LESPROGRAMMA CODA MUSEUM - SOUNDS OF SILENCE Doelgroep: primair onderwijs, groepen 7 + 8 Doelstellingen: - Leerlingen maken kennis met vroegere en hedendaagse kunstenaars die werken met thema’s stilte en geluid. - Leerlingen activeren om de beeldende kunst op eigen wijze te interpreteren. - Leerlingen worden zich bewust wat voor een effect geluid heeft op hun bewustzijn en waarneming. - Leerlingen leren de inhoud achter een selectie kunstwerken in de tentoonstelling kennen. - Leerlingen maken zelf een kunstwerk aan de hand van de interpretatie van geluid. - Leerlingen leren beelden en geluiden op eigen wijze te interpreteren en hun bevindingen te verwoorden. Begrippen waarmee wordt gewerkt; - rust & stilte - beeld & geluid - ritme & beweging - kleur & sfeer - beeld & woord
VOOR DE LEERKRACHT PRAKTISCHE INFORMATIE MUSEUMBEZOEK De museumles wordt gegeven bij de tentoonstelling Sounds of Silence in het CODA Museum. De les gaat over stilte en geluid, hoe de kunstenaars deze thema’s als uitgangspunt nemen en hoe stilte en geluid van invloed zijn op de interpretatie van kunstwerken. Voor een zelfstandig museumbezoek vragen wij u het bezoek vooraf te reserveren. Tevens biedt CODA de mogelijkheid om extra verdieping te geven aan het museumbezoek door middel van begeleiding door een CODA-docent. Reserveren van zowel een zelfstandig museumbezoek als museumbezoek met begeleiding van een docent kan per e-mail via Hetty Bongers:
[email protected] Gelieve het bevestigingsformulier bij aankomst in CODA aan de medewerkers bij de balie te tonen. De leerlingen kunnen hun jassen en tassen kwijt in de garderobe van het museum (deze bevindt zich achter de winkel en voor het auditorium). Neem bij eventuele vertraging direct contact op met CODA 055 – 5268400 en vraag naar de Museumbalie.
Huisregels CODA-museumbezoek voor het Onderwijs Kunstvoorwerpen in CODA Museum mogen niet worden aangeraakt, ze zijn kostbaar en uniek. Tijdens de CODA-activiteit mag niet gebeld, gerend, geschreeuwd, gegeten, gedronken of gerookt worden. De leerkracht/begeleider van de klas is verantwoordelijk voor de orde in de groep en het gedrag van de leerlingen, van hem/haar wordt dan ook een actieve rol verwacht. Houd rekening met andere bezoekers in het museum. Foto’s maken mag, maar wel zonder flits (dit kan de kunstwerken aantasten).
Tips voor het onderwijs Zorg voor genoeg begeleiders (min. 1 begeleider per 4 - 5 leerlingen) en stel ze op de hoogte van de huisregels. Bepaal van tevoren een mogelijke indeling in groepjes van 4 – 5 leerlingen.
