LandStad De Baronie. Achtergrondrapport. Het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie Breda

LandStad De Baronie Het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie 2012-2016

Achtergrondrapport

Breda 30 september 2011

Inhoudsopgave 1. Inleiding ..................................................................................................................................................... 5 1.1 Aanleiding ............................................................................................................................................ 5 1.2 Leeswijzer ............................................................................................................................................ 7 2. Samenwerking loont .................................................................................................................................. 9 2.1 Inleiding ................................................................................................................................................ 9 2.2 Vestigingsklimaat ................................................................................................................................. 9 2.3 Landschap, natuur en cultuurhistorie ................................................................................................... 9 2.4 Land- en tuinbouw ............................................................................................................................. 10 2.5 Water.................................................................................................................................................. 11 2.6 Recreatie en toerisme ........................................................................................................................ 12 3. Een veranderende omgeving .................................................................................................................. 13 3.1 Inleiding .............................................................................................................................................. 13 3.2 Gewijzigde omstandigheden en nieuwe inzichten ............................................................................. 13 3.2.1 Reflectie op de rol van Provinciale Staten bij het reconstructiebeleid ........................................ 13 3.2.2 Het negatieve imago van het reconstructieproces ...................................................................... 13 3.2.3 Het onderzoek naar instrumenteel en zelforganiserend vermogen van De Baronie .................. 14 3.2.4 Het regeerakkoord Vrijheid en verantwoordelijkheid .................................................................. 14 3.2.5 De Agenda van Brabant .............................................................................................................. 15 3.2.6 Het bestuursakkoord Tien voor Brabant ..................................................................................... 16 3.2.7 De Structuurvisie Ruimtelijke Ordening ...................................................................................... 16 3.2.8 Het advies Sjansen met kansen op het platteland ...................................................................... 17 3.2.9 De inventarisatie Regionale netwerken met energie .................................................................. 17 3.2.10 Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020 (concept) ....................................................... 18 3.3 Uitgangspunten .................................................................................................................................. 18 3.3.1 Een andere manier van samenwerken ....................................................................................... 18 3.3.2 Vergroten zelforganiserend vermogen ........................................................................................ 19 3.3.3 Het belang van de ondernemer ................................................................................................... 20 3.3.4 Gebruik maken van nieuwe innovatieve financieringsconstructies ............................................. 21 3.4 Afbakening van het gebied De Baronie ............................................................................................. 22 4. Het nieuwe speelveld .............................................................................................................................. 25 4.1 Inleiding .............................................................................................................................................. 25 4.2 Leefbaarheid ...................................................................................................................................... 26 4.3 Economie ........................................................................................................................................... 26 4.3.1 Vestigingsklimaat ........................................................................................................................ 26 4.3.2 Woon- en leefklimaat................................................................................................................... 30 4.3.3 Beroepsbevolking ........................................................................................................................ 32 4.4 Groene omgeving .............................................................................................................................. 34 4.4.1 Belang van groene omgeving ..................................................................................................... 34 4.4.2 Landschap, natuur en cultuurhistorie .......................................................................................... 37 4.5 Water.................................................................................................................................................. 39 4.5.1 Waterrecreatie ............................................................................................................................. 39 4.5.2 Waterhuishouding ....................................................................................................................... 40 4.5.3 Waterkwaliteit .............................................................................................................................. 41 4.6 Land- en tuinbouw ............................................................................................................................. 41 4.6.1 Situatie agrosector ...................................................................................................................... 41 4.6.2 Slowfood en streekproducten ...................................................................................................... 42 4.6.3 Biobased Economy ..................................................................................................................... 42

2

Achtergrondrapport LandStad De Baronie

30-9-2011

4.7 Recreatie en toerisme ........................................................................................................................ 43 4.7.1 Recreatiemotieven ...................................................................................................................... 43 4.7.2 Recreatie ..................................................................................................................................... 43 4.7.3 Toerisme ..................................................................................................................................... 44 5. Ambitie LandStad De Baronie ................................................................................................................. 46 5.1 Inleiding .............................................................................................................................................. 46 5.2 Ambities 2012-2016 ........................................................................................................................... 46 5.2.1 Netwerkdag reconstructiegebied De Baronie ............................................................................. 46 5.2.2 Bijeenkomst toekomst plattelandsontwikkeling ........................................................................... 47 5.2.3 Gezamenlijke ambitie op hoofdlijnen .......................................................................................... 49 5.3 Projecten die de ambities ondersteunen ........................................................................................... 50 5.4 Organisatiestructuur ........................................................................................................................... 51 5.4.1 Inleiding ....................................................................................................................................... 51 5.4.2 Organisatie .................................................................................................................................. 51 5.4.3 Thema-ambassadeurs ................................................................................................................ 52 5.4.4. Ondersteuning ............................................................................................................................ 53 5.5 Transitiejaar 2012 .............................................................................................................................. 55 Bronnenlijst .................................................................................................................................................. 56 BIJLAGE 1: Proces totstandkoming bod LandStad De Baronie ................................................................. 58 BIJLAGE 2: Groslijst met projecten ............................................................................................................. 60 1. Inleiding ................................................................................................................................................ 60 2. Vestigings- en leefklimaat .................................................................................................................... 60 2.1 Landschapspark Oosterhout-Breda ............................................................................................... 60 2.2 Duurzaam Markdal ......................................................................................................................... 61 2.3 In stand houden biodiversiteit natuurgebieden .............................................................................. 62 2.4 Landschap van Allure ..................................................................................................................... 65 2.5 Slow region ..................................................................................................................................... 66 3. Innovatie in de agrofood en MKB-sector ............................................................................................. 67 3.1 Treeport Zundert (Innovatie agrofood en MKB) ............................................................................. 67 3.2 Onderzoek naar creatieve oplossingen voor 'Triple P' vraagstukken ............................................ 68 3.3 Streekproducten ............................................................................................................................. 69 3.4 Verbrede landbouw ........................................................................................................................ 70 3.5 Behoud en herstel van het agrarisch cultuurlandschap ................................................................. 71 3.6 Brabant Onderneemt met Ruimte (BOR) ....................................................................................... 72 3.8 Verduurzamen agro-sector ............................................................................................................ 74 4. Recreatie en ontspanning .................................................................................................................... 74 4.1 Vrijetijdsagenda 2011-2015 Regio West-Brabant (Recreatie) ....................................................... 74 4.2 Brabant aan Zee............................................................................................................................. 75 4.3 Sport ............................................................................................................................................... 75 4.4 Natuurpoorten ................................................................................................................................ 76 4.5 Vierde Bergboezem........................................................................................................................ 77 4.6 Recreatieve routes ......................................................................................................................... 79 4.7 Realisatie nieuwe landgoederen .................................................................................................... 80 4.8 Grenzeloos Baarle (Golfbaan) ....................................................................................................... 81 5. Leefbaarheid ........................................................................................................................................ 81 5.1 Leefbaarheid kleine kernen ............................................................................................................ 81 5.2 Afwaartse beweging intensieve veehouderij .................................................................................. 82 5.3 Bereikbaarheid ............................................................................................................................... 83 5.4 Kwaliteitsverbetering buitengebied ................................................................................................ 84 5.5 Versterken burgerparticipatie ......................................................................................................... 84 5.6 Huisvesting arbeidsmigranten ........................................................................................................ 85 6. Identiteit................................................................................................................................................ 85

3


30-9-2011

6.1 Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018/Regiobranding ................................................................. 85 6.2 Behouden en vergroten beleving cultureel erfgoed ....................................................................... 87 7. Energietransitie en klimaat................................................................................................................... 89 7.1 Biomassacentrale ........................................................................................................................... 89 7.2 Duurzame energieproductie ........................................................................................................... 89 7.3 Duurzaam gebruik van biomassa................................................................................................... 90 7.4 Vergroten robuustheid watersystemen .......................................................................................... 90

