Ledenadministratie + bestellen folders: Postbus ZG Avenhorn telefoon: telefax:

D u tc h S o c ie t y

of

P er iodo n to lo g y

Nederlandse Vereniging voor Parodontologie Secretariaat: Postbus 24 9649 ZG Muntendam Telefoon: 0598-633 313 Telefax: 0598-633 412 E-mail: [email protected] Website: www.nvvp.org

nieuws nieu w s brief Ledenadministratie + bestellen folders: Postbus 34 1633 ZG Avenhorn telefoon: 0229-540148 telefax: 0229-543467 email: [email protected]

nr. 61, juni 2008 ISSN nummer 1568-4237 Redactie: Hankie Bulthuis – Jeroen Craandijk SACHA tekst & pr Foto's: Nico Corba, Joost Hansen en Jan Jansen Vormgeving: Aat Doek bno In deze NVvP-Nieuwsbrief treft u onder andere de volgende onderwerpen aan:

Woord van de voorzitter Positief Als vereniging hebben we drukke tijden achter de rug. Allereerst was er het succesvolle voorjaarscongres waarvan het thema velen van u bijzonder aansprak. Het congres was zó snel volgeboekt, dat we tientallen mensen hebben moeten teleurstellen. Het bestuur overweegt een herkansing: mocht dit besloten worden, dan informeren we u hier natuurlijk bijtijds over. Voor de Algemene Ledenvergadering op 22 april j.l. was er weliswaar minder belangstelling, maar desondanks was het een boeiende bijeenkomst waarover u elders in dit blad meer leest. De NVvP kent een onderscheiding voor leden die zich op bijzondere wijze, op meerdere fronten en langdurig hebben ingezet voor de vereniging: het lidmaatschap van verdienste. Bij het voorjaarscongres mocht ik Erik Meijer deze onderscheiding opspelden voor zijn jarenlange inzet bij de organisatie van onze congressen en zijn jarenlange lidmaatschap van het bestuur van de sectie Parodontologen. Tijdens de ALV werd Maren de Wit benoemd tot lid van verdienste. Dit gebeurde bij haar afscheid van het bestuur waar zij bijna 9 jaar deel van heeft uitgemaakt, een uitzonderlijke prestatie. Een positieve terugblik is er ook op de ontwikkelingen rondom het rapport 'Herziening Bekostigingsstructuur Mondzorg' dat de Nederlandse Zorg Autoriteit (NZA) in december uitbracht. Dit consultatierapport werd voor commentaar toegestuurd aan de beroepsorganisaties, universiteiten en wetenschappelijke verenigingen in ons vakgebied. Ook de NVvP bracht haar visie uit (te lezen op www.nvvp.org) en inmiddels is er een

Abstract Terugblik voorjaarscongres EFP-Nieuws Oproep NVvP–Braun Oral B®-Mondhygiëneprijs 2008 Case Presentation Interview Maren de Wit: "Het was een mooi leerproces" NVvP in het Nieuws Agenda

Mission Statements NVvP • De Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP) is een wetenschappelijke organisatie van tandheelkundige zorgverleners. • De NVvP streeft naar algemene erkenning van het inzicht dat gezonde weefsels rond tanden, kiezen en tandheelkundige implantaten deel zijn van/horen bij een goede algemene gezondheid en de basis vormen voor duurzame tandheelkundige zorg. • De NVvP spant zich ervoor in noodzakelijke parodontale en peri-implantaire zorg voor iedereen toegankelijk te maken. • De NVvP ondersteunt tandheelkundige en andere medische zorgverleners bij het verkrijgen van kennis op het gebied van de parodontologie en peri-implantologie.

afsluitende hoorzitting geweest. De NZA had een luisterend oor voor de geleverde kritiek en meldde hier op een positieve wijze in het visiedocument op te zullen reageren. De NVvP is voorzichtig optimistisch over deze ontwikkelingen, mede omdat aangekondigd is dat tandartsen uit het veld, met ervaring en staat van dienst, zich mogen buigen over het visiedocument. We blijven de ontwikkelingen, samen met de beroepsorganisaties, op de voet volgen. In afwachting van én ten behoeve van het visiedocument moeten we de komende tijd richtlijnen opstellen die het paroprotocol ondersteunen; de sectie parodontologen zal zich hierover buigen. Het komende najaarscongres, met als thema 'Paroprotocol herzien?" sluit hier overigens uitstekend op aan.

Een ander aandachtspunt van het bestuur voor de komende maanden betreft de samenwerking met de industrie. Met SponsorPlus Gaba wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van een website voor de consument, die qua informatie goed aansluit op de NVvP-website, waarvoor eveneens een consumentengedeelte ontwikkeld wordt. We streven ernaar om deze consumentenwebsite eind dit jaar in de lucht te hebben. Het jaarlijkse zomerweekend van het bestuur tenslotte staat traditioneel in het teken van verdere bezinning op de toekomst. U merkt het: we hebben niet alleen drukke tijden àchter de rug, maar eveneens voor de boeg. Een fijne zomer! Jan Jansen, voorzitter NVvP

M emb er

of

E u ro p e a n F e d e rati o n

of

P e r i o do n to l o g y

De NVvP, een gezond fundament

NVvP voorjaarscongres 4 april 2008 De relatie tussen Parodontologie en 'de rest' Op 4 april j.l. vond in Zeist het NVvP-Voorjaarscongres plaats. Gaandeweg werd steeds duidelijker dat parodontitis geen op zichzelf staande aandoening is, maar gerelateerd met een hoop ‘rest’.

