LICHT 23 NOVEMBER FEBRUARI

LICHT 23 NOVEMBER 2014 – 22 FEBRUARI 2015

Bij jouw nachtlampje hoort... een boek van Boekhandel Dominicanen

Dominicanerkerkstraat 1 6211 CZ Maastricht www.boekhandeldominicanen.nl

INHOUD

MUSEUM AAN HET VRIJTHOF

5

GASTCONSERVATOR BRANKO REINDERS

7

ENRA DIANA RAMAEKERS ROB GRAAFLAND HANS RIETVELD UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK MAASTRICHT ABRAHAM BLOEMAERT DE SLAAPKAMER YVONNE MOSTARD RINO STEFANO TAGLIAFIERRO KRISTALUNIE PASCAL MESTROM -­ MESTROM CHANDELIERS PETRUS REGOUT ECOPRODUCTS4U LISELOTTE VAN DONSELAAR

8 9 10 12 13 14 16 17 18 19 20 26 28 29

4 LICHT In het kader van het festival Magisch Maastricht organiseert Museum aan het Vrijthof de tentoonstelling ‘LICHT’. Licht is een inspiratiebron, een energiebron, een warmtebron, een contrastbron. Maar op welke manieren kan licht een rol spelen in de kunst? Deze vraag wordt onderzocht aan de hand van oude en hedendaagse objecten en installaties waarbij licht als beeldend middel is ingezet.

LICHT ALS BEELDASPECT Lichtval en de werking van licht hebben schilders door de eeuwen heen geïntrigeerd en geïnspireerd tot het maken van prachtige schilderijen. In de zeventiende eeuw was een sterk lichtonker contrast (clair-obscur) een belangrijk beeldaspect van schilderijen. Deze contrasten werden sterker uitgebeeld dan ze in werkelijkheid waren om een dramatisch of krachtig effect en diepte te creëren, zoals in de schilderijen van Abraham Bloemaert in het eerste kwart van de zeventiende eeuw. In de negentiende en begin twintigste eeuw werd ‘en plein air’ schilderen internationaal populair om zo de werking van daglicht te vangen op het doek. In Maastricht trokken de impressionist Rob Graafland en zijn leerlingen erop uit om buiten te schilderden. De primeur is het schilderij ‘Maastricht’, beschikbaar gesteld door Rob van Rijn en tevens voor het eerst tentoongesteld. In de fotografie vervult licht een dubbelfunctie; het is het medium en het beeldaspect. Sterke licht-donker contrasten en schaduwwerking zijn twee opvallende elementen in de foto’s uit de jaren zeventig van de Maastrichtse fotograaf Hans Rietveld.

MUSEUM AAN HET VRIJTHOF

5 LICHTBRON ALS KUNSTOBJECT Vanaf de zeventiende eeuw werden lichtbronnen steeds uitbundiger vormgegeven. Zorgvuldige vormgeving en dure materialen als goud en bergkristal zorgden ervoor dat de lichtbron zelf het kunstobject werd, zoals de kandelaars van Regout uit Paleis het Loo en de indrukwekkende oude kroonluchters beschikbaar gesteld door Mestrom Chandeliers. De uitvinding van kunstlicht in de negentiende eeuw bracht nieuwe mogelijkheden voor de kunst. In de lichtkunst hebben kunstwerken een directe, zichtbare lichtbron en deze is essentieel om expressie te geven aan het kunstwerk. De lichtsculpturen van Yvonne Mostard zijn gebaseerd op het schilderij ‘Het Arnolfini Portret’ van Jan van Eijck. Neonlicht is de bron voor de Neon Roos van Diana Ramaekers.

LICHT ALS MEDIUM De fotografie en videokunst gebruiken lichtprojectie als medium om beelden over te dragen. De Italiaanse videokunstenaar Rino Stefano Tagliafierro brengt schilderijen van oude meesters letterlijk tot leven tijdens ‘LICHT’. DANSEN MET LICHT Naast de beeldende kunst in het museum zal op de cour de dansvoorstelling ‘Pleiades’ worden afgespeeld. De Japanse dansgroep ‘Enra’ zorgt voor een uitzonderlijke zintuigelijke ervaring door lichtprojecties te combineren met dans.

