LEVEN (5) Bestaat (er een) GOD ? Relatie Wetenschap en Godsdienst/Religie De VESTA-lezer zal misschien bij het lezen van het onderwerp van deze aflevering zijn voorhoofd fronsen: Hoort een Godsbeschouwing wel thuis in een (populair) wetenschappelijk blad als VESTA ? Toch wel, u zult na lezing van deze aflevering het vermoedelijk wel daarmee eens zijn. Bovenstaand onderwerp -wetenschap en relatie tot religie- heeft juist de laatste tijd veel commotie veroorzaakt. Het leidde zelfs tot vragen aan de toenmalige minister van onderwijs en diverse wetenschappers -die het lang niet altijd met elkaar eens zijn- zijn elkaar over de relatie wetenschap en religie in de haren gevlogen. NB: De nummers tussen [..] verwijzen naar de nummers van literatuurlijst. We behandelen achtereenvolgens de volgende onderwerpen I Relatie wetenschap en religie/godsdienst/God vanaf Aristoteles tot en met Darwin II Einstein, 'ontstaan' van de kosmologie, algemene veldtheorie en het versneld uitdijen van het heelal. III Zijn er meerdere heelallen ? [Bijlage I ,17] IV Neurotheologie Zit God in onze genen ? [7] V (Nog steeds) onbeantwoorde vragen VI Een overzicht. VII Mening wetenschappers VIII Kosmologische constante, waarde parameters, antropische principe IX Fermiparadox en Drake vergelijking X Slotconclusie bij de vraag: 'Bestaat (er een) God ? XI Literatuur overzicht, terzake doende Vestanummers en verschenen boeken. I Relatie wetenschap en religie (van Aristoteles tot met Darwin). (Echte) wetenschap heeft zich pas vanaf de 17e eeuw ontwikkeld. In de (vooral Griekse) oudheid hadden we de z.g.. natuurfilosofen als Plato, Socrates en Aristoteles. Toen -en nog vele eeuwen daarna- was er geen enkele controverse. Voor de Christenen was er geen enkel probleem. Heeft u een bijbel thuis dan adviseer ik u het eerste hoofdstuk van Genesis er eens op na te lezen. [ zie ook VESTA 78 december 2006] De schepping van het heelal en die van plant mens en dier staat daar keurig in beschreven. Voor wie geen Bijbel heeft: In de eerste 19 verzen -de eerste 4 dagen- lezen we over de schepping van hemel en aarde, dag en nacht, land en zee, zaad en plant. In de verzen 20 t/m 31 de vijfde en de zesde dag- staat de schepping van dieren en de mens beschreven De zevende dag (Hoofdstuk 2) rustte God uit, tevreden en wel en zegende die dag, de rustdag. Vandaar dat ook nu nog streng gelovigen, op zondag niets mogen uitvoeren. Bij de watersnood van 1952 lieten ze zelfs de dieren verdrinken, en sport is op zondag al helemaal uit den boze. Op Urk mag men op Zondag ook niet auto rijden, heus waar. Het wereldbeeld van Aristoteles plaatst de aarde dan ook in het centrum van het heelal. De zon draait dus ook om de aarde. [Habakuk 3:11 de zon en de maan stonden stil]
4
Aan dit beeld van de aarde in het centrum van het heelal en alle dieren (inclusief de mens) door God geschapen twijfelde ook geen mens. In Europa was in feite iedereen het Christendom toegedaan. Pas na 1500 jaar verschenen de eerste ‘scheurtjes’ in dit Godsbeeld. Copernicus beweerde dat niet de zon om de aarde, maar de aarde -en de toen vijf bekende planeten- om de zon draaiden. Maar dat was volgens de -Roomse- kerk Godslastering ! Giordano Bruno kwam er zelfs door op de brandstapel. Hoe hardnekkig de Roomse kerk -lees de Paus- in zijn waanideeën is blijkt wel uit het feit dat pas in 1992 de Paus toegaf dat Bruno toch wel ten onrechte op de brandstapel terecht kwam ! Hij is echter niet gerehabiliteerd. De kennis der natuur kreeg sinds de 17e eeuw een wetenschappelijk tintje: Vóór die tijd werden b.v. kometen gezien als voortekenen voor allerlei onheil De 'schijnbaar' plotselinge metamorfose van rups tot vlinder werd gezien als symbool voor de wederopstanding van Christus [10]. De aarde bleek toch veel ouder dan die zesduizend jaar volgens de Bijbel. Niet al te streng gelovigen smeerden die 6 dagen uit over miljoenen jaren. [Zo hardnekkig als de Paus kan zijn, zo bestaan er ook nu nog streng gereformeerden en Jehova's die aan de letterlijke Bijbeltekst vast houden] Er werd aangetoond dat leven niet 'spontaan' uit stof en modder' kon ontstaan [zie VESTA 81 pag. 4] Uit de vondst van fossielen bleek dat lang niet alle soorten van Gods volmaakte schepping het tot op heden hadden gebracht [Denk bv aan de dinosauriërs, zie Vesta 80 pag.9] De wonderverhalen uit de klassieken en Bijbel verschrompelden en maakten plaats voor verwondering voor een God die zo toch alles zo prachtig in elkaar deed passen. Deze z.g. 