Les 24 Spieren Spierweefsel, clonus en spiertonus, agonist-antagonist, hernia, hypertrofie, atrofie, bodybuilding ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
1
Spierweefsel • Spiercellen gekenmerkt door aanwezigheid van in serie geschakelde eiwitketens, myofibrillen • In myofibrillen 2 soorten eiwitten, actine en myosine, deze kunnen schuiven t.o.v. elkaar. • Dit schuiven kost energie, geleverd door ATP, verkorting heet contractiliteit. • Uit elkaar gaan kost geen energie. • Zorgt voor lichaamshoudingen • Tot stand komen bewegingen • Beschermende functie ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
2
Spierweefsel • Glad spierweefsel • Hartspierweefsel • dwarsgestreept spierweefsel Gladde spierweefsel niet onder invloed van de wil, zoals baarmoeder, darmen, bloedvaten, dus: Redelijk langzaam en niet snel vermoeid Prikkels tot contractie komen van autonome of vegetatieve zenuwstelsel ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
3
1
Hartspierweefsel • Maakt onderdeel uit van onwillekeurige spierstelsel • Lijkt qua bouw meest op dwarsgestreept spierweefsel • Door de geregelde afwisseling van aanspannen en rust zeer lang meegaan • Geen meerkernigheid zoals bij de gewone spier en daardoor minder zuurstof nodig en minder snel vermoeid ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
4
Spierweefsel Dwarsgestreept = willekeurig dus direct onder controle wil, skeletspieren (eraan vast) • In spiervezel fibrillen => contraheren (samentrekken) dan verkorting spier • Ook sfincter of kringspieren rond oog, mond en bij de anus • Diafragmaspieren middenrif en bekkenbodem ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
5
Soorten spierweefsel syncytium = versmelting van spiercellen Glad spierweefsel
Dwarsgestreept spierweefsel
Hartspierweefsel
1.cellen liggen kort naast elkaar met centraal gelegen kern. 2.trekt langzaam samen, reageert traag, vrijwel onvermoeibaar 3.vegetatief stelsel. 4.bv.wand bloedvaten
1.langgerekte cellen, spiervezels, met meerdere kernen syncytium. Tussenmembramen zijn verdwenen. Streepvormig 2.reageert snel, snel vermoeid. 3.willekeurig 4.skeletspieren, zijn met pezen verbonden aan skelet
1.geen syncytium, één centraal gelegen kern, en cellen hebben via verbindingen contact met elkaar. 2.snel samentrekken, reageert snel, kent pauzes 3.vegetatief
ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
6
2
Spier • Spierbundel omgeven door bindweefselkoker, de fascie • afzonderlijke spierbundels ook weer omgeven door fascie • spiervezels bevatten dikke en korte vezeltjes zgn. filamenten (patroon van strepen) – dunne = actine – dikke = myosine – verdeeld in segmenten die begrenzing door sacromeer ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
7
LG, fig. 1.4.7, blz. 73
I = isotroop A = anisotroop
ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
2
1
2
3
A
4 6
8
5
A = ontspannen 1 = H-zone of I-zone 2 = begrenzing sarcomeer (samentrekkingseenheid) 3 = actine (contractiele eiwit) 4 = myosine (contractiele eiwit) B = aangespannen 5 = I-band of H-band 6 = A-band
B
LG, fig. 2.9.32b, blz. 404 ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
9
3
Clonus en Spiertonus • Clonus is de situatie waarbij de spier te snel na elkaar geprikkeld wordt • clonisch en tonisch wisselen elkaar af • Spiertonus = rustspanning, dit voorkomt dat we in elkaar zakken, reflectorisch geregeld • Refractaire periode = periode waarbij geen enkele prikkeling de spier kan doen contraheren, de spiercellen zijn bezig naar de rustsituatie te gaan ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
10
Prikkeling van de spiercel • Via de motorische eenheid (motor unit) • Aansturing vezels verspreid over spiergebied • Meer units tegelijk ingeschakeld, hoe meer kracht en snelheid • Hoe meer units per hoeveelheid spierweefsel, hoe ‘fijner’ de aansturing (bijvoorbeeld: het oog) ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
11