CONTACTPERSONEN CODA Voor inhoudelijke vragen over het museumbezoek kunt u contact opnemen met educator Bauke Liebrand, per e-mail:
[email protected] of telefonisch (0)55 5268548
VOOR DE LEERKRACHT AANVULLENDE INFORMATIE TENTOONSTELLING SOUNDS OF SILENCE Stilte is een schaars goed geworden. Geluid is overal; soms gewenst maar vaak ook ongewenst. Mensen worden dagelijks overladen met prikkels die een dwingend beroep doen op alle zintuigen. In een omgeving die bereikbaarheid en beschikbaarheid vereist, is weinig ruimte voor de ervaring van rust en stilte. De tentoonstelling Sounds of Silence in CODA Museum geeft bezoekers de gelegenheid aan het geluid van alledag te ontsnappen en te genieten van de stilte in de hedendaagse beeldende kunst. Sounds of Silence zoomt in op de stem van de stilte waarbij ervaringen van gesublimeerde stilte, serene schoonheid en innerlijke rust elkaar afwisselen. Gastcurator Wim van der Beek maakte in opdracht van CODA directeur Carin Reinders een gevarieerde tentoonstelling met werk van 15 kunstenaars uit binnen- en buitenland. Sounds of Silence openbaart wonderlijke fricties tussen de ervaring van geluid en stilte. Zo kan een schilderij van een voorbij denderende trein of het waarnemen van een explosie die op grote afstand plaatsvindt onverwacht verstilling oproepen. De beleving van overweldigende stilte in de natuur gaat soms gepaard met (natuur)lawaai. De idylle van een waterval brengt ook de ervaring van onophoudelijk kletterend water met zich mee, terwijl de stilte in een ogenschijnlijk rustige leefomgeving plotseling ruw verstoord kan worden door een laagvliegende Boeing 737 of door luidruchtige toeristen die in een schilderij buiten beeld zijn gebleven. De totale afwezigheid van geluid wordt doorgaans ervaren als ‘absolute stilte’. In andere gevallen zijn het juist subtiele geluiden die de stilte benadrukken. Ook de ervaring van serene schoonheid en harmonie kan de ervaring van stilte stimuleren. De stem van de stilte is in veel gevallen synoniem voor innerlijke rust. Ervaringen van stilte dienen zich op verschillende niveaus aan. Zo is er de stilte van een leeg interieur waarin een zwijgende familie aan tafel zit zoals de aardappeleters van Vincent van Gogh dat ooit ook deden. Deze installatie van Levi van Veluw is een voorloper van drie nieuwe films die in CODA Museum in première gaan. Interieurstukken storten in slow motion in elkaar zonder geluid te veroorzaken. Op een vergelijkbare manier is het oorverdovende lawaai van een bomexplosie gefilterd uit een tekening van Raquel Maulwurf. In de monumentale tekening Colliding galaxies vertaalt zij de stilte van het universum. In een film van Ruben Bellinkx wordt de mens letterlijk het zwijgen opgelegd. Mannen houden een massief tafelblad tussen hun kaken geklemd, waardoor spreken onmogelijk wordt. De sacrale handeling transformeert de ruimte tot een serene plek waar verrassende camerastandpunten en indringende clair obscur effecten meditatieve momenten garanderen. Bertil Nilsson en Ronald Bal sublimeren de stilte in foto’s die een ongebruikelijke verbinding tussen mens en natuur tot stand brengen. Bal verplaatst herinneringen uit ons collectieve geheugen naar een mysterieuze, bosrijke omgeving. Daar komen verhalen uit de klassieke mythologie en het bronzen beeldje van de zeemeermin uit Kopenhagen in een nieuwe context tot leven. Nilsson realiseert een symbiose tussen verschillende artistieke disciplines. Balletdansers gaan in imposante natuurlandschappen interacties aan met pigmenten die verwijzen naar de impact van schilderkunstige handelingen. Rob Sweere, Regula Maria Müller en Truc-Anh zoomen in op de rol en betekenis van wolkenluchten als dragers van stilte. DAANOE en Jan Ros benadrukken de stilte respectievelijk in imposante interieurfoto’s en schilderijen van een ingerichte omgeving waarin leegte en de afwezigheid van de mens synoniem zijn voor een geluidloze wereld. Ineke van Harten, Gertjan Scholte-Albers en Sandra Kruisbrink doen hetzelfde, maar zij kiezen voor een landschappelijke context. Van Harten doet dit in abstracte schilderkunst terwijl Scholte-Albers figuratief werkt. In de tekeningen van Sandra Kruisbrink liggen fragiliteit en stilte in elkaars verlengde. Uche Okpa Iroha en Hidenori Mitsue nemen de kijker mee naar Afrikaanse en Aziatische sferen en omgevingen waarin zichtbaar wordt dat stilte in verschillende culturen anders beleefd of gevisualiseerd wordt maar tegelijk een tijdloos en universeel fenomeen is. Sounds of Silence spoort bezoekers aan om de dagelijkse hectiek even te vergeten en los te laten. De tentoonstelling is niet alleen interessant voor liefhebbers van hedendaagse beeldende kunst maar voor iedereen die op zoek is naar onthaasting en innerlijke rust. Sounds of Silence maakt de ervaring van oorverdovende stilte op unieke wijze hoorbaar en zichtbaar.
