Leren van gisteren en vandaag voor de cultuureducatie van morgen

NIEUWSBRIEF nummer 4, 28 januari 2014

Leren van gisteren en vandaag voor de cultuureducatie van morgen Waarom ontvangt u deze nieuwsbrief? Omdat Museumgroep Leiden, BplusC en Kunstgebouw – samen met lokale culturele instellingen – met èn voor de scholen in dertien gemeenten in Holland Rijnland een nieuw, samenhangend en verdiepend programma cultuureducatie ontwikkelen. In dit • • • •

nummer leest u meer over De resultaten van Cultuureducatie met kwaliteit in Holland Rijnland in 2013 Voorhoede en klankbordscholen in 2014 Professionalisering en deskundigheidsbevordering De eindconferentie van Cultuur in de Spiegel

Resultaten van Cultuureducatie met kwaliteit in 2013 Opzet In 2013, het eerste jaar van de deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit, werkten 23 basisscholen en 3 overkoepelende culturele instellingen in de regio Holland Rijnland aan een referentiekader cultuureducatie. Dit is een richtinggevend, inhoudelijk overzicht van de kennis, vaardigheden en attituden (competenties) die we de leerlingen in hun culturele loopbaan willen meegeven. Het kader dient als basis voor de doorlopende leerlijnen cultuureducatie die we in 2014 ontwikkelen om uiteindelijk tot één samenhangend programma voor cultuureducatie te komen. Het referentiekader is ontwikkeld via de werkwijze van de ‘drietrapsraket’, opgebouwd uit een voorhoede, een klankbord en een peloton. De voorhoede bestaat uit 6 basisscholen, Museumgroep Leiden, Kunstgebouw en BplusC. Samen werkten zij aan het vormgeven van het referentiekader. Het klankbord bestaat uit 17 basisscholen en de achterban van de drie genoemde culturele instellingen. Zij gaven feedback op de door de voorhoede ontwikkelde ideeën. Het peloton bestaat uit de overige basisscholen en culturele instellingen die automatisch meegaan in het veranderingsproces zoals ingezet door voorhoede en klankbord.

Uitgangspunt Om tot een referentiekader te komen hebben de voorhoede en het klankbord eerst vastgesteld wat de waarde van cultuureducatie is. • Cultuureducatie ontwikkelt het cultureel zelfbewustzijn. Door cultuureducatie leren kinderen een eigen betekenis te geven aan cultuur • Cultuureducatie draagt bij aan de culturele bagage van kinderen, hoort bij de totale opvoeding van kind tot volwassene en is daarmee van belang voor de algemene ontwikkeling • Cultuureducatie draagt bij aan een open en ruime blik waarmee kinderen leren kijken naar zichzelf, de ander en hun omgeving. Daarmee worden kinderen zich bewust van hun eigen cultuur, andermans cultuur en het samen vormgeven aan cultuur. Kinderen leren begrip te krijgen voor verschillen, leren verschillen te respecteren, te waarderen en er op eigen wijze mee om te gaan • Cultuureducatie draagt bij aan de ontwikkeling van vaardigheden als: waarnemen, verbeelden en conceptueel en analytisch denken. Kinderen worden aangesproken op hun creatieve, emotionele en verbeeldingskant en leren zich daarin te uiten. Dat kan kinderen eigenwaarde geven, draagt bij aan zelfontplooiing, zelfstandigheid en aan verbondenheid met de leefomgeving.

Referentiekader cultuureducatie Om inzicht te krijgen in de competenties die de scholen bij hun leerlingen willen ontwikkelen, hebben wij een overzicht gemaakt van 52 competenties uit verschillende theorieën en visies. Deze zijn afkomstig van Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO), C-zicht, 21th century skills, Cultuur in de Spiegel, Sleutelcompetenties, Meervoudige Intelligentie en Adaptief Onderwijs. De hoogst gewaardeerde competenties van de voorhoede en het klankbord hebben wij voor het referentiekader samengevoegd in een overzicht van ontwikkelgebieden. Direct van toepassing op cultuureducatie is de culturele ontwikkeling van kinderen. De bijpassende competenties hebben we onderverdeeld in: • Creatief vermogen • Cultureel zelfbewustzijn (culturele vaardigheden inclusief burgerschap, vermogen zich te presenteren, zorg voor en waardering van de leefomgeving) • Reflectief vermogen (probleemoplossende vaardigheden, reflecteren op eigen handelen en leren, uitdrukken van eigen gedachten en gevoelens, respectvol en verantwoordelijk omgaan met elkaar) • Receptief vermogen (beleven van kunst en cultuur) • (Re)productief vermogen (vermogen zich te presenteren, produceren (creëren en vormgeven), uitdrukken van eigen gedachten en gevoelens) Deze competenties zijn uitgewerkt voor de leerjaren 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8. Deze uitwerking dient als basis voor het ontwikkelen van doorlopende leerlijnen cultuureducatie in 2014. Indirect van toepassing op cultuureducatie zijn de sociale ontwikkeling van kinderen (sociale vaardigheden, probleemoplossende vaardigheden, communicatie en vermogen tot samenwerken) en de persoonlijke ontwikkeling (vermogen zelfstandig te werken en ontwikkelen van zelfvertrouwen). Deze ontwikkelingsgebieden vormen de context waarbinnen het referentiekader zich afspeelt. In 2014 kunnen scholen – naast een aantal vaste basiscompetenties – een selectie maken van competenties die zij voor hun eigen leerlingen belangrijk vinden. Hiermee ontwikkelen ze een schoolspecifiek referentiekader waarmee ze vervolgens een eigen doorlopende leerlijn kunnen vormgeven.