4


30-9-2011

1. Inleiding 1.1 Aanleiding De afgelopen 10 jaar heeft het platteland in het reconstructiegebied De Baronie een positieve impuls gekregen door het reconstructieproces. De reconstructie in de provincie Noord-Brabant is een grootschalige operatie om het platteland economisch vitaal, groen en leefbaar te houden. De basis voor de reconstructie in De Baronie is het Reconstructieplan dat de Reconstructiecommissie De Baronie in 2005 heeft opgesteld. Partners werken met inzet en energie aan de uitvoering van dit Reconstructieplan door projecten te trekken, te ondersteunen en te begeleiden. Ook vertalen ze het Reconstructieplan naar passende bestemmingsplannen. Doordat er voortdurend nieuwe stappen worden gezet, krijgt de reconstructie steeds meer een gezicht. Zo zijn bij de landinrichting Baarle-Nassau en Zundert de bestekken voor kavelaanvaarding en natuurbouw in uitvoering genomen. Deze bestekken dragen fors bij aan reconstructiedoelen op het gebied van natuur, water en landbouw. Andere successen zijn de uitvoering van de Vierde Bergboezem, het Stimuleringskader Groen Blauwe Diensten, de ontwikkeling van Treeport Zundert en de uitvoering van de Galdersche Heide. Ook belangrijk zijn de kavelruilcontracten binnen het gebied Balleman en Weerijs-Noord, kleinere projecten die door partners en particulieren uitgevoerd worden en projecten van de zogenaamde Plaatselijke Groep De Baronie, een samenwerkingsverband van betrokken mensen die een bijdrage willen leveren aan de regio. In reconstructiegebied De Baronie heeft de Paatselijke Groep de opdracht gekregen om met behulp van het 1 Europese LEADER-programma de sociaaleconomische ontwikkeling te versterken . Reconstructiegebied De Baronie is er in geslaagd om twee Europese LEADER termijnen uit te voeren. Dit heeft geleid tot verschillende sociaal-economische projecten en betrokkenheid van verschillende maatschappelijke organisaties en ondernemers, zoals woningcorporaties, de Vereniging Kleine Kernen (VKK), 2 ondernemers, de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO), gemeenten, KVO en onderwijsinstellingen. Veel inwoners van reconstructiegebied De Baronie zijn op de hoogte van deze projecten. In de afgelopen jaren is de provincie Noord-Brabant een belangrijke stimulator geweest van de plattelandsontwikkeling in het reconstructiegebied De Baronie. De samenwerking waarin de afgelopen jaren is geïnvesteerd heeft de verschillende partijen in het reconstructiegebied De Baronie dichter bij elkaar gebracht. Daarmee is een goed fundament gelegd om ook in de komende periode succesvol gezamenlijk op te trekken ten aanzien van urgente thema's zoals de KRW-opgave, Nitraat-opgave, EHS-opgave, demografische veranderingen (vergrijzing en krimp) en de 3 snelle terugloop in toerisme (stacaravans en vakantiehuisjes worden massaal de rug toegekeerd) . Na 10 jaar reconstructie De Baronie is het dus een goed moment om te kijken hoe het gebied de komende jaren verder wil samenwerken. Hierbij wordt rekening gehouden met veranderende omstandigheden en nieuwe inzichten op het gebied van plattelandsontwikkeling met betrekking tot beleid, financiën, uitgangspunten, provinciale kaders en regionale kansen. Zo is in het huidige politieke en economische klimaat een verschuiving waar te nemen van reconstructie naar een meer integrale Stad-Land relatie waarbij binnen 4 ‘Triple P’ (Planet, People en Profit) de nadruk van Planet-Profit wat verschuift in de richting van ProfitPeople. Dit betekent niet dat Planet er niet meer toe doet, integendeel, maar wel dat Planet in gezamenlijkheid met Profit en People dient te worden opgepakt om de kans op co-financiering door 1

LEADER wordt ingezet voor het verder ontwikkelen van de leefbaarheid en de economie op het platteland en het bevorderen van de eigen gebiedsverantwoordelijkheid. LEADER wil vooral initiatieven ondersteunen van inwoners, ondernemers en organisaties uit het gebied zelf die bijdragen aan een vitaal platteland op de lange termijn. Voorwaarde daarbij is dat het gebied zelf bepaalt welke onderwerpen zij belangrijk vindt voor de ontwikkeling van het gebied. 2 De KVO is een organisatie voor vrouwen uit Brabant en een deel van Zeeland en Gelderland. De KVO biedt haar 13.000 vrouwelijke leden een ontmoetingsplaats voor persoonlijke ontplooiing en bewustwording. 3 Dreun voor toerisme in West-Brabant, BN De Stem, 13 mei 2011 4 'Triple P' of 'Planet, People, Profit' wordt ook wel de Telos-driehoek genoemd.

5


30-9-2011

publieke en private partijen te vergroten. Bij 'Triple P' gaat het om het bevorderen van de veerkracht en de kwaliteit van de natuur (ecologie en landschap) én van het lichamelijk en geestelijk welzijn van de inwoners (sociaal-maatschappelijk) én een gezonde economische ontwikkeling (economie). Een andere ontwikkeling die momenteel is waar te nemen, is een verschuiving van verantwoordelijkheden op nationaal en provinciaal niveau naar regionaal niveau. Door de samenwerking in de afgelopen 10 jaar zijn de partijen in het gebied bewust geworden van wat hen bindt. Niet alleen vormt de identiteit van het gebied een verbindende schakel, maar ook het gezamenlijke belang om het woon-, werken toeristisch/recreatief klimaat van de regio duurzaam te versterken. Door daarbij gezamenlijk op te trekken, worden gezamenlijke krachten gebundeld waardoor er meer slagkracht ontstaat, wordt beleid op elkaar afgestemd wat tot een beter resultaat leidt en wordt de kans vergroot op het aantrekken van externe financiers (zowel publiek als privaat). Om deze redenen hebben de wethouders Economische Zaken en Ruimtelijke Ordening van de gemeenten binnen het reconstructiegebied De Baronie, de voorzitter van de Plaatselijke Groep en de voorzitter en vice-voorzitter van de Reconstructiecommissie op 5 juli 2011 (tijdens een bijeenkomst over de toekomst van de plattelandsontwikkeling in De Baronie), aangegeven dat ze ook in de toekomst graag gezamenlijk willen optrekken. Hoewel de reconstructie in de afgelopen 10 jaar de basis voor de samenwerking in de regio heeft gelegd, reiken de gezamenlijke ambities verder dan het uitvoeren van het Reconstructieplan. Aangemoedigd door het veranderde speelveld richt de ambitie zich op het duurzaam verbeteren van de Stad-Land relatie in De Baronie. Om die reden is ervoor gekozen om de naam LandStad De Baronie te gaan gebruiken. LandStad De Baronie omvat geografisch de huidige Baronie-gemeenten Breda, Zundert, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Rucphen en voor zover het de reconstructie en LEADER betref ook Gilze en Rijen. Daarnaast worden andere omliggende gemeenten uitgenodigd om aan te sluiten zolang die een meerwaarde willen en kunnen leveren. Verder streeft LandStad De Baronie vanwege haar centrale ligging in West-Brabant naar samenwerking in vier windrichtingen (NOZW), zoals met de Biesbosch, het Land van Altena, de Brabantsche Delta, het Hart van Brabant en het aangrenzende Belgische LEADER-gebied Markante Kempen. Voor LandStad De Baronie vormt 'Triple P' het uitgangspunt om tot een duurzame versterking van de Stad-Land relatie te komen. Dit betekent dat binnen hoofdthema's, subthema's en projecten steeds gezocht wordt naar een balans tussen Planet, People en Profit. Het Reconstructieplan De Baronie en het Europese LEADER-programma zijn in LandStad De Baronie opgenomen omdat het wettelijke en/of door Gedeputeerde Staten ingestelde taken zijn. De ambities van LandStad De Baronie gaan echter uitdrukkelijk verder dan het Reconstructieplan en LEADER. Binnen LandStad De Baronie staat plattelandsontwikkeling niet meer tegenover stedelijke ontwikkeling, maar versterken land en stad elkaar. Deze gezamenlijke ambitie heeft geleid tot een bod aan de provincie Noord-Brabant dat binnen de regio vanuit 'Triple O' (Onderwijs, Ondernemers (bedrijfsleven en maatschappelijke ondernemers) en Overheid) tot stand is gekomen. Ondernemers zijn in deze context niet alleen ondernemers die werkzaam zijn binnen het bedrijfsleven, maar ook ‘maatschappelijke ondernemers’ die ondernemen in maatschappelijke belangen (zoals natuur). Bij 'Triple O' gaat het erom dat onderwijs, ondernemers (ZLTO, Plaatselijke 5 6 Groep, terreinbeheerders, BPG , BMF etc.) en overheid nauw samenwerken en elkaar versterken. Voor het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie in De Baronie spelen 'Triple P'en 'Triple P' een belangrijke rol. Belanghebbende partijen binnen 'Triple O' en op het terrein van 'Triple P' bepalen individueel hoe sterk ze samen willen zijn. Hoe meer de O's en de P's in balans zijn, hoe sterker de StadLand relatie wordt. Per overkoepelend programma en onderliggend project zal de balans tussen de drie O's en de drie P's echter verschillen, omdat het (primaire) doel en het effectief en efficiënt realiseren van dit doel om een maatwerkbenadering vragen. Belanghebbende partijen stellen gezamenlijk vast op welke manier 'Triple O' en 'Triple P' in de (specifieke) programma's en projecten verwerven moeten worden om tot een breed gedragen uitvoeringsprogramma te komen. 5 6

Brabants Particulier Grondbezit Brabantse Milieu Federatie

6


30-9-2011

In het bod zet LandStad De Baronie haar ambities uiteen ten aanzien van het versterken van de StadLand relatie en vraagt ze de provincie om co-financiering vanuit de tweede tranche van de Agenda van 7 Brabant om deze ambities te ondersteunen. In korte tijd is veel werk verzet om vanuit de regio in gezamenlijkheid een richtinggevende ambitie, organisatiestructuur en investeringsplan op hoofdlijnen te formuleren. Om de ambities, uitvoeringsplan, organisatiestructuur, eventuele ondersteuning (zoals streekmanager en ambtelijke ondersteuner), investeringsplan en werkvorm verder uit te werken, wordt de provincie gevraagd om LandStad De Baronie hiervoor in 2012 tijd en ruimte te geven. Dit achtergrondrapport dient als verantwoording van het bod LandStad De Baronie. In bijlage 1 staat het proces van de totstandkoming van het bod en het bijbehorende achtergrondrapport beschreven en worden de partijen genoemd die daaraan een actieve bijdrage hebben geleverd.