LESPROGRAMMA SOUNDS OF SILENCE - CODA MUSEUM LESOPBOUW 1. Lessuggesties voor het museumbezoek: voorbereiding en kennismaking met het onderwerp (1 – 2 uur) 2. Tijdens het museumbezoek: verdieping (1 uur) 3. Lessuggesties na het museumbezoek: verwerking en evaluatie (45 min – 1 uur)
VOORBEREIDING OP DE MUSEUMLES (1 – 2 uur) LESSUGGESTIES Introductie Hoe klinkt stilte? (10 – 15 min.) Bij deze opdracht zullen leerlingen ervaren wat stilte is, hoe stilte klinkt en aandachtig leren luisteren. Benodigde materialen: - cassetterecorder/ smartphone of tablet met recorder Opdracht: Alle leerlingen leggen hun handen voor zich op tafel. Het hoofd leggen ze op hun handen en ze doen de ogen dicht. Zo kan er met volledige aandacht geluisterd worden. Wanneer iedereen rustig is, geeft de leerkracht de opdracht om goed naar de stilte te luisteren. En dat, wanneer het tijd is om de ogen weer te openen, er aan ze zal worden gevraagd wat ze hebben gehoord in de stilte. Laat de leerlingen de stilte ervaren voor ong. 5 minuten. Tegelijkertijd kan de leerkracht proberen om de stilte met een recorder op te nemen, om er daarna samen naar te luisteren. Het is opvallend hoe ‘luidruchtig’ stilte kan zijn.
Interpretatie en praten over kunst (ong. 20 min.) Geluid als onderdeel van een kunstwerk: Jean Tinguely Benodigde materialen: - digibord met internetaansluiting. Bekijk het filmpje op https://www.youtube.com/watch?v=oPzsmzb4bqU In het filmpje is een werk te zien van de Zwitserse kunstenaar Jean Tinguely. Tinguely is vooral bekend geworden door zijn kunstwerken die vooral draaien om beweging. De installaties van Jean Tinguely komen zowel door motoren, de toeschouwer als automatisch in beweging, bijvoorbeeld door de wind. Sommige van zijn sculpturen, waaronder enkele zelfvernietigende machines, waren voorbestemd om in de loop der tijd verandering te ondergaan.
Het kunstwerk uit het filmpje heet Heureka. De kunstenaarTinguely bouwde het werk in 1964. Het beweegt elk uur maar 5 minuten (dus ook 55 minuten van dat uur niet). Het is gemaakt van ijzeren balken, stalen wielen, metalen pijpen, houten schijven en verschillende elektrische motoren. Opdracht: Bespreek klassikaal of in groepjes wat je van het kunstwerk vindt. Gebruik de volgende vragen om de leerlingen op weg te helpen in het denkproces: - Is dit kunst? En wat is dat eigenlijk ‘kunst’? - Vind je het kunstwerk van Tinguely mooi of lelijk, en waarom? - Waar doet het kunstwerk je aan denken? - Wat valt je op? - Wat vind je van het geluid van het kunstwerk? - Is het kalmerend of irriteert het geluid je? - Vind je het grappig? (zoals de kunstenaar het bedoeld heeft), en waarom wel/ niet? - Heureka betekent ‘Ik heb het gevonden’ in het Grieks. Vind je deze titel passen bij het kunstwerk? Kun je bedenken waarom Tinguely het kunstwerk deze naam heeft gegeven? Bekijk nog een keer het zelfde filmpje, maar nu zonder geluid. - Wat is het verschil met de eerste keer dat je het filmpje zag? - Vind je het prettiger om naar te kijken? - Geeft het werk zonder geluid een ander idee dan met geluid? - Wat heeft je voorkeur, met of zonder geluid? - Snap je dat het geluid heel belangrijk is als onderdeel van een kunstwerk?