Erik de Jong, DIRECTEUR

6 In de ochtend van 1 november 1755, Allerheiligen, vond in Lissabon een van de meest vernietigende en dodelijke aardbevingen in de geschiedenis plaats. De beving, met een epicentrum 200 kilometer uit de kust in de Atlantische Oceaan en met een kracht van 9 op de schaal van Richter, werd gevolgd door een tsunami en een brand die vrijwel geheel Lissabon vernielde. Een geologisch incident bracht een radicale ommekeer teweeg in het filosofisch denken van de mens. De ogenschijnlijke willekeurige dood van tienduizenden beïnvloedde in extreme mate het leven in Europa, zoals bij schrijvers en filosofen als Voltaire en Immanuel Kant. Eén dag, aardedonker ingekleurd door de dood, inspireerde paradoxaal genoeg tot het tijdperk van rede en vooruitgang: DE VERLICHTING. Ook nu, in mijn dagelijkse confrontatie en omgang met de dood, is een ogenschijnlijke tegenstelling tussen leven en dood nog immer aanwezig en stemt deze tot nadenken en reflectie. Zo is er een heersende opvatting dat de fysieke dood als eindpunt wordt gezien.

Wij lijken niet meer stil te staan bij de diepere betekenis van de dood, de relatie tussen het leven en de dood, of dat er zelfs sprake is van leven na de dood en de (on)eindigheid van het bestaan. Door mijn ervaringen zie ik de dood inmiddels niet meer als een catastrofale breuk, maar als een natuurlijke, onvermijdelijke overgang. Dit fundamentele vraagstuk, opgedane ervaringen en inzichten zijn onderwerp van een verhandeling die ik samen met co-auteur Jacques Eijkelenberg in 2015 zal publiceren. LICHT speelt hierin een cruciale rol, met als bescheiden doel een eigentijdse VERLICHTING rondom de thematiek van leven en dood te betrachten. Rituelen rond leven en dood worden door alle culturen heen geassocieerd met licht en donker. In de oorspronkelijke ritus van begraven is de aarde waarin de overledene te rusten wordt gelegd en mee bedekt wordt, een directe associatie. Het bedekken met aarde betekent duisternis en als levende worden we ons in deze omstandigheid bewust van deze fundamenteel andere conditie dan die waarin we zelf verkeren.

Wij staan in het licht en rumoer van de wereld en aanschouwen met ontzag deze andere, verbijsterende werkelijkheid: donkere duisternis. Tegen deze achtergrond is in onze publicatie het fenomeen van het LICHT van beslissende betekenis. Deze betekenis is ook vertaald in de architectuur voor de begraafplaats in Maastricht, tevens onderdeel van de publicatie. Door de dood in het LICHT te plaatsen, zowel in filosofische als bouwkundige zin, is getracht een omkering, een conversie te bewerkstelligen van de ervaring van afscheid of ‘begraving’. Op deze wijze trachten wij de dood weer onlosmakelijk te verbinden met het leven. Mijn deelname als gastconservator aan deze expositie, kunt u dan ook zien als soort een prélude op het LICHT dat nog komen gaat. Mijn ervaringen bij het samenstellen van deze expositie, sterkt wederom mijn gedachte dat ‘de weg minstens zo belangrijk is als het einddoel’. In die zin zijn de nieuwe opgedane contacten nu al een meerwaarde en zal de ondervonden passie van Linda, Erik en het team rondom Museum aan het Vrijthof een inspiratie zijn op mijn bestaande en nieuwe routes.

Met dank, Branko Reinders DIRECTEUR SASSEN DIELEMANS DICKHAUT UITVAARTVERZORGERS

GAST-­ CONSERVATOR BRANKO REINDERS

7

8 De Japanse entertainment groep ‘ENRA’ combineert live performance met muziek, beeld en licht. Het is een unieke groep artiesten uit verschillende artistieke vakgebieden. De eerste lichting van de groepsleden zijn kleinkunstenaars met kwaliteiten en vaardigheden afkomstig uit de kungfu, acrobatiek, ballet, ritmische gymnastiek en animatie-dans. Tijdens de interactieve toneel- en dansvoorstellingen wordt gebruik gemaakt van grafisch beeldmateriaal. Hiermee creëert ‘ENRA’ een nieuwe, bijzondere wereld die zich niet laat beperken door bestaande conventies binnen de performance art. DANSEN MET LICHT Bij de ingang van Museum aan het Vrijthof ziet u de voorstellingen ‘TORQUE STARTERS’ en ‘PLEIADES’ waarin deze dansgroep dans combineert met lichteffecten.

“ENRA”とは映像とライブパフォーマンスの融合を 極めたエンターテイメントユニット。 スクリーンに映 し出される映像と、 ダンスやアクションなどの身体表 現がシンクロすることによる、今までにない自由な表 現がenraの最大の魅力です。ハイレベルな身体表 現に映像が加わることにより、 観客のイマジネーショ ンを 空間、重力や速度など物理的な制約から解き 放ちます。 身体表現に長けた6名の個性的なパフォ ーマーが集結。加世田剛、横山真希、和多谷沙耶、 汰椿、望月ゆうさく、Kazzが魅せる身体表現はマー シャルアーツ （武術）、新体操、バレエ、 アニメーショ ンダンス、ジャグリング、ハウス、 とあらゆるジャンル をカバーし、 それだけでも他に類を見ない多彩なユ ニットです。 映画でも演劇でもない新しい感覚、 そ れがENRAです。 WWW.ENRA.JP