1.2 Leeswijzer Het rapport is niet bedoeld om alle thema's en belangen tot in detail te beschrijven. Zo komen de reconstructiethema's al uitgebreid aan bod in het Reconstructieplan De Baronie. Verder wordt nauwelijks ingegaan op rijksbrede thema's waaraan voldaan moet worden, zoals de (restopgave) Ecologische Hoofdstructuur (EHS), de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Nitraatrichtlijn, omdat die elders nauwkeurig worden beschreven. De nadruk ligt op datgene wat van belang is om als regio actief te kunnen bijdragen aan het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie. Omdat LandStad De Baronie verder gaat dan het Reconstructieplan De Baronie, bestaat de ambitie uit hoofdthema's die uitdrukking geven aan de StadLand relatie. Onder de hoofdthema's hangen subthema's. Binnen deze subthema's zijn thema's uit het Reconstructieplan terug te vinden, zoals natuur (o.a. EHS en biodiversiteit) en water. Het rapport bestaat uit vier onderdelen: samenwerking loont, de veranderende omgeving, het nieuwe speelveld en ambities. In hoofdstuk 2 Samenwerken loont wordt een beeld geschetst van de gezamenlijke projecten en activiteiten die in de afgelopen 10 jaar zijn uitgevoerd in het kader van de reconstructie en LEADER. Daarmee laat De Baronie zien dat samenwerking in belangrijke mate bijdraagt aan plattelandsontwikkeling. In hoofdstuk 3 De veranderde omgeving worden de gewijzigde omstandigheden en de nieuwe inzichten ten aanzien van beleid, financiën, uitgangspunten, provinciale kaders en regionale kansen beschreven. Op basis daarvan wordt aandacht besteed aan de algemene uitgangspunten voor de organisatie van LandStad De Baronie in de periode 2012-2016. Ook wordt het gebied van LandStad De Baronie geografisch afgebakend. In hoofdstuk 4 Het nieuwe speelveld wordt het kader geschetst waarbinnen de duurzame versterking van de Stad-Land relatie in De Baronie vorm kan krijgen. De unieke ligging van LandStad De Baronie en haar onderscheidende kenmerken vormen daarbij het vertrekpunt. De nadruk ligt op het bieden van kansen aan (internationale) bedrijven en ondernemers, (hoogopgeleid) personeel, de middeninkomens- en hogere inkomensgroepen (o.a. renteniers en gepensioneerden), omdat die de ligging en de kenmerken van LandStad De Baronie waarderen en een sociaal-economische impuls kunnen geven aan LandStad De Baronie als geheel. 7

In de Agenda van Brabant heeft de provincie haar ambities voor de toekomst verwoord. Ook is de Agenda van Brabant het uitgangspunt van noodzakelijke structurele bezuinigingen en voor eenmalige investeringen in de toekomst van Brabant. Op basis van de Agenda van Brabant zijn criteria geformuleerd op basis waarvan investeringsdomeinen zijn aangewezen: 1. Kennis (duurzame innovatie en slimme ambachtelijkheid, 2. Bereikbare regio , 3. Leefklimaat (topvoorzieningen op het terrein van sport en cultuur), 4. Brabants Mozaïek (de ontwikkeling van steden, dorpen en het platteland) en 5. Natuur & Landschap.

7


30-9-2011

In hoofdstuk 5 Ambitie wordt de gezamenlijke ambitie voor LandStad De Baronie op hoofdlijnen beschreven aan de hand van hoofdthema's en subthema's. Binnen deze subthema's zullen tussen 20122016 projecten uitgevoerd gaan worden die concreet bijdragen aan het duurzaam versterken van LandStad De Baronie. In bijlage 1 Proces totstandkoming bod LandStad De Baronie wordt beschreven welke partijen wanneer en op welke wijze betrokken zijn geweest bij de realisatie van het bod LandStad De Baronie en het bijbehorende achtergrondrapport. In bijlage 2 Groslijst met projecten worden de projecten en ideeën beschreven die belanghebbende partijen hebben aangedragen om daarmee bij te dragen aan het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie in De Baronie. Omdat het bod LandStad De Baronie de samenvatting van dit achtergrondrapport vormt, is in dit rapport geen samenvatting opgenomen.

8


30-9-2011

2. Samenwerking loont 2.1 Inleiding De Baronie heeft met twee termijnen van LEADER en 10 jaar reconstructie ervaren dat het loont om samen te werken. Bijna alle partijen profiteren van deze samenwerking via concrete projecten, ondersteuning en regionaal afstemmingsoverleg. Aan de reconstructie De Baronie ligt de Reconstructiewet concentratiegebieden ten grondslag die op 1 april 2002 in werking is getreden met als doel de ruimtelijke structuur in gebieden met veel intensieve 8 veehouderij (de zogenoemde concentratiegebieden) te verbeteren . De zandgronden van de provincie Noord-Brabant zijn opgedeeld in zeven reconstructiegebieden: De Baronie, Boven-Dommel, Beerze Reusel, De Peel, Maas & Meierij, Meierij en Peel & Maas. De Baronie omvat de zes gemeenten Breda, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Gilze en Rijen, Rucphen en Zundert. In het Reconstructieplan van de Baronie staat tot 2016 beschreven welke doelen de Reconstructiecommissie ten aanzien van de thema’s 1. Natuur, 2. Water en bodem, 3. Landbouw en milieu, 4. Wonen, werken en leefbaarheid, 5. Recreatie en toerisme en 6. Landschap en cultuurhistorie nastreeft voor het landelijk gebied, welke maatregelen zij 9 daarvoor neemt en hoe zij de reconstructie uitvoert . In dit hoofdstuk wordt beschreven waarin de samenwerking tot nu toe heeft geresulteerd.

2.2 Vestigingsklimaat In De Baronie wordt hard gewerkt aan de leefbaarheid van kleine kernen om leegloop te voorkomen en nieuwkomers, zowel mensen als bedrijven, aan te trekken. Voor zeven kernen zijn inmiddels integrale 10 Dorpsontwikkelingsplannen (IDOP’s ) opgesteld en in uitvoering: Ulicoten, Achtmaal, Zegge, Schijf, Molenschot, Galder en Strijbeek. Ook wordt de lokale economie ondersteund door de inzet van een streekmanager die beginnende ondernemers op weg helpt. Vanuit de Plaatselijke Groep wordt met inzet 11 van het Europese LEADER-budget en aanvullende provinciale middelen een forse bijdrage geleverd aan doelen op sociaaleconomisch terrein. Enerzijds via een aantal grote, meer strategische projecten die invulling geven aan de identiteit van De Baronie, zoals Treeport Zundert, Wielerwereld Rucphen en het Vincent van Goghhuis in Zundert. Anderzijds via lokale initiatieven die herkenbaar zijn voor de inwoners van de Baronie , zoals 'Dierenverblijf De Pekhoeve', 'Weldoenerskerkhofje Rijsbergen II', 'Dorpspark Ulvenhout', 'Hart voor De Baronie' en 'De theatervoorstelling Sporen in het Zand' en 'De Schans fase II'.

2.3 Landschap, natuur en cultuurhistorie In de afgelopen jaren is er in De Baronie hard gewekt om een aantrekkelijk landschap te creëren waarin het aangenaam toeven is, voor zowel bewoners, recreanten als planten en dieren. Veel inspanning is gericht op het realiseren en aan elkaar knopen van natuurgebieden en het versterken van het landschap. Langs de Mark is ten noorden van Breda 280 ha natuur toegevoegd in de Vierde Bergboezem. De primaire functie van de Vierde Bergboezem is waterberging, waarmee Breda meer bescherming geboden wordt tegen wateroverlast. Omdat de Vierde Bergboezem natuurgebieden langs de Mark met elkaar verbindt, is een aantrekkelijk uitloopgebied voor stedelingen ontstaat. Hiervan is het merendeel van de 8

De provincie Noord-Brabant is aangewezen als concentratiegebied, met uitzondering van West-Brabant omdat daar geen grote concentratie van intensieve veehouderij aanwezig is. 9 Voor elk van de zeven reconstructiegebieden is in 2005 een Reconstructieplan geschreven dat in 2008 is geactualiseerd. 10 Een IDOP is een uitvoeringsprogramma en visie voor een dorp voor zowel de korte als de lange termijn. Doel is om de leefbaarheid in het dorp in de komende jaren te verbeteren. Belangrijk kenmerk van een IDOP is de actieve betrokkenheid van de inwoners bij het opstellen ervan. 11 LEADER is een Europees programma met als doel het versterken en verder ontwikkelen van het platteland.

