Leisure!
Inleiding in de vrije tijd Leerdoelen Martijn Mulder
bussum 2011
Deze leerdoelen horen bij Leisure! Inleiding in de vrije tijd van Martijn Mulder.
© 2011 Uitgeverij Coutinho b.v. Alle rechten voorbehouden. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16h Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).
Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum
[email protected] www.coutinho.nl
Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever.
ISBN 978 90 469 0240 0 NUR 801
Inhoud Centrale leerdoelen Deel I – Vrij? Hoofdstuk 1 5 Hoofdstuk 2 5
Deel II – Willen, kunnen en mogen Hoofdstuk 3 6
Deel III – Leisure als economische motor Hoofdstuk 4 8 Hoofdstuk 5 9 Hoofdstuk 6 9 Hoofdstuk 7 10 Hoofdstuk 8 11
Leerdoelen bij Leisure! – 3/11
Centrale leerdoelen Het doel van dit boek is (1) de lezer kennis te laten maken met het fenomeen vrije tijd of leisure, (2) [de lezer] inzicht te verschaffen in de totstandkoming van vrijetijdsgedrag en (3) de huidige staat van de vrijetijdssector te schetsen.
De nummers in bovenstaand citaat corresponderen met de verschillende delen van het boek.
Voorts is het doel van de auteur geweest een zo actueel en relevant mogelijk overzicht te geven van het voorradige aanbod aan theorieën, onderzoeken, cijfers en ontwikkelingen.
Leerdoelen bij Leisure! – 4/11
Deel I – Vrij?
Het doel van dit deel is de lezer kennis te laten maken met het fenomeen vrije tijd of leisure.
Hoofdstuk 1 De student …
… kan de begrippen vrije tijd, vrijetijd en leisure duiden; … kent het verschil tussen de objectieve en subjectieve benadering van het begrip vrije tijd; … kent de formule van de objectieve benadering van vrije tijd; … begrijpt dat zowel de objectieve als de subjectieve benadering van vrijetijd sterk cultuurafhankelijk is.
Daarnaast is de student in staat om de volgende termen uit te leggen in relatie tot vrije tijd: • arbeid • onderwijs • zorgtaken • persoonlijke verzorging • residuele definitie
Hoofdstuk 2 De student … … kent de geschiedenis van de vrije tijd; … kent de ontwikkelingen in de vrijetijdssector en -besteding sinds de industriële revolutie; … kent de geschiedenis van de vrijetijdsstudies in Nederland. Daarnaast is de student in staat om de volgende termen uit te leggen: • (vrijetijd als) sociaal fenomeen • standenmaatschappij • klassenmaatschappij • verzuilde samenleving • arbeidstijdverkorting • (invoering) vrije zaterdag • verzorgingsstaat • neoliberalisme • vrijetijdsindustrie • leisure class • vrijetijdwetenschappen (multidisciplinaire opleiding) • vrijetijdsmanagement
Leerdoelen bij Leisure! – 5/11
Deel II – Willen, kunnen en mogen Het doel van dit deel is de lezer inzicht te verschaffen in de totstandkoming van vrijetijdsgedrag.
Hoofdstuk 3 De student … … weet wat sociale structuur is en op welke manier deze structuur van invloed is op het vrijetijdsgedrag; … weet wat maatschappelijke cultuur is en op welke manier deze cultuur van invloed is op het vrijetijdsgedrag; … kent het verschil tussen cultuur in enge zin en cultuur in brede zin en het verschil tussen hoge en lage cultuur; … weet wat een subcultuur is en op welke manier deze vorm krijgt; … kent het begrip leefstijl (lifestyle); … weet hoe vrijetijdsgedrag tot stand komt; … kan de wisselwerking tussen vraag, aanbod en beleid duiden; … weet wat bedoeld wordt met het multidisciplinaire karakter van vrijetijd; … weet hoe sociologische, psychologische en economische factoren het vrijetijdsgedrag beïnvloeden; … kent de (veranderde) rol van de overheid en de invloed van de overheid op vraag en aanbod in de vrijetijdssector. Daarnaast is de student in staat om de volgende termen uit te leggen: • sociologie • psychologie • sociale structuur • cultuur ◆ materiële cultuurelementen ◆ immateriële cultuurelementen ◆ cultuur in brede zin ◆ cultuur in enge zin ◆ maatschappelijke cultuur ◆ hoge cultuur ◆ lage cultuur ◆ normen ◆ waarden ◆ opvattingen ◆ instituties ◆ tradities • deviant gedrag
Leerdoelen bij Leisure! – 6/11
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
subcultuur primaire socialisatie secundaire socialisatie contracultuur referentiekader lifestyle verzorgingspositie sociaaleconomische status maatschappelijke waarden fysieke capaciteit intelligentie persoonlijkheid behoeften(hiërarchie) motivatie attitude ◆ cognitief ◆ affectief ◆ conatief blootstelling conditionering referentiegroepen leer- en imitatieprocessen ervaringen verwachtingen dimensies van vrijetijdsmotivatie beleving(smodel) omgevingsfactoren kapitalen (Bourdieu) latente vraag manifeste vraag allocatiefunctie herverdelingsfunctie stabilisatiefunctie
Leerdoelen bij Leisure! – 7/11
Deel III – Leisure als economische motor Het doel van dit deel is de huidige staat van de vrijetijdssector te schetsen.