Levi van Veluw – Origin of the beginning (ong. 1 uur) Benodigde materialen: - digibord met internetaansluiting - mogelijkheid voor leerlingen om diverse stijlen muziek op te kunnen zoeken, bijvoorbeeld een eigen MP3-speler of op de computer. Bekijk het filmpje op https://www.youtube.com/watch?v=0LUNf9_E0j8 (tot 1.10 min.) De mensen uit het filmpje gaan gezellig samen eten, iedereen is vrolijk en in een goede stemming. Er wordt gekletst en gedanst. De muziek onder het filmpje draagt bij aan de gezellige sfeer die er tijdens het eten is. Praat kort met elkaar over hoe het bij de leerlingen thuis gaat wanneer ze met de familie aan tafel gaan. Wordt er veel gepraat? Staat er soms een muziekje aan? Wanneer is het extra gezellig aan tafel?
Bekijk vervolgens het filmpje van Levi van Veluw op https://www.youtube.com/watch?v=5_b69-SUcs8
Levi van Veluw – Origin of the beginning Hier zie je een kamer waarin vijf personen aan tafel zitten. De personen zijn de kunstenaar Levi van Veluw, zijn vader, moeder, broer en zus. De kamer is uitgevoerd als een levensgrote installatie (4 m x 2,5 m x 2,5 m), waarin alles, inclusief de familieleden zelf, is bedekt met 20.000 donkerbruine houten blokken. Op het eerste gezicht zit iedereen rustig aan tafel, het beeld van een perfecte familie-eenheid. Toch is deze groep geplaatst in een onherkenbare, abstracte omgeving, ver buiten de werkelijkheid. Met het vage licht en de donkere kleur maakt dit werk een benauwende, sombere indruk, waardoor er een gevoel van eenzaamheid ontstaat. De ongemakkelijke stilte en donkere kleur suggereren ook onderliggende spanningen en emoties. De eindeloze herhaling van houten blokken staat voor Levi van Veluws pogingen om controle te krijgen over zijn eigen positie binnen de familie. Levi van Veluw blikt met verschillende installaties terug op zijn jeugd. In de tentoonstelling is zijn eigen jongenskamer te zien. Nu zonder menselijke figuren, en met allemaal houten bollen in plaats van blokjes aan de wand. Bij het gezin aan tafel suggereren de stilte, de figuren gemaakt van blokjes en de donkere kleur onderliggende spanningen en emoties. Opdracht: - Bespreek met elkaar welk verschil er is tussen het eerste en het tweede filmpje. Wat valt je het meeste op? In welke situatie zou je liever zijn? Waar zou jij je het meest op je gemak voelen? - Zoek een geluid of muziek die jij vindt passen bij de film van Levi van Veluw. Zo kun je de film heel droevig, juist heel spannend of gezelliger maken. - Bespreek klassikaal of in groepjes de resultaten van iedereen. Waarom kiest een leerling voor een droevig muziekstuk? En waarom iemand anders juist voor een spannend muziekstuk? Wat maakt het spannend? Welk verhaal gaat er achter het beeld schuil met een spannend muziekstuk? Is het een totaal ander verhaal met een droevig muziekstuk? - Bespreek nu de bovenstaande inhoud van het kunstwerk zoals de kunstenaar het omschrijft. - Levi van Veluw gebruikt de stilte eigenlijk als muziek. Om de ongemakkelijkheid weer te geven en om te laten ervaren hoe het is om aan een keukentafel te zitten waar nooit echt wordt gepraat. Is stilte ook een vorm van geluid? Waarom is stilte wel of geen geluid?
MUSEUMLES in CODA (60 min.) Benodigde materialen: CODA: - CODA-oordopjes - 1 opdrachtenblad museumles + 1 potlood per leerling School: - Per groepje van 4 of 5 leerlingen 1 persoon begeleiding (leerkracht of ouder) - min. 1 MP3-speler met muziek per 2 leerlingen - 1 Camera of smartphone met camera per 4 of 5 leerlingen - 1 timer of horloge per 4 of 5 leerlingen
Start van de museumles. De klas wordt opgesplitst in groepjes van 4 of 5. Zorg ervoor dat er per groepje 1 fotocamera of smartphone met camera is en 1 horloge of timer. De groepjes gaan zelfstandig aan de slag met de volgende opdrachten. Lees elke opdracht eerst goed door. Een leerkracht of ouder begeleidt de groepjes bij de opdrachten. Het is handig wanneer elk groepje met een andere opdracht begint, zodat het niet te druk wordt voor één kunstwerk. Stem dit met elkaar af.