'fysicotheologie' was het voornaamste 'bewijs' voor Gods bestaan. Een volgend belangrijk moment was 1859 toen Charles Darwin (in zijn uiterst belangwekkend boek: 'On the Origin of Species') zijn evolutieleer ontvouwde. Hij deed dat overigens heel behoedzaam (en anoniem). In die tijd was de kerk nog zeer machtig (en op een brandstapel terecht bomen wilde hij al helemaal niet !) Het was een schok voor religieus Europa: het leven, inclusief de mens was niet door God geschapen maar was ontstaan door natuurlijke selectie. [8] II Einstein, kosmologie, algemene veldvergelijking Je zou zo denken dat hierna elk zinnig mens en elke gerespecteerde wetenschapper er nu wel van overtuigd is dat bij de evolutie van het heelal en van de mens (en dier) geen God 'te pas' is gekomen. Maar dan vergist u zich toch schromelijk ! [zie VII, mening van wetenschappers. Vragen of de kosmos altijd zo heeft bestaan, over de (on)eindigheid van ons heelal, over het begrip tijd (was er een begin, komt er een einde ?), kortom de kosmologie als tak van de astronomie, deze bestond in feite (nog) niet. Wetenschappers vonden het onzinnig zich daar mee bezig te houden. Kosmologie, als onderdeel van de astronomie ontwikkelde zich pas na Einstein. Einstein kwam met zijn algemene relativiteitstheorie (in 1915) [Vesta 51 t/m 56] waaruit blijkt hoe ruimte-tijd en materie via de zwaartekracht op elkaar inwerken Dit was vijf jaar voordat Hubble 'ontdekte' dat het heelal niet statisch is maar zich voortdurend uitdijt [zie Vesta 29 pag 13] waardoor het heelal steeds ijler wordt. Hierover is nagenoeg elke wetenschapper het eens. Hoyle poneerde nog in 1940 zijn z.g. Steady-State theorie [zie Vesta 30 pag 4], er wordt voortdurend massa aangemaakt. Hij kwam hier echter later op terug. Een bizarre uitzondering is Arp die nog steeds gelooft in de z.g. status-quo theorie. Deze afwijkende mening kwam hem overigens duur te staan, hij werd door de overige astronomen genegeerd en kreeg zelfs geen kans meer gebruik te maken van o.a. telescopen. In 1917 kwam Einstein met zijn algemene veldvergelijking voor het heelal: G = 8..T
5
Deze formule is niet zo simpel als hij er uitziet. G en T zijn ingewikkelde grootheden: G beschrijft kromming van ruimte en tijd op elk punt van het heelal, als gevolg van de massaverdeling T. Deze vergelijking levert een instabiel heelal op dat ofwel expandeert of wel in elkaar stort. Dit was in strijd met het 'wetenschappelijk' dogma dat het heelal statisch en eeuwig is. Weer het zoveelste 'bewijs' voor de genialiteit van Einstein [voor mij persoonlijk de grootste geleerde aller tijden: zonder waarnemingen, louter op grond van logische redenaties dogma’s omverkegelen !] Nog even resumerend: Wetenschappelijke dogma's: Einstein: 1) De massa is constant de massa is relatief, hangt af van de snelheid. 2) De tijd staat vast tijd is relatief, hangt af van de snelheid. 