W E R K D O C U M E N T
INVENTARISATIE VAN ONKRUIDEN EN DE AANTASTING DOOR ZIEKTEN EN PLAGEN OP HET SPUITVRIJE BEDRIJF NZ 27 IN 1980 door Kees Koeman (stagiair van de C.H.L.S.
R
te Dronten)
lg8M.1 december
lo
'
c
/
T
E
R
I
E
R I J K S D I E N S T
-
V O O R
E R
D E
S M E D I N G H U I S
9710 --- - -
V A N
..._.
E N
W A T E R s T A A T
I J S S E L M E E R P O L D E R S
-
L E L Y S T A D
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD
1.
INLEIDING
2.
BEDRIJFSOMSTANDIGHEDEN
2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5.
Grootte, grondsoort en waterhuishouding Ontsluiting B e d r i j f s o p b o w en b e d r i j f s k a a r t Personeelsbezetting Bouwplan en v r u c h t w i s s e l i n g
3.
GEWASSEN
3. I .
Wintertarwe
3 . 1 . 1 . S i t u a t i e op NZ 22 3 . 1 . 2 . Wintertarwe op NZ 24 3.2.
Haver
3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. 3.2.4.
Situatie Haver op Haver op Haver op
3.4. 3.5. 3.6. 3.7.
Aardappelen E w t e n en k a p u c i j n e r s Vlas Luzerne
4.
VERGELIJKING G8OOTLANDBQUWBEDRIJF EN NZ 27 MET BETREKK I N G TOT DE ONKRUID- EN ZIEKTENSITUATIE
op NZ NZ NZ
NZ 2 3 i n de h a v e r
24 25 28
VOORWOORD
I n de p e r i o d e van mijn s t a g e ( I febr.-22 aug. 1980) b i j de R i j k s d i e n s t voor de I J s s e l m e r p o l d e r s h e b - i k ook aandacht b e s t e e d aan h e t s p u i t v r i j e b e d r i j f NZ 27, voor wat b e t r e f t h e t t e l l e n e n r u b r i c e r e n van onkruiden en h e t s i g n a l e r e n van z i e k t e n en plagen. I n d i t v e r s l a g heb i k geprobeerd een indruk t e geven van h e t g r o e i s e i zoen 1980 omtrent deze zaken. Ik dank de heren van de Werkgroep NZ 2 7 , i n h e t b i j z o n d e r de h e e r Anholts, b e d r i j f s l e i d e r van NZ 27 en i n g . A.A.H. Smook, mijn s t a g e b e g e l e i d e r , voor hun b e r e i d w i l l i g h e i d mij van gegevens t e voorzien.
1.
INLEIDING
I n 1973 is de R i j k s d i e n s t voor de I J s s e l m e e r p o l d e r s i n Z u i d e l i j k Flevoland g e s t a r t met e e n s p u i t v r i j b e d r i j f , bekend staande onder de naam van 661-1 d e r k a v e l s waarop h e t l i g t , n l . NZ 2 7 . I n t e g e n s t e l l i n g . t o t h e t grootlandbouwbedrijf maakt d i t b e d r i j f geen gebruik van chemische b e s t r i j d i n g s m i d d e l e n . Het b e d r i j f h e e f t de volgende d o e l s t e l l i n g e n : I . Hoe zonder chernische b e s t r i j d i n g s m i d d e l e n door zg. " a l t e r n a t i e v e maatregelen" op h e t grootlandbouwbedrijf b i j zo l a a g mogelijke kost e n zo hoog mogelijke opbrengsten worden verkregen. 2. Het nagaan of zonder chemische b e s t r i j d i n g h e t mogelijk i s u i t g i f t e g e s c h i k t land t e k r i j g e n , met name wat de veronkruiding b e t r e f t . 3. Het v e r k r i j g e n van een o p p e r v l a k t e land waarop n o o i t b e s t r i j d i n g s middelen z i j n g e b r u i k t
.
De e ~ a r i n g e nop h e t b e d r i j f met de verbouw van granen, v l a s en l u z e r n e z i j n v r i j g u n s t i g . Ook de e w t e n kwamen d i t j a a r goed u i t de bus i n t e g e n s t e l l i n g t o t voorgaande j a r e n . De a a r d a p p e l t e e l t komt e n i g s z i n s op l o s s e schroeven t e s t a a n , omdat men tegen a a r d a p p e l z i e k t e n i e t s p u i t . Dat maakt h e t noodzakelijk d a t de aardappels v r o e g t i j d i g gerooid worden en de opbrengst de k o s t e n b i j lange na n i e t d e k t . De t e e l t van vroege aardappelen, d i e ook p l a a t s v i n d t op d i t b e d r i j f kan onder g u n s t i g e omstandigheden nog een n e t t o 1 overschot opleveren. Het ontginningsgewas koolzaad i s n a e n k e l e j a r e n u i t h e t bouwplan ges t o t e n omdat h e t zonder chemische b e s t r i j d i n g van z i e k t e n en plagen een v e e l t e l a g e opbrengst g a f . De vraag i s hoe h e t onkruidenbestand zich i n de loop d e r j a r e n z a l ontwikkelen. Daarom i s e e n onderzoek n a a r de ontwikkeling van d i e onkruiden noodzakelijk.
-
2. BEDRIJFSOMSTANDIGHEDEN 2.1. Grootte, grondsoort e n waterhuishouding De t o t a l e k a d a s t r a l e o p p e r v l a k t e van h e t b e d r i j f NZ 27 i s 522,03 ha. De t o t a l e netto-oppervlakte i s 502,03 ha. De volgende t a b e l g e e f t een o v e r z i c h t van de k a v e l s , de oppervlakten, de d r a i n a f s t a n d e n de grondsoort. Tabel I . Kavel
NZ NZ NZ NZ NZ NZ NZ NZ
21 22 23 24 25 26 27 28
Totaal
Bruto opp.