9


30-9-2011

gronden aangekocht en ingericht. Omdat een gedeelte van dit gebied uit laagveen bestaat, biedt het kansen voor internationaal bedreigde natuursoorten, zoals de grutto en de grote modderkruiper. Tussen het Liesbos en De Berk is op de grens van Etten-Leur en Breda de Groene Schakel aangelegd waarmee een recreatieve en ecologische verbinding tussen beide gebieden tot stand is gekomen. Ten zuiden van het Liesbos wordt in het gebied van Lies en De Rith door agrariërs gewerkt aan landschapsherstel en behoud door middel van agrarisch landschapsbeheer. Mede hierdoor is het een aantrekkelijk gebied. Door de ontwikkeling van nieuwe landgoederen in dit gebied wil de gemeente Breda het landschap er nog aantrekkelijker maken. Langs de Aa of Weerijs is het Zaartbos aangelegd. Dit bos voert stedelingen richting Trippelenberg waar door toedoen van het waterschap Brabantse Delta de Aa of Weerijs weer meandert zoals vroeger en waar ook poelen zijn aangelegd. Samen met de aanwezige oude hoeve levert dit een aantrekkelijk landschap op. In de gemeente Alphen-Chaam dragen het herstel van de fundamenten van de schuurkerk en de oprichting van een informatiecentrum over het Chaamse Hoen bij aan het beleefbaar maken van haar bijzondere geschiedenis. Ook is de Bleeke Heide (60 ha) herstelt; waar manshoge maïs stond, genieten nu recreanten van heidenatuur. Als gevolg van goed landschaps- en natuurbeheer door plaatselijke agrariërs en Staatsbosbeheer is een aantrekkelijk gebied voor weidevogels ontstaan. Regelmatig bezoeken zeldzame vogels de Bleeke Heide. Ook in andere gebieden in de gemeente is voortvarend gewerkt aan landschaps- en natuurherstel. Kroon op het werk is de terugkeer van de boomkikker. De boomkikker komt ook weer voor in de gemeente Baarle-Nassau. Hier zijn aan beide kanten van de Nederlands-Belgische grens herstelwerkzaamheden uitgevoerd in het beekdal van 't Merkske. Zo zijn ondermeer vennen uitgegraven om de natuur meer ruimte te bieden. Binnen dit kleinschalige en afwisselende beekdallandschap komen tal van dieren en planten voor. Door de genomen maatregelen zullen steeds meer bijzondere soorten het gebied weten te vinden waardoor een zeer waardevol beekdal kan ontstaan waar het goed toeven is. Bijzonder is ook het dal van de Turfvaart/Bijloop tussen de gemeenten Rucphen en Zundert. Om het kleinschalige en afwisselende landschap te versterken, is landbouwgrond omgezet in heide en zijn vennen opnieuw uitgegraven. Hierdoor is niet alleen het landschap aantrekkelijker geworden, maar komen er nu ook zeldzame soorten voor, zoals de drijvende waterweegbree (een zeldzame waterplant waarvan een groot deel van de wereldpopulatie in Brabant voorkomt). Het gebied heeft ook een grote culturele erfenis. Zowel de jonge Vincent van Gogh als de dichteres Henriette Roland Holst verbleven in dit gebied en lieten zich er door het landschap inspireren. Met de realisatie van het Van Gogh-huis in de gemeente Zundert en het herstel van het atelier van Roland-Holst is deze culturele erfenis voor de recreant beter beleefbaar gemaakt. Zoals in alle gemeenten binnen De Baronie wordt ook hier gewerkt aan herstel van het landschap door agrarisch landschapsbeheer. Naast de bovengenoemde projecten zijn in De Baronie tal van kleinere projecten uitgevoerd gericht op cultuurhistorie, beek- en kreekherstel en het verbinden van natuurgebieden. Hierdoor is een grote stap gezet in het herstellen van de ecologische samenhang binnen het landschap en het vergroten van de aantrekkelijkheid ervan. Daarnaast wordt de bijzondere geschiedenis van De Baronie steeds meer beleefbaar gemaakt voor bewoners, recreanten en toeristen. Al deze projecten dragen bij aan een sterkere identiteit van De Baronie.

2.4 Land- en tuinbouw Binnen De Baronie is Treeport Zundert opgericht om de boomteelt rondom Zundert duurzaam te versterken. Hierdoor kan de boomteelt in De Baronie zich een betere concurrentiepositie verwerven op de wereldmarkt. Door de vaststelling van een uitvoeringsprogramma worden verdere stappen gezet op het gebied van duurzaamheid.

10


30-9-2011

Met name in de gemeenten Zundert en Baarle Nassau is door middel van klassieke landinrichtingsprojecten veel bereikt op het gebied van landbouwkundige structuurverbetering. Rondom de kern van Rijsbergen (gemeente Zundert) en ten zuiden van de gemeente Breda (bij Effen) is de nodige winst behaald in het gebied Weerijs-Zuid. Hoewel de uitvoering in dit gebied pas in 2015 van start gaat, is in 2010 het inrichtingsplan Weerijs-Zuid goedgekeurd. Dit plan voorziet in een landbouwkundige structuurverbetering van 1700 ha. Ten noorden van het gebied Weerijs-Zuid vindt binnen het gebied Weerijs-Noord een vrijwillige kavelruil plaats. De kavelruil binnen dit gebied en bij het buurtschap Balleman moeten gezamenlijk leiden tot 700 ha agrarische structuurverbetering. Omdat binnen deze landinrichtingsprojecten ook verbindingen tussen natuurgebieden gerealiseerd moeten worden, wordt eveneens invulling gegeven aan een ecologisch en economisch duurzame landbouw. Zo dragen de ruilverkaveling Zundert (ingericht), de landinrichting Weerijs-Zuid en de kavelruil Weerijs-Noord (worden ingericht) bij aan realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS), realisatie van Ecologische Verbindingszones (EVZ) en waterberging. Bovendien worden er wandel-, fietsen ruiterpaden aangelegd die invulling geven aan recreatie en toerisme.

2.5 Water Voor heel Brabant worden de projecten 'Telen met toekomst' en 'Actief Randenbeheer' uitgevoerd. Aanvullend hierop is in de gemeente Zundert gestart met het project 'Boomkwekerij Zundert voor verbetering van de waterkwaliteit'. Daarnaast hebben veel van de onder natuur en landschap genoemde projecten een positieve invloed op de waterkwaliteit. Door realisatie van 280 ha waterberging met een capaciteit van ongeveer 3 miljoen m3 is met de Vierde bergboezem een aanzienlijk deel van de waterbergingsopgave binnen De Baronie ingevuld. Ook zijn op tal van plaatsen regionale waterbergingsgebieden gerealiseerd (o.a. in Zundert langs de Aa of Weerijs en in Baarle-Nassau en Chaam). In en bij het Ulvenhouts Bos (Natura-2000 gebied) zijn maatregelen uitgevoerd om de waterhuishouding af te stemmen op de natuurfunctie van het bos. In de Chaamse boswachterij en in het Mastbos zijn anti-verdrogingsmaatregelen uitgevoerd; het water krijgt nu de kans om weer in de bodem weg te zakken. Op verzoek van de landinrichtingscommissie BaarleNassau zijn vrij recent door het waterschap meerdere natuurontwikkelingsprojecten uitgevoerd, waarbij water een belangrijke sturende factor geweest is. Vissen kunnen de Chaamse beken weer optrekken, zonder daarbij gehinderd te worden door stuwen en/of andere obstakels. In het stroomgebied van de Turfvaart Bijloop zijn maatregelen getroffen om een aantal delen van de Natte Natuurparel te herstellen (de Drenk, de Lokker en het Hazenmerenven). Hierdoor krijgt de zeldzame waterweegbree weer een kans. Voor meerdere functies (landbouw, natuur) is de waterhuishoudkundige situatie verbeterd. Oude vennen zijn hersteld en tussen de bestaande en nieuwe natuurgebieden heeft het waterschap in samenwerking met de gemeente vele km's aan ecologische verbindingszones aangelegd.

11


30-9-2011

Bron: www.vierdebergboezem.nl

2.6 Recreatie en toerisme Met behulp van het Kleine Projectenfonds zijn in totaal 13 ommetjes ontwikkeld verspreid over de gemeenten Alphen-Chaam, Gilze en Rijen, Zundert en Rucphen. In de gemeenten Baarle-Nassau en Breda is de aandacht voor ommetjes nog beperkt. Om de identiteit van De Baronie te versterken, is een uniforme vormgeving voor ommetjes ontwikkeld die betrekking heeft op de folder met routebeschrijving, informatieborden en bewegwijzering. Alphen-Chaam is de eerste gemeente die deze vormgeving heeft toegepast. De gemeenten Rucphen en Alphen-Chaam werken aan de realisatie van een zogenaamde Natuurpoort die enerzijds moeten bijdragen aan een betere zonering en regulering van bezoekersstromen en anderzijds de recreatie in het omliggende gebied moet stimuleren. In het kader van integrale inrichtingsplannen wordt binnen de gehele Baronie aandacht besteed aan het recreatief ontsluiten van De Baronie voor wandelaars en fietsers.

12


30-9-2011

3. Een veranderende omgeving 3.1 Inleiding In de afgelopen twee jaar zijn door verschillende partijen visies gegeven op, onderzoeken verricht naar en adviezen gegeven over plattelandsontwikkeling en reconstructie in Noord-Brabant. Hieruit kan het reconstructiegebied De Baronie lessen trekken voor haar ambities en de organisatiestructuur waarmee ze die ambities het beste kan realiseren. In dit hoofdstuk worden de meest relevante visies, onderzoeksresultaten en adviezen feitelijk en kort & bondig beschreven. Er worden geen meningen over deze visies, onderzoeksresultaten en adviezen vanuit LandStad De Baronie weergegeven; deze worden als een gegeven beschouwd binnen de veranderende omgeving van LandStad De Baronie.. Wel worden er uitgangspunten voor LandStad De Baronie uitgehaald. Verder komt in dit hoofdstuk de geografische begrenzing van LandStad De Baronie aan de orde.