3) De totale energie is constant energie en massa zijn equivalent: E=Mc2 4) Heelal is statisch en eeuwig het heelal expandeert of krimpt in 1) , 2) en 3) volgen uit de speciale relativiteitstheorie [zie VESTA's nr 42 t/m 50] 4) volgt uit de algemene relativiteitstheorie [ zie VESTA's nr 51 t/m 56] Wat betreft de gevolgen van de algemene veldvergelijking zie verder hierover bijlage II Wie bijlage II heeft bekeken komt tot de onthutsende conclusie dat het maar heel toevallig is dat een aantal parameters exact die waarde hebben om ons heelal mogelijk te maken en dat de kans op die waarden onvoorstelbaar klein is. III Zijn er meerdere heelallen ? Nu hebben sommige kosmologen -zoals Davies [17]- zich de vraag gesteld: is het heelal waarin wij ons bevinden het enige heelal of zijn er misschien nog talloze andere heelallen ? Op het eerste gezicht lijkt dit misschien een wat onzinnige vraag maar dat is hij niet. In VESTA, 28, pag. 5 en 6 staat een verklaring voor het feit dat, alhoewel het heelal onbegrensd is, het heelal toch niet oneindig groot is ! Voor wie dit nummer niet (meer) in zijn bezit heeft zie bijlage I. In die -eventuele- andere heelallen zullen de natuurconstanten anders zijn, dus daar zal geen leven mogelijk zijn. IV Neurotheologie. Zit God in onze genen ? [7] Een verrassende vraag waar honderden onderzoeken naar zijn verricht is: Zit religie (God) in onze genen ? Neurotheologie is een tak van wetenschap waarin men gepoogd heeft hersenactiviteit te meten tijdens religieuze en spirituele ervaringen. Dit in verband met de vraag: is religie voorgeprogrammeerd in onze genen ? De Amerikaanse moleculairbioloog Hamer schreef een boek getiteld 'The God gen'. Newberg schreef een boek: 'Why God Won't Go Away', waarin hij zich de vraag stelt waarom het Godsbesef in deze hoogtijdagen van de wetenschap niet uitsterft. Zijn ultieme vraag is: heeft God ons brein geschapen of ons brein God ? Alhoewel duidelijk is dat er een relatie is tussen genen en gedrag is een gen voor religiositeit (nog steeds) niet gevonden. We zullen op deze vraag niet verder ingaan, maar bovenstaande haalde ik alleen aan, zodat u weet waar wetenschappers -in het kader van wetenschap en religie- zich zoal (niet) druk over maken.
6
Bijlage I: Zijn er meerdere heelallen ? Behalve het heelal waarin wij ons bevinden kunnen er nog andere heelallen bestaan. Om dit 'begrijpbaar' te maken voeren we de vierde dimensie in. In VESTA nr 28 werd gesteld: het heelal is weliswaar onbegrensd maar niet oneindig groot! Dit werd plausibel gemaakt door een vergelijk te maken met een tweedimensionaal plat vlak dat in de derde dimensie gekromd is tot een bolvormig 'plat' vlak, vergelijk het aardoppervlak: het is onbegrensd maar toch niet oneindig groot. Op een bol is geen rechte lijn mogelijk. Het middelpunt van de bol bevindt zich in een richting loodrecht op het boloppervlak en de straal van de bol is de afstand van willekeurig elk punt van het oppervlak tot dit middelpunt Door de vierde dimensie in te voeren kunnen we het -driedimensionale- heelal gekromd denken in de vierde dimensie. Door die kromming is dus weer een rechte lijn is niet mogelijk. Zoals een bol, denk aan een ballon, kan uitzetten door hem verder op te blazen en zo zijn oppervlak kan vergroten, zo kan ook het heelal zich uitzetten -in de vierde dimensie- en zo zijn volume vergroten Het middelpunt van dit gekromd heelal bevindt zich in een richting loodrecht op het oppervlak van het heelal, de straal van het heelal is de afstand van willekeurig elk punt van de ruimte tot het middelpunt van het heelal. Ja bent u er nog ? Voor een plat wezen dat leeft op een 'plat' vlak en dus ook plat -d.w.z. 2-dimensionaal denkt is het lastig een richting loodrecht op het vlak te 'zien' Zo is voor ons -3-dimensionale wezens het ook niet doenlijk een richting loodrecht op de ruimte in te denken. Zoals er dus -weer even een dimensie terug gaan- meerdere gekromde '2-dimensionale platte' vlakken in de -driedimensionale- ruimte kunnen bestaan, zo kunnen er dus ook -we gaan weer een dimensie hoger- meerdere '3-dimensionale ruimtes, gekromd in de 4e dimensie bestaan. Zoals een 'platlander' op zijn -gekromd-vlak niet andere gekromde vlakken in de ruimte kan zien, zo kunnen wij, als 3-dimensionaal wezen ook geen andere gekromde ruimte's in de 4e dimensie, andere heelallen dus, zien. V (Nog steeds) onbeantwoorde vragen. Een tweede heikel punt is dat er nog steeds geen eenduidig antwoord is op de vraag