Leerplan OPLEIDING. Computertechnicus. TSO3 Modulair. Studiegebied Mechanica-elektriciteit

VSKO

Leerplan OPLEIDING

Computertechnicus

TSO3 Modulair

Studiegebied Mechanica-elektriciteit

Goedkeuringscode Voorlopige goedkeuring 08-09/1893/N/V10

31 januari 2009

Structuurschema SVO - Computertechnicus TSO3 - Studiegbied Mechanica - elektriciteit

A Computersystemen

Aa Besturingssystemen

Aa1 4610

TV 60 lt

Besturingssystemen 1

Aa2 4611

TV 60 lt

Besturingssystemen 2

B Netwerken

Ab PC-systemen

Ab1 4612

TV 60 lt

Computersystemen 1

Ab2 4613

TV 60 lt

Computersystemen 2

Ba Netwerktechnologie

Ba1 4615

TV 60 lt

Netwerktechnologie

Ba2 4616

Bb Topologie

Bb1 4618

TV 60 lt

Peer-to-peer netwerken

TV 60lt

Routers

Ba3 4617

Bb2 4619

TV 60 lt

Client-servernetwerken 1

TV 60 lt

VLAN'S en WAN'S

Bb3 4620

C Specialisaties

Bc Project

Bc1 8887

TV 60 lt

Project computertechnicus

goedgekeurd op 31 mei 2007 namens de Vlaamse minister bevoegd voor Onderwijs de gemachtigde ambtenaar

TV 60 lt

Client-servernetwerken 2

Bb4 4621

deelcertificaat PCsystemen

deelcertificaat netwerktechnologie

Patrick Weckesser adjunct van de directeur

TV 60 lt

deelcertificaat topologie

Deelcertificaat computersystemen

Deelcertificaat netwerken

Certificaat computertechnicus TSO3

Leerplan Computertechnicus TSO3

31 januari 2009

C1 8879

TV 60 lt

Specialisatie routers

C2 8880

TV 60 lt

Switches

C3 8881

C5 8883

TV 60 lt

Beveiliging

C6 8884

TV 60 lt

IP servers

TV 60 lt

IP-communicatie

C4 8882

Inter-Netwerken

deelcertificaat besturingssystemen

032866

TV 60 lt

Draadloze netwerken

C7 8885

TV 60 lt

Systeemupdates

C8 8886

TV 60 lt

Troubleshooting

deelcertificaat project

Deelcertificaat specialisaties

720 lt

2

Meewerkende centra voor volwassenenonderwijs CVO Heusden-Zolder Molenstraat 12 3550 Heusden-Zolder


31 januari 2009

3

Inhoudstafel 1

Inleiding ______________________________________________________________________ 7

2

Beginsituatie ___________________________________________________________________ 8

3

Algemene doelstellingen van de opleiding ____________________________________________ 9

4

Methodologische wenken en didactische hulpmiddelen _________________________________ 10

5

Evaluatie van de cursisten _______________________________________________________ 11

6

Minimale materiële vereisten _____________________________________________________ 12

7

MODULE Aa1 - Besturingssystemen 1 - TV 60 LT _____________________________________ 13

7.1

Algemene doelstelling van de module ______________________________________________ 13

7.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 13

7.3

Leerplandoelstelling en leerinhouden _______________________________________________ 14

8

MODULE Aa2 - Besturingssystemen 2 - TV 60 LT _____________________________________ 16

8.1


8.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 16

8.3


9

MODULE Ab1 – Computersystemen 1 - TV 60 LT _____________________________________ 19

9.1


9.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 19

9.3


10

Module Ab2 - Computersystemen 2 - TV 60 LT _______________________________________ 22

10.1


10.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 22

10.3


11

Module Ba1 - Netwerktechnologie - TV 60 LT ________________________________________ 26

11.1


11.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 26

11.3


12

Module Ba2 - Routers - TV 60 LT __________________________________________________ 30

12.1


12.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 30

12.3


13

Module Ba3 – VLAN‟S en WAN‟S - TV 60 LT_________________________________________ 33

13.1


13.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 33

13.3


14

Module Bb1 - Peer to peer-netwerken - TV 60 LT _____________________________________ 37

14.1


14.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 37

14.3


15

Module Bb2 - Client-server-netwerken 1 - TV 60 LT____________________________________ 40

15.1


15.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 40


31 januari 2009

4

15.3


15

Module Bb3 - Client-server-netwerken 2 - TV 60 LT____________________________________ 43

15.1


15.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 43

15.3


16

Module Bb4 – Inter-Netwerken - TV 60 LT ___________________________________________ 46

16.1


16.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 46

16.3


17

Module Bc1 – Project computertechnicus - TV 60 LT ___________________________________ 50

17.1


17.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 50

17.3


18

Module C1 – Specialisatie routers - TV 60 LT ________________________________________ 53

18.1


18.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 53

18.3


19

Module C2 – Switches - TV 60 LT _________________________________________________ 56

19.1


19.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 56

19.3


20

Module C3 – IP-communicatie - TV 60 LT ___________________________________________ 59

20.1


20.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 59

20.3


21

Module C4 – Draadloze netwerken - TV 60 LT________________________________________ 62

21.1


21.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 62

21.3


22

Module C5 – Beveiliging - TV 60 LT ________________________________________________ 65

22.1


22.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 65

22.3


23

Module C6 – IP-servers - TV 60 LT ________________________________________________ 69

23.1


23.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 69

23.3


24

Module C7 – Systeemupdates - TV 60 LT ___________________________________________ 72

24.1


24.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 72

24.3


25

Module C8 - Troubleshooting - TV 60 LT ____________________________________________ 75

25.1



31 januari 2009

5

25.2

Beginsituatie __________________________________________________________________ 75

25.3


26

Bibliografie ___________________________________________________________________ 79


31 januari 2009

6

1

Inleiding

De opleiding tot 'TSO3 OSP computertechnicus' stelt zich tot doel vakbekwame technici te vormen, die in staat zijn om: zelfstandig    

kleine computersystemen samen te stellen, te installeren, te onderhouden en te herstellen; netwerkapparatuur te installeren en te configureren; netwerksoftwaresystemen te installeren en te configureren; computersystemen te voorzien van een besturingssysteem.

Hierdoor wordt hij inzetbaar in de bedrijven    

waar men zoekt naar een computertechnicus die hun computerpark kan beheren; die computersystemen op maat samenstellen voor hun cliënteel; waar men zoekt naar een netwerktechnicus om netwerken aan te leggen; waar men zoekt naar een technicus die een netwerk kan voorzien van de nodige servers.

Door het aanbieden van een aantal specialisatiemodules kan de ervaren computertechnicus zich in bepaalde vakgebieden vervolmaken.


31 januari 2009

7

2

Beginsituatie

De cursisten voldoen aan de per decreet vastgelegde voorwaarden.


31 januari 2009

8

3

Algemene doelstellingen van de opleiding

De opleiding tot 'TSO3 OSP computertechnicus' stelt zich tot doel vakbekwame technici te vormen, die in staat zijn om zelfstandig:    

kleine computersystemen samen te stellen, te installeren, te onderhouden en te herstellen; netwerkapparatuur te installeren en te configureren; netwerksoftwaresystemen te installeren en te configureren; computersystemen te voorzien van een besturingssysteem.

Het opleidingsconcept is uitgewerkt in 2 delen die de filosofie van het leertraject concretiseert. Deel A: computer-systemen Het deel PC-systemen heeft tot doel vakbekwame technici te vormen die in staat zijn om:  een computersysteem samen te stellen;  een computersysteem te onderhouden en te herstellen;  een computersysteem te voorzien van een besturingssysteem;  een besturingssysteem te onderhouden. Deel B: netwerken Het deel netwerken heeft tot doel vakbekwame technici te vormen die in staat zijn om:       

op vraag van bedrijf of organisatie een netwerk te ontwerpen; een netwerk aan te leggen waarbij vooral de installatie van de hardware centraal staat: bekabeling, switches, hubs, transceivers, ..., software wordt gezien als ondersteuning voor de hardware-installatie; routers te configureren opdat deze verschillende netwerken met mekaar kunnen verbinden; problemen op te lossen met het netwerk die niet veroorzaakt worden door fouten in de netwerksoftware; het netwerk te voorzien van de nodige netwerkbesturingssoftware; het netwerkbesturingssysteem te configureren; extra servers zoals mailservers, firewalls, webservers, ... te installeren.

Buiten het traject dat leidt tot het certificaat computertechnicus kan de cursist zich verder specialiseren in een aantal specialiteiten zoals routers, switches, ip-communicatie, draadloze netwerken, beveiliging, ip servers, systeemupdates en troubleshooting.