40,72 79,92 72,60 71,20 71,35 71,lO 72,50 42,64
Netto opp.
ha ha ha ha ha ha ha ha
40,20 70,64 71,61 70,22 70,37 70,13 70,51 38,35
522,03 ha
ha ha ha ha ha ha ha ha
Drains om de x meter 24 24 24 24 24 24 48 48
m m m m m m m m
Grondsoort code klei klei klei klei klei klei klei klei
818 818 818 818 818 818 818 818
502,03 ha
2.2. O n t s l u i t i n g A l l e kavels z i j n aan de k o r t e ( m i d ) - k a n t S n z i j d i g o n t s l o t e n door de langs deze z i j d e lopende Winkelweg; Op de k a v e l s langs de Winkelweg l i g t een r e s e r v e s t r o o k van 28 m, d i e door een s l o o t j e van de r e s t van de k a v e l s i s gescheiden. Deze s t r o o k i s ingezaaid met gras en wordt van de b r u t o k a v e l o p p e r v l a k t e a f g e t r o k ken. T o t a a l 9,96 ha. 2.3.
Bedrijfsopbouw en b e d r i j f s k a a r t
Op NZ 27 s t a a t een schuur van 35 m b i j 23 m. Deze schuur wordt a l l e e n g e b r u i k t voor de s t a l l i n g van de machines e n voor de o p s l a g van kunstmest en zaaizaad. Tevens bevindt zich i n de schuur een s c h a f t l o k a a l , magazijnruimte, e e n k a n t o o r e n een werkplaats. B e d r i j f s k a a r t 1 : 1000 ( z i e b i j l a g e I).
2.4. P e r s o n e e l s b e z e t t i n g Sinds 1977 i s e r een v a s t e b e d r i j f s l e i d e r . Verder b e s t a a t de p e r s o n e e l s b e z e t t i n g u i t v i e r medewerkers
.
2.5. Bouwplan en v r u c h t w i s s e l i n g ( z i e b i j l a g e 2) 3. GEWASSEN
. . ,., . . . :. . . _. . . . , . . , , . . . . . . . . .: 1 . ) . ,, :. ,. :::;., -j7,, !; ,7,: Op de k a v e l s NZ 22 en NZ 24 l a g d i t j a a r w i n t e r t a m e , beid'e-.van hetc*. r a s Nautica. NZ 22 had a l s voorvrucht 2 - j a r i g e l u z e r n e en h e e f t a l s gevolg daarvan geen bemesting gehad. Op deze k a v e l i s de h e l e opperv l a k t e i n g e z a a i d met w i n t e r t a m e . 3.;!';.
:
winteitirwe . .
,'
..
,
_, . .
.., . 3
.
.
NZ 24 had a l s voorvrucht t w e e j a r i g g r a s . De oppervlakte d i e op deze kavel i n g e z a a i d is met w i n t e r t a t w e , bedraapt 52 ha. Deze k a v e l i s bemest met C h i l i s a l p e t e r om e v e n t u e e l a f g e z e t t e worden a l s a l t e r n a t i e f bemest gewas. Rond h e t zanddepot op NZ 22 i s i n h e t v o o r j a a r nog zomertame gezaaid teneinde deze grond nog e n i g s z i n s t e b e n u t t e n .
3.1. 1 . ---------S i t u a t i e op-----NZ 22 Door de G n j a r i g e luzernevoorvrucht, d i e een goede onkruidonderdrukkende werking h e e f t , m i t s de h e r g r o e i goed i s na h e t maaien en e r n i e t t e v e e l sporen i n gereden worden, kwam e r weinig onkruid t o t ontwikkeling i n deze t a m e . Tijdens m'n e e r s t e t e t l i n g i n a p r i l was e r geen enkel o n k r u i d p l a n t j e t e ontdekken, uitgezonderd e n k e l e l u z e r n e p l a n t j e s . Het p e r c e e l vertoonde we1 een h o l l e s t a n d toen h e t de w i n t e r uitkwam, maar l a t e r i n d i t s e i z o e n i s ' d i t v r i j w e l gecompenseerd door een goede uitstoeling. I n d i t j a a r b r a c h t de' luzernevoorvrucht nog een voordeel met z i c h mee, n l . h e t volgende. Rond de t i j d d a t de 2e g i f t . gegeven werd aan de t a r we was h e t e e n lange t i j d droog, zodat d i e kunstmest enkele weken droog op h e t land gelegen h e e f t zonder d a t ze ten goede kwam aan h e t gewas. Hierdoor ontstond e e n s t i l s t a n d i n de ontwikkeling van de tarwe. Op NZ 22 had de t a k e d a a r geen l a s t van omdat de n a l e v e r i n g van s t i k s t o f van de ondergeploegde l u z e r n e gewoon doorging. D i t had t o t gevolg d a t e r i n v e r g e l i j k i n g met andere p e r c e l e n t a m e f o r s e p l a n t e n ontstonden met e r g g r o t e a r e n , van gemiddeld meer dan 20 p a k j e s . De z i j k a n t e n van h e t p e r c e e l stonden e r g dun i n h e t v o o r j a a r , zodat daar de ontwikk e l i n g van h e t onkruid h e t s n e l s t gegaan i s . Er kwamen reeds vroeg l u i z e n voor i n deze t a m e , maar d i e hebben zich n i e t epidemisch u i t g e s r e i d , i n t e g e n s t e l l i n g t o t bv. k a v e l s i n de omtrek waar zonder ing r i j p e n v e e l v e r l i e s zou z i j n opgetreden. Omstreeks e i n d j u n i heb i k de e e r s t e l u i z e n g e s i g n a l e e r d i n de t a m e op NZ 22 en NZ 24. Toen was op minder dan 1 % van de halmen l u i s t e z i e n . L a t e r i n h e t s e i z o e n i s d i t u i t g e g r o e i d t o t 25% van de halmen, maar h e t a a n t a l l u i z e n p e r a a n g e t a s t e p l a n t b l e e f toch v r i j l a a g (+ 5-10).