hoe het eerste leven zich, uit dode materie heeft ontwikkeld . [Zie VESTA 81, augustus 2008 ] Een andere intrigerende vraag is: stamt alle leven af van een eenmalige vorming van 'leven' of is er op verschillende tijdstippen en plekken op aarde, onafhankelijk van elkaar meerdere malen leven uit dode materie gevormd ? Het feit dat alle leven op aarde grote overeenkomst vertoont (zoals DNA en RNA moleculen, eiwitten etc), tendeert naar de eerste veronderstelling. Kortom: over de kans dat leven ontstaat, kan de chemie of de biologie geen zinnig woord zeggen, laat staan de kans dat bacterieel leven evolueert tot een organisme dat aan wetenschap doet. Ten derde: de vraag of wij in het immense heelal de enige intelligente wezens zijn, is ook nog steeds niet met een duidelijk neen beantwoord. [zie Vesta 79, augustus 2007 pag 4-7.] Dat in ons eigen zonnestelsel, wij als aardbewoners de enige weldenkende mensen zijn, is wel duidelijk, maar of er ooit of ergens sporen van leven bestaan (hebben), daar is de laatste jaren grondig naar gezocht. Denk aan de diverse Marsmissies [zie Vesta's 72 en 73] en de missie naar Titan, de grootste maan van Saturnus [Vesta 74 en 75] Het intensieve zoeken naar exoplaneten [zie VESTA 79] (inmiddels zijn er zo’n kleine 300 gevonden) heeft nog geen enkele planeet opgeleverd met een z.g. 'bewoonbare' zone. D.w.z. de juiste temperatuur voor het voorkomen van water, niet te groot of te klein, een enigszins cirkelvormige baan, de juiste hellingshoek etc. Interessant in dit opzicht is de z.g. Fermiparadox. [zie Vesta 82 pag. 9 en IX] Zo ook is er een vergelijking die de kans weer geeft om contact te krijgen met een buitenaardse beschaving, de z.g. Drake-vergelijking. Zie IX.
7
VI Een overzicht Wat zijn de relevante feiten en mogelijke conclusies tot nu toe: A: Er is nog steeds geen (overtuigend) bewijs voor bestaan van leven behalve op onze aarde. B: Van eventuele buitenaardse 'beschavingen' met intelligent leven is nog steeds geen enkel spoor vernomen (zie Fermi-paradox , IX) C: Het is nog helemaal niet duidelijk hoe het eerste leven, uit dode materie is ontstaan. D: Het is op geen enkele manier aangetoond dat het ontstaan van leven (uit dode materie) meer dan eenmaal heeft plaats gevonden. Als het slechts eenmaal gelukt is dan zou dus alle leven van slechts één prokaryot (bacterie) afstammen. E: Dat het huidige heelal (zoals het nu is) heeft kunnen ontstaan is werkelijk een ongelofelijk toeval. Dit is een kans van 1 op 1 met 132 nullen erachter, niet voor te stellen, zoiets als de kans dat een zandkorrel van uit een vliegtuig op willekeurige plaats in de ruimte precies een vooraf aangewezen zandkorrel raakt, en dat niet eenmaal maar miljoenen keren achter elkaar !!! [zie VIII] VII Mening van diverse wetenschappers. Aanvankelijk zou men denken dat na erkenning van de evolutie, volgens Darwin via natuurlijke selectie (waaraan geen enkel weldenkend geleerde twijfelt) er in de wetenschap een consensus is dat een eventuele God geen aandeel zou hebben in de evolutie van heelal en mens, maar die gedachte blijkt een illusie. Nu zijn er in feite 4 categorieën mensen. I. Noch gelovig, noch wetenschapper II Wetenschapper maar niet gelovig. III Gelovig maar geen wetenschapper. IV Zowel wetenschapper als gelovig. Voor I is er geen probleem: men heeft er gewoon niet over nagedacht. Voor II is de zaak duidelijk: geen God in het spel, zo ook voor III: God heeft de wereld met de mens geschapen Problemen geeft categorie IV. We zullen de mening van evolutiebiologen van naam eens doornemen: Stephan Gould [4]: De evolutie heeft geen doel., maar wel een richting die voorspelbaar is. Volgens het convergentieprincipe: zou de evolutie op aarde opnieuw moeten beginnen dan zouden we weer op (nagenoeg) het zelfde resultaat uitkomen: dezelfde diersoorten en weldenkende mensen. Als voorbeeld neemt hij de apen. Miljoenen jaren geleden trad een splitsing tussen Oude–wereld–apen, dus die van