31 januari 2009

9

4

Methodologische wenken en didactische hulpmiddelen Vermits de praktische vaardigheden centraal staan beschikt elke cursist bij voorkeur individueel over een pc waarop de vereiste programmatuur op een aanvaardbaar performantieniveau draait en die toegang geeft tot een printer. Een vlotte toegang van elke computer tot internet strekt tot aanbeveling. Op het gebied van veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn), de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, dat alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct te kunnen toepassen. De cursisten moeten tijdens de les één of meer handleidingen of naslagwerken betreffende de aangeleerde softwarepakketten kunnen raadplegen. Het centrum dient erover te waken dat ze de belangrijke ontwikkelingen betreffende apparatuur en programmatuur volgt. Dit betekent echter niet dat elke nieuwe versie van software of hardware moet aangeschaft worden om up-to-date te blijven. Wel moet ze via geregelde investeringen vermijden dat haar informaticaonderwijs manifest achterblijft op de realiteit in het bedrijfsleven.


31 januari 2009

10

5

Evaluatie van de cursisten De leerstof wordt geëvalueerd via zowel proces- als productevaluatie. Beide hebben dan de vorm van een praktische proef, waarbij één of meer werkstukken moeten afgeleverd worden; Permanente evaluatie spreidt de prestatiedruk en biedt mogelijkheden tot bijsturing indien nodig; Het is evident dat er duidelijke afspraken met de cursist dienen gemaakt te worden met betrekking tot de vorm en het tijdstip van de proeven. Hierbij is het evaluatiereglement van het centrum een belangrijk instrument in de openheid naar de cursisten toe. Om de zelfevaluatie van de volwassene te vergroten is het belangrijk dat de cursist weet op welke aspecten van de opdrachten de nadruk liggen.


31 januari 2009

11

6

Minimale materiële vereisten

Voor alle modules dient minimaal voorzien te worden in een computer per cursist die via een netwerk verbonden is met internet. Projectieapparatuur in de klas vergemakkelijkt het les geven. Voor een aantal modules zijn meer specifieke materialen vereist. Computersystemen 1 en 2 In het labo dienen voldoende componenten aanwezig te zijn om een hedendaags computersysteem samen te stellen. Ook dienen de nodige gereedschappen zoals tangen of schroevendraaiers voorhanden te zijn. Voldoende randapparaten zoals printers, netwerkcomponenten, inbouwkaarten, uitvoerapparatuur, … Netwerktechnologie, routers, VLANS en WANS, Specialisatie routers, switches In het labo dienen voldoende actieve netwerkcomponenten zoals switches en routers aanwezig te zijn. Netwerkbekabeling en de nodige gereedschappen voor het vervaardigen en testen van een kabel zijn vereist. De nodige bekabeling om proefopstellingen te kunnen bouwen dient voor handen te zijn. IP-communicatie In het VOIP-labo dienen een aantal VOIP-telefoontoestellen aanwezig te zijn. De nodige routers en switches om opstellingen te bouwen zijn vereist. De nodige bekabeling om de verschillende componenten met mekaar te verbinden zijn een vereiste. Draadloze netwerken In deze module dient in het labo enkele access points en draadloze netwerkadapters voor handen te zijn. Ook enkele uitbreidingsantennes zijn nodig. Enkele routers met een draadloze netwerkfunctionaliteit zijn aangeraden. Beveiliging Deze module kan zowel gegeven worden met een software- als een hardwarefirewall. Ook kan een router de hardware firewall-functie vervullen.


31 januari 2009

12

7

MODULE Aa1 - Besturingssystemen 1 - TV 60 LT

Administratieve code: 4610

7.1

Algemene doelstelling van de module

In de module 'Besturingssystemen 1' leert de cursist de basiselementen van een besturingssysteem. De cursist leert de basisvaardigheden door middel van oefeningen. Hij leert de basiselementen gebruiken in functie van de beoogde toepassingssoftware en de gegevens die daarmee kunnen worden aangemaakt. Bij het beëindigen van deze module kan de cursist elementaire functies van een besturingssysteem gebruiken. De cursist kan:        

7.2

Doel en nut van een besturingssysteem uitleggen; Besturingssystemen beschrijven; een eenvoudige standaardinstallatie en configuratie van een besturingssysteem uitvoeren; bestanden beheren; programma‟s beheren; multi-taskingmogelijkheden op een stand alone computer aanwenden; de multimedia-mogelijkheden van een besturingssysteem gebruiken; de helpfunctie hanteren.

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: er zijn geen inhoudelijke vereisten. Verplichte voorafgaande modules: er zijn geen voorafgaande modules noodzakelijk.


31 januari 2009

13

7.3

Leerplandoelstelling en leerinhouden

Leerplandoelstellingen met inbegrip van eindtermen (ET), specifieke eindtermen (SET), basiscompetenties (B), uitbreidingsdoelstellingen (U), sleutelvaardigheden (SV)

B/U SV (S)ET

Leerinhouden

B

Besturingssystemen

Methodologische wenken

De cursist kan doel en nut van een besturingssysteem uitleggen

    

besturingssystemen beschrijven

een eenvoudige standaardinstallatie en configuratie van een besturingssysteem uitvoeren

B

Besturingssysteem     

bestanden beheren

B

Eenvoudige installatie configuratie extra software meegeleverd bij het besturingssysteem activeren of deactiveren printers installeren stuurprogramma‟s zoeken op en downloaden van het internet

Bestandsbeheer        


doel nut componenten overzicht huidige besturingssystemen verschillen

De module moet zo praktijkgericht mogelijk worden opgevat. Dit houdt in dat er vele oefenmomenten worden voorzien waarin de cursist de aangeleerde opties kan ervaren. Het efficiënt leren gebruiken van de helpvoorzieningen, aangeboden in elk modern professioneel pakket, bevordert sterk de zelfredzaamheid van de cursist en wordt dus sterk aanbevolen. Bij het wijzigen van de systeeminstellingen van de pc moet men met de nodige omzichtigheid te werk gaan. Veiligheidshalve neemt men vooraf een back-up van de belangrijkste systeembestanden.

kopiëren en verplaatsen formatteren werken met externe opslagmedia bestandstypes selectie van bestanden verschillende weergaven verwijderen van bestanden zoeken naar bestanden

31 januari 2009

14

programma's beheren

B

Toepassingssoftware    

de multi-taskingmogelijkheden op een stand-alone computer aanwenden

installatie de-installatie beheer: o snelkoppelingen o programmagroepen multi-tasking o gegevensuitwisseling o verschillende vensters

de multimediamogelijkheden van een besturingssysteem gebruiken

B

de helpfunctie hanteren

B

Helpfunctie

Doorzettingsvermogen

SV

In staat zijn om, ondanks, moeilijkheden, op een doel gericht te blijven.

Kwaliteitsbewustzijn

SV

In staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen.

Leergierigheid

SV

In staat zijn om actief te zoeken naar situaties om zijn competenties te verbreden en te verdiepen.

Planmatig denken

SV

In staat zijn op methodische wijze over een opgave of probleem te redeneren.


Multimedia    

begrip apparatuur aansluiten en configureren verschillende dragers software

31 januari 2009

15

8

MODULE Aa2 - Besturingssystemen 2 - TV 60 LT


8.1


In de module „Besturingssystemen 2‟ worden de cursist de basiselementen van een besturingssysteem verder aangeleerd, toegepast en ingeoefend. De cursist leert omgaan met alle noodzakelijke vaardigheden door middel van oefeningen. Hij leert taken uitvoeren i.v.m. de installatie, de configuratie, de beveiliging, de personalisatie en het onderhoud van de besturingssoftware. Bij het beëindigen van deze module kan de cursist alle functies van het besturingssysteem gebruiken. De cursist kan:        

8.2

de verschillende installatiemogelijkheden van een besturingssysteem toepassen; de configuratie van alle software-bouwstenen uitvoeren; de externe toegangsmogelijkheden van de computer instellen en gebruiken; opdrachten automatiseren; dynamische koppelingen tussen gegevens leggen en gebruiken; een besturingssysteem personaliseren; een besturingssysteem beveiligen; een besturingssysteem onderhouden.

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: de cursist kan elementaire functies van een besturingssysteem gebruiken. Verplichte voorafgaande modules: de module 'Besturingssystemen 1'.


31 januari 2009

16

8.3


Leerplandoelstellingen

B/U SV (S)ET

Leerinhouden


de verschillende installatiemogelijkheden van een besturingssysteem toepassen

B

Installatie

de configuratie van alle software-bouwstenen uitvoeren

B

Installatie en configuratie van software van derden

De cursisten installeren eigenhandig een virusscanner en firewall op de computer. Ze leren de installatie uit te voeren, de instellingen te maken, alsmede het uitvoeren van updates. In een laatste fase hanteren ze de virusscanner om infecties op te zoeken en te verhelpen.

de externe toegangsmogelijkheden van de computer instellen en gebruiken

B

Externe toegang via netwerk

opdrachten automatiseren

B

met inbegrip van eindtermen (ET), specifieke eindtermen (SET), basiscompetenties (B), uitbreidingsdoelstellingen (U), sleutelvaardigheden (SV)

De cursist kan    

  

apparatuur installatie configuratie

Bij het wijzigen van de systeeminstellingen van de computer moet men met de nodige omzichtigheid te werk gaan. Veiligheidshalve neemt men vooraf een back-up van de belangrijkste systeembestanden.