De rol van endotoxine, proinflammatoire cytokinen en andere mediatoren in de mechanismen van vroeggeboorte door dr Gerda Zeeman (UMCG)

De complexiteit en concepten van de biofilm. door prof. dr ir. Dick van Elsas (RUG) Van Elsas opende het congres en betoogde dat plaque niet meer 'alleen' een laagje bacteriën is. We spreken tegenwoordig van een biofilm die allerlei specialistische mogelijkheden heeft om in de gingiva op de genexpressie van de verschillende micro-organismen aan te grijpen. Kleine verschillen onderling tussen micro-organismen zorgen voor facetten van multicellulariteit. Fysiologische adaptatie is afhankelijk van genexpressie in de verschillende lagen van de biofilm, wat de biofilm tot een complex geheel maakt. De biofilm kan ons beschermen tegen pathogenen maar kan ook gebruikt worden als nutreïteitenbron voor pathogenen. De ‘nuttige’ en de ‘schadelijke’ biofilm zijn nauw met elkaar verwant, het verschil tussen aëroob en anaëroob is heel klein. Signalling is in deze verwantschap van eminent belang. Om ziekte te voorkomen, zouden wij graag dit proces kunnen beïnvloeden. De ‘magic bullet’ tot biofilmbeheersing is nog niet ontdekt.

Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap en vroeggeboorte kunnen veroorzaakt worden door factoren die ook bij parodontitis een grote rol lijken te spelen, namelijk roken, lage sociaaleconomische status en gen polymorfisme. Bij beide aandoeningen spelen ook endotoxine, pro-inflammatoire cytokinen en andere mediatoren een rol. De micobiële biofilm in vruchtwater is onderzocht. Micro-organismen kunnen het Fetal Inflammatory Response Syndrome (FIRS) veroorzaken. De foetus kan dan al zeer ziek zijn zonder dat de moeder er iets van merkt. Op lange termijn kan dan o.a. ernstige hersenschade ontstaan. In Amerika wordt al gezegd: “Floss for your foetus”. De ‘magic bullet ‘ in deze kwestie ligt bij het vinden van de hyperresponder, bij wie de balans in de bacteriële flora zoek is. De vraag is of parodontitis vroeggeboorte kan veroorzaken. Uit verschillende studies is een statistisch significante relatie tussen parodontitis en vroeggeboorte aangetoond. Het mechanisme hierachter zou een aanval van bacteriën op de foetoplacentaire unit (waar hematogene migratie van parodontale pathogenen plaatsvindt) kunnen zijn. Een andere mogelijke relatie ligt er met het vrijkomen van inflammatoire mediatoren als IL-1, IL-6, TNFα en PGE2, die op hun beurt weeënactiviteit veroorzaken. Klinische relevantie is tot dusverre echter gelimiteerd. Er kan dus niet onomstotelijk worden vastgesteld dat er een causaal verband is. Desondanks is het verstandig om patiënten te screenen op parodontitis, zeker als er plannen zijn om zwanger te raken.

Biofilm, een indringend verslag vanuit de pocket door drs. Vincent Zijnge (UMCG) De bacteriën in de biofilm gebruiken de nutriënten optimaal om de werking van antibiotica tegen te gaan, doordat alleen de toplaag van de biofilm bereikt wordt. De dieper gelegen en weefselinvasieve bacteriën worden niet bereikt. Het gevecht met het immuunsysteem wordt zodoende steeds sterker: het parodontium krijgt het steeds zwaarder te verduren, zeker wanneer lifestylefactoren als stress en roken een rol spelen. Bacteriële translocatie treedt op na scalen en rootplanen, poetsen en kauwen. De hypothese is dat herinfectie optreedt van gereinigde gebitelementen vanuit de nog niet gereinigde elementen. Of dit daadwerkelijk zo is (waardoor er een indicatie bestaat voor full-mouth parodontale gebitsreiniging) valt nog te bezien. In relatie met de ‘rest ‘ kan samengevat worden dat metabolische beschadiging optreedt door bacteriën en toxines en dat er in de complexe biofilm een chronische upregulatie van het immuunsysteem plaatsvindt.

Inflammatory disease of barrier organs: what do Periodontitis and Crohn disease have in common? door prof. dr Philip C. Rosenstiel (Universiteit van Kiel, Duitsland) De ziekte van Crohn beslaat het gehele spijsverteringskanaal. Patiënten met deze ziekte hebben forse mondgezondheidspro-

2

NVvP Nieuwsbrief nr. 61 juni 2008

blemen. Er is een cytokine onbalans. Beide aandoeningen zijn zogenaamde barrière-orgaan ziektes. Deze barrières worden in het parodontium gevormd door de orale mucose en bij de ziekte van Crohn door de wanden van het intestinale kanaal. De biologie betreffende het menselijk genoom en het omgevende microbiële metagenoom is in beide gevallen complex. Genetica kan in de toekomst misschien bijdragen aan een betere diagnostiek, een betere therapie en preventieve maatregelen. De sleutel tot succes ligt wellicht in het gegeven dat de genetische verschillen tussen individuen erg klein zijn. Diabetes en Parodontitis: een wederkerige relatie? door dr Victor Gerdes, (Slotervaart ziekenhuis en AMC Amsterdam) Een steeds meer onderkende en voorkomende aandoening die tevens een relatie heeft met parodontitis is diabetes mellitus. Gerdes stelt dat diabetes zorgt voor een verhoogde kans op infecties. Ook bij deze ziekte is het van groot belang dat er actiever gescreend gaat worden om zoveel mogelijk complicaties te voorkomen. Een nog grotere rol is weg-gelegd voor preventie. Diabetes hangt sterk samen met obesitas. De verwachting is dat er in Nederland een sterke toename zal zijn van mensen met overgewicht. Door de verminderde afweer van diabetes patiënten treedt er microvasculaire schade en neuropathie op. Orale complicaties als gingivitis, parodontitis, Lichen Planus en leukoplakie kunnen het gevolg zijn. Diabetespatiënten met parodontale klachten hebben een slechtere prognose dan patiënten zonder deze klachten. Behandeling van parodontitis zou de regulatie van diabetes kunnen verbeteren. Parodontitis en Cardiovasculaire ziekte door prof. dr Hugo ten Cate (MUMC) De associatie tussen Parodontitis en Cardiovasculaire aandoeningen (CVA) is sinds lange tijd bekend. Dit betekent wederom niet dat er een causaal verband is. Het eerste effect op atherosclerose