OPDRACHT 1 Kunstwerken interpreteren aan de hand van stilte en geluid. Hoe ervaar je een kunstwerk als het helemaal stil is? (10 minuten) Voor deze opdracht heb je de CODA-oordopjes nodig. Kies met je groepje één kunstwerk uit de tentoonstelling. Doe dit in overleg. Vertel waarom jij voor een bepaald kunstwerk kiest. Vind je het mooi? Waarom vind je het mooi? En wat is er mooi aan? Zou je het kopen? En hoeveel geld zou je er dan voor over hebben? Splits jullie groepje in tweeën. De ene helft doet de oordopjes in en de andere helft niet. Ga voor het kunstwerk zitten en kijk 3 minuten aandachtig naar het kunstwerk. De leerkracht of ouder houdt de tijd in de gaten en geeft aan wanneer deze om is. Probeer je zo goed mogelijk op het kunstwerk te focussen. De een kan dat goed doordat hij er een verhaal bij verzint. De ander door bijvoorbeeld te zoeken naar alle kleuren die in het werk zitten. Vervolgens wissel je om. Nu doen de andere leerlingen oordopjes in en jij niet. Ga daarna bij elkaar zitten en vertel aan elkaar wat je ervaring is. Hoor je jouw gedachtes beter met of zonder oordopjes? Wanneer kon je langer naar het werk kijken? Met of zonder oordopjes? Vond je het werk beter/ slechter/ of hetzelfde met of zonder oordopjes? Wat hoorde je toen je oordopjes in had? Wat hoorde je toen je geen oordopjes in had?
OPDRACHT 2 Geluiden in het museum ervaren. Fotografie, Rob Sweere (20 minuten) De kunstenaar Rob Sweere verzameld zoveel mogelijk mensen om naar de hemel te staren. Op een plek van een belangrijke gebeurtenis komen zoveel mogelijk mensen bij elkaar om naar de lucht te kijken. Voor een half uur is iedereen stil om de hemel te bewonderen. Hierdoor probeert de kunstenaar een innerlijke bewustwording uit te lokken. Alleen jij met jouw gedachten en de hemel. Dit wordt op camera vastgelegd en is het uiteindelijke werk van de kunstenaar. Hiervan zie je een aantal foto’s hangen in de tentoonstelling. Bekijk dit eerst. Als het druk is bij de plek doe je eerst de opdracht en bekijk je daarna de foto’s.
Zorg dat er per groepje iemand is met een fotocamera of smartphone waarmee een foto kan worden gemaakt.
Silent Sky Zoek samen een mooie plek in het museum uit, waarvan je ook een goede foto van (schuin) bovenaf kan maken. Jullie bepalen samen wie de foto gaat maken. Hij/ zij legt jullie in een mooie vorm (compositie) neer. Daarna gaan jullie op je rug liggen, net zoals de mensen op de foto’s. Vervolgens zet de fotograaf van jullie groepje een timer op 4 minuten. Jullie staren naar de hemel, of het plafond. En proberen te denken aan de plek waar je nu bent. Je ligt op de koude grond in een museum. Probeer je in te leven alsof jij de vloer van het museum bent. Hoeveel mensen zouden er al over je heen zijn gelopen? Wat voor een schoenen hadden ze aan? Van die puntige hakschoenen? Of zou er ook iemand met van die warme dierenpantoffels naar het museum zijn geweest? Wat voor een mensen waren dat? Wat kwamen ze doen? Luister ook aandachtig naar de geluiden die je hoort. Deze komen later nog aan bod, dus onthoud ze goed! Ondertussen maakt de fotograaf een aantal foto’s, vanaf verschillende kanten. Als de timer is afgegaan, deel je samen je ervaring en kiezen jullie de mooiste foto uit. Deze kun je opsturen naar:
[email protected] Je hebt net op de grond gelegen, zoals de mensen op de foto’s van Rob Sweere. Schrijf op welke geluiden je hoorde: ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................