-
Van de z i e k t e n kwam b r u i n e r o e s t v r i j v e e l voor, maar d i e h e e f t z i c h ook n i e t i n d i e mate u i t g e b r e i d d a t e r van een v r o e g t i j d i g e a f s t e r v i n g van de b l a d e r e n gesproken kan worden. D i t w a a r s c h i j n l i j k omdat de aant a s t i n g v r i j l a a t o p t r a d . Haarden b r u i n e r o e s t kwamen v r i j v e e l voor op h e t a c h t e r s t e s t u k van k a v e l NZ 22. Gele r o e s t heb i k n i e t waargenomen, dus d a t z a l e r n i e t o f i n geringe mate hebben i n g e z e t e n . De s e p t o r i a - a a n t a s t i n g l e e k gedurende h e t h e l e s e i z o e n we1 mee t e v a l l e n , maar t i j d e n s de a f r i j p i n g i n d i e n a t t e p e r i o d e , h e e f t h e t zich a a r d i g u i t g e b r e i d , zodat een zekere schade n i e t u i t g e s l o t e n mag worden. Ook h e t v e r s c h i j n s e l van loze p a k j e s aan de top van de a r e n heb i k , waargenomen. Naar s c h a t t i n g werd 5-10% van de a r e n h i e r d o o r a a n g e t a s t . Fusarium a l s a a r z i e k t e kon gemakkelijk gevonden worden, maar de schade i n d i t p e r c e e l moet n i e t groot worden g e a c h t , a l t h a n s n i e t g r o t e r dan i n andere jaren. De opbrengst was 5450 k g l h a (17% v o c h t ) . D i t i s t e n o p z i c h t e van NZ 24 een l a g e opbrengst. Een v e r k l a r i n g h i e r v o o r werd n i e t gevonden.
3.1.2.
- -
-- -- - -
Wintertarwe - -- ----- op NZ -24
D i t gewas stond e r i n h e t v o o r j a a r beduidend minder goed voor dan op NZ 22. De s t a n d was e r g onregelmatig en h e t p l a n t e n a a n t a l l i e t nog meer t e wensen o v e r dan op NZ 22. Bovendien was d i t p e r c e e l n i e t v r i j van onkruid b i j de e e r s t e waarneming i n a p r i l . Pleksgewijs was a 1 hoefb l a d en m e l k d i s t e l t e vinden, evenals k l e e f k r u i d . D i t z i j n l a s t i g e onkruiden d i e een gewas geheel kunnen overwoekeren.
De z i e k t e n s i t u a t i e was n i e t v e e l anders dan op NZ 2 2 , deze i s we1 aanwezig, maar n i e t v e r o n t r u s t e n d . De opbrengst was 6100 kg/ha (17% vocht). Tabel 2. Uitgevoerde bewerkingen voor w i n t e r t a r w e op NZ 22 en NZ 24
12-10-'79 15-19-10-'79 15-19-10-'79 22-1 1-'79 14- 4-'80 16- 4-'80 9- 5-'80 13- 5-'80
zaaivoor ploegen ( 1 8 cm) zaaivoorbewerking wintertarwe z a a i e n , 13 1 kg/ha opkoms t t a m e tarwe geggd i n de l e n g t e tarwe geggd dwarsover groenbemester i n g e z a a i d op NZ 22 (ged. v.d. kavel) tarwe eggen
Tabel 3. Onkruiden i n de w i n t e r t a r w e , b e g i n j u l i
Soort
akkerdist e 1 melkdistel veelknopige duizendknoop muur w i t t e ganzevoet hoefblad kleefkruid luzerneopslag gras % onkruid van h e t t o t a l e plantenbes tand
Percentage van h e t Percentage van h e t t o t a l e onkruidbestand t o t a l e onkruidbestand op NZ 22 op NZ 24 '
30 5 15 5 5
45 15 I0 7
-
10 10
-
-
30 10
v
5
20
3
3.2. Haver Er werd h a v e r verbouwd op v i e r v e r s c h i l l e n d e k a v e l s . I n t o t a a l 106 h a , a l l e m a a l bemest met C h i l i s a l p e t e r . Deze g r o t e oppervlakte s u g g e r e e r t d a t d i t een rendabele t e e l t i s op d i t b e d r i j f . Soms kun j e een goede p r i j s maken op de markt voor a l t e r n a t i e v e voedingsmiddelen. Bovendien i s h e t e e n probleemloos gewas, qua z i e k t e n en plagen a l s ze n i e t l e g e r t . Haver wordt ook we1 eens bes tempeld a l s e e n zg. vluchtgewas.