en alle ziekteverschijnselen die daarmee samenhangen, is endotheelceldysfunctie. Doorstroming van bloedvaten wordt minder door ontstekingsverschijnselen. Bacteriën vanuit de mondholte zijn teruggevonden in atherosclerotische plaque. Aanvullend onderzoek door moderne DNA- en RT-PCR-technieken geven goede hoop op verbetering op heterogeniteit tussen de methoden ter bepaling van de mate van ernst van beide aandoeningen. Aan het einde van zijn presentatie lanceerde ten Cate nog het ‘5e’ postulaat van Koch: “eradicatie van infecties moet tot genezing van ziekte leiden”. Parodontitis en Reumatoïde Artritis (RA) door drs. Willem Nesse, (UMCG) Nesse besloot het congres met zijn lezing waarin hij Hippocrates citeerde: “door extractie geen reuma meer”. Wellicht zou daar nog aan toegevoegd kunnen worden: “en ook geen parodontitis meer”. RA is een auto-immuun aandoening en heeft een incidentie van 1-3% in Nederland. Parodontitis kan, onorthodox gezegd, beschouwd worden als een vorm van artritis. De overeenkomsten van deze ziektes zijn, wanneer er niet behandeld wordt, bindweefsel- en botverlies, vrijkomen van dezelfde ontstekingsstoffen en veel schade door MMP’s. Er bestaat een positieve correlatie tussen parodontitis en RA. Een tweede onorthodoxe hypothese is dat chronische ontsteking, en dus ook parodontitis, auto-immuniteit kan veroorzaken. RA geeft in de mond secundair Sjögren en artritis van het tempero-mandibulaire gewricht. Er zijn dus in ieder geval overeenkomsten. Concluderend kan worden gesteld dat er dus wel duidelijk een relatie is tussen parodontitis en de rest. Het is niet altijd hetzelfde probleem, maar het lijkt vaak wel erg op elkaar. Aanvullend onderzoek is nodig, er rest ons nog een hoop te doen. Verslag door: Edwin Zeubring, Msc, opleiding Parodontologie Acta, Amsterdam

3

NVvP Nieuwsbrief nr. 61 juni 2008

Abstractb r i e f

ALV 22 april 2008: Een leerzame avond

Een kritieke ernstige gingivale bloeding na initiële behandeling bij patiënten met antistolling-medicatie Op dinsdag 22 april werd de 106e algemene ledenvergadering (ALV) van de NVvP gehouden in het Huis van de Toekomst, Living Tomorrow, in Amsterdam. De ALV verliep voorspoedig; alle jaarverslagen van de commissies van de NVvP werden goedgekeurd. Namens de commissie verrichtingen en tarieven gaf Laurens Tinsel een toelichting op de visie van de NVvP op het rapport van de NZA.

Tijdens de vergadering werd afscheid genomen van Maren de Wit (zie ook het interview met haar elders in deze Nieuwsbrief). Na alle lovende woorden van voorzitter Jan Jansen kreeg Maren het speldje van het lidmaatschap van verdienste van de NVvP opgespeld, een hele eer! Pieter van Elsas heeft haar taak als penningmeester van de NVvP overgenomen. Na de koffie werd er een rondleiding gegeven in het Huis van de Toekomst. Een huis met allerlei

Introductie

technische innovaties en prototypes en de nieuwste snufjes op het gebied van wooncomfort; een leuke ervaring. Aansluitend werd er een borrel met heerlijke happen aangeboden. Ondanks de wat teleurstellende opkomst was het een leerzame avond, de thuisblijvers hebben wat gemist. Met dank aan GABA, die deze avond mogelijk heeft gemaakt. Hankie Bulthuis

Antistolling-medicatie wordt vrijwel standaard toegepast bij de preventie van trombo-embolische afwijkingen zoals een myocardiaal infarct, herseninfarct of perifeer arterieel vaatlijden. Acetylsalicylzuur (ASA) is een vaak gebruikte trombocytenaggregatieremmer. Andere medicijnen zijn ticlopidine, clopidogrel (Plavix) en dipyridamole. De antitrombotische werking van ASA berust op acetylering van het enzym cyclo-oxygenase in de trombocyt, waardoor de vorming van het prostaglandine tromboxaan A2 wordt geremd. Clopidogrel is een bloedplaatjesaggregatieremmer, die pas werkzaam wordt na omzetting in een werkzame metaboliet, een thiolderivaat. Het remt de plaatjesaggregatie die wordt geïnduceerd door adenosinedifosfaat (ADP) en de meeste andere plaatjesagonisten. De ADP-receptor wordt irreversibel gewijzigd. De snelheid van het herstel van een normale bloedplaatjesfunctie komt overeen met de snelheid waarmee bloedplaatjes worden vernieuwd (ca. 7 dagen). In de tandheelkundige literatuur wordt het controleren van bloedingen bij ontstolde patiënten behandeld. In dit casereport wordt een patiënt beschreven met antistolling-medicatie die een late ernstige bloeding ontwikkelde met een hypovolemische shock na een routine initiële parodontale behandeling. Elad S, Chackartchi T, Shapira L, Findler M. A critically severe gingival bleeding following non-surgical periodontal treatment in patients medicated with anti-platelet. J Clin