Automatiseren van opdrachten  


full install + upgrade automatische updates dual boot andere installatiemogelijkheden

scripts takenplanner

31 januari 2009

17

dynamische koppelingen tussen gegevens leggen en gebruiken

B

Locatie van de persoonlijke mappen terugvinden, beheren en wijzigen

een besturingssysteem personaliseren

B

Profielen   

een besturingssysteem beveiligen

B

Beveiligen   

een besturingssysteem onderhouden

B

gebruikersprofielen netwerkprofielen configuratiescherm

viruscanners firewalls back-up

Onderhoud  

schijfcontrole diagnose en troubleshooting


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

18

9

MODULE Ab1 – Computersystemen 1 - TV 60 LT


9.1


De module „Computersystemen 1‟ brengt de cursist kennis en inzicht bij i.v.m. de werking van een computersysteem in het bijzonder de onderlinge samenwerking tussen de basiscomponenten van een computersysteem. Bij het beëindigen van deze module kan de cursist voorbereidende taken uitvoeren om tot een werkend computersysteem te komen. De cursist kan:           

9.2

doel en nut van een computersysteem uitleggen; de basiscomponenten van een computersysteem situeren; de werking van een computersysteem verklaren; de soorten RAM-geheugens en de soorten harde schijven aansluiten op een moederbord; de harde schijf voor werking voorbereiden; een plan opmaken voor het samenstellen van een computersysteem op maat voor wat betreft de basiscomponenten; met de benodigde hardware een basiscomputersysteem op maat samenstellen; de systeemsoftware (BIOS) van het gewenste computersysteem, instellen; een multibootconfiguratie opstellen; fouten in de (samen)werking van de basiscomponenten in een computersysteem opsporen, identificeren en verhelpen; antivirussoftware gebruiken.

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: er zijn geen inhoudelijke vereisten Verplichte voorafgaande modules: er zijn geen voorafgaande modules noodzakelijk.


31 januari 2009

19

9.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden

B

Computersysteem


De cursist kan het doel en nut van een computersysteem uitleggen

  

de werking van een computersystemen verklaren de basiscomponenten van een computersysteem situeren

B

Onderdelen 

de soorten RAM-geheugens en de soorten harde schijven aansluiten op een moederbord     een harde schijf voor werking voorbereiden

B

B

soorten o moederbord o kaarten o schijven o geheugen o … nut werking overzicht configuratie

Harde schijf    

een plan opmaken voor het samenstellen van een computersysteem op maat voor wat betreft de basiscomponenten

nut doel globale werking

aansluiting aanpassing BIOS partities formattering

Computer samenstellen  

componenten selecteren informatie-bronnen raadplegen

met de benodigde hardware een basiscomputersysteem op maat samenstellen


31 januari 2009

Er zijn in een pc-laboratorium of in de computerklas (bij voorkeur in een afzonderlijke praktijkzone met werkeilanden) een aantal pc‟s voor praktijkoefeningen inzake hardware aanwezig. Deze pc‟s zijn van een recent type en kunnen gedemonteerd worden. Bij voorkeur zijn ook oudere pc‟s beschikbaar. De computerklas of het pclaboratorium is voorzien van de nodige eenvoudige gereedschappen en hulpmiddelen om vlot aan pc‟s te werken. Via enkele voorbeelden tracht de leraar aan te tonen welke voordelen een modern computersysteem biedt. Uitgaande van een omschrijving kan men de cursist de mogelijkheid bieden om de componenten te kiezen en nadien samen te bouwen tot een computersysteem. De websites van belangrijke hardwareconstructeurs en – leveranciers leveren een schat aan informatie over computerapparatuur. Interessante

20

de systeemsoftware (BIOS) van het gewenste computersysteem, instellen

B

een multibootconfiguratie opstellen

B

Besturingssystemen    

keuze hardware-eisen installatie stuurbestanden

Multiboot  



nut bootmenu o aanmaak o aanpassing o verwijderen installatie van meerdere besturingssystemen in een multibootomgeving

antivirussoftware gebruiken

B

Antivirussoftware gebruiken

fouten in de (samen)werking van de basiscomponenten in een computersysteem opsporen, identificeren en verhelpen

B

Fouten in apparatuur


SV



SV


  

systematisch opzoeken analyseschema's inventarissen

Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

oefeningen bestaan er bijvoorbeeld in cursisten op het internet te laten opzoeken welke de specificaties zijn van actuele pc-aanbiedingen, de componenten van de eigen pc‟s te laten opzoeken, na te gaan of er nieuwe stuurprogramma‟s beschikbaar zijn voor de apparatuur in de computerklas… Sommige hardwareleveranciers bieden de mogelijkheid dat de klant zelf via het internet een offerte samenstelt, waarbij de klant zelf de specificaties voor de apparatuur invult; de leraar kan dan bijvoorbeeld een reële bedrijfssituatie schetsen en de cursisten vragen via het internet een offerte samen te stellen en de prijs van de gewenste configuratie te genereren, eventueel bij verschillende leveranciers. Via doelgericht marktonderzoek op webwinkels de prijzen van onderdelen kunnen weergeven en inschatten. De prijsfluctuaties veroorzaakt door vraag en aanbod kunnen inschatten en beoordelen.

21

10

Module Ab2 - Computersystemen 2 - TV 60 LT


10.1


De module 'Computersystemen 2' heeft tot doel de cursist kennis en inzicht bij te brengen i.v.m. de werkingprincipes van randapparatuur. Bij het beëindigen van deze module kan de cursist randapparatuur voorbereiden op een goede werking. De cursist kan:      

10.2

massa-opslagsystemen, weergavesystemen, invoersystemen, digitaliseringssystemen voor beeld en geluid en communicatiesystemen catalogeren; de werkingsprincipes van massa-opslagsystemen, weergavesystemen, invoersystemen, digitaliseringssystemen voor beeld en geluid en communicatiesystemen verklaren; massa-opslagsystemen, weergavesystemen, invoersystemen, digitaliseringssystemen voor beeld en geluid en communicatiesystemen installeren en configureren; massa-opslagsystemen, weergavesystemen, invoersystemen, digitaliseringssystemen voor beeld en geluid en communicatiesystemen gebruiken; fouten in de werking van de randapparatuur opsporen, identificeren en verhelpen; fouten in de werking van de systeem- en besturingssoftware opsporen, identificeren en verhelpen.

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: de cursist heeft een goede kennis van de werking van de basiscomponenten van de hardware in computersystemen. Verplichte voorafgaande modules: de modules 'Besturingssystemen 1' en 'Computersystemen 1'.


31 januari 2009

22

10.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden

B

Invoer en digitalisering


De cursist kan de werking van de componenten voor invoersystemen en digitaliseringssytemen voor beeld en geluid verklaren

         

de nodige componenten catalogeren, installeren en configureren

de werking van de componenten voor massaopslagsystemen verklaren


B

Massa-opslagsystemen   

  


joysticks, gamepad, stuurwiel videokaarten TV, radiokaarten opslagformaten voor video en audio tekentabletten printers geluidskaart scanners gsm, pda connectiemogelijkheden o USB o firewire o seriële poort o eSATA o Bluetooth o …

tapestreamers externe harde schijven CDR, CDRW, DVD o Verschillen in Technische opbouw van (DVD)CD-ROM, (DVD)CD-R, (DVD)CD-RW weergeven o De verschillende BOOK normen herkennen De betrouwbaarheid van de opslagsystemen juist inschatten aansluitmogelijkheden software installatie en gebruik

31 januari 2009

Er zijn in een pc-laboratorium of in de computerklas (bij voorkeur in een afzonderlijke praktijkzone met werkeilanden) een aantal pc‟s voor praktijkoefeningen inzake hardware aanwezig. Deze pc‟s zijn van een recent type en kunnen gedemonteerd worden. Bij voorkeur zijn ook oudere pc‟s beschikbaar. De computerklas of het pc-laboratorium is voorzien van de nodige eenvoudige gereedschappen en hulpmiddelen om vlot aan pc‟s te werken. Na een theoretische uitleg werken de cursisten in kleine groepen aan praktische opstellingen waarbij een aantal apparaten worden ingebouwd, geconfigureerd en uitgetest. Men moet dus voldoende didactisch materiaal voorzien (oude en/of defecte onderdelen naast degelijk werkend reservemateriaal) zodat de cursist enerzijds de onderdelen in een werkende machine kan zien en anderzijds de component als losse entiteit kan bestuderen. De websites van belangrijke hardwareconstructeurs en –leveranciers

23

systeembronnen beheren en configureren bij het toevoegen van additionele componenten

B

de werking van de componenten voor de communicatie tussen computers verklaren

B

Systeembeheer     

Communicatie tussen computers     


fouten in de werking van de randapparatuur opsporen, identificeren en verhelpen

B

fouten in de werking van de systeem- en besturingssoftware opsporen, identificeren en verhelpen

B

I/O irq conflicten en oplossingen plug and play instellingen BIOS

netwerkkaarten bekabeling installatie klein netwerk netwerk via firewire aansluiting op internet o thuisrouter o apparatuur o software o gedeelde internetverbinding

leveren een schat aan informatie over computerapparatuur. Interessante oefeningen bestaan er bijvoorbeeld in cursisten op het internet te laten opzoeken welke de specificaties zijn van actuele pc-aanbiedingen, de componenten van de eigen pc‟s te laten opzoeken, na te gaan of er nieuwe stuurprogramma‟s beschikbaar zijn voor de apparatuur in de computerklas. Men moet voldoende didactisch materiaal voorzien (oude en/of defecte onderdelen naast degelijk werkend reservemateriaal) zodat de cursist enerzijds de onderdelen in een werkende machine kan zien en anderzijds de component als losse entiteit kan bestuderen.

