Lastige woorden 4 Blad 1

Lastige woorden

4

Blad 1

Les 1 Op ontdekkingsreis

gember De wortel van een gemberplant. Je kunt gember eten.

koraal Een soort steen uit de zee.

palm Een soort boom met grote bladeren.

specerij Iets wat je in je eten doet om het lekker te maken. Bijvoorbeeld peper of kaneel.

Les 2 Kooplieden en schilders

atelier (Je zegt: atteljee.) De werkplaats van een schilder.

schetsen Tekenen met dunne lijntjes. Als de schets klaar is, kun je hem overtrekken of natekenen.

etenswaren Dingen die je kunt eten.

landschap Wat je buiten ziet. Bijvoorbeeld een weiland met koeien of een bos.

open haard Een plaats in huis waar vuur brandt.

porselein Een soort klei. Je kunt er glimmende bordjes en kopjes van maken.

portret Het gezicht van iemand op een foto of schilderij.

camera (Je zegt: kaa-me-raa.) Een fototoestel.

Wijzer door de tijd 5 © Noordhoff Uitgevers

218241_HL5.indb 74

25-10-2010 10:56:40

Lastige woorden

4

Blad 2

Les 3 De wetten van de stad

misdaden Heel erge dingen die verboden zijn. Zoals stelen. galg Een paal met een touw eraan. Een boef werd er voor straf aan opgehangen, tot hij dood was.

schepenen Mensen die een stad bestuurden.

vergrijp Iets ergs wat je gedaan hebt. Iets wat verboden is, bijvoorbeeld stelen.

rakker Een politieagent van vroeger.

schandpaal Een paal waaraan een boef voor straf werd vastgebonden. De boef ging er niet dood van.

schout Een burgemeester van vroeger.

tuchthuis Een strenge gevangenis van vroeger.


218241_HL5.indb 75

25-10-2010 10:56:41

Lastige woorden

4

Blad 3

Les 4 Rijke en arme mensen

olielantaarn Een lamp die op olie brandt.

schort Een kledingstuk. Je draagt het bij het koken om niet vies te worden.

steegje Een smalle straat.

bellenmeisje Een meisje dat de deur moest opendoen.

wasvrouw Een vrouw die voor anderen de was deed.

huishouding Het werk in huis. lantaarnopsteker Iemand die de olie lampen in de straat aanstak.

keukenmeisje Een meisje dat in de keuken werkte.


218241_HL5.indb 76

25-10-2010 10:56:41

Samenvatting

4

Blad 1

Specerijen en schilderijen Les 1 Op ontdekkingsreis In de tijd van de ontdekkingsreizen denken veel mensen dat de aarde plat is. Ze durven niet ver te varen. Ze zijn bang dat ze dan van de aarde af kunnen vallen. Maar niet alle mensen geloven dat. Vasco da Gama bijvoorbeeld gelooft het niet. Hij woont in Portugal. Hij maakt met zijn zeilschip een grote reis over zee. Hij zoekt landen waar hij specerijen kan kopen, zoals peper, kaneel en gember. Na een lange reis komt hij in Indië aan. Hij kijkt er zijn ogen uit. Hij wil specerijen ruilen voor spullen die hij heeft meegenomen uit Portugal. Maar de koning vindt die spullen niet mooi genoeg. De reis van Vasco da Gama noemen we een ontdekkingsreis. Zo’n reis is vaak lang en gevaarlijk. En er is niet altijd genoeg vers voedsel aan boord.

Les 2 Kooplieden en schilders Rijke kooplieden wonen in grote huizen. Ze hangen graag schilderijen aan de muren. Daarmee willen ze laten zien hoe rijk en belangrijk ze zijn. Ze geven schilders opdracht om schilderijen te maken. Natuurlijk moeten ze daarvoor betalen. Een schilder brengt met een penseel olieverf aan op een doek. Schilders maken allerlei soorten schilderijen, zoals zeegezichten, stillevens en portretten. Een beroemde schilder is Rembrandt.

Een stilleven.

Een portret.


218241_HL5.indb 89

25-10-2010 10:56:50

Samenvatting

4

Blad 2

De dief en het dienstmeisje Les 3 De wetten van de stad De regels van een stad heten wetten. Ze zijn gemaakt door de mensen van het stadsbestuur. Het stadsbestuur is de baas in de stad. De rakkers zijn agenten. Ze pakken mensen op die zich niet aan de regels houden. De schout en de schepenen zeggen welke straf die mensen moeten krijgen. Ze worden bijvoorbeeld vast gebonden aan de schandpaal. Of ze moeten werken in het tuchthuis. Dat is een soort gevangenis. Mensen die iets heel ergs hebben gedaan, kunnen de doodstraf krijgen. Ze worden dan opgehangen aan de galg. De schandpaal.