Professionalisering Behalve een referentiekader is er in 2013 een plan geschreven met de mogelijkheden voor professionalisering in de onderwijs- en cultuursector in onze regio. In het voorjaar van 2014 kunt u hier meer informatie over verwachten. Zie ook het artikel over professionalisering en deskundigheidsbevordering verderop in deze nieuwsbrief. Het afgelopen jaar hebben de scholen en culturele instellingen uit de voorhoede en het klankbord verschillende activiteiten, bijeenkomsten en conferenties bijgewoond om de actuele ontwikkelingen rond cultuureducatie op de voet te volgen. Er waren 2 startbijeenkomsten, 4 bijeenkomsten van de voorhoede en 2 bijeenkomsten van het klankbord. Daarnaast bezochten we onder andere een conferentie van Cultuureducatie met kwaliteit (13 juni), de Dag van cultuureducatie van het LKCA -Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst - (5 november), de onderzoeksconferentie Cultuureducatie en Cultuurparticipatie (25 november), de masterclass Cultuur in de Spiegel van Plein C (3 bijeenkomsten in het najaar), de netwerkbijeenkomsten van Kunstgebouw (21 maart en 19 september) en de provinciale conferentie georganiseerd door Kunstgebouw ‘een plan en dan?’ (13 november). De toekomst In 2014 gaan we aan de slag met de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen cultuureducatie. Een doorlopende leerlijn beschrijft de volgorde waarin de leerstof is verdeeld over alle leerjaren. Door te werken met een doorlopende leerlijn ontstaat er inhoudelijke samenhang tussen activiteiten. Zowel tussen activiteiten die de school zelf organiseert als tussen activiteiten van culturele instellingen. Er wordt tegelijkertijd voortgebouwd op wat eerder is gedaan, waardoor het niet blijft bij een eerste kennismaking of een eenmalig project. Doordat een doorlopende leerlijn is opgenomen in het curriculum van een school, heeft cultuureducatie een structurele plaats in het lesprogramma van scholen.

Voorhoede en klankbordscholen in 2014 We zijn erg blij met het enthousiasme van de 27 scholen die zich tot op heden hebben aangemeld voor de voorhoede of het klankbord! In de voorhoede zijn nog scholen welkom. Deze groep is actief en intensief betrokken bij de te realiseren ontwikkelingen. In 2014 staat met name de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen en bijbehorende pilotprojecten centraal. Dit doen we in 5 bijeenkomsten van 2 uur op woensdagen. Ook zijn er enkele huiswerkopdrachten. Wilt u meedenken in de voorhoede? Neem dan zo spoedig mogelijk contact op met Marijke van de Haterd, projectmanager educatie bij Museumgroep Leiden ([email protected] of 071-5168588). Scholen uit Lisse en Zoeterwoude worden in het bijzonder uitgenodigd om te reageren.

Professionalisering en deskundigheidsbevordering: trainingen en cursussen voor scholen, culturele aanbieders en cultuurmakers Een van de pijlers van de deelregeling Cultuureducatie met kwaliteit is dat scholen èn cultuuraanbieders doelbewuster leren nadenken over cultuureducatie, hun visie en ambities formuleren en meer inzicht krijgen in het eigen handelen. Daartoe hebben Museumgroep Leiden, BplusC en Kunstgebouw een opzet gemaakt met trainingen en cursussen ten behoeve van het onderwijs en het culturele veld. Scholen uit de voorhoede werken gedurende vijf bijeenkomsten stapsgewijs aan de visieontwikkeling. Door deze ervaring terug te koppelen aan de respectievelijke schoolteams wordt de ontstane visie gedeeld. De klankbordscholen reflecteren op de visie van de voorhoedescholen. Daarmee wordt voor de deelnemers van beide groepen gewerkt aan de professionalisering van cultuureducatie.