Afrika en Nieuwe–wereld–apen die miljoenen jaren geleden waarschijnlijk al drijvend over die toen nog niet zo brede Oceaan in Zuid Amerika terecht kwamen.: De ontwikkeling ging ongeveer parallel, zoals sociale systemen, gebruik van gereedschappen etc. En .. er is geen controverse tussen wetenschap en geloof [1]. Laat de gelovigen rustig hun geloof behouden. Wetenschap en geloof zijn twee verschillende domeinen: Gould noemt dit het z.g. NOMA principe, Niet Overlappende Magisteria. Laat de gelovigen hun geloof. [Plasterk tegen Dekker: geloof jij maar lekker door] Simon Morris is het niet eens met Gould [4]: De evolutie heeft geen doel en ook geen richting: zou de evolutie op aarde opnieuw moeten beginnen, de kans dat er (weldenkende) mensen zouden ontstaan is onvoorstelbaar klein. Counet (theoloog) en Vertogen (hoogleraar theoretische natuurkunde) beide verbonden aan de (Katholieke) universiteit van Nijmegen zijn het ook niet eens met Gould [2] Er zijn meer dan twee (wetenschap en religie) disciplines Filosofie, ethiek, psychologie, sociologie, metafysica etc. Tussen al deze disciplines zijn wel degelijk raakvlakken.
8
De felste bestrijder van geloof is wel Richard Dawkins die niets van God of geloof moet hebben [9]. Hij vindt geloof zelfs een (groot) gevaar. Hij schreef (o.a.) The God Delusion , God als misvatting . Hij zegt: 'zonder godsdienst geen zelfmoord terroristen, geen kruistochten, geen heksenjachten, geen 9/11, geen oorlogen zoals in (noord)Ierland (katholieken tegen protestanten), de Balkan (moslims tegen antimoslims), het Midden-Oosten (Palestijnen tegen joden) geen brandstapels (Bruno!)' etc etc. Waar wetenschappers respect voor hun opvattingen moeten verdienen, met argumenten en kennis, open willen staan voor kritiek moet het geloof op gezag worden aangenomen. Pirsig schreef ooit: 'als een persoon lijdt aan waanvoorstellingen dan noemen we hem gek, als er meer mensen aan lijden dan is het Godsdienst' ! In de jaren negentig (vorige eeuw dus) ontstond in Amerika (de V.S.) het z.g. Creationisme. Aanhangers hiervan (meestal gelovigen) ervoeren het ontstaan van leven en het prachtig functioneren ervan als zo'n formidabel toeval (wat het ook is) dat zij ervan overtuigd waren dat het op de een of andere manier ontworpen (gecreëerd) moest zijn. Deze stroming noemt men het Creationisme [16], een pleidooi voor de theorie van I(ntelligent) D(esign). Er kwamen dikke boeken over dit onderwerp zoals 'Darwins Black Box' van Behe (1996). Als argumenten werden voorbeelden van 'onherleidbare complexiteit', zoals o.a. de zweepstaartaandrijving in bacteriën, het oog en het immuunsysteem aangevoerd. Kortom alle verschijnselen welke (nog) niet verklaard konden worden. Er werd dan ook wel van 'De God van de gaten' gesproken [8]. Op zich is deze stroming niet zo ernstig ware het niet dat ze aansluiting bij de wetenschap zochten. Vooral het invoeren in het onderwijs van de gedachte dat naast de evolutietheorie van Darwin, het creationisme een plausibele andere optie is, is zeer zorgwekkend. Ook zijn er wetenschappers die deze mogelijkheid (creationisme naast evolutietheorie) aanhangen. Bekendste hiervan is (in Nederland) Cees Dekker (hoogleraar moleculaire biofysica TU Delft) die verschillende boeken ('Schitterend ongeluk' en 'Omhoog kijken in platland') over dit onderwerp schreef. Het lukte hem zelfs om de toenmalige minister van onderwijs, Maria van der Hoeven (in 2005) warm te maken voor zijn gedachten. Zij werd dan ook onmiddellijk door de Tweede Kamer op het matje geroepen. Toestanden, zoals in Amerika waar op sommige scholen creationisme i.p.v evolutietheorie op het programma staan, moeten we hier absoluut niet hebben. Gelukkig hebben we nu Plasterk die in een interview met Dekker zegt: 'geloof jij maar lekker door, het kan mij niks schelen' [15] Ook is Dekker (geïnspireerd door Aldous Huxley's beroemde roman' Brave New World uit 1932) tegen het z.g. sleutelen aan de mens. in het nieuwe vakgebied 'synthetische biologie' [18] Deze stroming, het z.g. 