fouten inzake     

verbindingen hardware fouten voedingsproblemen driverproblemen …

Info opzoeken en verhelpen   

configuratieproblemen compatibiliteitsproblemen hardwareproblemen

Datarecovery   

het nut en de werking van noodvoedingssystemen verklaren


U

bestandscorruptie file system fouten corrupte boot record

Noodvoedingen (UPS‟en)  aansluiten  indien mogelijk configureren

31 januari 2009

24


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

25

11

Module Ba1 - Netwerktechnologie - TV 60 LT


11.1


Deze module heeft tot doel de cursist inzicht en kennis bij te brengen i.v.m. de algemene werking van netwerken aan de hand van het OSI-model en het TCP/IP referentiemodel. De cursist:      

11.2

kent het OSI-model, kan de verschillende netwerkprotocollen op hun juiste laag plaatsen in het model en leert het nut kennen van het model; kan het OSI-model vergelijken met het TCP/IP referentiemodel, kent de verschillende lagen in het TCP/IP referentiemodel; kent het nut van de volgende apparaten: hubs, transceivers, routers, switches, bridges, netwerkkaarten en kan een verantwoorde keuze maken tussen deze apparaten bij het uitwerken van een netwerk; kan een netwerk ontwerpen waarbij rekening wordt gehouden met de bestaande normen, de wensen van de klant en de mogelijkheden van de apparaten; kent de verschillende soorten bekabeling, kan de voor- en nadelen van elke soort opsommen; kent de opbouw van een IP-adres, kan subnetten en -maskers uitrekenen in functie van het aan te leggen netwerk.

Beginsituatie



31 januari 2009

26

11.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


B

Inleiding

Een computerklas voorzien van computers en een werkend netwerk. Aan de computers dienen geen speciale eisen gesteld te worden daar in deze module de nadruk ligt op netwerkhardware.

De cursist kent het OSI-model, kan de verschillende netwerkprotocollen op hun juiste laag plaatsen in het model en leert het nut kennen van het model

  

kan het OSI-model vergelijken met het TCP/IP referentiemodel, kent de verschillende lagen in het TCP/IP referentiemodel;

begrip en nut van een netwerk begrippen WAN en LAN begrip bandbreedte

OSI-model  beschrijving en nut  omschrijving van de functie van elke laag  encapsulation TCP/IP referentiemodel  beschrijving  vergelijking met het OSI-model

kent het nut van de volgende apparaten: hubs, transceivers, routers, switches, bridges, netwerkkaarten en kan een verantwoorde keuze maken tussen deze apparaten bij het uitwerken van een netwerk;

B

Netwerkkaarten  soorten  MAC-adressen  hexadecimale notatie Apparaten  hub, transceiver, router, switch, bridge  de symbolische voorstelling in schema's  situering in het OSI-model  werking Collisions  definitie van collisions (botsingen)  collision domains  oplossingen: segmentering

kent de verschillende soorten bekabeling, kan de voor-


B

Fysische topologieën  bus

31 januari 2009

Voldoende netwerkhardware zoals hubs, switches, routers, netwerkkaarten, patchpanelen, … om de theorie te illustreren. Enkele voorbeelden bespreken waaruit blijkt wat het nut is van een netwerk. Aan de hand van enkele voorbeelden het verschil tussen LANS en WANS uitleggen Vooral voorbeelden geven bij het uitleggen van het nut van elke laag in het OSI-model. Aan de hand van enkele voorbeelden wordt het voor- en nadeel van elke fysische netwerktopologie snel duidelijk Met behulp van enkele grafische schema's het optreden van collissions aantonen. De cursisten kennis laten maken met de netwerkbekabeling door hun zelf kabels te laten maken, patch panelen en

27

 

en nadelen van elke soort opsommen;

ring ster

Logische topologieën deterministic non-deterministic Bekabeling  koperkabel (UTP, STP)  glasvezel  draadloos  Voor- en nadelen kent de opbouw van een IP-adres, kan subnetten en maskers uitrekenen in functie van het aan te leggen netwerk;

B

TCP/IP adres  subnetten en subnetmaskers  klassen (A, B, C, D en E)  speciale adressen (broadcasting, netwerkadres, private netwerken)  berekening IP-adressen  Binaire algebra  Variabele subnetten (VLSM en CIDR)

kan een netwerk ontwerpen waarbij rekening wordt gehouden met de bestaande normen, de wensen van de klant en de mogelijkheden van de apparaten;

B

Realisatie van een netwerk  Ontwerp en aanleg van een netwerk o Plattegrond o Benodigde apparatuur  gebruik van kabeltester  UTP-kabel maken (cross-over en straight)  aansluiting kabels  veiligheidsregels  netwerken configureren en testen (inleiding tot configuratie van routers en switches)


SV



SV


Leergierigheid

SV



31 januari 2009

outlets te laten aansluiten. Ook het uittesten van de bekabeling kan aan bod komen. Door het gebruik van de juiste commando's de MAC-adressen van de computers in het klaslokaal aanwezig laten bekijken..

28

Planmatig denken


SV


31 januari 2009

29

12

Module Ba2 - Routers - TV 60 LT


12.1


Deze module heeft tot doel de cursist een router zelfstandig te leren implementeren in een netwerk waarbij alle nodige instellingen voor een goede werking in de router worden geprogrammeerd. De cursist:   

12.2

kan het nut en doel van een router omschrijven; kan de gebruikersinterface om te communiceren met de router gebruiken; kan de commando's om de router in een netwerk te laten functioneren in de router programmeren: de verschillende werkingmodes, routingprotocollen, routed protocollen, interfaces, verkenningsprotocollen, beveiliging van de router, routes instellen, ...

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: de cursist heeft inzicht in de meest gebruikte netwerkapparatuur. Verplichte voorafgaande modules: module netwerktechnologie.


31 januari 2009

30

12.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


B

Doel en nut van een router


De cursist kan het nut en doel van een router omschrijven

Werking routing  dynamische en statische routes  routing metrics  distance vector en link state  problemen bij routing protocols kan de gebruikersinterface om te communiceren met de router gebruiken

B

kan de commando's om de router in een netwerk te laten functioneren in de router programmeren: de verschillende werkingmodes, routingprotocollen, routed protocollen, interfaces, verkenningsprotocollen, beveiliging van de router, routes instellen, ...

B

Gebruikersinterface en verbindingen    

command line interface webinterface telnet TFTP

Opbouw router   

onderdelen intern geheugen interfaces

Configuratie  configuratie van routing protocollen  configuratie van interfaces  Beveiliging van de beheerstoegang tot de netwerkapparaten  configuratie en werking van TCP/IP op router en op het netwerk o toekennen IP-adres o toekennen subnet  VLSM en CIDR in de praktijk

Enkele werkende routers. De gebruikersinterface zal vooral ingeoefend worden tijdens het verwerken van de noodzakelijke opdrachten om een router te configureren. Deze leerstof wordt bij voorkeur ingeoefend in een labo met enkele routers en verdeeld in een aantal subnetten. Ook kan simulatiesoftware gebruikt worden omdat het praktisch moeilijk is om met een volledige klas tegelijkertijd aan enkele routers te werken. Enkele fouten in het netwerk creëren en de cursisten op een systematische manier deze laten opzoeken

Opsporen fouten  telnet


31 januari 2009

31

  

ping trace “show” en “debug” commando‟s

Opstartproces Backups van configuratiebestanden  maken  terugzetten Doorzettingsvermogen

SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

32

13

Module Ba3 – VLAN’S en WAN’S - TV 60 LT


13.1


Deze module heeft tot doel de cursist het inzicht en de kennis te laten verwerven in het werken met VLANS m.b.v. switches of routers. Daarnaast leert de cursist de verschillende connectiemogelijkheden om netwerken op geografische verschillende plaatsen via WAN-technologieën met elkaar te verbinden. De cursist kan:    

13.2

het doel en het nut van VLANS uitleggen; een VLAN m.b.v. een router of switch implementeren in een netwerk; via Access control lists in een router een netwerk afschermen tegen aanvallen van buiten uit; de verschillende WAN-technologieën vergelijken en bespreken om netwerken met mekaar of met internet te verbinden.

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: de cursist heeft inzicht in de meest gebruikte netwerkapparatuur en kan routers in een netwerk implementeren. Verplichte voorafgaande modules: module routers.