3.2 Gewijzigde omstandigheden en nieuwe inzichten 3.2.1 Reflectie op de rol van Provinciale Staten bij het reconstructiebeleid Uit een beleidsevaluatie over de rol van de Provinciale Staten bij het reconstructiebeleid komt naar voren dat Provinciale Staten ten aanzien van het reconstructiebeleid goed hebben gestuurd op resultaat door onder meer veel aandacht te besteden aan de integraliteit van de Reconstructieplannen en ruimte te bieden voor regionaal maatwerk. Bij het sturen op draagvlak is gekozen voor breed samengestelde Reconstructiecommissies waarmee tegemoet is gekomen aan de uiteenlopende belangen in de gebieden. Daarbij ging de aandacht vooral uit naar het zoeken van balans tussen Planet en Profit. Het Peopleaspect kreeg aanvankelijk slechts beperkt aandacht en volksgezondheid werd pas later een issue. Ten aanzien van het sturen op vernieuwing is het oordeel minder positief. Het reconstructiebeleid is vrij snel ingekaderd in een ruimtelijk perspectief en een onderhandelingsperspectief. Door de focus op de 12 ruimtelijke instrumenten (extensivering nabij natuur en het realiseren LOG's ) is de duurzame vernieuwing van de sector intensieve veehouderij op de achtergrond geraakt. Ten aanzien van het onderhandelingsperspectief boden de zittende partijen onvoldoende ruimte aan (nieuwe) kritische geluiden van bijvoorbeeld bewoners in het buitengebied. De Provinciale Staten hadden hier eerder op kunnen reageren (Leren van reconstructie: Reflectie op de rol van Provinciale Staten van Noord-Brabant bij het reconstructiebeleid, Statencommissie voor Beleidsevaluatie Provincie Noord-Brabant, 2010).

3.2.2 Het negatieve imago van het reconstructieproces Het reconstructieproces is opgestart naar aanleiding van de varkenspest in 1997. Door een betere inrichting van het buitengebied zouden de grote gezondheidsproblemen in de intensieve veehouderij tot het verleden moeten behoren. De gedachte was dat door het aanleggen van bufferzones tussen geconcentreerde vestigingslocaties van intensieve veehouderijbedrijven ziektes ingeperkt konden worden en zich niet op grote schaal konden verspreiden. Na de varkenspest in 1997 kampt Brabant met uitbraken van de Vogelpest en Q-koorts en krijgt de resistente MRSA-bacterie steeds meer voet aan de grond. Dit, terwijl de reconstructie deze negatieve ontwikkelingen had moeten voorkomen. In de samenleving neemt de weerstand tegen de (geconcentreerde) intensieve veehouderij dan ook snel toe. Hierdoor wordt de reconstructie door velen als mislukt beschouwd en krijgt het een negatief imago. Afgevraagd kan worden of dit terecht is voor De Baronie, omdat intensieve veehouderij er slechts een beperkte rol speelt. De

12

De intensieve veehouderij rond dorpen en natuurgebieden wordt op termijn afgebouwd en waar mogelijk geconcentreerd in Landbouw Ontwikkelingsgebieden (LOG's). Door deze ‘afwaartse beweging’ komen de intensieve veehouderijbedrijven verder van kwetsbare gebieden af te liggen waardoor de negatieve invloed, (geurhinder etc.) van de sector op de omgeving afneemt.

13


30-9-2011

13

provincie Noord-Brabant heeft inmiddels de Commissie van Doorn om advies gevraagd over de toekomst van de intensieve veehouderij in Brabant. Op 2 september 2011 heeft de Commissie van Doorn het plan 'Verbond van Den Bosch' gepresenteerd waarin afspraken staan met supermarkten, slachterijen, mengvoederbedrijven en boeren over het duurzaam maken van de veehouderij. Het plan is ondertekend door verschillende partijen, zoals de Land- en Tuinbouw Organisatie (LTO), supermarkten Albert Heijn en C1000 en vleesverwerker VION. De eerste stap is het terugdringen van het antibioticagebruik in de veehouderij. De commissie wil vanaf 1 januari een eind maken aan het preventief gebruik van antibiotica. Vanaf 2020 mag alleen nog duurzaam vlees in de winkels liggen (Al het vlees duurzaam: De doorbraak naar een gezonde, veilige en gewaardeerde veehouderij in 2020, Commissie van Doorn, 2011). De Brabantse Milieufederatie (BMF) twijfelt over de haalbaarheid van het plan. Het manifest geeft onvoldoende duidelijkheid over de omvang van de veestapel en het sluiten van de mineralenkringloop.. Ook de inpassing en omvang van bedrijven in de omgeving is onvoldoende uitgewerkt. Een ander obstakel is de schadeloosstelling van veehouders bij de uitbraak van dierziekten die uit publieke middelen blijven gefinancierd. De BMF is wel bereid zich in de uitwerking van het manifest constructief op te stellen (Einde van de kiloknaller in zicht, www.omroepbrabant,nl, 2 september 2011).

3.2.3 Het onderzoek naar instrumenteel en zelforganiserend vermogen van De Baronie In 2010 zijn door Alterra/WUR een aantal gebiedsprocessen onderzocht en met elkaar vergeleken, waaronder de reconstructie De Baronie. Hierbij is aan de hand van interviews met commissieleden onderzocht hoe de verschillende gebiedsprocessen functioneerde. Het instrumentele vermogen van De Baronie wordt goed geacht, omdat de Reconstructiecommissie De Baronie over voldoende middelen beschikt om haar visie tot uitvoering te brengen. In vergelijking met de andere gebieden scoort De Baronie gemiddeld op zelforganiserend vermogen. Met name het ontbreken van overeenstemming over de gemeenschappelijke gebiedsopgave speelt het gebiedsproces in De Baronie parten. Omdat de regie teveel bij het gebiedsbureau en de provincie wordt gelaten, is er een gebrek aan zelforganiserend vermogen waardoor het instrumentele vermogen van de commissie te weinig wordt benut. De conclusie in het rapport luidt: "In het gebied zelf proeven we dan ook een verlangen naar meer eigen initiatief en regie van de Reconstructiecommissie. De gebiedspartijen willen graag een gezamenlijk verhaal ontwikkelen en gezamenlijk zoeken naar een consistente organisatie en uitvoering. Het is hiervoor van belang om belangentegenstellingen uit het verleden niet te blijven benadrukken maar op zoek te gaan naar nieuwe gemeenschappelijke noemers. Verder is het vooral zaak daarbij de gemeenten mee te krijgen." (Met vereende krachten: Het instrumenteel en zelforganiserend vermogen van gebiedscoalities in de Baronie, de Gelderse Vallei, Noardwest Fryslân en Zuidwest Twente, Alterra/WUR, 2010).

3.2.4 Het regeerakkoord Vrijheid en verantwoordelijkheid Het regeerakkoord 'Vrijheid en verantwoordelijkheid' uit 2010 geeft aan dat natuur, ruimte en economie 14 kerntaken zijn van de provincies. Het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG ) en de Ecologische 15 Hoofdstructuur (EHS ) zullen daarom gedecentraliseerd worden naar de provincie. De decentralisatie van het ILG voor natuur, water en landbouw ligt in lijn met de Agenda van Brabant waarin de regie in het landelijke gebied een kerntaak van de provincie is. Bovendien blijft ook na 2013 en na 2015 structureel 13

De commissie van Doorn bestaat uit: Daan van Doorn (een bestuurder met een zeer uitgebreid netwerk in de agrofoodsector), Pieter Winsemius (milieu en duurzaamheid), Ab Klink (volksgezondheid), Felix Rottenberg (voedselvraagstukken), Marijke Vos (stad & ommeland, consumenten), Rogier Arntz (nieuwe marktconcepten), Jeroen Naaijkens (agrarisch onderwijs), Martin Scholten (wetenschappelijk landbouw- en visserij onderzoek), en Ad Hectors (agrosector en agribusiness). Alle commissieleden nemen op persoonlijke titel deel en zijn benaderd vanwege hun expertise op de genoemde terreinen en hun vermogen om problematieken te benaderen vanuit een breed perspectief. 14 Sinds 1 januari 2007 is de overkoepelende subsidieregeling ILG van kracht voor de inrichting van het landelijk gebied. Met het ILG is een flink aantal subsidieregelingen samengebracht tot één budget. 15 De EHS is een netwerk van grote en kleine natuurgebieden waarin de natuur (plant en dier) voorrang heeft en wordt beschermd. Daarmee wordt voorkomen dat natuurgebieden geïsoleerd komen te liggen en dieren en planten uitsterven. De EHS wordt gezien als de ruggengraat van de Nederlandse natuur.