Namens het bestuur Tijdens de 106e Algemene Ledenvergadering van de Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP) op dinsdag 22 april 2008 in het Huis van de Toekomst in Amsterdam is Maren E. de Wit, na een bestuursperiode van ruim 8 jaar, afgetreden als bestuurslid. Daarmee is vanaf 22 april 2008 de samenstelling van het NVvP-bestuur als volgt: dr Jan Jansen - voorzitter dr Erik Meijer - vice-voorzitter & congrescoördinator Pieter W. van Elsas - penningmeester Jaap W. Hutter - secretaris Joost T. J. Hanssen - assessor Marion T. Seuntjens - assessor Het secretariaatsadres blijft ongewijzigd in Muntendam. Voor wijzigingen in de ledenadministratie en het bestellen van NVvP-brochures kunt u zich wenden tot: NVvP-ledenadministratie, Postbus 34, 1633 ZG Avenhorn tel. 0229 540148, fax. 0229 543467 email: [email protected]

4

NVvP Nieuwsbrief nr. 61 juni 2008

Case Een 56-jarige patiënte was voor uitgebreide tandheelkundige hulp verwezen naar de afdeling tandheelkunde van een universiteitsziekenhuis. Uit haar medische historie bleek hartfalen sinds 2000. Tijdens een PTA (percutane transluminele angioplastie, het oprekken van een vernauwing in een bloedvat van binnenuit) kreeg zij een hartstilstand waarna zij werd geresusciteerd. In 2004 kreeg zij een acuut myocardiaal infarct. Een tweede PTA werd later dat jaar uitgevoerd en een stent werd geplaatst. De patiënte had tevens diabetes, hypertensie en allergie voor amoxicilline. Haar medicatie bestond uit metformine, simvastatine, aspirine 100mg, atenolol, enalapril, clopidogrel (plavix) 75mg en vitamine-B supplement. Tandheelkundige behandeling was noodzakelijk voor ernstige chronische parodontitis, cariës, geïmpacteerde elementen en ontbrekende elementen. Als onderdeel van de parodontale behandeling werd linksboven en onder initieel behandeld met locale anesthesie. De plaatjestelling vlak voor behandeling was 209 x 103/ml en de INR was 1. Het hemoglobinegehalte twee weken voor behandeling was binnen de normaal waarden (12 g/dl). Er waren geen intra-orale aanwijzingen voor een verhoogde

bloedingsneiging (petechiae). De tandheelkundige behandeling verliep ongecompliceerd. De bloedstelping was goed bij het verlaten van de kliniek. Twaalf uur later werd de patiënt bij de eerste hulp opgenomen met een bloeding en braken van bloed. De algehele conditie van de patiënte was slecht. Ze was duizelig, benauwd en vertoonde koud zweet over haar lichaam. Uit onderzoek bleek de bloeding te komen uit de interdentale papil 25-26. Met mechanische en farmacologische middelen werd de bloeding gestelpt (hechting 4/0 vicryl en locale applicatie hexacapron). Bloedonderzoek toonde laag hemoglobine (10.3 g/dl) en een herhaalde test (8.7 g/dl). De diagnose hypovolemische shock werd gesteld. De patiënt werd opgenomen, kreeg twee eenheden rode bloedcellen toegediend. Na vierentwintig uur werd zij in goede conditie ontslagen. Aanvullend onderzoek toonde geen pathologische stollingsstoornissen. Tijdens de voortgezette parodontale behandeling vijf maanden later werden extra maatregelen genomen vanuit de extra aandacht voor de stolling. Ondanks deze maatregelen ontstond twintig uur na de behandeling van één kwadrant een ernstige late bloeding en deze werd met dezelfde middelen behandeld als de eerste bloeding. Zeven parodontale behandelingen werden uitgevoerd terwijl de patiënt ASA en clopidrogel gebruikte. Bij twee sessies ontstonden ernstige bloedingen, tien uur na de postoperatieve homeostase.

5

Discussie Uit de casebeschrijving volgt dat een ongecontroleerde, late ernstige bloeding een mogelijk complicatie is van een routine niet-chirurgische parodontale behandeling. Deze bloeding kan tot een hypovolemische shock leiden. Een verhoogde bloedingsgraad bij patiënten met aspirine is een bekend fenomeen. Het voorkomen van een door bloeding veroorzaakte shock is niet eerder beschreven. In een recente systematische review van antistolling-medicatie werden de risico’s opgesomd voor bloedingen bij tandheelkundige patiënten. De combinatie van clopidrogel en aspirine werd niet beschreven. Door het ontbreken van informatie over de combinatie van antistolling-medicatie bij tandheelkundige behandelingen, kan deze case leiden tot een extra oplettendheid voor het optreden van nabloedingen bij parodontale behandelingen. Op basis van deze case lijkt de hypovolemische shock een zeldzame complicatie bij tandheelkundige behandelingen. Bij de eerste beschreven bloeding werd het kwadrant linksboven en links onder behandeld terwijl de bloeding ontstond bij de papil 25-26. Er zijn diverse studies die het onderbreken van de ASA medicatie 5-10 dagen voor chirurgie adviseren om postoperatieve bloedingen te voorkomen. Andere studies rapporteerden geen noemenswaardige complicaties als de medicatie niet werd onderbroken. De gedachte achter het voortzetten van de antistolling-medicatie is het minimaliseren van het risico op trombotische- en embolische complicaties. Omdat er goede middelen bestaan om bloedingen te behandelen, en de parodontale behandeling in meerdere zittingen wordt uitgevoerd, lijkt er geen noodzaak om dit regiem te veranderen. Samenvattend: de clinicus (tandarts en mondhygiënist) moet zich bewust zijn van de mogelijkheid van late, ernstige bloedingen bij een patiënt die antistolling-medicatie krijgt, ook bij initiële behandelingen en in het bijzonder bij de combinatie van deze medicijnen. Dat betekent dat de behandelaar voorbereid moet zijn op het nemen van adequate maatregelen in voorkomende gevallen. Deze rubriek wordt verzorgd door Jeroen Craandijk, Parodontoloog in Leiden