Naast de geluiden die je hoorde toen je op de grond lag, is het eigenlijk best wel stil in het museum. Hoe zou het zijn wanneer er muziek te horen zou zijn? Denk je dat muziek invloed heeft op de manier hoe je naar de kunstwerken kijkt? Zou je andere gedachtes bij de kunstwerken krijgen wanneer je muziek hoort? Wat denk je? Wissel met elkaar de gedachtes op deze vragen uit.
OPDRACHT 3 Woorden geven aan geluid en stilte. Raquel Maulwurf (10 minuten) In de houtskooltekeningen van Raquel Maulwurf zijn hele grote onderwerpen te zien. Onderwerpen en situaties waar we misschien niet elke dag bij stilstaan of over nadenken. Een oorverdovend lawaai door een enorme bomexplosie of de onwaarschijnlijke stilte in de oneindigheid van het universum. De tekeningen kunnen je een idee geven van hoe je deze geluiden, of juist de stilte, zou kunnen ervaren. Geen geluiden van alledag, dat is een ding dat zeker is. Kijk eens goed naar de werken van Raquel Maulwurf. Wat zie je? Wat stelt het voor, denk je? Benoem met elkaar alle onderdelen van de werken. Als je goed kijkt kan je ontdekken dat deze beelden gaan over stilte en over geluid. De kunstenares heeft 2 uitersten van geluid naar het papier weten over te brengen. Kun je omschrijven of benoemen welke uitersten dat zijn?
Bekijk de 2 afbeeldingen over striptekeningen. Je hebt vast wel eens een stripboek gelezen. In een stripverhaal lees je in de tekstballonnen wat de figuren in het verhaal zeggen. En soms zie je dat het geluid ook getekend is, zoals het ‘geluid-woord’ ‘PAF!’ of ‘POW!’. Welke geluid-woorden ken je zelf nog meer uit stripverhalen? Als je er geen kent dan kun je ze zelf verzinnen. Schrijf ze hieronder:
Praat in tweetallen over welke geluiden je ‘hoort’ bij kunstwerken van Raquel Maulwurf. Denk nog eens terug aan de geluid-woorden in de strips. Kun je zelf een goede omschrijving of geluid-woorden verzinnen bij de kunstwerken van deze kunstenares? Schrijf ze hieronder op.
Ik hoor: ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................
Ik hoor: ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................
OPDRACHT 4 Nieuwe titel voor een kunstwerk bedenken. DAANOE (10 minuten) Ga in de tentoonstelling op zoek naar de foto’s van kunstenaar Daan Oude Elferink (DAANOE).
In de fotoserie Ancient History (oude geschiedenis) van DAANOE (Daan Oude Elferink) betekenen leegte en stilte bijna hetzelfde. De ruimtes in de foto’s zijn verlaten, maar de sporen van mensen die er ooit gewoond, geleefd en gefeest hebben zijn nog goed te zien. Door het vertrek van de bewoners zijn stilte en leegte goed te herkennen. Welke foto van kunstenaar DAANOE spreekt je het meeste aan? Kies één van de foto’s uit en ga ervoor op de grond zitten. Titel van de foto: ..................................................................................................................................................................... Bekijk de foto goed. Wanneer je wat langer kijkt zal je zien dat je steeds meer onderdelen uit het kunstwerk gaan opvallen. Kijk ook eens naar de achtergrond van de foto, daar valt veel te ontdekken. Schrijf de 5 onderdelen op die je het meeste opvallen. 1. ................................................................................................................................................................ 2. ................................................................................................................................................................. 3. ................................................................................................................................................................. 4. .................................................................................................................................................................
5. .............................................................................................................................................................