Les 4 Rijke en arme mensen Er is een groot verschil tussen rijke en arme mensen. Rijke mensen wonen in prachtige, grote huizen aan de gracht. In hun huizen staan mooie meubels. Ze hebben personeel in dienst. Een wasvrouw om de was te doen. Een keukenmeisje om in de keuken te helpen. En een bellenmeisje om de deur open te doen en de gasten te ontvangen. ’s Nachts zijn de straten in de dure wijken verlicht. Elke avond steekt de lantaarnopsteker er de olielantaarns aan. Arme mensen wonen in smalle steegjes. Hun kinderen lopen op blote voeten. De kleintjes poepen en plassen gewoon op straat. ’s Avonds is het donker in de steegjes. Sommige arme mensen wonen in donkere, vochtige kelders.


218241_HL5.indb 90

25-10-2010 10:56:50

Herhalingsblad

4

Naam:

Maak de vragen. Voor elke vraag staat aangegeven naar welke afbeelding(en) in het leerlingenboek je moet kijken. Je vindt de afbeeldingen op bladzijde 34 tot en met 40.

1

2

ladzijde 34 > bafbeelding 1

De jongens varen op een


Zet een kring om het juiste woord.

schip.

Hun tocht heet een

Wat willen de mannen van Vasco da Gama van de koning van Indië? Ze willen spullen ruilen – stelen – verkopen.

3

ladzijde 36 > bafbeelding 2, 3 en 4

Hoe heet het soort schilderijen dat je ziet? 1 2 3

4


Zet een kring om het juiste woord. Wat Rembrandt hier doet, kun je nu vergelijken met het werk van een schilder – fotograaf – beeldhouwer.

5

6


Costijn staat aan de


Door wie wordt het werk in huis gedaan?

Hoe zou hij tegenwoordig gestraft worden?

1 2


218241_HL5.indb 122

25-10-2010 10:57:09

Antwoorden herhaling

4

Maak de vragen. Voor elke vraag staat aangegeven naar welke afbeelding(en) in het leerlingenboek je moet kijken. Je vindt de afbeeldingen op bladzijde 34 tot en met 40.

1

2


De jongens varen op een


Zet een kring om het juiste woord.

Hun tocht heet een

zeil schip. ontdekkingsreis.

Wat willen de mannen van Vasco da Gama van de koning van Indië? Ze willen spullen ruilen – stelen – verkopen.

3

ladzijde 36 > bafbeelding 2, 3 en 4

Hoe heet het soort schilderijen dat je ziet? 1 2 3

4


landschap stilleven portret

Zet een kring om het juiste woord. Wat Rembrandt hier doet, kun je nu vergelijken met het werk van een schilder – fotograaf – beeldhouwer.

5


Costijn staat aan de

schandpaal.

Hoe zou hij tegenwoordig gestraft worden?

met een boete 6


Door wie wordt het werk in huis gedaan? 1 2

keukenmeisje, wasvrouw bellenmeisje


218241_HL5.indb 128

25-10-2010 10:57:11

Verdiepingsopdrachten

4

Opdracht 1

Maak je eigen kasteel Wat ga je doen? In de tijd van 1000 tot 1500 leefden de ridders. Zij woonden in grote, sterke kastelen. Jij gaat zo’n kasteel in het klein nabouwen. Dit heb je nodig n karton (eventueel uit dozen knippen) n lege melkpakken n keukenrollen n verf n kwasten n schaar n lijm of behangplaksel n stukje touw of ketting Aan de slag 1 Eerst moet je natuurlijk precies weten hoe een middeleeuws kasteel eruitzag. Zoek op internet of in de bibliotheek naar plaatjes van kastelen. 2 Maak een bouwtekening van jouw kasteel. Muren, torens en ophaalbrug... Waar gaat alles komen? Bedenk ook hoe je de brug kunt ophalen. Maak er een stukje touw of ketting aan. 3 Verzamel het materiaal dat je wilt gebruiken. In plaats van lijm kun je behangplaksel gebruiken. Smeer het papier en karton dan dik in en laat alles lang drogen. 4 Bouw nu je kasteel. 5 Als de lijm droog is, kun je je kasteel beschilderen. Plak je kasteel daarna op een stuk karton. Vergeet niet daarop ook de weilanden en natuurlijk de slotgracht te schilderen! 6 Als je kasteel af is, is het leuk om er bewoners bij te zetten. Knip ze uit een oud kaartspel of teken ze zelf. Plak ze achter de ramen, op de binnenplaats en op de ophaalbrug. Wil je meer weten? Zoek naar informatieboekjes: Kastelen, N34 (informatiereeks Noordhoff Uitgevers). Kastelen, C42 (junior informatie Noordhoff Uitgevers). Ridders, C76 (junior informatie Noordhoff Uitgevers). Of kijk op internet. Gebruik een zoekprogramma als Google. Tik in: kasteel of kastelen.