ENRA DANCE COMPANY

9 “Licht is al meer dan twintig jaar een grote fascinatie voor mij. In mijn werken met licht beweeg ik mij op het grensgebied van tekening, installatie en video met de focus op de metamorfose van het immateriële dat voortdurend in dialoog staat met licht in relatie tot tijd, de tastbaarheid en de ruimte.” Diana Ramaekers woont en werkt in Kerkrade. In 1993 studeerde zij af aan de Academie Beeldende Kunsten Maastricht op de afdeling autonome vormgeving. Van 1993 tot 1996 studeerde ze aan de Kunstakademie Düsseldorf. In 2002 werd haar werk geselecteerd voor de Prix de Rome Film & Video. Met de licht installatie ‘Dissolving Void’ won zij de basisprijs.

WWW.DIANA-­RAMAEKERS.COM

ECLECTRIC ROSIE De titel van dit neon-object verwijst naar de betekenis en symboliek van de roos. Voor de vroege Christenen was de roos een attribuut van Maria de moeder van Jezus. In de schilderkunst staat de roos ook symbool voor liefde, respect maar ook voor de vleselijke lust. In dit werk staat de roos voor de vrouw in het algemeen en haar intrinsieke vrouwelijkheid. De dubbele betekenis is terug te vinden in de vormgeving van de roos via de lila- en rose neonbuizen. “Het is niet toevallig dat ik deze symboliek vertaal in een techniek waar ik al meer dan twintig jaar mee werk; een ruimtelijke tekening van licht; neonlicht! Neon is een zinnelijk en bijzonder medium dat in staat is een lijn in een poederachtig licht te laten stralen. Rosie is de vrouw die wij allemaal kunnen zijn, vol energie én onafhankelijk.”

DIANA RAMAEKERS

10 Maart dit jaar. Van het schilderij is alvast een strook schoongemaakt waardoor het opmerkelijke kleurverschil duidelijk wordt. Een kunsthandelaar is permanent op jacht naar bijzondere kunst. Zijn beroep is spannend en soms zelfs avontuurlijk. Mijn aankoop van het schilderij ‘Maastricht’ van Rob Graafland is daar een mooi voorbeeld van. Een adembenemend doek van bijzondere kwaliteit... Ik heb zestien jaar geduld moeten betrachten alvorens het te mogen kopen. Journaliste Vikkie Bartholomeus

omschreef het schilderij als ‘Lila surprise van de Limburgse Monet’. Nimmer tentoongesteld en geheel onbekend in de kunstwereld. Na 108 jaar heeft Museum aan het Vrijthof de primeur om het aan het publiek te tonen. Het bruin geworden, sterk vervuilde schilderij is in oude luister hersteld door restauratrice Martine Driessen en onderging een metamorfose: ‘Maastricht’ is weer net zo licht als die zomernamiddag in 1906. Rob van Rijn

ROB GRAAFLAND

11 DAGLICHT Het is niet overdreven te stellen dat Rob Graafland het cultureel leven in Maastricht aan het begin van de twintigste nieuw leven heeft ingeblazen. Samen met het Stadsteekeninstituut richtte hij in 1901 de ‘Zondagsschool voor Decoratieve Kunsten’ op en in 1910 samen met zijn vriend Herman Gouwe het kunstenaarscollectief de ‘Limburgse Kunstkring’. Graafland had enkele zeer begaafde studenten zoals Jules Brouwers, Charles Hollman, Jean Grégoire, Edmond Bellefroid en Henri Jonas. Ze trokken de natuur in om en plein air (in de open lucht) te schilderden.

De kunstenaars moesten vlot werken vanwege de snelle licht- en weersomstandigheden. Het schilderen werd spontaner om het moment op het doek te kunnen vangen. De schilderijen uit de periode 1911-1919 representeren de gelukkige jaren van Graafland in het huis met de Italiaanse tuin in St. Pieter. Deze werken herinneren aan de Franse impressionisten Monet en Renoir. Graafland ontleende zijn onderwerpen aan zijn directe omgeving en was geïnteresseerd in landschappen en mensen, met name kinderen.