NVvP Nieuwsbrief nr. 61 juni 2008

'Het was een mooi leerproces'

Het paroprotocol onder de loep

Vrijdag 14 november 2008, Jaarbeurs Utrecht, Najaarscongres NVvP

Maren de Wit over haar NVvP-bestuursperiode

Tien jaar geleden introduceerde de NVvP het paroprotocol in Nederland. Sindsdien is dit protocol de leidraad voor een gefundeerde systematische parodontale therapie: het periodiek registreren d.m.v. de Dutch Periodontal Screening Index (DPSI) biedt een goede betrouwbare mogelijkheid om de individuele parodontale gevoeligheid van patiënten vast te stellen. Inmiddels heeft iedereen in de tandheelkundige praktijk met de inhoud van het paroprotocol te maken.

In november 1999 trad zij als assessor toe tot het NVvP-bestuur. Al snel werd ze penningmeester en in het voorjaar van 2005 kreeg ze de voorzittershamer uitgereikt: Maren de Wit. Ze bleef voorzitter tot het voorjaar van 2007 en daarna fungeerde ze nog een jaar als penningmeester. Opmerkelijk: Maren is de eerste vrouwelijke algemeen practicus die het NVvP-bestuur als voorzitter geleid heeft. Na bijna negen bestuursjaren neemt ze afscheid. En blikt ze tevreden terug. “Het was nooit mijn ambitie om voorzitter te worden. Maar ik vond het een eer dat ik voor deze functie gevraagd werd en ik ben blij dat ik het gedaan heb. Ik heb heel veel geleerd, ook over mezelf. Ik dacht altijd dat ik vooral een doener was, een werkpaard. Als voorzitter heb ik andere kanten van mezelf ontdekt en dat was heel verrassend,” vertelt Maren de Wit. Ze praat enthousiast over haar periode in het NVvP-bestuur, een periode die uiteindelijk negen jaar zou duren en die haar het lidmaatschap van verdienste opleverde. “Ja, dat is natuurlijk super, het is een bijzondere blijk van waardering. Maar minstens even belangrijk vind ik de vriendschappen die ik met bepaalde bestuursleden heb gesloten. En ook mijn contacten met Ali Woltman en Jolanda Exalto van het secretariaat zijn me dierbaar. Ik heb een groot aantal mensen ontmoet en veel kennis en ervaring opgedaan. Moeilijke klussen waren er ook: als penningmeester was ik bijvoorbeeld nauw betrokken bij het implementeren van de financiële structuur van de vereniging. Dat was een flinke uitdaging, vooral omdat er meer haken en ogen aan zaten dan vooraf was gedacht. Wat ik het leukste vond? De mogelijkheid die ik als bestuurslid kreeg om als algemeen practicus betrokken te zijn bij de andere kant van het tandheelkundige veld. Als voorzitter was ik bovendien een soort ambassadeur van de vereniging. Dat was niet alleen leerzaam, maar gewoon ook erg aangenaam.” Lastig Als het om de samenstelling van het bestuur gaat, meent Maren dat de vereniging én het vakgebied gebaat zijn bij een goede balans tussen algemeen practici en parodontologen. Maar dan moet je wel goede kandidaten bereid kunnen vinden en dat blijkt, zoals bij zoveel verenigingen, ook bij de NVvP een lastig karwei. Dat noemt Maren als één van de minder prettige ervaringen in haar bestuursperiode: “Het is teleurstellend dat er maar zo weinig

brief

Maar in hoeverre is dit protocol nog actueel? Is het mischien al nodig om het protocol enigszins aan te passen? Het antwoord op deze vragen krijgt u tijdens het komende najaarscongres van de NVvP: dan leggen we het paroprotocol goed onder de loep! Onder de titel “Paroprotocol herzien(?)” krijgt het NVvP-najaarscongres op vrijdag 14 november een breed parodontologisch draagvlak. Dat maakt dit congres voor het hele tandheelkundige team bijzonder interessant!

Wilt u samen met uw team aan dit praktijkgerichte congres kunnen deelnemen? Wacht dan niet te lang met inschrijven. Vol is immers vol. Kijk voor meer informatie op de NVvP-website: www.nvvp.org.

Essentiële vragen Met de enorme groei van de implantologie en de toename van wetenschappelijke kennis over mogelijke risico’s is het zeker nuttig om het paroprotocol eens goed te evalueren. En, indien noodzakelijk, waar nodig aan te passen of zelfs uit te breiden. Tijdens de lezingen in het ochtendprogramma krijgt u een zo volledig mogelijk overzicht van de kennis die we in de afgelopen decennia op het gebied van diagnostiek en behandeling hebben verkregen. De kennis uit het verleden wordt kritisch getoetst en er zal worden bekeken of een wijziging van het paroprotocol noodzakelijk is. Essentiële vragen zoals 'welke rol speelt de implantologie binnen het paroprotocol', 'wat is de invloed van roken en compliance', 'hoe ziet een goede taakverdeling eruit' en 'wat kunnen we verwachten van de zorgverzekeraar' zullen veel aandacht krijgen. En dat is nog maar een deel van de informatie die gepresenteerd zal worden!