218241_HL5.indb 145

25-10-2010 10:57:21


4

Opdracht 2

Schilder een uithangbord Wat ga je doen? In de stad van vroeger wist je precies waar de zadelmaker woonde en waar de bakker. Je zag het aan het bord dat aan hun huis hing. Zo’n uithangbord ga jij maken. Dit heb je nodig n karton of triplex n schaar (eventueel een figuurzaag en een boor) n verf en kwasten n blanke lak n touw of een ketting om je bord op te hangen Aan de slag 1 Zoek naar voorbeelden van uithangborden. Hoe zag of ziet zo’n bord er precies uit? 2 Bedenk waar jij een bord voor wilt maken. Kies bij voorkeur een oud beroep. 3 Maak eerst een ontwerp. Dus teken eerst op papier wat er op jouw bord gaat komen. In elk geval een grote afbeelding. En misschien ook een korte tekst. 4 Knip je bord uit karton of zaag het uit triplex. Teken met potlood je ontwerp op het bord. 5 Schilder het bord. Laat de verf drogen en lak er daarna overheen. Je bord gaat dan mooi glimmen en de verf kan niet verkleuren. 6 Maak twee gaatjes boven in je bord (knippen of boren) en hang je bord met het touw of de ketting op. Wil je meer weten? Zoek op internet met een zoekprogramma als Google. Zoek bij afbeeldingen. Tik in: uithangbord.


218241_HL5.indb 146

25-10-2010 10:57:22


4

Opdracht 3

Maak een oud schilderij Wat ga je doen? In de Gouden Eeuw maakten schilders in opdracht van rijke kooplieden schilderijen. Jij gaat nu ook zo’n oud schilderij maken. Dit heb je nodig n papier n verf en kwast(en) n karton of hout voor de lijst Aan de slag 1 Eerst bepaal je wat voor schilderij je wilt maken. Wordt het een portret, een landschap, een stilleven of een zeegezicht? Zoek voorbeelden van het soort schilderij dat jij wilt maken. 2 Teken je schilderij eerst met potlood. Dat heet schetsen. Denk eraan dat het een ‘oud’ schilderij moet worden. Dus teken huizen zoals die er vroeger uitzagen. En zorg dat de kleding bij die tijd past. Denk ook aan vervoermiddelen van vroeger. Bijvoorbeeld aan een oud schip, of een paard en wagen. 3 Is de schets naar je zin? Neem dan een kwast en verf en maak je schilderij. Denk eraan dat ze vroeger geen felle kleuren gebruikten, maar juist donkere. 4 Terwijl je schilderij droogt, maak je de lijst. Een lijst van hout is natuurlijk prachtig. Maar eentje van karton kan ook prima. De lijst moet er oud uitzien: met tierlantijntjes en donkerbruin of goudkleurig geschilderd. 5 Plak je schilderij in de lijst. 6 Hebbe n meer kinderen een schilderij gemaakt? Hang ze samen aan één muur. Vroeger hingen rijke mensen ook zoveel mogelijk schilderijen bij elkaar. Wil je meer weten? Kijk nog even terug naar les 2 op bladzijde 36 en 37 in je boek. Of zoek op internet met een zoekprogramma als Google. Kijk bij afbeeldingen. Tik in: portret, zeegezicht, landschap of stilleven.


218241_HL5.indb 147

25-10-2010 10:57:22


4

Opdracht 4

Maak regels voor de stad van vroeger Wat ga je doen? Had je vroeger iets verkeerds gedaan? Dan kon je voor straf aan de schandpaal gezet worden. Dan mocht iedereen je uitschelden en met poep naar je gooien! Jij gaat ook regels maken, voor de stad van vroeger. Dit heb je nodig n pen n vel tekenpapier n pot koude thee Je kunt ook een theezakje onderdompelen in wat koud water. n eventueel een computer met printer Aan de slag 1 Je gaat eerst het papier maken waarop je regels straks aangekondigd worden. Neem het vel papier. Giet daar voorzichtig het theewater overheen. Laat het papier drogen. Als het opgedroogd is, zal het er uitzien als ‘echt’ oud papier. 2 Bedenk nu een aantal regels voor de stad van vroeger. Denk daarbij aan: – Waar mag een handwerker zijn producten verkopen? – Wat gebeurt er als hij slechte producten verkoopt? – Waar mogen bedelaars bedelen (en waar niet)? – Moet je geld betalen om de stad binnen te komen? – Welke straffen zijn er? Schrijf de regels op. Of tik ze in op de computer. 3 Is het papier droog? Schrijf je regels dan zo mooi mogelijk op. Schrijf wel lekker groot. Want de burgers van de stad moeten de nieuwe regels wel goed kunnen lezen. Gebruik letters die er oud uitzien, bijvoorbeeld gotische. Op internet kun je voorbeelden vinden. Gebruik een zoekmachine als Google en tik in: gotische letters. Wil je meer weten? Lees het Informatieboekje: (Noordhoff Uitgevers).

136 Leven in de middeleeuwen


218241_HL5.indb 148

25-10-2010 10:57:23

Lastige woorden 4 Blad 1

Recommend Documents