31 januari 2009

33

13.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


B

Ontwerp van een geswitched LAN-netwerk


De cursist kan het doel en het nut van V-LAN's uitleggen

  

een V-LAN m.b.v. een router of switch implementeren in een netwerk



Hiërarchisch ontwerp Convergentie switches o Kenmerken o Keuze afhankelijk van situatie Draadloos: basisconcepten en configuratie

VLAN‟s     

nut types werking beheer van broadcastdomains configuratie op switch en router

Switches  werking van een switch  beheer van een switch  verificatie van de werking  beveiliging van de beheerstoegang  beveiliging van de gebruikerstoegang  het spanning-tree protocol

via Access control lists in een router een netwerk afschermen tegen aanvallen van buiten uit


B

Deze leerstof wordt bij voorkeur ingeoefend in een labo met enkele routers en manageable switches en verdeeld in een aantal subnetten. Ook kan simulatiesoftware gebruikt worden omdat het praktisch moeilijk is om met een volledige klas tegelijkertijd aan enkele routers te werken. Enkele fouten in het netwerk creëren en de cursisten op een systematische manier deze laten opzoeken

Beveiliging van netwerken  Beveiliging van een router o IOS o Toegangsbeheer  Type aanvallen  Logging  ACLs

31 januari 2009

34

Access control lists     de verschillende WAN-technologieën vergelijken en bespreken om netwerken met mekaar of met internet te verbinden

B

omschrijving filtering van inkomende pakketten configuratie op een router standard en extended ACL's

Apparatuur     

PPP     

WAN-apparaten WAN physical layer WAN protocols WAN frame encapsulation drie lagen componenten model: core, distribution en access layer

PPP layer functies PPP frame formaten PPP links PPP authentication configuratie op een router van PPP

Frame-relay  wat is frame-relay  frame relay multiplexing  frame relay frame  frame relay addressing Thuiswerkersservices  breedband  ADSL  Wireless  VPN IP-adressering en het tekort aan adressen  DHCP  NAT  IPv6 Doorzettingsvermogen


SV

In staat zijn om, ondanks, moeilijkheden, op een doel gericht

31 januari 2009

35

te blijven. Kwaliteitsbewustzijn

SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

36

14

Module Bb1 - Peer to peer-netwerken - TV 60 LT


14.1


In de module 'Peer to peer-netwerken' verwerft de cursist kennis en inzicht in de basisbouwstenen en -technieken, de installatie en het gebruik van lokale netwerken. Na het beëindigen van deze module kan de cursist een eenvoudig peer to peer-netwerk realiseren. De cursist kan:          

14.2

doel en nut van een netwerk uitleggen; de communicatieprincipes tussen computers uitleggen; de communicatietechnieken bij het gebruik van een gemeenschappelijk transmissiemedium uitleggen; de componenten van een netwerk herkennen; een gestandardiseerd lagenmodel situeren; het onderscheid tussen peer to peer- en client-server-systemen maken; een peer to peer-netwerk installeren; de bronnen van het netwerk op share- of gebruikersniveau ter beschikking stellen; de ter beschikking gestelde netwerkbronnen beheren en controleren; de aanmelding en de beveiliging van een netwerk instellen en gebruiken.

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: De cursist kan elementaire functies van een besturingssysteem gebruiken. Verplichte voorafgaande modules: de module 'Besturingssystemen 1'.


31 januari 2009

37

14.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden

B

Overzicht netwerken


De cursist kan het doel en nut van netwerken uitleggen

  

het onderscheid tussen een peer to peer-netwerk en een client-serversysteem maken de componenten van een EthernetLAN herkennen

B

Hardware-onderdelen     

de communicatietechnieken bij het gebruik van een gemeenschappelijk transmissiemedium uitleggen

B

 

  B

OSI-model TCP/IP: IP-adressen o Klassen o Privé-adressen o Niet-te gebruiken adressen o Subnetmasker o Gateway o DNS internet, WAN, LAN, Ethernet 802.11

Er moet voldoende didactisch materiaal voorzien worden. Catalogi en bezoek aan het serverlokaal van het centrum zijn zeer opportuun. De cursisten moeten de computer in het netwerk voorzien van de nodige software om met mekaar te kunnen communiceren. Ze oefenen in kleine groepjes het gebruik van shares en van beveiliging en aanmelden in. Het leerplan legt geen specifieke softwarepakketten op; het centrum kiest zelf de netwerksoftware waarmee gewerkt wordt. De keuze voor bepaalde software wordt gemaakt in onderling overleg tussen de betrokken leraren.

Peer to peer-netwerk 


netwerkkaarten bekabeling switches, routers, hubs printserver draadloze netwerken o netwerkkaart o access point

Communicatietechnieken

een gestandardiseerd lagenmodel situeren

een peer to peer-netwerk installeren

nut doel peer to peer & client-server

installatie en configuratie van een netwerkbesturingssysteem

31 januari 2009

38

  de bronnen van het netwerk op share- of gebruikersniveau ter beschikking stellen

B

Shares       

de ter beschikking gestelde netwerkbronnen beheren en controleren

configuratie van de specifieke netwerkonderdelen bestandsbeveiliging

aanmaken verwijderen toegangsrechten op shares instellen in het netwerk benaderen UNC-naamgeving controle op shares randapparaten delen

de aanmelding en de beveiliging van een netwerk instellen en gebruiken

B


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



Gebruikers en groepen    

aanmaken beheren toegangsrechten van gebruikers instellingen m.b.t. de aanmelding

31 januari 2009

39

15

Module Bb2 - Client-server-netwerken 1 - TV 60 LT


15.1


In de module 'Client-server-netwerken 1' worden de basiskenmerken van client-server-netwerken bestudeerd. Na het beëindigen van deze module kan de cursist een clientserver-netwerk realiseren. De cursist kan:           

15.2

een client-server-netwerk installeren; individuele gebruikersaccounts opstellen; basisdirectory's en lokale gebruikersprofielen opstellen; een systeem(beveiligings)beleid opstellen en gebruiken; groepaccounts opstellen; netwerkbronnen via permissies beveiligen; een netwerkprinter configureren en beheren; de netwerkbronnen en gebeurtenissen vastleggen en controleren; de netwerkbronnen van op afstand beheren; backups plannen en uitvoeren; software vanaf de server installeren.

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: de cursist kan een basis client-servernetwerk installeren en configureren. Verplichte voorafgaande modules: de module 'Peer to peer-netwerken'.


31 januari 2009

40

15.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden

B

Client-server netwerk


De cursist kan een client-server netwerk installeren

    individuele gebruikersaccounts opstellen

B

basisdirectory‟s en lokale gebruikersprofielen opstellen

een systeem(beveiligings)beleid opstellen en gebruiken

B

netwerkbronnen via permissies beveiligen

B


Het leerplan legt geen specifieke softwarepakketten op; het centrum kiest zelf de software waarmee gewerkt wordt. De keuze voor bepaalde software wordt gemaakt in onderling overleg tussen de betrokken leraren.

policy's opstellen policy's aanpassen aanmeldingsscripts

Netwerkbronnen   

B

aanmaak instelling eigenschappen verwijdering eigenschappen wijzigingen uitsluitingen homedirectory's lokale gebruikersprofielen …

De cursisten installeren het netwerkbesturinssysteem op hun pc. Hierbij werken ze best in kleine groepen om de installatie af te stemmen op de andere computers in hun klein netwerk.

Systeem- en gebruikersbeveiligingsbeleid   

een netwerkprinter en beheren netwerkbronnen en gebeurtenissen vastleggen en controleren

Gebruikers en groepen        

groepaccounts opstellen

systeemeisen bestandssystemen praktische installatie client connecteren met server

delen beveiliging instellen netwerkprinters

Netwerkbeheer  

auditing logging

31 januari 2009

41

 netwerkbronnen van op afstand beheren

B

Van op afstand beheren  

backups plannen en uitvoeren

B

U

strategieën maken terugzetten

Terminalserver   

software vanaf de server installeren

manieren om een connectie te maken met andere computers configuratie van een server op afstand

Backup   

terminalservices kunnen installeren en beheren

netwerkmonitor

installeren instellingen terminalclients verbindingen met terminal server

Software-installaties vanaf de servers


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

42

15

Module Bb3 - Client-server-netwerken 2 - TV 60 LT


15.1


In de module 'Client-server-netwerken 2' worden de kenmerken van complexe client-server- netwerken bestudeerd. Na het beëindigen van deze module kan de cursist een complex client-server netwerk realiseren. De cursist kan:            

15.2

een geautomatiseerde installatie van een besturingssysteem uitvoeren; de volledige configuratie van een netwerk uitvoeren; een fouttolerant schijfsysteem gebruiken; centrale gebruikersprofielen beheren; het netwerksysteem m.b.v. een gepast systeembeleid beveiligen; met verschillende clients werken; de remote access service toepassen; een netwerk met verschillende servers opbouwen en beheren; een netwerkmonitor gebruiken; fouten opsporen en herstellen; noodvoedingssystemen installeren en toepassen; software vanaf een server verspreiden.

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: de cursist kan een eenvoudig client-server-netwerk realiseren. Verplichte voorafgaande modules: de module 'Client-server-netwerken 1.


31 januari 2009

43

15.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


B

Configuratie en installatie

Men kan best in kleine groepen laten werken waarbij verschillende clients aanloggen bij een server.

De cursist kan een geautomatiseerde installatie van een besturingssysteem uitvoeren

   

de volledige configuratie van een netwerk uitvoeren

installatiescript aanmaak bewerking gebruik

Updates en service packs

Men kan best enkele UPS-systemen voorzien om te kunnen testen. De cursisten oefenen in kleine groepen de push-installaties.