Aarzel dus niet en noteer vrijdag 14 november alvast in uw agenda. Want het paroprotocol wel of niet herzien? Dat is een vraag die ook voor úw praktijk beslist van groot belang is! Dr Erik Meijer, congrescoördinator NVvP-bestuur mensen interesse hebben om dit soort functies op zich te nemen. Natuurlijk, je bent er tijd mee kwijt: als penningmeester was ik gemiddeld een halve dag per week met de vereniging bezig en als voorzitter gemiddeld een dag per week. Maar het werk geeft veel voldoening, ik kan het echt iedereen aanraden.” Ingevuld Nu haar bestuursperiode erop zit, krijgt Maren weer tijd vrij. Gevraagd naar wat ze daarmee gaat doen, antwoordt ze dat die tijd al ingevuld is: “Ik blijf voorlopig nog EFP-afgevaardigde van de vereniging en ben daarnaast begonnen met de opleiding Orale Implantologie aan de universiteit van Gent. Voor de rest zie ik wel wat er op mijn pad komt. Ik blijf toch vooral een doener!”

Kent ú projecten voor de Stichting NVvP?

Oproep!

De Stichting NVvP is in het leven geroepen om parodontaal onderzoek en parodontaal onderwijs in Nederland te stimuleren. Projecten die hiervoor in aanmerking komen, kunnen worden aangemeld bij het secretariaat van onze vereniging. Voor meer informatie over criteria en mogelijkheden kunt u contact opnemen met het NVvP-secretariaat: telefoon (0598) 633 313 of [email protected].

6

NVvP Nieuwsbrief nr. 61 juni 2008

EFP Nieuws Hollandse Avond in Stockholm Achter de schermen wordt al weer hard gewerkt aan de voorbereidingen voor EuroPerio 6, volgend jaar juni in Stockholm. Voor de NVvP ben ik al bezig met de organisatie van de Hollandse Avond; deze vindt plaats tijdens de openingsavond van het EuroPerio 6. We hebben drie locaties op het oog en hopen op korte termijn een keuze te kunnen maken. Natuurlijk houden we u op de hoogte. De eerste mailing van het congres heeft u inmiddels allemaal hopelijk al ontvangen. De tweede congresmailing valt naar verwachting na de zomer bij u in de brievenbus. Wilt u meer weten: houdt u dan www.efp.com in de gaten. Edwin Winkel treedt terug als Treasurer van de EFP Edwin Winkel heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de European Federation of Periodontology (EFP). Sinds 2001 bekleedde hij de functie van treasurer en dit jaar geeft hij het stokje over aan zijn opvolger.

Het begon allemaal tijdens de bijeenkomst in Amsterdam in 1991. Daar werd besloten om in Eurodisney Parijs het congres EuroPerio 1 te organiseren (1994). Edwin werd toen benoemd tot penningmeester van EuroPerio 1 en later van Europerio 2 in Florence. Sindsdien heeft Edwin zich op tal van terreinen ingezet voor de EFP. Naast het organiseren van de EuroPerio-congressen voerde hij overleg met de Brusselse advocaten om de EFP te legaliseren als een IVZW (Internationale Vereniging Zonder Winstoogmerk). Recentelijk leverde Edwin een waardevolle bijdrage aan de totstandkoming van een EESV (Europees Economisch Samenwerkingsverband), het legaliseren van de EFP en het waarborgen van de financiële stabiliteit van de Federation. Edwin is nog altijd actief als webmaster en penningmeester voor EuroPerio 6, dat van 4 t/m 6 juni 2009 zal worden gehouden in Stockholm. Edwin's opvolger als Treasurer van de EFP is prof. Ian Chapple uit Birmingham. Meer info: www.efp.net. Maren de Wit, EFP-representative

7 7

Nieuwsbrief nr.maart 61 juni2004 2008 NVvPNVvP Nieuwsbrief nr. 44

brief

Case presentation

Nazorg bij implantaten

In deze rubriek presenteren Parodontologen NVvP een interessante casus uit hun praktijk. Dit keer wordt de presentatie verzorgd door Giles de Quincey, Parodontoloog te 's Hertogenbosch. Deze Casepresentation wordt in 3 afleveringen getoond.

Gingivarecessie, een rekbaar begrip?!

Harmsen A, Siderius K. Afstudeeropdracht Hanzehogeschool Groningen opleiding Mondzorgkunde, onder leiding van mevr. drs. W. Roggen De implantologie is een discipline van de tandheelkunde die nog volop in ontwikkeling is. Voor de beroepsgroep van mondhygiënisten zullen implantaten, en met name de nazorg hiervan, in de toekomst een grote rol gaan spelen. Het is dan ook van groot belang dat de mondhygiënist op de hoogte is van de symptomen van een peri-implantaire ontsteking en deze in een vroeg stadium kan herkennen en behandelen. De ontstekingsverschijnselen van de peri-implantaire mucosa lijken op de ontstekingsverschijnselen van het parodontium bij natuurlijke elementen, maar de implantaten en de voorzieningen vereisen een andere behandeling dan natuurlijke gebitselementen, vanwege de afwijkende structuren en materialen. Om meer duidelijkheid te scheppen omtrent de nazorg van implantaten bij de tandheelkundige professionals die hiermee te maken krijgen, is hiernaar onderzoek verricht. Aan de hand van de resultaten van de afstudeeropdracht zijn suggesties voor een meer gestructureerde nazorg voor implantaten gedaan.