Tabel 4. Uitgevoerde bewerkingen voor haver op a l l e k a v e l s 13-26-1 1 2112 5-21- 3 25-27- 3 19-31- 3 25-27- 3 13-15- 4 23-28- 4 23-24- 4 294 1- 7- 5 1515-216
3.2..1.
wintervoorploegen op'NZ 23, 25 en 28 c u l t i v a t e r e n over de v o r s t voor NZ 24 grof c u l t e r e n voor a l l e k a v e l s zaaibedbewerliing Chilisalpeter strooien h a v e r zaaien opkoms t h a v e r h a v e r r o l l e n op de k a v e l s NZ 24, 25 en 28 haver eggen op de k a v e l s N Z 23, 24 en 28 h a v e r s c h o f f e l e n op NZ 25 h a v e r s c h o f f e l e n op NZ 23, 24 en 28 eggen en s c h o f f e l e n a f h a n k e l i j k n a a r de hoeveelheid onkruid
S i t u a t i e OF ----------
NZ 23 i n de h a v e r
Deze h a v e r had a l s voorvrucht luzerne. Mede daardoor is h e t e e n f o r ~ gewas geworden met w a a r s c h i j n l i j k een goede opbrengst, want e r vond ook geen l e g e r i n g p l a a t s . I n de b e g i n s i t u a t i e na de opkomst waren e r we1 p l a a t s e n i n h e t p e r c e e l d i e e r g dun van s t a n d waren. Dat i s f u n e s t voor de onkruidonderdrukking. V o o r a l . i n de h a v e r werden de open p l a a t s e n s t e e d s opgevuld door d i s t e l s i n h e t verdere s e i z o e n . Dat gold ook voor de haver op NZ 28. Deze kavel v e r v u i l d e voor e e n d e e l met d i s t e l s doordat e r na h e t eggen en s c h o f f e l e n een t e h o l gewas was overgebleven ( l u z e r n e voorvrucht h e e f t een t r a g e s t a r t e n f o r s e n a l e v e r i n g ) . Op NZ 23 was a1 v r i j vroeg onkruid t e bespeuren, i n h e t b i j z o n d e r roodbeen e n d i s t e l s
.
De z i e k t e n s i t u a t i e was .op a l l e haverpercelen a l s v o l g t : geen meeldauw, geen r o e s t , h e t normale beeld van f r i t v l i e g s c h a d e en t r i p s . De b a c t e r i e z i e k t e b e r e i k t e ook geen excessen en h e t a a n t a l l u i z e n h e e f t h e t b e s p u i t i n g s c r i t e r i u m ook n i e t gehaald, a l s j e deze term h i e r k u n t p l a a t s e n op een ' m i l i e u v r i e n d e l i j k ' b e d r i j f . De opbrengst was 7100 kg/ h a (17% vocht).
----
----
3.2.2. Haver -op - NZ 24 -Deze haver had a l s voorvrucht aardappelen, n o r m a l i t e r ook een r i j k e voorvrucht (aardappelen hebben een hogere hoeveelheid bodemstikstof, maar minder n a l e v e r i n g dan l u z e r n e ) . De onkruiden d i e voorkwamen op d i t p e r c e e l waren 0.a. r i e t , melde, roodbeen, muur, d i s t e l e n k r u l z u r i n g . D i t p e r c e e l h e e f t e r van h e t b e g i n a f aan goed b i j gestaan, g e l i j k m a t i g van s t a n d en weinig onk r u i d . Toch i s h e t minder f o r s geworden dan de haver op NZ 23. Dat is w a a r s c h i j n l i j k t e r u g t e voeren op d i e droge p e r i o d e , w a a r b i j de luzernevoorvrucht t o e n pas op gang begon t e komen, t e r w i j l de aardappelvoorvrucht h e t e r b i j l i e t z i t t e n . De opbrengst was 6770 kg/ha ( 17% v o c h t ) . 3.2.3.
--
Haver 25 -------op NZ----
Voorvrucht zomertame. De b e l a n g r i j k s t e onkruiden d i e voorkwamen op d i t p e r c e e l waren roodbeen, d i s t e l , muur, m e l k d i s t e l en hoefblad. Daar waar de greppels gelegen hebben was h e t meeste onkruid t e z i e n . D i t p e r c e e l h e e f t volgens mij van de h a v e r p e r c e l e n h e t meeste l a s t
van de droogte gehad. De kopakkers l i e t e n h e t e r helemaal b i j z i t t e n op een gegeven moment. L a t e r i n h e t s e i z o e n i s de kavel nog e r g v u i l geworden, achterop met d i s t e l s (een n i e t a 1 t e f r a a i b e e l d vanaf de g r o t e weg met d a a r n a a s t een k a v e l zomergerst met h e t z e l f d e e u v e l ) . Veelal z i j n d i t open plekken a l s gevolg van een t e l a t e i n z e t van de zaaimachine, of h e t zaad i s n i e t i n de grond gekomen e n ' o p g e v r e t e n door de vogels. De opbrengst was 6030 kg/ha. 3.2.4.
Haver o~-N_z-zg
Voorvrucht w i n t e r t a r w e . Naar i k vernomen heb i s deze k a v e l h e t vorige s e i z o e n geheel veronkruid, a l s gevolg van h e t f e i t d a t de w i n t e r t a w e voor een d e e l u i t g e w i n t e r d was en daardoor geen dekkend gewas vormde. Deze e r f e n i s moest dus u i t a l l e macht b e s t r e d e n worden i n h e t voorj a a r na de opkomst van de h a v e r (de v o r i g e h e r f s t z a l e r ook we1 h e t '66n en ander aan gebeurd z i j n i n de vorm van s t o p p e l e n , neem i R a a n ) . I n een v r i j vroeg stadium moest e r dus gezgd en g e s c h o f f e l d worden. I n he t v o o r j a a r was roodbeen de g r o o t s t e v i jand en d i e is- met h e t droge v o o r j a a r goed b e s t r e d e n kunnen worden, maar h e t w o r t e l o n k r u i d , z o a l s a k k e r d i s t e l en m e l k d i s t e l kon n i e t afdoende b e s t r e d e n worden. Daar komt nog b i j d a t door de verkeerde a f s t e l l l n g van een s c h o f f e l balk v e e l h a v e r p l a n t j e s v e r n i e t i g d z i j n , zodat op sommige p l a a t s e n , h e t gewas e e n h o l l e s t a n d vertoonde. T e l l i gen op d i t p e r c e e l i n j u n i leverden a a n t a l l e n d i s t e l s op van 50-100/m De opbrengst was 6320 kg/ ha (17% v o c h t ) .