12 DE FOTO’S OP DEZE EXPOSITIE ZIJN ROND 1970 GEMAAKT.

FOTOGRAFEREN -­ SCHRIJVEN MET LICHT (GRIEKS: PHOTOOS -­ GRAFOO). Het licht sluit niets uit - het sluit alles in. Het licht be-schrijft de vorm, maakt de vorm kenbaar, begrijp-baar. Het is eenheid. Door het licht zijn subject (fotograaf ) en object (onderwerp) één. In het spel van licht en vorm staat voor mij het mysterie mens centraal. Fotograferen als meditatie niet door een rigide vorm van poseren niet door het najagen van een doel maar door het waarnemen openbaart de foto zichzelf door het licht. Hans Rietveld

HANS RIETVELD

13 EEN BIJZONDERE COLLECTIE VAN DE UNIVERSITEIT MAASTRICHT In het ondergrondse depot van de Universiteitsbibliotheek aan de Grote Looiersstraat 17 bevindt zich een boekenschat bestaande uit 250.000 historische werken op het gebied van de geneeskunde, rechtspraak, geschiedenis, literatuur, theologie, filosofie en sociale wetenschappen. Deze elf kilometer aan boeken staat bekend als de Jezuïetenbibliotheek; een veelzijdige en unieke collectie die een beeld geeft van de culturele rijkdom van de jezuïetenorde in Nederland. Afkomstig van verschillende kloosters en seminaries, waaronder het Maastrichtse Canisianum, biedt de collectie velerlei aanknopingspunten voor de onderzoeks- en onderwijs-

activiteiten van een groot aantal faculteiten van de Universiteit Maastricht. Ze geeft niet alleen nieuwe inzichten in de tradities van de jezuïeten, maar gaat bijvoorbeeld ook over hun reizen naar verre oorden. De oudste boeken dateren uit de vijftiende eeuw. Tijdens de expositie LICHT toont de bibliotheek enkele highlights en geeft daarmee een exclusief kijkje achter de kluisdeur. Zo wordt het verhaal verteld van het persoonlijke gebedenboekje van Lodewijk Napoleon en is in de beroemde ‘Braun en Hogenberg’-atlas te zien hoe Maastricht er aan het einde van de zestiende eeuw uitzag. BEIDE FOTO’S: © ONTWERP VAN DANAST

DE UNIVERSITEITS BIBLIOTHEEK

14

ABRAHAM BLOEMAERT DE TRIOMF VAN NEPTUNUS, CA. 1625 OLIEVERF OP DOEK, 146.8 X 186.8 CM BRUIKLEEN RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED 1954 © CENTRAAL MUSEUM, UTRECHT /ERNST MORITZ

DE TRIOMF VAN NEPTUNUS Voor u staat Neptunus, de Romeinse god van de zee, fier op zijn wagen die door zeepaarden door het golvende water wordt getrokken. Hij is afgebeeld als oude, naakte man met witte baard. In zijn linkerhand houdt hij zijn attribuut de drieand, een speer waarmee hij zware orkanen kan opwekken.

ABRAHAM BLOEMAERT

14

PAULUS MOREELSE PORTRET VAN ABRAHAM BLOEMAERT, 1609 OLIEVERF OP PANEEL, 63.6 X 50.4 CM COLLECTIE CENTRAAL MUSEUM, UTRECHT AANKOOP 1959

Neptunus wacht op zijn toekomstige bruid, Amphitrite, godin van de zee. U ziet haar vanaf de rug rechts op het doek. Ze heeft een blank lichaam en met een roze lint bijeen gebonden haar waarin een roos is gestoken. Ze leunt voorover en draagt een boeket bloemen, samengesteld uit rode rozen, symbool van de liefde, blauwe irissen, zinnebeeld van overwinning en verovering en waarschijnlijk gele en rode anemonen die verwijzen naar verwachting en hoop. Ze wordt opgewacht door een gezelschap van zeenimfen en meermannen. In de Romeinse mythologie verkoos Neptunus Amphitrite tot zijn vrouw, maar Amphitrite weigerde en verborg zich in de oceaan. Neptunus stuurde een dolfijn achter haar aan om haar te overtuigen terug te keren. Nadat dit was gelukt en het huwelijk werd voltrokken, beloonde Neptunus de dolfijn door hem te veranderen in een sterrenbeeld (Delphinus). In de lucht, tussen het opengebroken wolkendek, vliegt Mercurius. Hij is de god van de handel en boodschapper van de goden. Op zijn hoofd draagt hij een hoofddeksel met vleugels. In zijn linkerhand houdt hij zijn attribuut, de caduceus, van oudsher de staf die een onderhandelaar doorgang moest verlenen in het oude Griekenland. Op de wolken boven in het midden van het doek zit Venus, godin van de liefde, met twee zwanen. Haar eeuwig jonge zoon Cupido, het kleine jongetje met vleugels en pijl en boog, heeft net een pijl afgeschoten richting Neptunus.