atie te kunnen vergelijken, moet eerst de baseline vastgelegd worden [Chen et al., 2003; Sheri Granier Sison, 2003]. De periimplantaire mucosa moet bij elke recall beoordeeld worden aan de hand van de sondeerdiepte, bloeding na sonderen, suppuratie, verticaal botafbraak en mobiliteit [Mombelli et al., 1998]. Hierbij kan, wat overeenkomt met de praktijk, gebruik gemaakt worden van speciale kunststof pocketsondes die het titaniumoppervlak niet verruwen, in tegenstelling tot metalen pocketsondes [Etter et al., 2001]. Het blijkt dat de controle van mucosa en bot in de praktijk vaak achterwege wordt gelaten. Voor het verwijderen van plaque of tandsteen rondom het implantaat worden Resultaten kunststof- of teflon instrumenten geadviIn de literatuur wordt in het eerste jaar na seerd [Matarasso et al., 1996; Sheri Granier plaatsing van de definitieve voorziening een Sison, 2003]. Daarbij is ultrasoon instrurecall-interval van drie maanden en een röntmentarium effectiever dan handinstrugenopname-interval van één jaar geadviseerd. mentarium [Speelman et al., 1992; Sato et In het tweede jaar bedraagt de interval drie al., 2004]. De toepassing van 35%-40% maanden, deze kan in een gezonde situatie fosforzuurgel is effectief gebleken [Sánchez eventueel verlengd worden tot maximaal zes Garcés, 2004; Mombelli, 2000; Strooker et maanden. Röntgenopnames dienen in de maxilla eens per jaar en in de mandibula eens al., 1998; Baat, de et al., 2007]. Deze hanper twee jaar genomen te worden. In de prak- deling werd in de praktijk alleen uitgevoerd tijk blijkt dat er frequent een interval van meer in implantologiepraktijken. dan zes maanden gehanteerd wordt. Bij de aanwezigheid van een peri-implantaire ontsteking met een sondeerdiepte Om veranderingen van de peri-implantaire situatie in een later stadium met de beginsitu- van 4-5 mm worden de pockets gespoeld Materiaal & Methode Het literatuuronderzoek is uitgevoerd via een selectie van Engels- en Nederlandstalige artikelen vanaf 1980, met behulp van Pubmed en Embase en reeds gevonden literatuurreferenties. Het resultaat was 30 relevante literatuurbronnen. Voor het inventariserend onderzoek werden 80 at random geselecteerde implantologie-, parodontologie- en reguliere tandartspraktijken gevraagd naar de voor hen gehanteerde nazorg bij implantaten. De resultaten uit het literatuuronderzoek zijn vervolgens vergeleken met de gegevens uit de 26 geretourneerde formulieren van het inventariserende onderzoek.

met 0.2% chloorhexidine; de patiënt wordt geadviseerd om twee maal daags te spoelen met 0.1-0.2% chloorhexidine [Mombelli et.al., 1998; Mombelli, 2000]. De recall-interval bij peri-implantitis betreft na de behandeling een terugkomst voor beoordeling van het resultaat om de twee, vier en zes weken [Meijer et al., 1997]. In de praktijk blijkt de recallinterval van drie weken het meest gehanteerd te worden. Discussie Uit de literatuur blijkt dat verschillende onderzoeken elkaar op enkele punten tegenspreken. Ten aanzien van deze punten zal nog meer onderzoek gedaan moeten worden. Mogelijk heeft de formulering van de vragen bij ons onderzoek onder de beroepsbeoefenaren door uiteenlopende interpretaties tot vertekende resultaten geleid. Veel van de door ons geïnventariseerde behandelmethodes komen overeen met de literatuur, maar soms blijkt dat er in de literatuur geen onderbouwing gevonden kan worden voor de controlemethodes zoals door de respondenten genoemd. De resultaten van het onderzoek zijn suggesties voor een meer gestructureerde nazorg voor implantaten. Annemarieke Harmsen, Kim Siderius

nieuws 8

NVvP Nieuwsbrief nr. 61 juni 2008

In de vorige nieuwsbrief is aflevering 2 van deze Casepresentation getoond, in deze nieuwsbrief de laatste aflevering

Casus 9. Pre-operatief, tunnelpreparatie, BWT ingehecht, 6 mnd. post-operatief.

9.1

9.2

9.3

9.4

De weg naar papilreconstructie wordt hiermee mogelijk geopend tologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen onderzocht. en dit wordt momenteel binnen het MSc-programma parodon- Casus 10. Casus 10. Prep-operatief, applicatie EMD na tunnelpreparatie, BWT, Tunnel gehecht, 2 weken post-operatief, 3 maanden Post-op.

10.1

10.2

10.3

10.4

10.5

10.6

Artikelen: Abbas et al.; 2003, IJPRD, 23: 607-615, Baldi et al.; 1999, J.Perio., 70: 1077-84, Langer & Langer; 1985, J.Perio., 56: 715-720, Miller; 1985, IJPRD, 5 (2): 9-13 Raetzke; 1985, J.Perio., 56: 397-402, Rasperini et al. 2000, IJPRD, 3: 269-75, De Quincey et al. Abstract in Suppl. L.Clin.Perio bij EuroPerio Madrid 2006 Wennstrom & Zuchelli; 1996, J.Clin.Perio., 23: 770-777, Zabalegui et al.; 1999, IJPRD., 19: 119-206

9

NVvP Nieuwsbrief nr. 61 juni 2008

Haal méér uit uw lidmaatschap!

Agenda

Bij de NVvP kunt u diverse informatieve folders bestellen, een waardevolle ondersteuning bij de uitoefening van uw praktijk. Ter opfrissing van

Congressen in 2008-2009

uw kennis biedt de vereniging u tevens de keuze uit verschillende wetenschappelijke naslagwerken. Extra aantrekkelijk: als NVvP-lid krijgt u korting op uw bestelling.