9.
Tabel 5. Onkruid i n de h a v e r i n percentages van h e t t o t a l e onkruidenbestand, h a l f j u l i Soort roodbeen akkerdistel melkdistel spiesmelde muur riet krulzuring hoefblad luzerneopslag d i v e r s e n ( g r a s , k a m i l l e , herderst a s j e , e.d.) % onkruid van h e t t o t a l e onkruidbestand
NZ23 50 30 I
I 6
10 2
10
NZ24 25 35 1 4 13 12 8
NZ.25 35 30 4
-
9 13
NZ28 40 30 4 15 3
2
-
7 -
-
2
2
2
5
12
20
4
-
3.3. Zomergers t De g e r s t van h e t r a s Havila l a g i n z ' n geheel op NZ 26 e n had a l s voorvruchten v l a s , erwten en h a v e r , want h e t p e r c e e l bestond u i t 3 blokken. Het p e r c e e l i s op 2 t i j d s t i p p e n gezaaid. Daardoor ontstond e r e n i g v e r s c h i l i n ontwikkeling, maar ze z i j n toch op d e z e l f d e dag geoogst. Het a c h t e r s t e s t u k was d u i d e l i j k v u i l e r dan h e t v o o r s t e s t u k . D i t kan n i e t op de voorvrucht teruggevoerd worden, want de h a v e r d i e h e t v o r i g seizoen a c h t e r o p h e e f t g e s t a a n had toen e r g weinig l a s t van onkruid, e v e n a l s h e t v l a s d a t ap h e t v o o r s t e s t u k g r o e i d e . Alleen de erwten op h e t middelste s t u k waren v r i j v u i l h e t v o r i g e j a a r .
Het onkruid kwam reeds v r o e i o p z e t t e n i n de gedaante van d i s t e l s , melkd i s t e l s , m u u r , roodbeen e n koolzaad. I k denk ook d a t de g e r s t l a s t van de droogte h e e f t gehad en daardoor de grond wat l a a t had bedekt.'Bovend i e n s t o n d ze i n de beginperiode v r i j l i c h t . Op de a c h t e r s t e kopakker z i j n h e t z a a i f o u t e n d i e bezaaid met d i s t e l s z i j n . Het v o o r s t e s t u k was qua s t a n d ( p l a n t e n a a n t a l ) en regelmaat ook b e t e r dan h e t a c h t e r s t e s t u k . Wat de z i e k t e n b e t r e f t heb i k enige meeldauw gevonden onderin h e t gewas. S t u i f b r a n d a r e n kwamen ook r e g e l m a t i g voor. Ook f u s a r i u m i n de a a r kwam d i t j a a r v r i j v e e l voor. Luizen hebben e r nagenoeg n i e t i n gezeten en e r h e e f t ook weinig l e g e r i n g plaatsgevonden. De gemiddelde opbrengst over de h e l e k a v e l was 5410 kg/ha (17% v o c h t ) . Tabel 6 . Uitgevoerde bewerkingen voor g e r s t op NZ 26 5-12 24- 3 8- 4 8- 4 17- 4 12- 5 12- 5 14- 5 20- 5 29- 5 20- 8
'
w i n t e r v o o r ploegen KAS s t r o o i e n g e c u l t i v a t e r d voor zaaibedberefding .' g e r s t gezaaid 106 kg/ha . . opkoms t g e r s t gers t r o l l e n g e r s t eggen g e r s t s c h o f f e l e n + eggen g e r s t eggen luzerne ondervrucht i n z a a i e n g e r s t dorsen
Tabel 7. Onkruidpercentages van h e t t o t a l e onkruidbes tand Soort akkerdistel melkdistel roodbeen muur koolzaad b l a a r t r e k k e n d e boterbloem schijfkamille w i t t e ganzevoet riet hoefblad
40 I0 20' 15 4 2 2 I 3 3
% onkruid van h e t t o t a l e plantenbestand
12
3.4. Aardappelen (haver voorvrucht) Op kavel NZ 23 werden aardappelen verbowd e n we1 5 , 5 h a vroege aardappelen van h e t r a s G l o r i a en 13 ha l a t e aardappelen van h e t r a s I r e n e . In deze aardappelen werd een proef aangelegd met n a j a a r s - e n v o o r j a a r s d r i j f m e s t g i f t e n . U i t de p r o e f r o o i i n g e n i s nog n i e t s d e f i n i t i e f s v a s t komen t e s t a a n , maar h e t b l i j k t d a t de aardappelen d i e een v o o r j a a r s g i f t van d r i j f m e s t gehad hebben minder t a r r a met zich mee z u l l e n brengen. De d r i j f m e s t t o e d i e n i n g ( r u n d e m s t ) i n h e t v o o r j a a r v e r l i e p n i e t zonder problemen omdat h e t m a t e r i a a l , waarmee toeeediend w e r d , t e d i e p
inspoorde i n deze jonge grond. D i t had t o t gevolg d a t b i j h e t bewerken van de grond g r o t e schimmen bovenkwamen, d i e n i e t u i t e e n g e s l a g e n konden worden. Door 2 k e e r aan t e f r e z e n werd geprobeerd de zaken nog wat r e c h t t e trekken, maar h e t o n h e i l was reeds geschied. I n de sporen van de d r i j f m e s t k a r kwamen de aardappelen e r g l a a t op en de p l a n t e n hadden ook d u i d e l i j k minder hoofdstengels p e r m , dus e e n l a g e r e opbrengst. Tabel 8. Bewerkingen i n de aardappelen op NZ 23 26-1 1 16- 4 16- 4 18- 4 18- 4 21- 4 21- 4 6- 5
7- 5 829301614-
5 5 5 8
8 8
