 5N240 5N3lO 5L060 5P500 5N020 5N050 5P140 SN040 5N290 5P360 5N060 5N150 5POIO

Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen 2, EB Communicatienetten, EB Digitale transmissiesystemen, EC Elektriciteitsopwekking en transmissie 1, EG Elektrische aandrijftechniek, EMV Elektrische machines 2, EMV Elektromagnetische antennes 1, EM Elektronica bijzondere onderwerpen, EEB Energiesystemen, EG Fysische elektronica, EEA IC-elektronica, EEB IC-technologie en -componenten, EEA Industriele netten en installaties, EGIEMV Lasers en opto-elektronica, EEA Magnetisch gekoppelde ketens, EHC Metingen aan respiratie en circulatie, EME Microgolftechniek, EM Moderne regeltechniek, ER Ontwerp van grote IC's, ES Radio en radar, EC Realisering van digitale signaalbewerkende systemen, EEBIESP Signaalruisverhouding in bouwstenen, EV Stochastische systeemtheorie, ER Techniek van de elektro-optische systemen en ge[ntegreerde optica, EC Wachttijd- en stagnatieproblemen, EB

125

Index C: keuzevakken per vakgroep VakgroepEB

SP4S0 SNI60 SNIOO SN030 SP460 SNI70 SN270 SP020 SL 11 0 SP380 SPOI0

Analoogldigitaal en digitaaVanaIoog converters Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen I Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen 2 Communicatienetten Communicatie-centrales en netwerken Foutendetectie, diagnostiek en testbaarheid voor digitale systemen Gemtegreerde telecommunicatienetten (ISDN) Microcomputer-architectuur Systeemtechnologie Voortgezette schakeltechniek Wachttijd- en stagnatieproblemen

VakgroepEC

SP220 SNOI0 SN230 SN040 SNlS0 SK030 SP470

Antennes en propagatie Digitale transmissiesystemen Elektro-optische communicatiesystemen Radio en radar Techniek van de elektro-optische systemen en geintegreerde optica Telecommunicatiesystemen Beheersaspecten van de energievoorziening en telecommunicatienet

Vakgroep EEA

SP030 SP040 SN310 SP2S0 SLl20

Fysische elektronica IC-technologie en -componenten Lasers en opto-elektronica Microgolfelektronica Technologie voor III-V halfgeleiders

Vakgroep EEB

SPOSO SP210 SN2S0 SL030 SP060 SL090 SN290

Elektronica bijzondere onderwerpen Filters met geschakelde capaciteiten IC-elektronica Modeme e1ektronica Niet-lineaire systemen Tijddiscrete signaalbewerking Realisering van digitale signaalbewerkende systemen

VakgroepEG

SP090 SP370

Elektriciteitsopwekking en transmissie 1 Elektriciteitsopwekking en transmissie 2 126

5P070 5N300 5P330 5P470 5N240

Energiesystemen Kolen en elektriciteit Vermogensschakelaars in de elektriciteitsnetten Beheersaspecten van de energievoorziening en telecommunicatienet Industriele netten en installaties

Vakgroep EHC

5P410 5P080 5N200 5L060

Electromagnetic compatibility Hoogspanningstechniek 1 Hoogspanningstechniek 2 Magnetisch gekoppelde ketens

Vakgroep EI

5P350 5K020 5P340

Commooicatieprincipes Informatietheorie 1 Informatietheorie 2

VakgroepEM

5P 180 5P270 5N080 5N020

Elektromagnetische antennes I Elektromagnetische antennes 2 Elektromagnetisme voor de energietechniek Microgolftechniek

Vakgroep EME

5P480 5LI30 5P500

Kennissystemen en hoo toepassingen Elektrische metingen in de geneeskWlde Metingen aan respiratie en circulatie

Vakgroep EMV

5PI20 5K050 5P II 0 5P400 5N280 5NI30 5N240

Elektrische aandrijftechniek Elektrische machines I Elektrische machines 2 Mini-elektromechanica Mini-vermogenselektronica Vermogenselektronica Industriele netten en installaties

VakgroepER

5N 120 5N050 5P420 5P430 5N060 5P280

Beeldverwerking Modeme regeltechniek Robotbesturing Robuuste regelingen Stochastische systeemtheorie Toegepaste systeemanalyse