15

Een kleine putto vliegt met een lauwerkrans richting Neptunus. Lauwerkransen werden in de oudheid geschonken aan overwinnaars. In Rome werden ze gedragen door succesvolle bevelhebbers en overwinnaars tijdens hun triomftochten. EEN EXCELLENT SCHILDER Abraham Bloemaert (Gorinchem 1566 – Utrecht 1651), ook wel bekend als de ‘Vader van de Utrechtse Schilderschool’, leidde naar schatting honderd leerlingen op in zijn werkplaats in Utrecht. Zijn oeuvre bevat ruim tweehonderd schilderijen, ca. 1700 tekeningen en meer dan 600 bekende prenten. De schilderijen bestaan voornamelijk uit grote historiestukken: schilderijen met verhalende scènes uit de klassieke mythologie, christelijke geschiedenis of literatuur.

15

16 Het is avond en de kachel gaat uit. Tijd om te gaan slapen. Nog even televisie kijken in bed, wat lezen of de dag overpeinzen? Met welke laatste gedachte vallen mensen in slaap? Met welke laatste gedachte knippen mensen hun nachtlampje uit? Deze vraag hebben Museum aan het Vrijthof en Boekhandel Domincanen gesteld aan bekende en minder bekende inwoners van de stad. Belangeloos hebben zij 3 maanden hun nachtlampje afgestaan. Mag die van u er ook bij? Vraag een formulier bij de balie en wij nemen contact met u op!

DE SLAAPKAMER

17 De Limburgse kunstenares Yvonne Mostard studeerde aan de Stadsacademie en Jan van Eyck Academie in Maastricht. Momenteel woont en werkt zij in Dieteren. Haar werk bevindt zich in de collecties van diverse musea, particulieren en bedrijven in het binnen- en buitenland. In Nederland wordt haar werk vertegenwoordigd door Galerie Huub Hannen Maastricht en Galerie Dom’arte Rucphen.

LICHT Licht is voor Yvonne Mostard de essentiële factor om haar belevingswereld vorm te kunnen geven. Het oog maakt gebruik van licht om beelden door te geven aan de hersenen. Elk individu heeft een eigen belevingswereld, gevormd door die beelden. WWW.YVONNEMOSTARD.COM

YVONNE MOSTARD

18 De Italiaanse video animator Rino Stefano Tagliafierro studeerde grafisch ontwerp in Urbino (ISIA, Istituto Superiore per le Industrie Artistiche) en design in Milaan (IED, Istituto Europeo di Design). Tagliafierro houdt ervan om bijzondere werelden te creëren waarmee hij gedachten en herinneringen wil oproepen met als doel de toeschouwer te verrassen, verontrusten en op te winden. Zijn werk kan worden beschreven als esthetisch en experimenteel.

Tagliafierro neemt deel aan veel festivals en wedstrijden, waaronder ‘Festival international du film d’animation d’Annecy’, ‘Video Art & Experimental Film Festival NEW YORK’ en ‘Atlanta Film Festival’. Hij heeft verschillende prijzen in ontvangst genomen zoals de ESMI Award voor beste videoclip.

Tagliafierro’s oeuvre bestaat voornamelijk uit korte video’s en muziekvideo’s, gemaakt voor bekende Italiaanse en internationale kunstenaars. Behalve videokunst heeft hij veel ervaring op het gebied van kunstregie, grafisch ontwerp en het maken van interactieve installaties voor tentoonstellingen in musea.

WWW.RINOSTEFANOTAGLIAFIERRO.COM

In 2014 maakte hij de korte animatiefilm ‘BEAUTY’, momenteel te zien in Museum aan het Vrijthof.

RINO STEFANO TAGLIAFIERRO

19 De tentoongestelde kristallen objecten zijn in de periode 1956 tot 1960 ontworpen door Max Verboeket (1922) bij de Kristalunie in Maastricht. Het is een serie vaasachtige objecten in dik helder kristal, die Verboeket ‘Uniclair’ noemt.

Het licht dat valt en straalt door het dikke kristal geeft een bijzondere dimensie aan het object. Elke zijde toont een ander kleuren palet en heeft een moderne uitstraling. Solitair een blikvanger. MET DANK AAN HOUSE OF TUDOR.

Uitzonderlijke sierstukken en vazen vervaardigd uit het zuiverste kristal, geheel handgemaakt zonder gebruik te maken van vormen. De helderheid van het kristal wordt onderstreept door lijnen en draden van prachtig gekleurd kristal, die ofwel de soepele contouren van de stukken volgen, ofwel door een speelse afwijking daarvan de eenvoud van de hoofdlijnen juist onderstrepen.