wintervoor ploegen v o o r j a a r s d r i j fmes t toedienen d r i j f m e s t inwerken m t de c u l t i v a t o r land klaarmaken met de schudeg G l o r i a ' s poten land voor de I r e n e s klaarmaken Irenes poten KAS s t r o o i e n op h e t land d a t een h e r f s t t o e d i e n i n g met d r i j f m e s t had gehad (KAS, 26% N/kg) aardappelen afeggen 11 aanf rezen I, afeggen 11 aanfrezen G l o r i a ' s loofklappen G l o r i a ' s rooien I r e n e loofge trokken
A l l e werkzaamheden i n de t e e l t van de aardappelen werden door de loonwerker u i t g e v o e r d , behalve h e t afeggen. Op deze manier kun j e m o e i l i j k met een p o s i t i e f s a l d o u i t de bus komen. Wanneer men deze t e e l t u i t w i l gaan b r e i d e n , z o a l s de bedoeling was, dan z a l men toch enige inv e s t e r i n g e n moeten doen. D i t j a a r ging h e t goed f o u t met de aardappelen. Op 29 j u l i werd e r phytophthora g e c o n s t a t e e r d i n d e G l o r i a V s , d i e daarna binnen een week met + 2 % zieke k n o l l e n z i j n afgevoerd. De opbrengst was n e t t o 24.870 kg/ha. Voor deze vroege aardappelen was h e t n i e t zo'n ramp, want d i e hadden hun rijpheidsdatum a 1 b i j n a b e r e i k t . Maar een week l a t e r vond men de z i e k t e ook i n de I r e n e s . D i t k o s t n a t u u r l i j k v e e l opbrengst b i j aardappelen d i e normaal e i n d September, begin oktober gerooid worden. Niet a a t men deze rooidatwn we1 eens h a a l t op d i t b e d r i j f omdat j e h e t l o o f n i e t beschermt en daardoor vroeger moet rooien i.v.m. gevaar voor phytophthora. Het i s m o e i l i j k t e zeggen of de G l o r i a ' s de a f s t e r v i n g van de I r e n e s v e e l bevorderd hebben. Het was n a t u u r l i j k de d i c h t s t b i j z i j n d e besmettingsbron, maar de w e e r s g e s t e l d h e i d was buitengewoon guns t i g voor de v e r b r e i d i n g van de schimnel.
De I r e n e s b r a c h t e n nu 23069 kg/ha op. Deze z i j n i n c l u s i e f c a . 7% z i e k e k n o l l e n i n een bewaarcel opgeslagen, zodat nog n i e t bekend i s wat de u i t e i n d e l i j k e netto-opbrengst i s . De o n k r u i d b e z e t t i n g op h e t p e r c e e l was e r g hoog. Onkruiden d i e i n grot e g e t a l e voorkwamen waren d i s t e l , m e l k d i s t e l e n r i e t . E r i s ca. 2 manuur/ha m e t de hand gewied i n de aardappelen, zodat de u i t b r e i d i n g van h e t onkruid wat geremd werd. Een teruggang i n h e t onkruid, omdat de bedekking van h e t gewas g r o t e r werd, kwam n i e t voor d i t j a a r , omdat ze vroee gerooid werden.
He t onkruidenbes tand oms t r e e k s h a l f j u l i : akkerdis t e 1 30% melkdis t e l 20 % riet 20% w i t t e ganzevoet 10% . roodbeen 8% krulzuring 4% b l a a r t r e k k e n d e boterbloem 4% muur 4% % onkruid van h e t t o t a l e plantenbes tand
16
3 . 5 . E w t e n e n kapucijrrers Op N Z 25 l a g een p e r c e e l erwten van h e t r a s F i n a l e met een o p p e r v l a k t e van ca. 16 h a . De erwten z i j n nog n o o i t zo o n k r u i d v r i j opgegroeid op h e t b e d r i j f a l s d i t j a a r . De voorvrucht was h a v e r , d i e h e t v o r i g e s e i zoen ook v r i j schoon gebleven i s . Een goede o n k r u i d b e s t r i j d i n g n a de opkomst h e e f t ook nog v e e l onkruid v e r n i e t i g d . Door h e t droge v o o r j a a r z i j n e r we1 wat open plekken g e v a l l e n i n h e t gewas, d a a r waar h e t zaad t e dr,oog gelegen h e e f t . Op de kopakkers, d.w.z. de i n z e t van de z a a i machine, s t o n d nog h e t meeste onkruid. D i s t e l p l e k k e n waren h e t meest opvallend i n d i t gewas, maar d i e z i j n l a t e r zo v e e l mogelijk met de hand gewied.
Tabel 9. Uitgevoerde bewerkingen i n de erwten op NZ 25 20-1 2010101692028-
1
3 4 4 4 5 5 5 11- 6 7- 8 9,14,18-8 20- 8
wintervoor ploegen grof c u l t i v a t e r e n zaaibed c u h i v a t e r e n erwten z a a i e n erwten eggen voor opkomst e w t e n eggen erwten eggen o e w t e n s c h o f f e l e n en eggen erwten w?eden (handwerk) erwten maaien erwten keren erwten dorsen
Naast de e m t e n op NZ 25 werden 8 h a c a p u c i j n e r s verbouwd van h e t r a s Imposant. De voorvrucht was ook h i e r h a v e r . D i t gewas had i n h e t b e g i n meer t e kampen met onkruid dan de erwten. E r kwamen a a n z i e n l i j k meer d i s t e l p l e k k e n voor i n h e t gewas, maar nadat h e t gewied was met de hand, h e e f t h e t gewas h e t onkruid goed onderdrukt. E m t e n z i j n wat d a t bet r e f t v e e l kwetsbaarder dan k a p u c i j n e r s
.