Hoofdstuk 4 De student … … kent het verschil tussen de benadering van de vrijetijdssector vanuit enerzijds vraagzijde en anderzijds aanbodzijde; … kent de indelingen van de vrijetijdssector aan de vraagzijde zoals die gebruikt worden door het SCP en het CBS; … kent de indelingen van de vrijetijdssector aan de aanbodzijde zoals die gebruikt worden door het MKB, de Recron en zoals die omschreven zijn in Groeten uit Holland (VROM-raad, 2006) en Een nieuwe kijk op de Experience Economy (Boswijk & Peelen, 2008); … kent de definities van de verschillende domeinen binnen de vrijetijdssector; … kent het bijzondere karakter van de domeinen evenementen en toerisme. Daarnaast is de student in staat om de volgende termen uit te leggen: • integrale leisurebenadering • vrijetijdsdomeinen ◆ recreatie ◆ entertainment ◆ attracties ◆ sporten ◆ uitgaan ◆ funshoppen ◆ op vakantie gaan (recreatief toerisme) ◆ private vrijetijdsbesteding ◆ vrijwilligerswerk ◆ buitenrecreatie ◆ wellness ◆ sport ◆ kunstzinnig, cultureel of religieus aanbod ◆ evenement ◆ horeca ◆ (leisure)retail • travel career‑ladder ◆ relaxation ◆ relationship ◆ self-esteem and development ◆ fullfillment
Leerdoelen bij Leisure! – 8/11
Hoofdstuk 5 De student … … is in staat de belangrijkste ontwikkelingen in de vrijetijdsindustrie (aanbodzijde) van de afgelopen decennia te noemen; … is in staat de belangrijkste ontwikkelingen in de vrijetijdsvraag (vraagzijde) van de afgelopen decennia te noemen; … weet hoe groot de economische waarde van de Nederlandse vrijetijdsindustrie is; … kent de belangrijkste cijfers over bezoekersaantallen, omzetten en overheidsgelden binnen de vrijetijdssector; … kent het belang van maatschappelijke kosten-batenanalyses voor de vrijetijdssector en kent de mogelijke effecten van investeringen in de vrijetijdssector; … kent het economisch belang van de toeristische sector. Daarnaast is de student in staat om de volgende termen uit te leggen: • vrijetijdsparadox • seizoensafhankelijkheid (van de vrijetijdssector) • conjunctuurgevoeligheid (van de vrijetijdssector) • maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) ◆ directe effecten ◆ indirecte effecten ◆ externe effecten ◆ verdelingseffecten • verdringing • multiplier effect
Hoofdstuk 6 De student … … weet wat trends zijn; … weet welke trendniveaus er te onderscheiden zijn; … weet waarom trendanalyses van belang zijn in de vrijetijdssector; … kan verschillende relevante macro- (of: mega-), maxi- en microtrends noemen en toepassen op de vrijetijdssector; … kent de gevolgen die de macrotrends postindustrialisering, mondialisering, digitalisering en duurzaam produceren/ondernemen hebben op de vrijetijdssector; … weet waarom leisure gezien kan worden als de nieuwe identiteitsverschaffer van de postmoderne mens.
Leerdoelen bij Leisure! – 9/11
Daarnaast is de student in staat om de volgende termen uit te leggen: • trends ◆ markttrends (microniveau) ◆ consumententrends (maxiniveau) ◆ maatschappelijke trends (macroniveau) • pre-industriële samenleving • industriële samenleving • postindustriële samenleving • kennis- en diensteneconomie • mondialisering • digitalisering ◆ democratisering van de consument ◆ de pc als werkplek ◆ peer-to-peer-communicatie ◆ visuele communicatie ◆ online retail ◆ Web 2.0 ◆ Web 3.0 • duurzaam produceren en ondernemen
Hoofdstuk 7 De student … … kent de kenmerken van de leisureconsument en de leisuresector van de 21e eeuw; … kent de veranderde verhoudingen tussen vraag en aanbod binnen de vrijetijdssector; … kent de verschillende rollen die leisure in de hedendaagse samenleving heeft. Daarnaast is de student in staat om de volgende termen uit te leggen: • identiteitsvrijheid • economisch kapitaal • cultureel kapitaal • sociaal kapitaal • cocreatie • transdisciplinaire benadering van de vrijetijd • transparantie • tijdelijkheid • exclusiviteit • decontextualisering • vrijetijd als doel • vrijetijd als middel • vrijetijd als marketingmiddel
Leerdoelen bij Leisure! – 10/11
Hoofdstuk 8 De student … … kent het belang van de factor afstand tussen vraag en aanbod in de vrijetijdssector; … kent de ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit sinds het begin van de twintigste eeuw en de relatie tussen deze ontwikkelingen en de vrijetijdssector; … kent het verschil tussen stedelijk en niet-stedelijk gebied en de verschillen tussen vrijetijdsaanbod in stedelijk en niet-stedelijk gebied. Daarnaast is de student in staat om de volgende termen uit te leggen: • actieradius • verzorgingsgebied • urbaan • ruraal
Leerdoelen bij Leisure! – 11/11