14


30-9-2011

geld op de begroting staan voor het landelijk gebied. Het ILG wordt echter fors gekort met 25%. Het exacte bedrag wat overblijft is nog voor meerdere uitleg vatbaar. Ook de randvoorwaarden en de beleidsruimte voor de provincie om binnen het budget zelf prioriteiten te stellen en keuzes te maken zijn nog niet duidelijk. Feit is wel dat de provincie door het beperkte budget keuzes moet maken en extra goed op de kas moet letten (Gevolgen regeerakkoord voor plattelandsontwikkeling, Nieuwsbrief oktober 2010, www.streekhuisdepeel.nl). Inmiddels heeft de provincie een pauze ingelast voor subsidies die afhankelijk zijn van Rijksgeld, omdat de afgekondigde kortingen van het Rijk op de ILG-middelen al betrekking hebben op de lopende ILG-bestuursovereenkomst (2007-2013) tussen Rijk en provincie. Het gaat daarbij om onder meer subsidies voor de inrichting en onderhoud van de EHS, voor landbouwstructuurversterking en duurzame landbouw, voor herstel van het watersysteem en voor recreatieve ontsluiting van het landelijk gebied. De provincie maakt pas op de plaats totdat er duidelijkheid is over de beschikbare rijksgelden voor plattelandsontwikkeling (Pauze voor subsidie van Rijk (2010), www.streekhuisdepeel.nl). Naast decentralisatie van het ILG, wil het Rijk ingrijpend bezuinigen op de realisatie van de EHS. Na bijna een jaar van moeizame onderhandelingen is op 21 september 2011 een akkoord bereikt over de bezuinigingen op het natuurbeleid. De EHS hoeft pas in 2021 klaar te zijn (drie jaar later dan in de oorspronkelijke planning) en wordt kleiner (600.000 in plaats van 700.000 hectare). Ook hoeven provincies eventuele boetes bij het niet halen van Europese doelstellingen niet te betalen, tenzij ze nalatig zijn geweest. In ruil voor 100 miljoen euro extra worden de provincies vanaf 2014 financieel verantwoordelijk voor de EHS. Rijksgronden die zijn gekocht om er ooit natuur van te maken maar op de verkeerde plek liggen, worden weer verkocht. Met dat geld worden gronden binnen de grenzen van de kleinere EHS aangekocht of al gekochte gronden omgevormd tot natuur. Dit alles levert het kabinet een bezuiniging op van 600 miljoen euro op natuur (Bleker en provincies na akkoord over bezuinigingen natuurbeleid, www.nrc.nl, 21 september 2011).

3.2.5 De Agenda van Brabant Volgens de provincie Noord-Brabant blijft de welvaart niet vanzelf groeien, omdat Brabant te maken krijgt met vergrijzing, toenemende internationale concurrentie en snel slinkende gas- en olievoorraden. Daarom moet er volgens de provincie vernieuwd worden met oog voor sociale en ecologische waarden en met gevoel voor richting. In de Agenda van Brabant heeft de provincie haar ambitie voor de toekomst verwoord. Ook is de Agenda van Brabant het uitgangspunt voor noodzakelijke structurele bezuinigingen en voor eenmalige investeringen in de toekomst van Brabant. Brabant presteert op Europees niveau bovengemiddeld in de maak-industrie en high tech-industrie; traditie en technologie worden slim gecombineerd. Hoofddoelstelling van de Agenda van Brabant is dan ook om tot de Europese top van kennis- en innovatieregio's te blijven horen. Zo kan op lange termijn de duurzame welvaart voor Brabanders gegarandeerd worden. Vanuit die ambitie concentreert de provincie zich op het vestigings- en leefklimaat van Brabant. Voor toekomstgerichte investeringen is eenmalig € 1 miljard beschikbaar uit de verkoop van de aandelen Essent. Het gaat daarbij om geld dat door de Brabanders is opgebracht en ten goede van Brabant moet komen. Om tot een toekomstgerichte investeringsstrategie te komen, zijn op basis van de Agenda van Brabant criteria geformuleerd op basis waarvan investeringsdomeinen zijn aangewezen. Deze vijf investeringsdomeinen passen bij het nieuwe profiel van de provincie met een focus op ruimte en economie: 1. Kennis (duurzame innovatie en slimme ambachtelijkheid), 2. Bereikbare regio, 3. Leefklimaat (topvoorzieningen op het terrein van sport en cultuur), 4. Brabants Mozaïek (de ontwikkeling van steden, dorpen en het platteland) en 5. Natuur & Landschap. Ze vormen een inhoudelijk richtsnoer voor concrete investeringsvoorstellen die partners in het veld samen met de provincie uitwerken. Daarbij zoekt de provincie naar nieuwe samenwerkingsvormen en financierings- en uitvoeringsconstructies. In december 2010 hebben Provinciale Staten ingestemd met voorstellen voor een

15


30-9-2011

16

eerste tranche investeringen . Er komt ook een tweede tranche investeringen (Agenda van Brabant, www.brabant.nl).

3.2.6 Het bestuursakkoord Tien voor Brabant 17

Het bestuursakkoord 'Tien voor Brabant ' (VVD, CDA en SP) geeft voor de periode 2011-2015 voor de provincie Noord-Brabant de hoofdlijnen van het beleid weer met als basis en richtsnoer de Agenda van Brabant. Daarbij concentreert de provincie zich op haar kerntaken op het gebied van ruimte en economie en bezuinigt ze in lijn daarmee. Naast de bezuinigingen wordt er ook geïnvesteerd in Biobased Economy, het Brabants Sportplan, BrabantStad Culturele Hoofdstad, Landschappen van Allure en cultuurhistorisch waardevolle complexen en in infrastructuur. In het bestuursakkoord staat dat de keuze voor een integrale aanpak van natuur, landschap, water, landbouw, cultuurhistorie, recreatie, toerisme en leefbaarheid heeft geleid tot meer samenhang en betere prestaties. Zo wordt ook het leef- en vestigingsklimaat van Brabant verbeterd en de relatie tussen stad en platteland versterkt. In de bestuursperiode 2011-2015 zal deze lijn worden doorgetrokken. Het provinciaal bestuur blijft kiezen voor een vitaal platteland en economische dynamiek wordt gestimuleerd. Gewenste ontwikkelingen in het buitengebied moeten niet worden gefrustreerd door een te krap ruimtelijk beleid. Via collectief particulier opdrachtgeverschap zullen zelfbouw en starters op de woningmarkt gestimuleerd worden. Geïnvesteerd zal worden in de leefbaarheid van de kleine kernen, landschap en natuur. De realisatie van de ecologische hoofdstructuur blijft uitgangspunt, maar zal over meerdere jaren worden gespreid. Ingezet zal worden op inrichting en beheer van de aangekochte gronden. Enige flexibiliteit in begrenzing en natuurdoeltypen kan nodig zijn. Waar buiten de prioritaire gebieden, na zorgvuldige raming, geen zicht is op het realiseren van de natuurdoelen voor 2018, wordt het bieden van passende ontwikkelingsruimte voor bestaande agrarische bedrijven mogelijk gemaakt. Het provinciaal bestuur streeft naar een duurzame landbouw. Voor het herschikken van functies in het landelijk gebied wordt het instrument van kavelruil ingezet. Voor het oplossen van knelpunten rondom piekbelasters (intensieve landbouwbedrijven met een zeer grote ammoniakbelasting op natuurgebieden, intensieve veehouderijbedrijven in extensiveringsgebieden en glastuinbouwbedrijven in kwetsbare gebieden) zal maatwerk beperkt mogelijk zijn. Het beleid om geen nieuwe megastallen in Brabant toe te staan wordt voortgezet volgens de door Provinciale Staten vastgestelde (overgangs)regelingen. Na uitkomst van het rapport van de commissie-Van Doorn, zal het college daarover zijn standpunt aan Provinciale Staten voorleggen. Een belangrijk onderdeel van de Brabantse identiteit wordt gevormd door de cultuurhistorische complexen in het Brabants Mozaïek. Vandaar dat ook de komende periode ervoor gekozen wordt in grootschalige cultuurhistorische complexen zo te investeren dat deze, via het krijgen van een zinvolle herbestemming, kunnen blijven bijdragen aan de identiteit van de provincie en zo aan het leef- en vestigingsklimaat van Brabant. Ook zal uitvoering gegeven worden aan de door Provinciale Staten vastgestelde monumentenvisie (Tien voor Brabant, Provincie Noord-Brabant, 2011).

3.2.7 De Structuurvisie Ruimtelijke Ordening Op 1 januari 2011 is de Structuurvisie Ruimtelijke Ordening Noord-Brabant in werking getreden. Provinciale Staten hebben deze op 1 oktober 2010 vastgesteld. De structuurvisie is opgebouwd uit twee delen (A en B) en een uitwerking. Deel A bevat de hoofdlijnen van het beleid. Hierin heeft de provincie haar belangen gedefinieerd en ruimtelijke keuzes gemaakt. Deze belangen en keuzes zijn gebaseerd op trends en ontwikkelingen. Ook beschrijft de provincie vanuit welke filosofie ze haar doelen wil bereiken: samenwerken aan kwaliteit. Volgens de provincie is het landschap een leidend principe. Dit betekent dat ruimtelijke keuzes mede gebaseerd worden op wat ze bijdragen aan de kwaliteit van het Brabantse landschap als geheel (naast afwegingen zoals zuinig ruimtegebruik en concentratie van verstedelijking). 16

Deze voorstellen zijn op het terrein van: Energie (Solar en Biobased economy), Cultuur (Brabant Culturele Hoofdstad 2018), Versterking sportinfrastructuur (Olympisch Plan 2028), Mobiliteit (fondsvorming), Grootschalige cultuurhistorische complexen (kloosters, industriële complexen, landgoederen), Landschappen van Allure (Maashorst, Groene Woud, Brabantse Wal). 17 Tien duidt op de tien paragrafen waaruit het Bestuursakkoord bestaat.

16


30-9-2011

De provincie realiseert haar doelen op vier manieren: door regionaal samen te werken, te ontwikkelen, te beschermen en te stimuleren. In deel B beschrijft de provincie vier ruimtelijke structuren: de groenblauwe structuur, het landelijk gebied, de stedelijke structuur en de infrastructuur. Voor iedere structuur formuleert de provincie ambities en beleid. Per beleidsdoel is aangegeven welke instrumenten de provincie inzet om haar doelen te bereiken. De provincie gaat geen aparte ruimtelijke visie op het landschap ontwikkelen, maar geeft die onder andere vorm in de 'uitwerking gebiedspaspoorten'. Daarin beschrijft de provincie welke landschapskenmerken zij op regionaal niveau van belang vindt en hoe deze versterkt kunnen worden. Daarnaast zijn er deelstructuurvisies opgesteld voor specifieke onderwerpen (Structuurvisie Ruimtelijke Ordening, provincie Noord-Brabant, 2011).