Volledige installatie van een netwerk

fouttolerante schijfsystemen gebruiken

B

Fouttolerante schijfsystemen     

centrale gebruikersprofielen beheren

B

Instellingen  

met verschillende clients werken

Verschil software en hardwarematige RAID werking RAID verschillende niveaus installatie configuratie

op de client op de server

Verschillen tussen clients Aanmeldingsscripts en gebruikersprofielen het netwerksysteem m.b.v. een gepast systeembeleid beveiligen


B

Systeem- en gebruikersbeveiligingsbeleid  

policy‟s opstellen policy‟s aanpassen

31 januari 2009

44

een complex netwerk met verschillende servers opbouwen en beheren

B

een netwerkmonitor gebruiken

B

  

communicatie tussen verschillende servers en netwerken verbindingen via WAN complexe beveiligingen

Netwerkverkeer  

fouten opsporen en herstellen noodvoedingssystemen installeren en toepassen

Complexe netwerkstructuren

B

diagnose meten van de belasting

UPS    

software vanaf een server verspreiden

B

installatie configuratie instelling van alarmen acties bij stroomuitval

Software     

push-installaties uitvoeren klaarmaken van software voor verspreiding manieren om te verspreiden verspreiding op verschillende clients installatie via shares


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

45

16

Module Bb4 – Inter-Netwerken - TV 60 LT


16.1


In de module 'Inter-Netwerken' worden communicatiemogelijkheden in TCP/IP-(inter)netwerken aangeleerd. Na het beëindigen van deze module heeft de cursist gespecialiseerde kennis verworven betreffende één of meer specifieke communicatiemogelijkheden van een netwerk. Hij kan deze kennis toepassen. De cursist kan:       

16.2

het TCP/IP-communicatieproces t.o.v. het klassieke lagenmodel beschrijven en situeren; TCP/IP protocollen gebruiken en IP-adressen toekennen en beheren; de routingsprincipes en -technieken beschrijven in TCP/IP-netwerken; diverse naamresoluties met behulp van gespecialiseerde servers uitvoeren; een webserver opstellen; een mailserver opstellen; hulpprogramma's voor netwerkbeheer gebruiken.

Beginsituatie

Inhoudelijke vereisten: de cursist kan een eenvoudig client-server-netwerk realiseren. Verplichte voorafgaande modules: de module 'Client-server-netwerken 1.


31 januari 2009

46

16.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


het TCP/IP-communicatieproces t.o.v. het klassieke lagenmodel beschrijven en situeren

B

TCP/IP-protocol

De leerstof moet waar mogelijk „hands on‟ aangebracht worden. Dit impliceert dat de cursisten een (permanent) intranet opbouwen, gebruik makend van de aanwezige hardware-infrastructuur.

TCP/IP protocollen gebruiken en IP-adressen toekennen en beheren

B

de routingsprincipes en -technieken beschrijven in TCP/IP netwerken

B

een webserver opstellen

B


De cursist kan     DHCP    

  


B

configuratie leases scopes instellen van de clients

Routingsprincipes opstellen routingtabellen aanpassen routingtabellen uittesten en commando's voor foutopsporing (tracert, ping, netstat, ...)

De cursisten maken kennis met verschillende bestaande technologiën en de evolutie ervan, maar dienen er slechts één te implementeren en in de diepte te bestuderen. Voor een goed begrip van elektronische communicatie moeten de cursisten vertrouwd zijn met het OSI-model. Dit zal steeds dienst doen als referentie voor het situeren van bestaande protocollen.

Webserver     

diverse naamresoluties met behulp van gespecialiseerde servers uitvoeren

situering in het OSI-model subnetten maskering opbouw adressen

installatie configuratie websites definiëren beveiliging performantie

Naamresoluties    

DNS WINS Hosts LMHosts

31 januari 2009

47

 een postserver opstellen

B

Netbios

Mailserver      

Configuratie van een firewall

U

configuratie installatie aanmaak van brievenbussen beheer van brievenbussen instelling van SMTP en POP3 aanmaak van distributielijsten

Firewalls       

soorten configuratie installatie nut monitoring alerting connectie met het netwerk

hulpprogramma‟s voor netwerkbeheer gebruiken

B

Keuze van de juiste netwerkmonitortool  configureren  gebruiken  alerts instellen

een Virtual Private Network opzetten

U

Virtual Private Networks   

installatie configuratie client en server instellingen op servers


SV



SV


Leergierigheid

SV



31 januari 2009

48

Planmatig denken


SV


31 januari 2009

49

17

Module Bc1 – Project computertechnicus - TV 60 LT


17.1


In de module “Project computertechnicus” wordt ingegaan op het geïntegreerd toepassen van computers, netwerkhardware, netwerksoftware en besturingssystemen. De cursist kan:     

17.2

in een project een besturingssysteem installeren en configureren; in een project de nodige netwerksoftware installeren en configureren; in een project de nodige computerhardware opbouwen en configureren; in een project de nodige netwerkhardware kiezen, configureren en aansluiten; in een project fouten opsporen.

Beginsituatie



31 januari 2009

50

17.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden

B

Zelfstandig een project uitwerken


De cursist kan in een project een besturingssysteem installeren en configureren

De gangbare procedures opvolgen bij de realisatie van een project

in een project de nodige netwerksoftware installeren en configureren

Een haalbaar project realiseren uitgaande van een probleemstelling

in een project de nodige computerhardware opbouwen en configureren

De opgave/realisatie voorbereiden en plannen

in een project de nodige netwerkhardware kiezen, configureren en aansluiten

Een gepaste werkmethode/procedure opvolgen en bijsturen

in een project fouten opsporen

De procedures opvolgen en de vaststellingen rapporteren Realisatie en gebruik van de aangeleerde technieken een besturingssysteem installeren en configureren    

de nodige netwerksoftware installeren en configureren de nodige computerhardware opbouwen en configureren de nodige netwerkhardware kiezen, configureren en aansluiten fouten opsporen


SV



SV


Leergierigheid

SV

In staat zijn om actief te zoeken naar situaties om zijn


31 januari 2009

51

competenties te verbreden en te verdiepen. Planmatig denken


SV


31 januari 2009

52

18

Module C1 – Specialisatie routers - TV 60 LT


18.1


In deze module leert de cursist om routers te configureren om ingezet te worden in grotere netwerken. Hiervoor leert hij meer geavanceerde routingprotocollen. De cursist kan:      

18.2

de voor- en nadelen van een routingprotocol bespreken; een routingprotocol configureren; een routingprotocol in functie van de systeemvereisten kiezen; de nodige veiligheidsvoorzieningen treffen voor de implementatie van een nieuw routingprotocol; een netwerk opbouwen gebruik makend van een routingprotocol; troubleshooting toepassen.

Beginsituatie



31 januari 2009

53

18.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


B

Vergelijking van verschillende routingprotocollen zoals EIGRP, OSPF, IS-IS, BGP

Om deze module praktisch te kunnen onderrichten dient voor elke cursist minstens 1 router aanwezig te zijn.

De cursist kan de voor- en nadelen van een routingprotocol bespreken

    een routingprotocol configureren

B

B

EIGRP Multi area OSPF IS-IS BGP

Kenmerken van het besturingssysteem van netwerkapparaten in het kader van de vereisten   

Redistribution Route filtering DHCP-services

de nodige veiligheidsvoorzieningen treffen voor de implementatie van een nieuw routingprotocol

B

Authentificatie van routing protocollen onderling

een netwerk opbouwen gebruik makend van een routingprotocol

B

Implementatie van een netwerk met toepassing van:


De WAN-verbindingen kunnen gesimuleerd worden met cross-over seriële kabels.

Implementatie van    

een routingprotocol in functie van de systeemvereisten kiezen

Vereisten Het meest geschikte protocol kiezen Beveiliging van het protocol Combinatiemogelijkheden van protocollen

  

Een of meer routing protocols Multicasting IPv6

31 januari 2009

54

troubleshooting toepassen

B

Oplossen van problemen in de werking van routingprotocols:  

EIGRP Multiarea OSPF

Verificatie van de werking:     

EIGRP Multiarea OSPF IS-IS BGP DHCP, Multicast, IPv6


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

55

19

Module C2 – Switches - TV 60 LT


19.1


In deze module leert de cursist om een netwerk uit te breiden met switches. Hij leert om een netwerk op te splitsen in vlan‟s waarbij gebruik wordt gemaakt van vtp en routing tussen de vlan‟s. Ook het spanning-tree protocol en quality of service zullen behandeld worden. De cursist kan:      

19.2

een switch kiezen en implementeren; het VLAN-trunking protocol configureren en implementeren; spanning-tree protocol implementeren in een netwerk; inter-vlan routing instellen; quality of service configureren binnen een switched network; troubleshooting toepassen.

Beginsituatie



31 januari 2009

56

19.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


een switch kiezen en implementeren

B

Kiezen van een switch in functie van de plaats in het hiërarchisch ontwerp en de grootte van de organisatie

het VLAN-trunking protocol configureren en implementeren

B

VLANs

Opdat de cursisten voldoende praktisch kunnen oefenen moeten in het labo voldoende routers en switches aanwezig zijn. Dit zijn bij voorkeur minstens layer 3 switches.