127

VakgroepES

SP320 SP310 SP 140

Algoritmen voor elektronische toepassingen CAD systemen Ontwerp van grote IC's

Vakgroep ESP

SP440

Fourier-optica en holografie

VakgroepEV

SK040 SP360

Dielektrische en magnetische materialen Signaalruisverhouding in bouwstenen

128

Index D: lij st van docenten Acket, Prof.dr.ir. G. EH8.34 5N31O Lasers en opto-elektronica Antal, Prof.ir. M. EEG2.04 5P470 Beheersaspecten van de energievoorziening en telecommunicatienetten Bacia, Prof.dr.ir. A.C.P.M. EH4.29 5P280 Toegepaste systeemanalyse Bastiaans, Dr.ir. M.J. EH5.33 5P440 Fourier-optica en holografie Blom, Dr.ir. J.A. EH3.01 5P480 Kennissystemen en hun toepassingen Bokhoven, Prof.dr.ir. W.M.G. van EH9.33 5P050 Elektronica bijzondere onderwerpen 5N250 IC-elektronica 5P060 Niet-lineaire systemen EH 4.26 Boom, Dr.ir. A.J.W. van den 5N060 Stochastische systeemtheorie EH 12.26 Boom, Ir. H. van de 5N230 Elektro-optische communicatiesystemen EH 4.33 Bosch, Prof.dr.ir. van den 5P420 Robotbesturing Brussaard, Prof.dr.ir. G. EH 12.33 5NO 10 Digitale transmissiesystemen Cluitmans, Dr.ir. P.J.M. EH 3.02 5Ll30 Elektrische metingen in de geneeskunde Damen, Dr.ir. A.A.H. EH 4.26 5N050 Moderne regeltechniek 5P430 Robuuste regelingen Deursen, Dr. A.P.J. van EEG 1.15 5P410 Electromagnetic compatibility Dijk, Ir. J. EH11.03 5P220 Antennes en propagatie 5N040 Radio en radar EH 10.33 Dool, Prof.ir. F. van den 5P460 Communicatie-centrales en netwerken Geurts, Ir. A.G.M. EH 10.26 5N 160 Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen 1 5NI00 Besturingsprogrammatuur voor digitale systemen 2 5POI0 Wachttijd- en stagnatieproblemen

129

5134

EEA

3707

EG,EC

3300

ER

3319

ESP

3287

EME

3391

EEB

3289

ER

3662

EC

2300 3451

EC

3335

EME

3289

ER

4434

EHC

3417

EC

3649

EB

3404

EB

Haan, Ir. S.W.H. de EL 1.15 5N130 Vermogenselektronica Heesch, Dr.ir. E. van EEG l.11 5L060 Magnetisch gekoppelde ketens Hegt, Dr.ir. J.A. EH 9.35 5P2lO Filters met geschakelde capaciteiten 5P060 Niet-lineaire systemen 5N290 Realisering van digitale signaalbewerkende systemen Herben, Dr.ir. M.H.A.J. EH 1l.05 5P220 Antennes en propagatie 5N040 Radio en radar Jess, Prof.dr.ing. J.A.G. EH7.29 5P320 Algoritmen voor elektronische toepassingen 5P3lO CAD systemen Jeuken, Dr. M.E.J. EH6.06 5P 180 Elektromagnetische antennes 1 5P270 Elektromagnetische antennes 2 5N080 Elektromagnetisme voor de energietechniek Jozwiak, Dr.ir. L EH lO.25 5P380 Voortgezette schakeltechniek Kamerbeek, Prof.dr.ir. E.M.H. EL 1.14 5P400 Mini-elektromechanica Karouta, Dr. F. EH8.28 5Ll20 Technologie voor III-V halfgeleiders Kaufmann, Prof.dr. LM.F. EH8.33 5P030 Fysische elektronica Kerkenaar, Ir. R. EL 1.13 5K050 Elektrische machines 1 5P II 0 Elektrische machines 2 EH 12.34 Khoe, Prof.ir. G.D. 5N150 Techniek van de elektro-optische systemen en geintegreerde optica Klaassen, Prof.dr. F.M. EH8.06 5P040 IC-technologie en -componenten EH2.34 K1einpenning, Prof.dr. T.G.M. 5P360 Signaalruisverhouding in bouwstenen Koomen, Prof.dr.ir. c.J. EH lO.33 5LllO Systeemtechnologie EH5.08 Kouwenberg, Ir. N.G.M. 5N120 Beeldverwerking EH2.27 Kwaaitaal, Dr.ir. Th. 5K040 Dielektrische en magnetische materialen