'transhumanisme' , ziet de mens als tussenstap met als volgende stap een verbetering (enhancement) Dekker kreeg hierna een stroom kritiek over zich heen.[15, 16, 19, 20 en 21] Het voert in het kader van dit artikel te ver om op de ideeën van Dekker en de kritiek hierop dieper in te gaan. Collins (arts/bioloog/geneticus)[11] schreef 'De taal van God' . In dit boek tracht hij geloof in God en wetenschap met elkaar te verzoenen zoals Gould ook al deed in zijn boek 'God en Darwin' . Terwijl Gould zelf niet veel zag in een bestaan van een God, is de conclusie van Collins (alhoewel geen ID aanhanger of creationist): Wij zijn er niet toevallig ergo, dan is er ergens een schepper Hij voert een nieuwe discipline in: biologos, een synthese om wetenschap en religie met elkaar te verzoenen.
9
VIII Kosmologische constante en andere parameters. De algemene veldvergelijking leverde werkelijk onthutsende conclusie Bij de behandeling van oerknal en de gevolgen daarvan, de kosmologie dus, behandeld in de VESTA's 28 t/m 40, hebben wij ons niet verdiept in de vraag: hoe groot is de kans dat na de oerknal zich sterren(stelsels) ontwikkelen. Maar lees (en huiver) over de resultaten van de algemene veldvergelijking. Om een stabiel heelal te verkrijgen paste Einstein in zijn vergelijking een extra term in. De relativiteitstheorie liet deze mogelijkheid toe. G + g = 8..T [ = labda] Deze noemde hij de z.g. kosmologische constante, een hypothetische energiedichtheid van het vacuüm. [zie ook VESTA nr 74 pagina 6: donkere energie] Befaamd is het verhaal dat Einstein deze noodgedwongen invoering van de kosmologische constante 'de grootste blunder van zijn leven' noemde. Uit Afstandmetingen aan verre supernova's (in 1994) bleek dat de vermeend verminderende expansiesnelheid van het heelal t.g.v. de zwaartekracht [zie VESTA 37 juli 1989] onjuist was: het heelal expandeert versneld ! [zie VESTA 74, dec. 2004 pag. 6] Maar wat bleek: de waarde van moet exact de juiste waarde hebben om het heelal mogelijk te maken! Eén fractie meer en het heelal dijt zo snel uit dat in het snel ijler wordende gas geen sterrenstelsels kunnen samenklonteren. Een fractie minder en het heelal stort door zijn eigen zwaartekracht snel ineen voordat zich sterren en planeten kunnen vormen. Om een idee te krijgen van de fijnafstemming van de volgende metafoor: U heeft wel eens midgetgolf gespeeld ? De hole bevindt precies midden op een bolvormige heuvel. De afslag bevindt zich enkele tientallen meters van de hole. De baan en de heuvel zijn volmaakt glad. Probeer nu (met één slag) de bal in de hole te krijgen. We maken het nog even moeilijker. Er is geen hole op de top van de heuvel. Probeer de bal precies op de top tot stilstand te brengen. De snelheid (en richting) van de afslag moet met een nauwkeurigheid van minstens 6 cijfers achter de komma verricht worden. Toch is deze nauwkeurigheid nog niets vergeleken met de fijnafstemming van en de materiedichtheid vlak na de oerknal. Deze moet op 57 (!) decimalen nauwkeurig zijn afgestemd ! Zo zijn er andere parameters die exact de juiste waarde moeten hebben voor de situatie zoals deze nu is. Neem de sterke kernkracht die protonen en neutronen bijeenhoudt in kern van het atoom en die het verloop van kernreacties bepaalt. Was deze iets groter dan was na de oerknal alle waterstof in Helium omgezet zodat geen sterren zouden kunnen ontstaan. Was kracht iets kleiner, dan waren er wel sterren ontstaan maar er zou geen productie van elementen zwaarder dan Helium mogelijk zijn. Dus bv geen koolstof of zuurstof. Ontstaan van leven zou uitgesloten zijn. Hoyle ontdekte in 1953 dat productie van koolstof uit de botsing van een He en een Be kern alleen mogelijk is wanneer de koolstofkern 'resonantie' met een nauwkeurig te berekenen waarde bezit: Resonantie is een relatief stabiel energieniveau boven de grondtoestand. Uit daarna