De cursist kan

spanning-tree protocol implementeren in een netwerk

inter-vlan routing instellen

B

B

   

Functies Configuratie Configuratie van trunking Configuratie van VTP

  

Kenmerken en werking van STP Beveiliging van de werking Configuratie en verificatie van Link Aggregation

STP

Inter-VLAN routing  

quality of service configureren binnen een switched network

B

 

B

Redundancy instellen Gebruik van draadloze netwerkapparaten en hun relatie tot switches Ondersteuning voor VOIP multicasttrafiek

Verificatie en oplossen van problemen in de werking van   


Configuratie Oplossen van problemen

QoS – VOIP – Wireless

  troubleshooting toepassen

Enkele multicastservers zijn interessant om bepaalde instellingen van de switches te testen.

VLANs STP Inter-VLAN routing

31 januari 2009

57


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

58

20

Module C3 – IP-communicatie - TV 60 LT


20.1


In deze module leert de cursist om toestellen die communiceren via het IP-protocol toe te voegen aan het netwerk. Hij leert ook een managementserver opzetten en configureren. De cursist kan:       

20.2

de infrastructuur voor een IP-communicatienetwerk opzetten door het configureren van switches en routers; communicatietoestellen toevoegen aan het netwerk; quality of service toepassen; de server voor het beheer van communicatie opzetten en configureren; aanmaken van gebruikerslijsten; verbinding met een telefoonnet configureren; troubleshouting toepassen.

Beginsituatie



31 januari 2009

59

20.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


B

Apparaten kiezen en configureren voor een voip-netwerk

Naast voldoende routers en switches dienen voor deze module ook een aantal voip-telefoons aanwezig te zijn.

De cursist kan de infrastructuur voor een IP-communicatienetwerk opzetten door het configureren van switches en routers

     

Switches Routers Edge-devices (telefoons) voicegateways gatekeepers …

VOIP-telefoons kunnen eventueel softwarematig gesimuleerd worden.

Een voip-netwerk implementeren in een bestaand netwerk communicatietoestellen toevoegen aan het netwerk

B

Aansluiten van digitale en analoge toestellen op een netwerk Configuratie van de VOIP-poorten Toevoegen van de toestellen aan de managementserver

quality of service toepassen

B

QoS   

de server voor het beheer van communicatie opzetten en configureren aanmaken van gebruikerslijsten


B

configureren van de routers en switches AutoQoS Beveiliging van een VOIP netwerk

Basisbeheer en configuratie van de callmanager       

Beveiliging van het verkeer Configureren van de apparaten Gebruikersgroepen aanmaken Antwoordapparaatfunctie Nummeringsplan opstellen Routeringsfunctie ….

31 januari 2009

60

verbinding met een telefoonnet configureren

B

Evolutie en convergentie van “voice, data, video” De verschillende protocollen Samenhang tussen de klassieke telefooncentrale en de digitale voice-gateway

troubleshouting toepassen

B

Problemen in een voip-netwerk oplossen


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

61

21

Module C4 – Draadloze netwerken - TV 60 LT


21.1


In deze module leert de cursist het netwerk uitbreiden met draadloze componenten. Daarnaast leert hij/zij om het draadloze netwerk op een goede manier te beveiligen. De cursist kan:        

21.2

tussen de normen, technologieën en producten een gepaste oplossing kiezen; gericht omgaan met de eigenheid van radiogolven als communicatiekanaal; een draadloos netwerk installeren; de hardwareonderdelen nodig voor een draadloos netwerk installeren; een draadloos netwerk beveiligen; fouten opsporen in een draadloos netwerk; een draadloos netwerk en een vast netwerk met elkaar koppelen; de benodigde apparatuur kiezen voor een bepaalde locatie;

Beginsituatie



31 januari 2009

62

21.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


tussen de normen, technologieën en producten een gepaste oplossing kiezen;

B

Een keuze maken uit het beschikbare aanbod

Voor deze module kan het centrum best beschikken over diverse wireless materiaal zoals access points, draadloze netwerkkaarten, bridges, antennes, …

gericht omgaan met de eigenheid van radiogolven als communicatiekanaal;

B

een draadloos netwerk installeren;

B


De cursist kan    

Lucht als medium    

B

een draadloos netwerk beveiligen;


B

Ad-hoc netwerk Netwerk met 1 access-point Koppelen met het bekabeld netwerk Netwerk met meerdere access-points Roaming Gebruik van vlan‟s Bespreking poe-switches

Hardwareonderdelen installeren     

een draadloos netwerk en een vast netwerk met elkaar koppelen;

Interferentie Frequentiebanden Werking van radiogolven Storingen

Best voorziet het centrum zowel apparaten voor thuisgebruik als de professionele versies.

Installatie van een draadloos netwerk       

de hardwareonderdelen nodig voor een draadloos netwerk installeren;

Normen Apparatuur Verschil thuisgebruik en professioneel Keuze op basis van prijs

Configuratie instellen Backuppen van de configuratie Client configureren Een geschikte antenne(s) kiezen Verschil tussen access point en bridge

Beveiliging van een draadloos netwerk

31 januari 2009

63

   fouten opsporen in een draadloos netwerk;

B

De verschillende normen vergelijken Een geschikte oplossing kiezen De configuratie aanpassen zodat de beveiliging wordt toegepast en dit zowel op de client als de apparatuur

Foutopsporing  

Op een systematische manier op zoek gaan naar fouten en dit zowel op de apparatuur als op de client Gebruik van netwerkmonitoren

de benodigde apparatuur kiezen voor een bepaalde locatie;

B

Een site survey uitvoeren op basis van de gekozen apparatuur en verwachte storingen


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

64

22

Module C5 – Beveiliging - TV 60 LT


22.1


In deze module leert de cursist om een netwerk te beveiligen tegen aanvallen van binnen en buitenaf. Hiervoor leert hij de bestaande beveiligingstechnologieën, -producten kennen en implementeren. De cursist kan:           

22.2

tussen de normen, technologieën en producten een gepaste oplossing kiezen; een veiligheidsbeleid ontwerpen en beheren; de verschillende aanvallen op een netwerk analyseren; uit beveiligingstechnologieën, -producten en –oplossingen kiezen; software en hardware configureren voor de beveiliging van een netwerk; firewalls beheren; VPN-verbindingen beveiligen; routers beveiligen; beveiligingsservers configureren; netwerk op gebruikersniveau beveiligen; troubleshooting toepassen.

Beginsituatie



31 januari 2009

65

22.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


B

Een keuze maken uit verschillende oplossingen

Het centrum dient voor deze module diverse firewalls te voorzien, zowel hardwarematige als softwarematige.

De cursist kan tussen de normen, technologieën en producten een gepaste oplossing kiezen;

   

uit beveiligingstechnologieën, -producten en – oplossingen kiezen;

een veiligheidsbeleid ontwerpen en beheren;

B

Hardwarematig Softwarematig Prijsafhankelijk De impact inschatten van een voorgestelde oplossing

Verschillen tussen een open en gesloten veiligheidsbeleid De verschillende onderdelen beveiligen       

de verschillende aanvallen op een netwerk analyseren;

B

Computers Apparaten (routers, switches) Vpn-users Internetverbinding Draadloze componenten Servers …

Zwakheden herkennen in een netwerk   

Apparaten Tcp/ip-toepassingen Besturingssystemen

Mogelijke bedreigingen  Ongestructureerde aanvallen  Gestructureerde aanvallen  Externe aanvallen  Interne aanvallen  Reconnaisance  Access  DOS


31 januari 2009

66

 software en hardware configureren voor de beveiliging van een netwerk;

B

Beveiliging        

firewalls beheren;

B

B

B

netwerk op gebruikersniveau beveiligen;


B

Opzetten Beveiligen Ip-sec implementeren …

Router beveiligen    

beveiligingsservers configureren;

werking portbased applicationbased filtering op ip-adressen policy instellen …

Vpn-verbinding    

routers beveiligen;

Computerbeveiliging Persoonlijke firewall Antivirus software Securitypatches voor het besturingssysteem van de computers Firewalls Vpn‟s Intrusion detection systems Verificatieservers

Firewall      

VPN-verbindingen beveiligen;

Wormen, virussen, trojanen, …

Toegang tot de router Routingprotocollen beveiligen Services afschermen …

Beveiligingsserver configureren    

Tacacs Radius Aaa …

31 januari 2009

67


B

Beveiligingsmonitoren gebruiken


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

68

23

Module C6 – IP-servers - TV 60 LT


23.1


In deze module leert de cursist om een server op te zetten die gebruik maakt van het IP-protocol zoals mailserver, firewallserver, databaseserver, … De cursist kan:     

23.2

een server opzetten die gebruik maakt van het IP-protocol; de specifieke eigenschappen van de server bespreken; de server configureren; de server beveiligen; troubleshooting toepassen.

Beginsituatie



31 januari 2009

69

23.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden


B

Installatie van een server

De leerkracht kan ervoor kiezen om 1 server diepgaand te behandelen in deze module ofwel om verschillende servers aan te bieden. Het centrum kan op deze manier vlot inspelen op de noden van de cursisten.