Ziekten e n plagen ------------
i n de peulvruchten -----------
Bladluizen hebben weinig schade gedaan i n de erwten e n k a p u c i j n e r s . Zuigschade o n t s t a a t s l e c h t s wanneer v e e l l u i z e n aanwezig z i j n , wat overigens zelden voorkomt. F i n a l e h e e f t e e n goede r e s i s t e n t i e tegen de meeste z i e k t e n . Luzerne, d a t v e e l verbouwd wordt op d i t b e d r i j f , vormt we1 een b e d r e i g i n g voor de peulvruchten omdat van h i e r u i t topv e r g e l i n g s v i r u s overgebracht wordt door l u i z e n . D i t v i r u s komt meestal we1 enigermate voor i n l u z e r n e . Het i s d i t j a a r opvallend d a t h e t r a s F i n a l e e r g weinig l a s t had van B o t r y t i s i n t e g e n s t e l l i n g t o t v e e l an-
d e r e r a s s e n , want d i t j a a r was h e t weer g u n s t i g voor de v e r b r e i d i n g van deze schinnnel. I n de k a p u c i j n e r s i s d i t j a a r e c h t e meeldauw gevonden i n t e g e n s t e l l i n g t o t andere jaren toen a l l e e n v a l s e meeldauw h i e r i n voorkwam. Deze meeldauw h e e f t w a a r s c h i j n l i j k weinig schade gedaan omdat ze pas aan h e t e i n d van de a f r i j p i n g i s opgetreden. Tabel 10. Uitgevoerde bewerkingen i n k a p u c i j n e r s op NZ 25 wintervoor p loegen grof c u l t i v a t e r e n zaaibed maken met de c u l t i v a t o r kapuci j n e r s zaaien ,I eggen voor opko&t
20- 1 1 20- 3 9- 4 9- 4 15- 4 9- 5 20- 5 22, 28- 5 8- 8 11,14,18-8
11
,I (9 ,I
I,
eggen eggen s c h o f f e l e n en eggen maaien keren
Onkruiden d i e voorkwamen i n percentages i n de peulvruchten h a l f j u l i soort
.
distel . hoefblad riet melkdistel muur b l a a r t r e k k e n d e bo terbloem krulzuring spiesmelde w i t t e ganzevoet % onkruid van h e t t o t a l e p l a n t e n b e s t a n d
erwten
capucijners
60%
65% 2% 5% 15% 3% 4% 2% 2X 2%
7% 5% 10% 5% 3% 5% 4% I% 5
10
E r i s 1 peulboorder gevangen i n de s e x v a l l e n , dus geen b e d r e i g i n g .
.De opbrengst van de e w t e n bedroeg 5 152 kg/ha, t e r w i j l de k a p u c i j n e r s 3434 kglha opbrachten (beide op b a s i s van 17% vocht). 3.6. Vlas Vooraan op NZ 25 s t o n d e e n hoekje van 10 ha v l a s van h e t r a s Hera. De voorvrucht was h a v e r en evenals de erwten en de k a p u c i j n e r s i s d i t gewas n i e t bemest. V r i j opvallend was d a t h e t v l a s t a m e l i j k k o r t b l e e f , w a a r s c h i j n l i j k a l s gevolg van de droge p e r i o d e . De s t a n d was mooi regelmatig, m a r h e t gewas was toch n i e t d i c h t genoeg. Onkruid kwam v r i j we1 n i e t voor.
Tabel I I . Bewerkingen i n h e t v l a s op NZ 25 20-1 1 20- 3 9- 4 9- 4 15- 4 22- 4 23- 5 26- 5 5- 6 7- 8 15- 8
wintervoor ploegen grof c u l t i v a t e r e n zaaibed c u l t i v e r e n vlas' zaaien (1 18 kg/ha) v l a s eggen voor opkoms t opkoms t v l a s v l a s eggen ( 0 , s ha) v l a s eggen ( 0 , s ha) v l a s wieden (handwerk) v l a s getrokken en opgehokt v l a s op schelven g e z e t
Het eggen van e e n g e d e e l t e van h e t v l a s na opkomst s t u i t t e nogal op problemen, w a a r b i j e r schade aan h e t gewas werd toegebracht ( k r o m e voeten). Deze schade h e e f t z i c h l a t e r , goed h e r s t e l d . Van de b e l a n g r i j k s t e z i e k t e n , z o a l s r o e s t , brand e n fusarium i s e r wein i g schade opgetreden op d i t p e r c e e l , volgens m i j . Onkruiden d i e voorkwamen i n percentages. h a l f j u l i koolzaad roodbeen w i t t e ganzevoet dis t e l krulzuring b l a a r t r e k k e n d e boterbloem kamille % onkruid van h e t t o t a l e plant,e,nbestand .