uitgevoerde experimenten werd deze berekende resonantie gevonden. NB: Deze ontdekking wordt nu opgevoerd als eerste toepassing van het antropisch principe (alhoewel deze term toen nog niet bestond). Penrose, die een belangrijke bijdrage leverde aan de relativiteitstheorie en de fysica van zwarte gaten, maakte een schatting van het aantal toestanden waarin ons heelal vanuit de oerknal terecht had kunnen komen. Om tot een heelal te komen zoals dit nu is (sterren, planeten, mensen ruimtevaart etc) moest dit prille heelal een bijzondere lage entropie gehad hebben. Het verkrijgen van zo'n lage entropie 10
had een kans van 1 op 10123. Van een dergelijk kleine kans is eenvoudigweg geen voorstelling te maken ! IX De Fermi paradox en de Drake-vergelijking Fermi stelde zich (in 1950) de vraag: Waar is iedereen? Zijn redenatie, bekend als de Fermiparadox [14], luidt: Als een technisch hoog ontwikkelde beschaving iets natuurlijks is, dan moeten er nog meer in de melkweg ontstaan zijn. Kosmisch gezien is er dan ook niets speciaals aan het tijdstip dat hoog ontwikkelde wezens (zoals wij) gevormd zijn. Dus beschavingen -in de melkweg- kunnen dus al miljoenen jaren eerder zijn ontstaan. Deze zullen, evenals wij benieuwd zijn (geweest) naar andere beschavingen in de melkweg. De aarde als voor hen- exoplaneet behoort dan zeker tot de bewoonbare zone. Met geavanceerde apparatuur zullen ze dan de bewijzen voor ons bestaan, zoals uitzending van diverse stralingen, dag en nachtritme etc,.opgemerkt hebben. Evenals, zoals wij (hier op aarde) voortdurend signalen uitzenden, in de hoop dat deze ergens opgepikt en zo mogelijk beantwoord zullen worden, zo zullen deze beschavingen dat ook zeker gedaan hebben. Maar waarom merken wij hier op aarde daar niets van ? Zo bestaat er ook de z.g. Drake-vergelijking [14], die pretendeert uit te drukken wat onze kans is op contact met buitenaardse beschaving: Deze formule luidt: N = R x f(p) x n x f(l) x f(i) x f(c) x L N: R: f(p): n: f(l): f(i): f(c): L:
waarin:
Aantal buitenaardse beschavingen in de melkweg dat potentieel met ons in contact kan treden. Het aantal sterren dat zich per jaar vormt in de melkweg. De kans dat een ster planeten om zich heen heeft. Het gemiddeld aantal planeten dat in de 'bewoonbare zone' rond de ster ligt. De kans dat op zo'n planeet zich leven ontwikkelt. De kans dat zich uit primitief leven intelligent leven ontwikkelt. De kans dat intelligent leven zaken als radiocommunicatie en ruimtevaart ontwikkelt. Het aantal jaren dat zo'n beschaving blijft bestaan.
X Dus : Bestaat (er een) God ? Tot slot, als u zich de moeite heeft getroost het voorafgaande allemaal te lezen, kom ik terug op de vraag: 'bestaat (er een) God ?' U begrijpt het wel, evenals op al die vorige vragen (hoe is het eerste leven ontstaan ?, zijn wij de enige denkende mensen in dit heelal?) is ook op deze vraag geen eenduidig antwoord te geven. Evenals er geen bewijs te leveren is voor het bestaan van een God (ontwerper), is er ook geen bewijs te leveren voor de stelling dat er geen God bestaat. Een ieder staat vrij het zijne er over te denken. XI Lijst van geraadpleegde publicaties, ter zake doende Vestanummers en boeken . Hieronder een lijst van geraadpleegde publicaties, auteurs en hun boeken. Artikelen uit de NRC en het tijdschrift Natuur, Wetenschap & Techniek (NWT) bron auteur titel van het artikel:/onderwerp datum 1) 4/2000 NWT Gould Respectvolle scheiding van geloof en wetenschap 2) 2/2001 NWT Counet en Vertoogen Kritiek op NOMA-principe van Gould 3) 3/2001 NWT Trimble Van oerknal tot politicus 4) 3/2002 NRC Voormolen De mens is geen ongelukje, meningen van Gould en Morris 5) 7-8/2002 NWT Gittenberger In memoriam, Steve Gould
11
6)
datum 7-8/2002
bron auteur NWT Richard Dawkins
7) 8)
11/2003 5/2005
NWT NRC
9)
11/2006
NRC
10)
5/1/2007
NRC
11)
1/2007
NWT
12) 13)
4/2007 4/2007
NWT NWT
14)
6/2007
NWT
15)
10/2007
NRC
16) 17)
10/2007 10/2007
NRC NWT
18) 19)
11/2007 ?