3.2.8 Het advies Sjansen met kansen op het platteland De nieuwe Structuurvisie Ruimtelijke Ordening propageert en stimuleert meer ruimte voor ontwikkelen op het platteland met behoud van de kernkwaliteiten van natuur en landschap. Ook de Agenda van Brabant zet in op een aantrekkelijk vestigings- en leefklimaat en voldoende ontwikkelruimte op het platteland. 18 Daarom heeft de Provinciale Omgevingscommissie (POC ) in 2011 een advies uitgebracht over versterking van de plattelandseconomie met als titel 'Sjansen met kansen op het platteland'. Binnen het reconstructiegebied De Baronie is inmiddels invulling gegeven aan een aantal aanbevelingen. Zo is er 19 een gebiedsmanager actief en worden ondernemers begeleid door zowel REWIN als de stichting Magie 20 van de Baronie . Ook adviseert de POC om trots op Brabant te zijn en Brabant als Duurzaam en Gezond neer te zetten. Met het concept Brabant Duurzaam en Gezond kan een (natuurlijke) verbinding worden gelegd tussen consument & producent en stad & platteland. Wanneer Duurzaam en Gezond als marketingconcept succesvol wordt neergezet, zullen steeds meer ondernemers zich erbij willen aansluiten en hun bedrijfsvoering erop aanpassen. Hierdoor leidt oriëntatie op Profit-People uiteindelijk tot winst voor Planet. Verder wordt geadviseerd om met name de jeugd meer bij het platteland te betrekken door ruimte voor nieuwe initiatieven te scheppen, ook als deze ruimte niet binnen de bestaande kaders past. In het algemeen moeten ontwikkelingen passen bij de Brabantse maat, schaal en eigenheid. Dit betekent dat vooral middelgrote ontwikkelingen gewenst zijn. Wanneer het om grootschalige initiatieven gaat, dienen ze bij te dragen aan Brabant Duurzaam en Gezond. Daarnaast adviseert de POC om de koppeling tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven te versterken ten behoeve van de plattelandseconomie. Om de gewenste zorgverlening in stand te houden, dient de toegang van arbeidsmigranten tot de arbeidsmarkt 21 verbeterd te worden. In integrale Dorpsontwikkelingsplannen (IDOP’s ) moet meer aandacht worden besteed aan werkgelegenheid en economie, met name waar dit de leefbaarheid ondersteunt. Bovendien dient de bereikbaarheid van het platteland verbeterd te worden, waarbij horecavoorzieningen, informatiepunten en bewegwijzering belangrijk zijn. Ook moet er gezocht worden naar nieuwe creatieve manieren om natuur en landschap te bekostigen, waarbij de markt een nadrukkelijke rol speelt. Op het platteland moet ruimte blijven voor rust en bezinning (Sjansen met kansen op het platteland, Provinciale Omgevingscommissie, 2011).

3.2.9 De inventarisatie Regionale netwerken met energie Om in de toekomst het platteland vitaal te houden, moet het platteland in ontwikkeling blijven. Uit een door de provincie Noord-Brabant uitgevoerde inventarisatie bij bestaande en potentiële nieuwe partners met als titel 'Regionale netwerken met energie' (2011) blijkt dat de huidige integrale aanpak, zowel in de samenwerking tussen partners als ook binnen het provinciehuis, waardevol is maar verder verbreed moet 18

De Provinciale Omgevingscommissie wordt vooraf door Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten gehoord over visies, plannen, verordeningen en maatregelen die van groot belang zijn voor het provinciale beleid over de fysieke leefomgeving. 19 N.V. REWIN West-Brabant is de regionale ontwikkelingsmaatschappij voor de regio West-Brabant. REWIN versterkt de regionale economie door bedrijven te stimuleren om in West-Brabant te investeren. 20 Stichting Magie van de Baronie richt zich op het stimuleren en promoten van streekproducten in de Baronie. 21 Een IDOP is een uitvoeringsprogramma en visie voor een dorp voor zowel de korte als de lange termijn. Doel is om de leefbaarheid in het dorp in de komende jaren te verbeteren. Belangrijk kenmerk van een IDOP is de actieve betrokkenheid van de inwoners bij het opstellen ervan.

17


30-9-2011

worden richting de streek. Daarnaast moet de aanpak beter worden toegesneden op thema's zoals de verbinding Stad-Land, gezondheid, duurzame energie en meer betrokkenheid van het bedrijfsleven en burgers. Toekomstige samenwerkingsverbanden moeten naast een mooie leefomgeving ook oog hebben voor een bloeiende economie en een prettig maatschappelijk klimaat. Daarbij dient zowel in fysieke als sociaal-maatschappelijke projecten te worden geïnvesteerd (Regionale netwerken met energie, Provincie Noord-Brabant, 2011).

3.2.10 Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020 (concept) De concept ‘Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020’ van de Regio West- Brabant (RWB), een alliantie van 19 gemeenten, speelt in op actuele ontwikkelingen in West-Brabant en haar omgeving, bouwt voort op de bestaande bestuursopdrachten en anticipeert op toekomstige vraagstukken en kansen. Voor de regio West-Brabant wordt het steeds duidelijker dat ze de belangen van haar inwoners, bedrijven en instellingen het beste kan bedienen door wisselende allianties te sluiten. Verder tekent zich in WestBrabant een nieuwe sociaaleconomische en maatschappelijke ordening af die steeds meer op de Noordzuidas is georiënteerd. Hoewel de regio deel uitmaakt van de provincie Noord-Brabant en BrabantStad denkt West-Brabant alleen succesvol te kunnen zijn als ze samen met de partners om haar heen optrekt: de Stadsregio Rotterdam, de Drechtsteden, Zeeland en Vlaanderen met de provincie en de stad Antwerpen. De relaties liggen op vrijwel alle terreinen: economisch, arbeidsmarkt, infrastructuur, natuur en landschap, toeristisch, woningmarkt etc. In de Strategische Agenda staat de transformatie centraal van een overhedensamenwerking naar een ‘gouden driehoek’ tussen overheden, ondernemers (bedrijfsleven en de maatschappelijke ondernemers) en onderwijs. De Agenda is dan ook in nauwe samenwerking met deze 3 O’s tot stand gekomen. Daarmee is de Agenda niet langer een ‘exclusief’ manifest van vooral gemeenten, maar een gedeelde en breed gedragen maatschappelijke Agenda voor West-Brabant met als doel om West-Brabant duurzaam te versterken (Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020: Visiedeel (concept), Algemeen Bestuur Regio West-Brabant, 8 juli 2011).

3.3 Uitgangspunten 3.3.1 Een andere manier van samenwerken Uit een door de provincie Noord-Brabant uitgevoerde inventarisatie bij bestaande en potentiële nieuwe partners met als titel 'Regionale netwerken met energie' komt naar voren dat de volgende uitgangspunten centraal zouden moeten staan: 1. Plattelandsontwikkeling moet meer gaan steunen op de kwaliteit van de streek. Binnen deze context is er geen plaats voor een blauwdruk van externe samenwerkingsvormen, maar moet de provincie aansluiting zoeken bij het zelforganiserend vermogen van de streek (energieke allianties), zodat er co-creatie kan plaatsvinden. 2. Nieuwe netwerken moeten meer gaan steunen op de vele ondernemers en inwoners in de streek die de bereidheid en creativiteit hebben om bij te dragen aan een gevarieerd en streekeigen aanbod. De streek moet hierbij meer in de huid kruipen van de stad en de ondernemer. 3. Overige aandachtspunten zijn:  Snelheid en korte procedures  Beleidsruimte (geen knellende kaders)  Continuïteit in aanpak en beleid (betrouwbare overheid)  Heldere afspraken over de te verwachten resultaten  Doorontwikkeling van verbindende en faciliterende rol  Vaste aanspreekpunten voor de regio (één loket)  Saneren van bestuurlijke drukte en ongewenste overhead  Voorkomen van verkokering door uitvoering sectorale programma's  Structureel integraal werken (ook op projectniveau)  Scheiden van overleggen voor beleid/strategie (bijvoorbeeld RRO's) en de uitvoering

18


30-9-2011

Volgens de geïnterviewden moet de regio worden uitgedaagd om bij de totstandkoming van nieuwe samenwerkingsverbanden het voortouw te nemen. Een succesvolle gebiedsontwikkeling vereist ook een overtuigende aanwezigheid van urgenties (moeten), ambities (willen) en condities (kunnen) (Regionale netwerken met energie, Provincie Noord-Brabant, 2011).