KRISTALUNIE

20 “Mijn interesse in kroonluchters ontstond tijdens mijn bezoek aan vele paleizen. De majestueuze en imposante verschijning van de kroonluchters die in de prachtige vertrekken hingen, maakte een grote indruk op mij. Het complexe geheel van zovele losse onderdelen en verschijningsvormen als drager van kaarslicht, intrigeerde me. Die onderdelen zijn per land heel verschillend door het gebruik van materiaalsoorten zoals ijzer, brons, hout, ivoor, barnsteen, geweien of glas of een combinatie hiervan.” LICHT VAN VROEGER De eerste kroonluchters werden in de vroege middeleeuwen opgebouwd uit eenvoudige vormen zoals een wiel of kruis waarop meerdere kaarsen werden gestoken. Deze kroonluchters hingen horizontaal in een ruimte. Kunstenaars en ambachtslieden bleven op zoek naar nieuwe

mogelijkheden. Ze combineerden bestaande met nieuwe beschikbare materialen en creëerden complexe, sculpturale monturen waarin de kaarsen werden geplaatst. BERGKRISTAL “De vragen die mij al jarenlang fascineren zijn wie bergkristal en glas heeft toegevoegd als hangers aan het montuur van de kroonluchter, om zo het kaarslicht optimaler te laten reflecteren en waar en wanneer dit heeft plaatsgevonden. Tot op heden heb ik nog geen volledig antwoord gevonden. Ik vermoed dat het samenhangt met de glasmeesters die vanaf midden zestiende eeuw vanuit Italië, Venetië en Altare naar Noord-Europa trokken en glasblazerijen stichtten van Spanje tot in Stockholm. Economische maar ook religieuze redenen lagen hieraan ten grondslag.”

MESTROM CHANDELIERS

21 FRANKRIJK Pioniers onder de glasmeesters waren Bernardo Perotto en Jean Baptiste Mazzolay. Perotto stichtte in 1668 de ‘Verrerie Royale d’Orléans’ en slaagde er als eerste in om glas in elke mogelijke vorm te gieten. Mazzolay stichtte in 1678 ‘La Manufacture Royale en Cristeaux de Bayel’ en verwierf het exclusieve productie- en verkoop recht tussen Chaumont en Parijs. Hij ontving van Zonnekoning Lodewijk XIV de opdracht om al het kristal in Versailles te leveren. Zeventiende-eeuwse aantekeningen over de productie van het glazen behang aan kroonluchters of eigen productie van kroonluchters zijn schaars. In het bijzondere archiefstuk ‘Mercure Galant, dédié à monseigneur le Dauphin, octobre 1699, à Paris’ wordt het ontstaan van een kroonluchter beschreven. In dit document wordt melding gemaakt van een zekere Mr. Berrin,

‘dessinateur ordinaire’ aan het hof van Lodewijk XIV. De koning verleende hem alleenrecht na het zien van een nieuwe methode voor het vervaardigen van een imitatie van bergkristal (‘lustres de cristal fondu’). Het is echter onduidelijk of Mr. Berrin louter als ontwerper heeft gewerkt en in samenwerking met glasmeesters het model heeft laten uitvoeren of dat hij zelf ook voor de uitvoering verantwoordelijk was. Hoogstwaarschijnlijk was dit type kroonluchter een voorloper van de ‘lustre a cage’, de meest klassieke vorm van de Franse kristallen kroonluchter. Koningen en andere adellijken lieten bouwwerken en vertrekken ontwerpen en inrichten door de meest vooraanstaande architecten, kunstenaars en ambachtslieden. De kristallen kroonluchter geldt als de ultieme bekroning van deze ‘gesammt’ kunstwerken.

22

23

ENGELAND In Engeland richtte de glashandelaar George Ravenscroft (1632-1683) na terugkomst uit Venetië een eigen glasblazerij op. Omstreeks 1670 werd hier het loodkristal, ofwel ‘flintglass’, uitgevonden. Wellicht was dit een poging om het goed bewaarde geheim van het Venetiaanse ‘cristallo’ te imiteren. Mede dankzij deze vinding was men in staat om volledig in loodkristal uitgevoerde kroonluchters te vervaardigen. Deze kroonluchters waren geïnspireerd op de Hollandse bronzen bolkroonluchters waaraan men vanaf 1730 ook stapsgewijs meer kristallen behang toevoegde. Engeland domineerde nagenoeg de gehele achttiende eeuw met dit loodkristal tot grote ergernis van de Fransen. De Engelse modellen werden weer door Boheemse glasmeesters gekopieerd. Zo ontstond een type kroonluchter die men vervolgens in Luik reproduceerde en technisch voltooide, bekend als ‘Lustres à la façon de Venise’. Een prachtig voorbeeld van een Luikse kroonluchter uit de Regency periode omstreeks 1760 is te zien tijdens LICHT.