NRC NRC
20)
?
NRC
21) 22)
? ?
NRC NRC
titel van het artikel:/onderwerp Boekbespreking: Het verhaal van onze voorouders Crok Op zoek naar God's gen. Neurotheologie. Voormolen De God van de gaten. Artikel over Dekker, creationisme en I.D. vd Berg Bespreking boek van Dawkins: 'The God delusion' God als misvatting F.Cohen 'Verrijzenis van een vlinder' Bespreking 3 boeken: Jorink: 'Het boeck der Natuere' Cobb: De ei- en spermarace Jozien J ,Driessen-vh Reve: De Kunstcamera van Peter de Grote Collins Bespreking boek:' De taal van God'. God bewezen Dawkins Bespreking boek:' God als misvatting' Ruse Bespreking boek 'Darwin of God ?' -een broedertwist . 'Alleen in de kosmos ?' Mening van Dekker. Fermi paradox, Drakevergelijking Koelewijn 'Geloof jij maar lekker' door. Discussie tussen Dekker en Plasterk vd Kris Creationisme bedreigt ons onderwijs Boekbespreking 'The Goldlicks enigma' Exotisch heelal van Davies Cees Dekker 'Stel grenzen aan het gesleutel a/d mens' Berghmans 'Verbetering' van de mens verdient serieus debat' van Hoorn Debat over 'sleutelen a/d mens' Geloof strijdt met wetenschap Div.brieven n.a.v. Dekkers boek [zie 18)] Borst 'Is de Royal Society Gelovig ?'
Terzake doende Vesta nummer's: Nr datum pag. 28 juli '86 4-6 29 nov. '86 13 30 maart ' 87 4 42-50 '91-'93 51-56 '94-'95 72 dec. 03 6 73
aug.
'04
5-9
74
dec.
'04
11
75 79 80
dec aug. dec.
'06 '07 '07
4-8 4-8 9
Onderwerp Heelal is onbegrensd maar niet oneindig Uitdijend heelal Staedy state (Hoyle) versus uitdijend heelal (Hubble) Einsteins Speciale relativiteitstheorie Einsteins algemene relativiteitstheorie Lowell 1894) ziet in de z.g. 'Marskanalen' bewijs voor bestaan van Marsmannetjes ! Diverse Marsmissies. Pogingen tot aantonen van leven op Mars Cassini-Huygens missie. Onderzoek naar eventuele vormen van leven op Titan Evolutie van het leven op aarde Is er leven (geweest) buiten de aarde ? Exoplaneten. Uitsterven van dinosauriërs
12
Nr 81
datum aug. '08
pag. 4-8
82
dec.
4-5
'08
9
Verschenen boeken: Bijbel: Genesis 1. Darwin (1859) : Huxley (1932) : Behe (1996) : Collins : Davies : Dekker : Sthefan Gould : Hamer : Hawkins: Morris : Newberg : Ruse:
Onderwerp Ontstaan van eerste leven op aarde. pag 4: vroeger dacht men: uit stof en modder ! Leven in ons zonnestelsel? 5–6 buiten ons zonnestelsel? 6–8 exoplaneten Als er nu en in de verre toekomst geen leven ontdekt wordt, is er dan (toch) een God?
verzen 1-19, 20-31, 2. Habakuk 3 vers 11 On the origin of species Brave New World Darwins Black Box; De Taal van God God bewezen The Goldlicks Enigma Schitterend ongeluk, En God beschikte een worm, Omhoog kijken in platland Wunderful life, God en Darwin. (en nog 20 andere boeken) The God gen The God delusion (God als misvatting), Het verhaal van onze voorouders The God gen Why God won't go away. Darwin of God -een broedertwist. Jaap Kuyt, Heiloo juni 2009
13