Niet-leden

Leden

€ 21,00 33,00 45,00 67,00 125,00

€ 18,00 28,00 37,00 55,00 100,00

32,50 65,00 120,00 190,00 275,00 525,00

25,00 50,00 95,00 140,00 210,00 400,00

• Uw tandvlees krijgt een cijfer 100 stuks 200 stuks 300 stuks 500 stuks 1000 stuks

• Mondverzorging: een bewuste keuze

• • •

• Parodontitis 1: Mondhygiëne en gebitsreiniging 50 stuks 100 stuks 200 stuks 300 stuks 500 stuks 1000 stuks

33,00 65,00 120,00 182,00 300,00 600,00

27,50 55,00 100,00 150,00 250,00 500,00

NVvP-Najaarscongres 2008 14 november 2008 EuroPerio 6 4-6 juni 2009, Stockholm (Zweden) NVvP-Najaarscongres 2009 5-6 november 2009

In onderstaande rubriek worden uitsluitend cursussen aangekondigd die relevant zijn voor de Parodontologie en Implantologie. De redactie behoudt zich het recht voor om aanmeldingen zonder opgaaf van redenen niet in deze rubriek op te nemen. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de inhoud van het aangekondigde in overeenstemming hoeft te zijn met de opvattingen of het beleid van de NVvP.

NIEUW !!

50 stuks 100 stuks 200 stuks 300 stuks 500 stuks 1000 stuks

brief

Deze agenda wordt samengesteld uit gegevens zoals bekend bij de NVvP en het PAOT. Cursusgegevens voor deze rubriek kunt u inzenden naar het secretariaat NVvP.

Cursussen, Compact Clinics, Workshops juli t/m sept 2008 •

Implantologie bij parodontaal gecompromitteerde patiënten 10 september 2008, Straumann, IJsselstein

•

Cursus Paro-preventieassistent juli-augustus-september 2008, Centrum Onderwijs Parodontologie Tilburg, Breda

•

Cursus Tandheelkundige Preventie en Mondhygiëne voor de tandartsassistent september 2008, Centrum Onderwijs Parodontologie Tilburg, Breda

•

Implanteren: person to person twee woensdagen op afspraak, Kliniek voor Parodontologie, Amsterdam Meer informatie: • Kliniek voor Parodontologie Amsterdam, aanmelden via www.kvpa.nl of 06-48 83 6046 (uitsluitend voor informatie, niet voor aanmelding); • www.straumann.nl of telefoon 030-604 66 11; • Centrum Onderwijs Parodontologie Tilburg, telefoon 06-30801247 (bij voorkeur op vrijdag bellen)

Voor meer informatie over internationale congressen verwijzen wij u naar de desbetreffende agenda in het Journal of Clinical Periodontology of www.efp.net

• Parodontitis 2: Mondhygiëne, gebitsreiniging en flapoperatie 50 stuks 100 stuks 200 stuks 300 stuks 500 stuks

37,50 75,00 140,00 210,00 350,00

32,50 65,00 120,00 182,00 300,00

1000 stuks

700,00

600,00

De vermelde prijzen zijn incl. BTW en exclusief verzendkosten.Bestellen kan snel en simpel telefoon 0229-540148, telefax 0229-543467 of [email protected] De bestelling wordt zo snel mogelijk per post bij u thuisbezorgd. Extra voordeel dus van uw NVvP-lidmaatschap! (In de vakantieperiode kan de levering 2 tot 3 weken vertraging oplopen).

Oproep! Wint ú straks de NVvP–Braun Oral B®-Mondhygiëneprijs 2008? De NVvP-Braun Oral B®-Mondhygiëneprijs is ingesteld door de Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP) met de bedoeling om mondhygiënisten te stimuleren zich in te zetten voor het vakgebied van de mondhygiëne en/of het werkterrein van de mondhygiënist.

Elke mondhygiënist die denkt dat hij/zij (of een ander) voor de prijs in aanmerking komt, kan zich aanmelden (of iemand voordragen) door een uitgebreide motivatie in te zenden vóór 1 oktober 2008 naar het Bestuur van de NVvP, Postbus 24, 9649 ZG Muntendam.

De prijs, die door de firma Braun Oral B® ter beschikking wordt gesteld, wordt 1 x per 2 jaar uitgereikt. Voor de prijs, ten bedrage van € 900,komen in aanmerking in Nederland werkzame mondhygiënisten die zich in de afgelopen 2 jaar uitzonderlijk hebben onderscheiden met betrekking tot bovenstaande doelstelling.

De prijs wordt uitgereikt tijdens het Najaarscongres van de NVvP op 14 november 2008 aanstaande.

10

Informatie

De teksten die in deze rubriek worden gepubliceerd vallen buiten de verantwoording van de redactie.

van onze sponsors

elmex® Mentholvrij: niet meer kiezen tussen een homeopathische behandeling en een langdurige bescherming tegen gaatjes Elmex Mentholvrij® is een tandpasta die het effect van een homeopathische behandeling niet afremt en toch, dankzij het snelwerkende Aminfluoride, een langdurige bescherming tegen gaatjes biedt. Patiënten die een homeopathische behandeling volgen, moeten vaak opletten dat ze geen voedings- of smaakstoffen (zoals menthol) innemen die de werking van hun behandeling kunnen afremmen of tenietdoen. De meeste tandpasta’s bevatten echter menthol, zodat homeopathiepatiënten een beroep moeten doen op een aangepaste tandpasta. Wat er echter vaak niet bij verteld wordt, is dat deze tandpasta’s dikwijls geen fluoride bevatten. Fluoride is nochthans essentieel om tanden tegen cariës te beschermen. Dankzij de nieuwe elmex® Mentholvrij tandpasta, met snelwerkend Aminfluoride, kunnen mensen die een homeopathische behandeling volgen, nu ook rekenen op een langdurige bescherming tegen gaatjes. GABA B.V. Postbus 27 1380 AA Weesp telefoon 0294-491990 [email protected] of www.gaba-bv.nl

11 NVvP Nieuwsbrief nr.61 juni 2008

NVvP Nieuwsbrief nr.61 juni 2008

Sponsors 2008 van de Sponsors:

Platina:

Goud:

Zilver:

Brons:

Sponsor plus:

S p on s or

+