10% 25 % 5% 35 % 10% 10% 5% 2
Het v l a s b r a c h t 9112 kg/ha u i t b e t a l i n g s g e w i c h t op. 3.7. Luzerne Luzerne, r a s Europe i s d i t j a a r verbouwd op 3 k a v e l s . Op NZ 21 (46,2 h a ) , op NZ 23 (27,25 ha) en op NZ 27 (70,s 1 h a ) . De voorvruchten waren r e s p . l u z e r n e , l u z e r n e e n zomergerst. A l l e p e r c e l e n z i j n t o t dusver 2 k e e r gemaaid en e r komt w a a r s c h i j n l i j k o v e r a l nog een r o y a l e 3e snede vanaf. D i t b e t e k e n t d a t d i t gewas d i t j a a r een v r i j hoog s a l d o h e e f t . De meest voorkomende onkruiden i n l u z e r n e z i j n r i e t , a k k e r d i s t e l en roodbeen. Grondbedekkende onkruiden, zoals muur, z i j n n i e t b e l a n g r i j k omdat deze a f s t e r v e n door gebrek aan l i c h t onder de l u z e r n e p l a n t . I n h e t v o o r j a a r kwam op NZ 27 v e e l koolzaad voor, maar n a de e e r s t e snede i s d a t ook a l l e m a a l verdwenen zonder d a t h e t zaad h e e f t kunnen vormen. Luizen heb i k we1 gezien i n de l u z e r n e , maar i n geringe a a n t a l l e n . Het gewas wordt p e r snede verkocht, zodat thans nog geen i n z i c h t b e s t a a t omtrent de droge-stofproduktie i n 1980
4. VERGELIJKING GROOTLANDBOUWBEDRIJF EN NZ 27 MET BETREKKING TOT DE ONKRUILF EN ZIEKTENSITUATIE I k kan h i e r s l e c h t s een v e r g e l i j k i n g maken voor de granen, d i t z i j n t a m e , g e r s t en h a v e r .
De t a m e op b e d r i j f YZ 27 s t o n d over h e t algemeen v r i j schoon, maar D i t i s l a t e r misschien i n voldoende mate g e c o w had weinig planten/m penseerd door een goede u i t s t o e l i n g en door de vorming van g r o t e a r e n , hoewel v o o r a l de opbrengst op NZ 22 t e g e n v i e l . I n h e t grootlandbouwbed r i j f heb i k nergens Nautica gezien d i e e r zo f o r s b i j stond a l s op b e d r i j f N Z 27 en qua z i e k t e t o e s t a n d vormt ze ook d u i d e l i j k een uitzond e r i n g op andere p e r c e l e n . Pas e r g l a a t i s e r nog e n i g e z i e k t e i n opgetreden i n de vorm van b r u i n e r o e s t en s e p t o r i a , maar toch n i e t i n d i e mate z o a l s i k d a t op v e l e p e r c e l e n Nautica i n h e t grootlandbouwbed r i j f heb gezien. Op h e t b e d r i j f NZ 27 z a t e n de l u i z e n e r g vroeg i n de t a m e , maar ze z i j n n i e t zo s n e l u i t g e b r e i d a l s i n andere p e r c e l e n Nautica. Het i s m o e i l i j k na t e gaan wat de oorzaak daarvan geweest i s . I k heb toch ook geen t a l r i j k e gaasvliegen- of l i e v e h e e r s b e e s t j e s k o l o n i e s gezien. De h a v e r was d u i d e l i j k w i l e r dan de meeste k a v e l s i n c u l t u u r , wat m e e s t a l een gevolg was van de p l a a t s e l i j k dunne s t a n d van de haver. Wat z i e k t e n en plagen b e t r e f t v e r s c h i l d e de h a v e r op NZ 27 n i e t v e e l van andere p e r c e l e n haver. Het was we1 opvallend d a t de h a v e r op NZ 27 nergens gelegerd was (misschien een n e v e n e f f e c t van de mechanische o n k r u i d b e s t r i j d i n g ? ) . De g e r s t was d u i d e l i j k v u i l e r dan i n de c u l t u u r , maar h e t b e t r e f t ook h i e r v o o r a l d i s t e l s op p l a a t s e n waar h e t gewas een dunne s t a n d vertoont.In de ziekten- en plagenaant a s t i n g kon i k geen d u i d e l i j k v e r s c h i l vinden met de g e r s t i n de c u l t u u r . Deze Havila was overigens ook n i e t gelegerd i n t e g e n s t e l l i n g t o t h e t gros van de Havilakavels i n h e t grootlandbouwbedrijf. D i t j a a r moet gezien worden a l s een i d e a a l j a a r voor d i t b e d r i j f , met z'n droge voorj a a r , waarin a l l e z e i l e n b i j g e z e t konden worden voor wat b e t r e f t de mechanische o n k r u i d b e s t r i j d i n g . I k denk d a t de meeste gewassen d i t j a a r op d i t b e d r i j f e e n goede opbrengst z u l l e n geven, de aardappelen uitgezonderd. Maar i k a l s t o e v a l l i g e voorbijganger op d i t b e d r i j f ben nog n i e t o v e r t u i g d van de nieuwe m i l i e u v r i e n d e l i j k e methode i n een t i j d waarin de hoge k o s t e n ook gecompenseerd moeten worden door hoge opb r e n g s t e n , c.q. hoge p r i j z e n .
.
Bijlage 1
sgeb OUW
oppervlakte landbouwexploitatie
1 7 1
71 brulo
38
havel~~o
rletto
t zanddepot
bi j lage 2
BEDRIJF NZ 27
..
zaaiplannen 1974 tlm 1985
1 .... tarwe
It_t]erwten
W gerst
v~as
d'.:.:.:I haver
aardappelen
~>.?q..2ca:...x
koolzaad
m.
_ _ --
qras .
n
a = voorste helft van de kavel b= achterste helft van & kavt
biilage 2
BEDRIJF NZ 27
..
zaaiplannen 1974 t f m 1985
1tarwe
ltflerwten lllB#vlas
gerst haver
aardappelen
koolzaad
m,
s
a
gras
n
a = voorste helft van de kavel b = achterste helft van de kavt