De cursist kan een server opzetten die gebruik maakt van het IPprotocol

Updates uitvoeren Service packs installeren Connectie maken met het internet

de specifieke eigenschappen van de server bespreken

B

Een serverapplicatie bespreken     

de server configureren

B

Eigenschappen Voor- en nadelen Kostprijs Hardwarevereisten …

Installatie van de server Configureren van de server Adressering van de server

de server beveiligen

B

Beveiliging    


B

Technologie Gebruikers Beveiligingsupdates serverbeveiliging

Logboek gebruiken en correct interpreteren Gestructureerde oplossingsmethodes gebruiken


31 januari 2009

70


SV



SV


Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

71

24

Module C7 – Systeemupdates - TV 60 LT


24.1


In deze module leert de cursist efficiënt omgaan met nieuwigheden op het gebied van netwerkhardware, netwerksoftware, besturingssytemen of computersystemen. De cursist kan:   

24.2

de voor- en nadelen van de nieuwe technologie bespreken; de nieuwe technologie installeren, configureren en beveiligen; de interactie van de nieuwe technologie met de bestaande infrastructuur inschatten.

Beginsituatie



31 januari 2009

72

24.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden

B

Een planning maken van de uit te voeren werkzaamheden om de nieuwe versie in bedrijf te nemen


De cursist kan de voor- en nadelen van de nieuwe technologie bespreken

Een overzicht opstellen van de nieuwe mogelijkheden en het kunnen inschatten van de opportuniteiten die deze nieuwe mogelijkheden bieden. Via internetopzoekingen de nieuwigheden vergelijken met andere toepassingen de nieuwe technologie installeren, configureren en beveiligen

B

Installeren en/of upgraden van de applicatie. Vanuit het overzicht van de nieuwe mogelijkheden in het programma opzoeken waar deze nieuwe mogelijkheden zijn geïmplementeerd.

de interactie van de nieuwe technologie met de bestaande infrastructuur inschatten

Eventuele configuraties aanpassen waarmee de nieuwe mogelijkheden in gebruik kunnen worden genomen. Het effectief leren gebruiken van de nieuwe mogelijkheden en het leren inschatten van de productiviteits- en/of kwaliteitsverbeteringen. Op een verantwoorde manier omgaan met de nieuwe mogelijkheden.


SV



SV



31 januari 2009

73

Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

74

25

Module C8 - Troubleshooting - TV 60 LT


25.1


In de module troubleshooting leert de cursist hard- en software fouten opsporen, identificeren en verhelpen. De cursist kan:    

25.2

fouten in de werking van de systeem- en besturingssoftware opsporen en verhelpen; hulpprogramma's voor foutendiagnose, herstel en onderhoud van hard- en software gebruiken; fouten in de werking van de randapparatuur opsporen, identificeren en verhelpen; fouten in de (samen)werking van de basiscomponenten in een computersysteem opsporen, identificeren en verhelpen.

Beginsituatie



31 januari 2009

75

25.3



B/U SV (S)ET

Leerinhouden

B

Basiscomponenten in een computersysteem


De cursist kan fouten in de (samen)werking van de basiscomponenten in een computersysteem opsporen, identificeren en verhelpen hulpprogramma's voor foutendiagnose, herstel en onderhoud van hard- en software gebruiken;

 Processor  Geheugen  Moederbord  Harde schijf  Videokaart  … Fouten in het computersysteem opsporen en herstellen Een computer “upgraden” wanneer een systeem te traag wordt

fouten in de werking van de randapparatuur opsporen, identificeren en verhelpen

fouten in de werking van de systeem- en besturingssoftware opsporen, identificeren en verhelpen hulpprogramma's voor foutendiagnose, herstel en onderhoud van hard- en software gebruiken;


Randapparaten installeren en configureren  Keuze van aansluiting zoals bluetooth, sata, firewire, usb, …  Driverproblemen bij randapparaten  Conflicten tussen apparaten  Stroomtekorten (bij USB)  Beveiliging van draadloze verbindingen  ….

Besturingssysteem       

optimaal afstellen problemen systematisch zoeken images gebruiken register besturingssysteem "opkuisen" stuurbestanden installeren en vervangen updates installeren en indien mogelijk automatiseren

31 januari 2009

De computerklas of het pclaboratorium is voorzien van de nodige eenvoudige gereedschappen en hulpmiddelen om vlot aan pc‟s te werken. Na een theoretische uitleg werken de cursisten in kleine groepen aan praktische opstellingen waarbij een aantal apparaten worden ingebouwd, geconfigureerd en uitgetest. Men moet dus voldoende didactisch materiaal voorzien (verouderde en/of defecte onderdelen naast degelijk werkend reservemateriaal) zodat de cursist enerzijds de onderdelen in een werkende machine kan zien en anderzijds de component als losse entiteit kan bestuderen. De leerkracht biedt de cursisten enkele toestellen aan met problemen. De cursisten moeten op een systematische manier leren om de fout te detecteren en te herstellen. De cursisten werken in kleinere groepen samen aan praktische opdrachten. Er wordt een goed overzicht gegeven van de verschillende

76

Internetproblemen oplossen  mailconfiguratie  plug-ins voor browser  java  instellingen van internetverbinding Backups maken en terugzetten bij problemen  Systeem  Image  Belangrijke gebruikersdocumenten  Gebruikersinstellingen Software installeren en gebruiken om controle over een andere computer over te nemen Bedreigingen via internet  firewall  spyware  virussen  spamfilter

bedreigingen waaraan een computersysteem te prooi kan vallen. Ook de bedreigingen via internet (hackers) e.d. moeten toegelicht worden. De websites van belangrijke hardwareconstructeurs en – leveranciers leveren een schat aan informatie over computerapparatuur. Interessante oefeningen bestaan er bijvoorbeeld in cursisten op het internet te laten opzoeken welke de specificaties zijn van actuele pc-aanbiedingen, de componenten van de eigen pc‟s te laten opzoeken, na te gaan of er nieuwe stuurprogramma‟s beschikbaar zijn voor de apparatuur in de computerklas.

Beveiligen van gegevens   

backupsoftware soorten backups images

Antivirussoftware gebruiken     

virusscanners overzicht virussen installatie virusscanner updaten virusscanner wat te doen bij infectie


SV



SV

In staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product


31 januari 2009

77

of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen. Leergierigheid

SV


Planmatig denken

SV



31 januari 2009

78

26

Bibliografie

CUYPERS E., VAN DEN BROECK E., Windows 2000, Standaard uitgeverij MIM, 2000 DECUYPER LUC, Windows 98, Uitgeverij De Clerck, 1999 KASSENAAR PETER, Windows XP van start tot finish, Academic Service, 2002 RATHBONE ANDY, KASSENAAR PETER, Basiscursus Windows XP, Academic Service RATHBONE ANDY, Microsoft Windows XP voor Dummies, Addison-Wesley NL TANENBAUM, Moderne Operating Systems, Academic Service HOEKWATER TACO, Basiscursus LINUX, Academic Service ANDREW S. TANENBAHN, Gestructureerde Computerarchitectuur, 2e herziene uitgave, Academic Service GUBBELS, KOCKELKOREN, Decentrale Apparatuur en Technieken - Theorieboek - MD.1-W, Academic Service MESSMER HP., Het pc-hardwareboek, vierde geheel herziene editie, Addison-Wesley NL MINASI M., De pc, het complete boek, Sybex PINKSTER B. & MUELLER S., Het complete handboek pc Troubleshooting en Upgrading, 10e editie, Academic Service PINKSTER B., Installatie Hardware 3 - MBO-ICT, Academic Service ELEKTUUR, pc-poorten onder Windows - meten, regelen en besturen via standaardpoorten EVERAARDT F., SCHUURMANS U., Hardware Tips & Trucs, Academic Service LEO VAN MOERGESTEL, Computersystemen en netwerken, Academic Service JOHAN BREEDEVELD, In de praktijk, netwerken, Pearson MATT HAYDEN, In 24 uur – netwerken, Pearson Cisco Networking Academy Program: First-Year Companion Guide, Cisco Press Building scalable Cisco networks, Macmillan/Cisco Press BLACK DARRYL, Building switched networks, Addison Wesley LEINWAND & PINSKY, Cisco Router Configuration, Pearson BALLEW SCOTT, Managing IP-networks with Cisco Routers, O‟Reilly & Associates Cisco WAN Quick Start Guide, Cisco Press Praktijkboek ISDN, Sybex BECKER A., Snel leren werken met TCP/IP, Addison-Wesley NL CASAD J., TCP/IP in 24 uur, Addison-Wesley NL DOUGLAS E. C., Computernetwerken en Internetten, Academic Service VANHESTE J., Internet Gids voor Wereldwijde netwerken, Het Spectrum WASHBUM K., EVANS J., Het onderhouden van een TCP/IP netwerk, Addison-Wesley NL


31 januari 2009

79

Leerplan OPLEIDING. Computertechnicus. TSO3 Modulair. Studiegebied Mechanica-elektriciteit

Recommend Documents