Omcirkel nu welke woorden je beste vindt passen bij de foto van jouw keuze. vrolijk
leeg
gezellig
mooi
sfeervol
warm
feestelijk
dromerig
verlaten
grappig
vreemd
verdrietig
sfeerloos
breekbaar
stevig
prikkelend
eng
interessant
indrukwekkend
makkelijk
verrassend
koud
saai
onwaarschijnlijk
kleurrijk leuk moeilijk
Je hebt net bedacht welke woorden je het beste bij het kunstwerk vindt passen. Als je nu zelf een nieuwe titel (naam) zou mogen verzinnen bij het kunstwerk dat je hebt gekozen, welke titel zou dat dan zijn? Je mag daarin de woorden gebruiken die je hierboven hebt opgeschreven en omcirkelt, maar ook nieuwe woorden toevoegen. Nieuwe titel: .....................................................................................................................................................................
OPDRACHT 5 Swingend door CODA (10 minuten) Bij deze opdracht ga je alleen de tentoonstellingsruimte in met je lievelingsmuziek aan op je oordopjes/ koptelefoon. Schrijf eerst de naam en artiest van je lied op. Naam van de artiest: ..................................................................................................................................................................... Naam van het lied: ..................................................................................................................................................................... Stel jij bent zelf de muzikant van de muziek die je op hebt staan en je bent op zoek naar een mooie voorkant voor je CD-hoes. Je mag van je manager kiezen uit één van de werken uit deze tentoonstelling. Welke zou het zijn? Loop de tentoonstelling rond en kies één kunstwerk uit. Schrijf de naam van de kunstenaar en de titel van het kunstwerk op: Naam van de kunstenaar: ..................................................................................................................................................................... Titel van het kunstwerk: ..................................................................................................................................................................... Leg kort uit waarom het kunstwerk bij jouw muziek past. Denk hierbij aan ritme, beweging, kleur en sfeer van het kunstwerk. Het kunstwerk past bij de muziek omdat .....................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... Maak met je mobiel een foto van het kunstwerk. Maak de foto zonder flits; dit kan het kunstwerk aantasten! Zet je liedje weer aan en loop opnieuw door de tentoonstellingsruimte. Zoek nu naar een kunstwerk wat je helemaal NIET bij jouw muziek vindt passen. Ga voor het kunstwerk staan. Schrijf de naam van de kunstenaar en de titel van dat kunstwerk op: Naam van de kunstenaar: ..................................................................................................................................................................... Titel van het kunstwerk: ..................................................................................................................................................................... Leg kort uit waarom het kunstwerk NIET bij jouw muziek past. Denk hierbij aan ritme, beweging, kleur en sfeer van het kunstwerk. Het kunstwerk past NIET bij de muziek omdat ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... Maak met je mobiel een foto van het kunstwerk. Maak de foto zonder flits; dit kan het kunstwerk aantasten. Wat zijn de grootste verschillen tussen het kunstwerk wat wel bij jouw muziek past en het kunstwerk wat niet bij jouw muziek past. Denk daarbij weer aan de bovengenoemde begrippen. ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................
Na het museumbezoek: verwerking en evaluatie (45 min. – 1 uur) LESSUGGESTIES Evaluatie (15 min.) In het museum heb je kunstwerken gezien die allemaal iets te maken hebben met stilte of geluid. Praat met elkaar over hoe de leerlingen het museumbezoek ervaren hebben en wat ze het meest opvallend vonden. Gebruik daarvoor onderstaande vragen als basis voor het gesprek. - Wat herinner je je nog van het museumbezoek? - De kunstenaars in de Sounds of Silence tentoonstelling werken met veel verschillende kunstvormen (bijvoorbeeld fotografie, tekeningen, films en geluid). Welke kunstvormen heb je in de tentoonstelling gezien? - Hoe vond je het museumbezoek? - Wat is je het meest bijgebleven? - Welk kunstwerk vond je het mooiste/ bijzonderste/ gekste? - Hoe vond je het om in een museum te zijn? En waarom? - Denk je nu anders na over stilte en geluid? Hoe? - Vind je het belangrijker dat een kunstwerk mooi is of dat er een interessant idee achter zit? - Wat wilde je graag leren van dit museumbezoek? - Is dit gelukt?