Aansturing van de spier door de motorunit (m.u.) A = klein, drie neuronen innerveren drie spiergedeelten B = groot, een neuron innerveert drie spiergedeelten 1 2 3 4
motoneuronen axon spiervezels motorisch eindplaatje LG, fig. 2.7.16, blz. 281
ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
12
4
Agonist en antagonist buigers en strekkers • agonisten en antagonisten hebben een tegengestelde werking, net zoals de buigers en de strekkers. • synergisten (synergie) samenwerking achterzijde bovenbeen • flexoren (buigers) en extensoren (strekkers) zijn nodig omdat een spier alleen maar verkorten kan, dus door ontspannen geen verlenging spier ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
13
biceps
triceps
ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
14
Hernia nuclei pulposi • Pijn doordat zenuwen tussen de ruggenwervelschijven ‘gekneld’ zitten • Verschijnselen afhankelijk van lumbosacraal, cervicaal • Zelden thoracaal • Behandeling vaak conservatief en band rond middel moet dan uitkomst bieden • Chirurgisch tussenwervelschijf uitlepelen • Standaard meestal 3e tot 5e lendenwervel ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
15
5
Hernia nuclei pulposi • Aanpak onderzoek rug gericht op: 1. Beweeglijkheid 2. Wortelcompressie – pijnbeloop – sensibiliteit – reflexen – motoriek
SPOED: incontinentie en parese (verlamming) ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
16
Hernia nuclei pulposi • Wervels: asdruk, lokale kloppijn – suggestief voor skeletafwijkingen – uitsluiting middels röntgen niet altijd mogelijk
• verhaal patiënt – familie anamnese – medicatie – ziekten – leeftijd/geslacht – beroep ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
17
Lage rugpijn • Acute lumbago (spit) – Acute hevige pijn in de rug, zonder uitstraling en met bewegingbeperking
• myalgie (spierpijn) van de rugspieren – Niet acuut, wisselend in tijd, zonder uitstraling
• ischialgie (pijn in de heup) – Rugpijn met uitstraling maar zonder duidelijke wortelprikkeling (radiculaire prikkeling)
• hernia nuclei pulposi (HNP) – meestal tussen L4 en L5 ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
18
6
chronische rugpijn • Betekenis: waarschuwing, kan ook vaak psychisch bepaald zijn, veel onbekend • Gevolgen: ADL (algemene dagelijkse levensverrichtingen) angst om pijn te krijgen dus bewegingen vermijden => contracturen en andere verstijvingen • Verwachtingen van de patiënt t.a.v. hulpverlener zijn belangrijk! ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
19
Hypertrofie, atrofie, bodybuilding • Hypertrofie = ontwikkeling weefsel • door training toename van spierweefsel, geregelde belasting beter dan kortdurende sterke belasting • na 3 tot 6 weken teruggang (teloorgang)van trainingsactiviteiten bij COMPLETE inactiviteit • atrofie is afname volume en kracht spieren ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
20
Spier / peesaandoeningen • Spit en stijve nek is een verkramping van de spieren, door verrekking, oververmoeidheid of spanning. Behandeling warmte applicatie, massage, oefeningen, rust, en /of spierontspannende middelen. Pijnstillers indien noodzakelijk
ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
21
7
Spier / peesaandoeningen • Zweepslag (ruptuur van de spier) scheurtje in de spier vaak kuit. Korte rustperiode en fysiotherapie, stimulatie doorbloeding. • tendovaginitis (peesschedeontsteking) is een ontsteking van de synoviabekleding, dus van de bekleding van de peesschede, behandelen met rust. Ontstaat vaak door repeterende bewegingen • P.S. nekkramp is geen spieraandoening maar meningitis (hersenvliesontsteking) ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
22
Spierziekten • Spieratrofie (spieratrofia) en spierdystrofie • (spiergroeistoornis en spierdegeneratie) – vaak aangeboren of door zuurstof gebrek baring – aantasting motorische kernen RM – vaak gepaard met spasticiteit(verhoogde spiertonus) – krachtverlies en/of verlammingen – trekkingen, spierschokkingen ANZN 1e leerjaar - Les 24 - © Matthieu Berenbroek, 2000-2011
23
8