GLAS-­ EN KRISTALBLAZERIJEN Na 1800 ontstonden er meerdere grote glas- en kristalblazerijen. Vonêche was de eerste geïndustrialiseerde glasindustrie waar kristallen tafelservies werd vervaardigd. Op het hoogtepunt waren hier 500 arbeiders werkzaam. Door de industriële ontwikkeling en een enorme schaalvergroting van productie was een grote groep van de bevolking in staat producten aan te schaffen die in de achttiende eeuw voorbehouden waren aan de adellijke en vermogende kringen. In Maastricht richtte de eerste Nederlandse industrieel Petrus Regout in 1838 een glas- en kristalblazerij op. Door grote productie kon hij betaalbare glazen en kristallen producten aanbieden voor dagelijks gebruik. Daarnaast produceerde hij ook een lijn exclusieve en dure producten, zoals de tentoongestelde kristallen kroonluchter uit Villa Marguerite en de kandelabers uit Paleis het Loo. De laatste werden door Willem II in 1846 aangekocht.

24 DE ERVARING VAN EEN RESTAURATEUR “In de vorige eeuw werden de kaarsen op kroonluchters vervangen door elektrische bedradingen en lampjes. Dit vind ik teleurstellend want daardoor gaat in mijn ogen de originele functie van de prachtig vormgegeven kaarsendrager verloren. De kroonluchter werd zo gedegradeerd tot louter een gebruiksvoorwerp, een ordinair lichtorgel. Door de vele restauraties die ik uitvoerde bracht ik de kroonluchter terug in zijn originele staat. Dit proces begint met de verwijdering van een hoop elektrische snoeren en vuil. De dragers breng ik terug naar een staat waarin echte kaarsen in de houders geplaatst kunnen worden in plaats van elektrische lichtbronnen. Het behang op de juiste wijze opnieuw monteren en plaatsen draagt bij aan mijn wens de ontwerpers te doorgronden en te begrijpen. Hierdoor is mijn affiniteit met kaarslicht enorm toegenomen. Het is voor mij haast onmogelijk om een authentieke kroonluchter te ontdoen van zijn kaarslicht. Mijn doelstelling voor deze tentoonstelling is dan ook om u als bezoeker de schoonheid van kaarslicht als lichtbron in de originele kroonluchters opnieuw te laten ontdekken...”

MESTROM CHANDELIERS Pascal Mestrom, eigenaar van Mestrom Chandeliers, is sinds 2007 actief in de restauratie, inkoop en verkoop van antieke kroonluchters. Gaandeweg de laatste jaren heeft hij tijdens vele reizen een unieke eigen collectie kunnen opbouwen die hoofdzakelijk bestaat uit achttiende-eeuwse Franse kristallen kroonluchters met ondermeer bergkristallen behang. Daarnaast beheert hij een collectie stijlstukken uit de periode 1880-1920 waarbij de kaarsenfunctie behouden is gebleven naast een subtiele toevoeging van een elektrische binnenverlichting.Pascal Mestrom is lid van ‘Light&Glass’, een groep liefhebbers van kroonluchters die op wetenschappelijke wijze onderzoek doet naar behoud en herwaardering van de kroonluchter en hij is lid van ‘Pearls of Craftmanship’, een bijzondere groep top ambachtslieden. Voor meer informatie nodig ik u hartelijk uit mijn website en/of atelier te bezoeken WWW.MESTROMCHANDELIERS.COM [email protected]

25

26 Petrus Regout (1801-1878) werkte als jongen in de glas- en aardewerkwinkel van zijn ouders. Hij had een ondernemende geest en voegde een kleine kristalslijperij aan de winkel toe. Als gevolg van de Belgische Opstand kocht Regout in 1834 een stoommachine en slijpers in Frankrijk en begon een eigen stoomglasfabriek en een spijkerfabriek. Twee jaar later richtte hij de bekende aardewerkfabriek Sphinx op. Maastricht werd dankzij de ondernemende Petrus Regout de eerste Nederlandse stad waarin de industriële revolutie zich voltrok. Regout vertoefde graag in koninklijke kringen. Zo hielp Koning Willem II Regout met een aanzienlijke lening voor de uitbreding van een kristal- en glasblazerij. Willem II was dol op de geslepen producten van Regout en kocht van hem kristallen kandelabers, waarvan hij een tweetal schonk aan de Franse koning Louis Philippe.

Paleis het Loo stelt aan Museum aan het Vrijthof twee prachtige kandelabers van Regout beschikbaar, zodat ze weer terug te zien zijn in de stad waar ze ooit zijn gemaakt. Deze kroonkandelaars hebben een kristallen stam met verguld bronzen standringen en ingeslepen ruitmotief. De voetring heeft vier klauwpoten waartussen guirlandes. De verguld bronzen bekroning van de kandelabers bestaat uit een kelk op stam met daar omheen twee dolfijntjes en drie op een schelp zittende putti. De putti houden elk een arm vast met daarop drie kaarshouders.