Verwerking (30 min. - 1 uur) Zelf aan de slag met stilte en geluid – Wassily Kandinsky Benodigde materialen: - papier - stiften of kleurpotloden (eventueel verf en kwasten) - digibord met afbeeldingen kunstwerken Kandinsky en YouTube-filmpje - Eventueel andere muziek in verschillende stijlen (bijvoorbeeld klassiek, jazz, modern). Wassily Kandinsky (1866 – 1944) was een Russisch-Franse kunstschilder. Zijn schilderstijl behoorde tot het expressionisme, maar werd soms ook wel gerekend tot het symbolisme. Kandinsky liet zich inspireren door muziek en met name de muziek van Arnold Schönberg. Kandinsky stelde dat kleur en klank effecten hebben op de menselijke ziel. Hij stelde een theorie op over klank en kleur, die een grote invloed heeft gehad op de ontwikkeling van de moderne kunst. Volgens Kandinsky spreekt iedere kleur een eigen taal met een eigen uitdrukking en zit in elke kleur en vorm een ziel. Verschillende kleuren roepen samen een eigen beleving op bij de kijker. Ook de verschillende klanken in muziek roepen een eigen beleving op bij de luisteraar. Deze krachtige uitwerking die kleur en klank hebben op de menselijke geest, noemt hij de ‘innerlijke klank’.
Bekijk met de klas bovenstaande of andere werken van Kandinsky aandachtig. - Wat is er te zien? - Welke vormen? - Welke kleuren? - Is het snel of langzaam geschilderd? - Hoeveel tijd zou de kunstenaar ermee bezig zijn geweest? Kandinsky liet zich vooral inspireren door muziek. Wanneer de term ‘inspiratie’ niet helemaal begrepen wordt is het goed daar korte uitleg over te geven. Kunnen de leerlingen zich voorstellen dat de inspiratiebron muziek was wanneer ze naar de werken kijken? Naar welke soort muziek zou Kandinsky geluisterd kunnen hebben tijdens het maken van de kunstwerken? Luister naar de muziek van Arnold Schönberg via https://www.youtube.com/watch?v=DUHn7knkrLc Praat met de leerlingen over de muziek. Wat vinden ze ervan? De muziek van Schönberg klinkt ons in deze tijd misschien wat vreemd in de oren. Maar vroeger was de muzieksmaak van de mensen wel anders. Wellicht herkennen leerlingen die op muziekles zitten iets terug uit klassieke muziek die ze soms spelen. - Kunnen de leerlingen zich na het horen van de muziek beter voorstellen dat muziek een grote inspiratiebron was voor Kandinsky? - En kunnen ze het terugzien in de schilderijen? Waaraan zie je dat? - Kun je aan een bepaald geluid een kleur toekennen? - Hoe zou een lijn eruit kunnen zien wanneer er harde, scherpe geluiden te horen zijn? - En hoe ziet een lijn eruit wanneer er zachte, fijne geluiden te horen zijn? Opdracht: Zelf stilte en geluid op papier tekenen. De leerlingen hebben inmiddels veel geleerd over stilte en geluid in kunst. Er is veel gepraat over kunst, over stilte en over geluid en in het museum zijn échte kunstwerken bekeken. In de volgende opdracht worden de leerlingen zelf de kunstenaar en kunnen ze opgedane kennis toepassen. Alle leerlingen krijgen een groot vel papier (bijvoorbeeld A3-formaat) en tekenmaterialen (kleurpotloden, stiften, maar ook verf is een interessant materiaal in deze opdracht). Laat nogmaals het muziekstuk van Arnold Schönberg horen, waarbij de leerlingen elk hun eigen kunstwerk maken aan de hand van de muziek. Benadruk dat het kunstwerk niets hoeft voor te stellen en ook niet mooi hoeft te zijn. Zolang ze de lijnen, kleuren etc. maar geïnspireerd hebben op de muziek en klanken die ze horen. Als variant kunnen er ook andere muziekstijlen of geluiden aan bod komen. Aan de hand van deze geluiden of muziek maken de leerlingen een aantal kunstwerken. Bespreek na afloop met elkaar of ze verschil zien tussen de verschillende soorten muziek. - Vonden ze het moeilijk of juist makkelijk? - Is het leuk om op deze manier een kunstwerk te maken? - Is een kunstwerk dat niks voorstelt ook kunst?