130

23lO

EMV

4493

EHC

38lO

EEB

3594

EC

3353

ES

3324

EM

3645

EB

3565

EMV

5128

EEA

5133

EEA

3895

EMV

3452

EC

5106

EEA

3548

EV

3649

EB

3251

ER

3239

EV

Laan, Prof.dr.ir. P. van der

EEG l.12

4433

EHC

EH3.09

3563

EME

EEG2.04

3707

EG

EH9.28

3388

EEB

3649

EB

3451

EEA

3565

EMV

3515

EI

3649

EB

3898

EG

5104

EEA

3712

EG

3662

EC

3634

EEB

3414

EB

3649

EC

3344

ES

3690

EI

5P410 Electromagnetic compatibility 5N200 Hoogspanningstechniek 2

Leliveld, Ir. W.H. 5P500 Metingen aan respiratie en circulatie

Overbeek, Prof.ir. H. 5P090 Elektriciteitsopwekking en transmissie 1 5P370 Elektriciteitsopwekking en transmissie 2

Persoon, Ir. G. 5L030 Modeme elektronica

Plassche, Prof.dr.ir. R.J. van de

EH 10.33 5P450 Analoogldigitaal en digitaal/analoog converters EH8.08 Roer, Dr.ir. Th.G. van de 5P250 Microgolfelektronica EL 1.14 Rozenboom, Prof.ir. J. 5N280 Mini-vermogenselektronica Schalkwijk, Prof.dr.ir. J.P.M. EH 13.33 5P350 Communicatieprincipes 5K020 Informatietheorie 1 -5P340 Informatietheorie 2 Segers, Prof.ir. M.T.M. EH 10.33 5N170 Foutendetectie, diagnostiek en testbaarheid voor digitale systemen Sioot, Ir. J.G.J. EEG 2.19 5N240 Industriele netten en installaties Smalbrugge, Drs. E. EH8.04 5Ll20 Technologie voor III -V halfgeleiders Smeets, Dr.ir. R.P.P. EEG 2.12 5P330 Vermogensschakelaars in de elektriciteitsnetten Smulders, Ir. P.F.M. EH 12.26 5NO 10 Digitale transmissiesystemen 5K030 Telecommunicatiesystemen Sommen, Dr.ir. P.C.W. EH9.07 5L090 Tijddiscrete signaalbewerking Stevens, Prof.ir. M.P.J. EH 10.29 5P020 Microcomputer-architectuur Stigter, Prof.ir. J. de EH 10.33 5N270 Gemtegreerde telecommunicatienetten (ISDN) Theeuwen, Dr.ir. J.F.M. EH7.28 5P140 Ontwerp van grote IC's Tjalkens, Dr.ir. Tj.J. EH 13.27 5P340 Informatietheorie 2

131

Vandenput, Prof.dr.ir. A.

EL 1.16

3275

EMV

EEG 1.07

4499

EG

EEG2.11

4438

EG

EH 12.35

3445

EC

EH6.14

3329

EM

EH 10.27

3347

EB

EEG 1.14

4492

EHC

EH 13.25

3539

EI

5P120 E1ektrische aandrijftechniek

Veefldnd, Dr. A. 5N300 Kolen en elektriciteit

Veldhuizen, Dr.ir. E.M. van 5P070 Energiesystemen

Ver6jsdonk, Ir. A.P. 5K0'30 Telecommunicatiesystemen

Vokurka, Dr.ir. V..J. 5N020 Microgolftechniek

Weert, Ir. M.J.M. van 5N030 Communicatienetten

Wetzer, Dr.ir. J.M. 5P080 Hoogspanningstechniek 1 5N200 Hoogspanningstechniek 2

Willems, Dr.ir. F.M.J. 5P340 Informatietheorie 2

132

LIN. Bf'nR. Consumentengids. Faculteit der Elektrotechniek e.t.s.v. Thor

Recommend Documents