Ook voor scholen en culturele instellingen die niet actief betrokken zijn in de voorhoede of het klankbord bestaat de mogelijkheid tot professionalisering. Dat kan in de vorm van verschillende trainingen en bijeenkomsten. Voor onderwijs èn culturele instellingen: • Een bijeenkomst Visie op cultuureducatie; doel van deze bijeenkomst is om de deelnemers een goed beeld te geven van cultuureducatie in het primair onderwijs en hen bewust te laten nadenken over de inhoudelijke invulling daarvan op school in samenhang met de andere leergebieden of in de culturele instelling • ICC- cursussen, netwerkbijeenkomsten en verdiepingsbijeenkomsten voor ICC-ers. Voor het onderwijs: • De Cultuurloper: een professionaliseringstraject voor scholen dat bestaat uit de volgende stappen: intake, assessment en ambitiegesprek met directie en ICC-er. Vervolgens één of twee teambijeenkomst(en) op school waarbij ambities omgezet worden in activiteiten, dieper wordt ingegaan op samenwerking met de culturele omgeving, of goed onder de loep wordt genomen wat er al gebeurt op school. De school maakt zelf een keuze uit de onderwerpen voor deze teambijeenkomst(en) • Versterking van individuele competenties voor leerkrachten, bijvoorbeeld met tips & tools om meer uit bestaande programma’s van culturele instellingen te halen, of de invulling van de eigen lessen onder de loep te nemen. Voor culturele instellingen: • Cursus Cultuur op maat met als doel het ontwikkelen van een educatieve visie en betere aansluiting van het educatieve aanbod op de onderwijspraktijk • Cursus Kies voor Klasse(n): hoe zie je als culturele instelling educatie op langere termijn? • Cursus Van Idee tot Product waarin culturele instellingen worden gecoacht op het ontwikkelen en realiseren van cultuureducatief materiaal voor het onderwijs. 20 maart: Eindconferentie Cultuur in de Spiegel Op donderdag 20 maart 2014 sluiten de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) en Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) het onderzoekstraject Cultuur in de Spiegel af met een eindconferentie. Het meerjarig onderzoek heeft als doel om scholen handvatten te bieden in het ontwikkelen van een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs. Tijdens de conferentie worden de eindresultaten hiervan aan het grote publiek gepresenteerd! De dag biedt een gevarieerd programma met plenaire lezingen van onder andere Barend van Heusden en daarnaast worden er workshops verzorgd door de pilot-scholen, adviseurs van Cultuur in de Spiegel, onderzoekers van de RuG en leerplanontwikkelaars van SLO. Een zeer gevarieerd programma dus, met als doelgroep ICC-ers, schoolleiders, leraren van cultuurgerelateerde vakken en lerarenopleiders. Daarnaast zijn ook culturele instellingen, beleidsmakers en vertegenwoordigers van kenniscentra welkom op de conferentie. De conferentie vindt plaats in de Buitensociëteit in Zwolle en is geheel gratis voor deelnemers. Voor meer informatie en voor aanmelding verwijzen wij u naar de website www.slo.nl/cultuurindespiegel. Deze nieuwsbrief is geschreven en samengesteld door Marijke van de Haterd, projectmanager educatie Museumgroep Leiden, www.museumgroep.nl Verolique Jacobse, hoofd informeren en netwerken Kunstgebouw, www.kunstgebouw.nl Vivian Treurniet, algemeen coördinator onderwijs BplusC, www.BplusC.nl en Fredt Moers, cultuurnetwerker Holland Rijnland. Verzending: Secretariaat Sociale Agenda Samenwerkingsorgaan Holland Rijnland. Eerdere nieuwsbrieven verschenen in januari, juni en oktober 2013. De volgende nieuwsbrief verschijnt in juni 2014.

Disclaimer U ontvangt deze nieuwsbrief omdat uw gegevens zijn opgenomen in de databestanden van Museumgroep Leiden, Kunstgebouw en/of BplusC. Als deze nieuwsbrief niet voor u is bestemd maar voor een collega, wilt u deze mail dan doorsturen en de juiste gegevens mailen naar [email protected]. U kunt dit e-mailadres ook gebruiken als u of uw school onverhoopt geen prijs stelt op toezending.