PETRUS REGOUT

Dit mag u niet missen:

Foto-expositie Marie Cécile Thijs

27

‘Lust for Light’ 1 maart t/m 31 mei 2015

28 ‘ECO-­MAKELAAR’ in duurzame maatwerkoplossingen De toekomst ligt in duurzaamheid. Daar zijn steeds meer partijen het over eens. Met zijn allen willen we immers een goede en gezonde toekomst; voor onze wereld, voor volgende generaties, voor onze kinderen. EcoProducts4U is een dynamisch, innovatief en vooruitstrevend bedrijf dat ondernemers, overheden en particulieren helpt om mee te gaan in de duurzaamheidstrend. Zij bieden duurzame maatwerkoplossingen, die winst bieden op het vlak van onder meer energie, hygiëne en veiligheid. Daarnaast besparen deze oplossingen tijd en geld en helpen ze milieudoelstellingen te realiseren. Het assortiment van EcoProducts4U omvat een brede range aan innovatieve producten. Door hun

uitgebreide kennis en expertise zijn ze perfect in staat om te bepalen welke producten de meeste winst genereren voor een specifieke situatie en/of gebouw. Hierbij hebben ze vanzelfsprekend ook oog voor persoonlijke drijfveren en motivaties. Kortom: EcoProducts4U is dé ‘Eco-makelaar’ bij uitstek! GLOWING IN THE DARK Goede zichtbaarheid is een absolute voorwaarde voor veiligheid. De Glowing in the Dark producten “liften mee” op de energie uit de omgeving. Zodra omgevingslicht op de producten valt, laadt het luminescerende materiaal zich op en straalt daarna voortdurend licht uit. Feitelijk wordt altijd, dus ook bij normaal omgevingslicht, licht uitgestraald. Hierdoor is de bedrijfszekerheid bij lichtval 100%. Het “meeliften” betekent geen extra energieverbruik.

ECO PRODUCTS4U

29 “Nieuwsgierig, verbinden en onderscheiden” De kunstenares Liselotte van Donselaar studeerde Klassieke Homeopathie en Natuur Geneeskundige Therapie. Tijdens haar studie ervoer ze het holisme: de eenheid tussen lichaam, ziel en geest. Na haar studie ging Liselotte van Donselaar aan het werk in het bedrijfsleven. Ze vervulde diverse sales en leidinggevende functies in de techniek zonder technische achtergrond. Dankzij haar creativiteit, scheppingsdrang en doorzettingsvermogen ontwikkelde ze nieuwe benaderingen om techniek te verkopen. Het verbinden van mens en techniek staat hierbij centraal.

De drang tot expressie en creativiteit zorgde ervoor dat Liselotte van Donselaar in 2007 startte met edelsmeden. Haar grootste inspiratiebron is de natuur; in het bijzonder de kleuren en vormen van bloemen en bladeren. Kenmerkend voor haar ontwerpen zijn de organische vormen, die zowel kracht als eenvoud uitstralen. De materialen waarmee ze werkt zijn zilver, messing, acrylaat en blik. WWW.LILOART.COM [email protected]

LISELOTTE VAN DONSELAAR

COLOFON SAMENSTELLING Linda Eversteijn - Junior Conservator Branko Reinders - Gast Conservator MARKETING Dafna Sassen PUBLICITEITSADVIES Armand Vliegen Ton Florisson TEKSTEN Linda Eversteijn Dafna Sassen Connie Schuurmans Judith Maassen Rosemary van Dongen VORMGEVING Infour marketing + comunicatie

MET SPECIALE DANK AAN Mestrom Chandeliers Ecoproducts4U Centre Ceramique Galerie Rob van Rijn Marianne Konings & Gerrit van der Bijl Jos Rosseels Dominicanen Boekhandel Universiteitsbibliotheek Maastricht Centraal Museum Utrecht Paleis ‘t Loo Autour de Minuit Productions Lijstenmakerij Lenssen Maxxium Nederland BV Aegon NV House of Tudor Hella de Jong Alle vrijwilligers van Museum aan het Vrijthof DEZE TENTOONSTELLING IS MEDE TOT STAND GEKOMEN DANKZIJ EEN DONATIE VAN DE VRIENDEN VAN MUSEUM AAN HET VRIJTHOF.

MUSEUM AAN HET VRIJTHOF Vrijthof 18, NL 6211 LD Maastricht T: +31(0)43 321 13 27 www.museumaanhetvrijthof.nl [email protected] Openingstijden

dinsdag t/m zondag 10.00 - 17.30 uur Museum aan het Vrijthof is gesloten op donderdag 25 december 2014 (eerste Kerstdag) en 1 januari 2015.

31

Licor43.nl Facebook.com/licor43nl

Licor 43, de Spaanse gouden likeur, wenst u een magische tijd vol inspiratie!

Geen  18,  geen  alcohol.  Geniet,  maar  drink  met  mate.