3.3.2 Vergroten zelforganiserend vermogen In het onderzoek 'Met vereende krachten: Het instrumenteel en zelforganiserend vermogen van gebiedscoalities in de Baronie, de Gelderse Vallei, Noardwest Fryslân en Zuidwest Twente' van Alterra/WUR (2010) staan acht aanbevelingen gebiedscoalities die met name betrekking hebben op het zelforganiserend vermogen: 1. Werk aan een gemeenschappelijk verhaal: Dit verhaal dient een gedeeld perspectief van de gebiedscoalitie op de gebiedsproblematiek en gewenste ontwikkelingsrichting te zijn en niet zozeer een vertaling van de provinciale kaders. Een dergelijk gemeenschappelijk verhaal ontstaat door tijd te nemen voor het uitwisselen van belangen en ambities en te zoeken naar overlap. Het verhaal beklijft door het te blijven vertellen, ook richting de diverse achterbannen, boeren, burgers en buitenlui. 2. Zoek en benoem een ‘sense of urgency’: Een belangrijk onderdeel van een gemeenschappelijk verhaal is een ‘sense of urgency’. Dit wordt gevormd door het gemeenschappelijk besef dat samenwerking in de gebiedscoalitie nodig is om belangrijke problemen in het gebied te kunnen oplossen. 3. Neem regie over de bestuurlijke samenstelling van de gebiedscoalitie: De samenstelling van de gebiedscoalitie organisaties wordt vaak bepaald door de provincie of komt voort uit een soort stilzwijgende poldertraditie. Een gebiedscoalitie met veel zelforganiserend vermogen bepaalt echter zelf haar samenstelling (in termen van organisaties en personen) op basis van de aard van de zelf geformuleerde gebiedsproblematiek en uit de gewenste ontwikkelingsrichting. 4. Neem regie over de ambtelijke ondersteuning: Een gebiedscoalitie kan het zelforganiserend vermogen vergroten door actiever de ambtelijke ondersteuning aan te sturen. In de meest verregaande vorm gaat deze aansturing hand in hand met een eigen ambtelijk apparaat. 5. Streef naar gelijkwaardige inbreng van hulpbronnen van deelnemers: Gebiedscoalities kunnen hun zelforganiserend vermogen verhogen door van elke deelnemer een duidelijk omschreven bijdrage te vragen in het gebiedsproces. Dat kan zijn in de vorm van capaciteit, geld, maar ook bijvoorbeeld door inbreng van gebiedskennis of het inzetten van vrijwilligers. 6. Verbreed de steun voor de gebiedscoalitie in het gebied: Gebiedscoalities doen er verstandig aan actief op zoek te gaan naar andere organisaties en (groepen) burgers bij de planvorming en/of – uitvoering te betrekken. Ook de verbinding met volksvertegenwoordigers in gemeenteraden en waterschappen verdient aandacht. Op het gebied van instrumenteel vermogen worden twee aanbevelingen gegeven die ervoor zorgen dat het instrumenteel vermogen voor de provincie op peil blijft. Dit, met als doel spanningen tussen verwachtingen van de provincie en de gebiedscoalitie te voorkomen: 1. Werk samen met de provincie: Dit betekent dat de gebiedscoalitie zowel bestuurlijk als ambtelijk de provincie bij de eigen besluitvorming betrekt. Daarmee ontstaat inzicht in de achtergronden van provinciale standpunten, kan worden gezocht naar oplossingen die voor iedereen aantrekkelijk zijn en kan worden voorkomen dat de provincie teveel als tegenstander wordt gezien. 2. Stel interne en externe spelregels op: Gebiedspartijen en provincie moeten afspraken maken over het speelveld, de taken en verantwoordelijkheden van de regionale gebiedscoalitie. Hierbij gaat het ook over de verhouding tot provinciale uitvoeringsafspraken tot individuele gebiedspartijen of uitvoeringsorganisaties.

Reconstructiegebied De Baronie is er in geslaagd om een aantal van bovenstaande punten al toe te passen. De uitdaging is om in de komende periode meer van deze punten te verankeren in de organisatiestructuur, waardoor een nog sterker netwerk ontstaat van ondernemers (bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties), onderwijsinstellingen en De overheden. een meer 19 Achtergrondrapport LandStad Baronie Ook draagt dit bij aan 30-9-2011 doe-gerichte houding en minder versnippering van projecten en activiteiten.

3.3.3 Het belang van de ondernemer Gezien de veranderde omgeving, liggen er kansen in het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie. Vandaar dat in de rest van het achtergrondrapport wordt gesproken over het gebied LandStad De Baronie. In de literatuur worden veel thema's onder de noemer Stad-Land relatie weggeschreven, waardoor het een 'rekbaar' begrip is. Samengevat gaat het om de volgende thema’s: 1.

Vestigings- en leefklimaat:  Tuin van de stad  Landschap  Bereikbare groen-blauwe gebieden (groen-blauwe dooradering)  Biodiversiteit  Branding  Ontwikkeling woon- en werkmilieu’s (hergebruik van cultuurhistorische en agrarische complexen, landgoederen, parklandschappen en vernieuwde vormen van wonen en werken in dorpen)

2.

Innovatie in de agrofood en MKB-sector:  Relatie producent – consument  Vermarkting  Behoud grondgebonden landbouw  Streekproducten  Bio-based economy  Ketenvorming  Verduurzaming landbouw (CO2-uitstoot, gezondheid mens en dier, arbeidsomstandigheden)

3.

Recreatie en ontspanning:  Toegangspoorten  Uitloopgebieden  Recreatieve ontsluiting  Dagrecreatie/leisure

4.

Identiteit:  Cultuurhistorie  Profilering  Waardevolle agrarische landschappen met hoge cultuurhistorische waarden

5.

Leefbaarheid:  Platteland als ontmoetingsplaats  Zorg  Voorzieningsniveau (wederzijds)  (Natuur)educatie

6.

Energietransitie en klimaat:

20


30-9-2011

 

Benutting natuurlijke hulpbronnen voor bijv. energie, maakindustrie (Biobased Economy) Waterberging

Het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie sluit aan bij de visie van de Provinciale omgevingscommissie (POC). Volgens de POC moet er meer ontwikkelingsruimte komen op het Brabantse platteland waarbij meer gedacht moet worden vanuit het belang van de ondernemer. In haar advies 'Sjansen met kansen op het platteland' (2011) worden de volgende aanbevelingen gedaan: 1. Kruip als overheid in de huid van de plattelandsondernemer. 2. Zet voor een goede begeleiding van projecten en processen op het platteland gebiedsmanagers in voor het faciliteren van netwerken en het maken van verbindingen. Dit kan onder andere door financiële ondersteuning, menskracht en kennisoverdracht. Richt je organisatie daarop in en zorg voor vaste aanspreekpunten (één loket) en voor een goede procesarchitectuur. 3. Zorg bij grote projecten voor een goed bestuurlijk draagvlak en wijs ambassadeurs aan. 4. Integraal denken en handelen is een noodzakelijke voorwaarde voor het creëren van meer ontwikkelingsruimte. Zorg daarom voor een overkoepelend platform op provinciaal niveau van alle maatschappelijke organisaties die bij de plattelandsvernieuwing betrokken zijn; analoog aan de samenstelling van de POC. 5. Dorpen op het platteland hebben een kraamkamerfunctie voor nieuwe bedrijvigheid en ontwikkelingen. Dit dient qua doorgroei goed gefaciliteerd te worden. De Regionale Ruimtelijke Overleggen kunnen hierin wellicht een belangrijke regierol vervullen. 6. Met het oog op de toekomst is het van groot belang dat ook de jeugd van nu de waarden van het platteland ontdekt en leert waarderen. De provincie zou dit moeten stimuleren.

LandStad De Baronie plaatst hierbij de kanttekening dat ondernemers (bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties), onderwijsinstellingen en overheden betrokkenheid en committment dienen te tonen door personele capaciteit te leveren en/of te investeren. Alle betrokken partijen moeten beseffen dat er alleen iets te halen valt, wanneer er ook iets wordt gebracht.

3.3.4 Gebruik maken van nieuwe innovatieve financieringsconstructies Zowel de POC, het Nationaal Groenfonds als het landelijke Innovatienetwerk Agro en Groen geven aan dat het nodig is om op zoek te gaan naar nieuwe innovatieve financieringsconstructies voor natuur en landschap. Door deze financieringsconstructies moet de afhankelijkheid van overheidsfinanciering verminderen. Dit vraagt om een andere benadering van landschap en natuur met zowel maatschappelijk als politiek draagvlak. Daarbij is het van belang dat landschap en natuur als kapitaal worden gezien waarmee andere functies versterkt kunnen worden. Vanuit deze gedachte zijn in verschillende gebieden in Nederland al streekfondsen opgezet en worden er bijvoorbeeld landschapsveilingen gehouden. Voor LandStad De Baronie dient te worden onderzocht welke constructies het meest kansrijk zijn en het beste bij het gebied passen. Bij voorkeur wordt aangesloten op het gebiedsdekkende netwerk van agrarisch landschapsbeheer waarmee de provincie Noord-Brabant voorop loopt in Nederland.

21


30-9-2011

3.4 Afbakening van het gebied De Baronie 22

De Baronie duidt historisch gezien op het land rond de stad Breda dat van de vijftiende tot het einde van de achttiende eeuw in het bezit was van de baron van Breda. De Baronie van Breda was de belangrijkste en meest bekende baronie in de Nederlanden, zeker nadat de zuster-baronie van Bergen op Zoom in 1533 tot een markgraafschap (markiezaat) was verheven. Hoewel De Baronie in 1795 werd opgeheven, wordt het gebied rondom Breda binnen de reconstructie nog steeds aangeduid als De Baronie. De naamsbekendheid van De Baronie laat echter te wensen over. Slechts 8% van de ondervraagden weet spontaan De Baronie als Brabantse regio te noemen. Dit is laag in vergelijking met De Peel (58%), De Kempen (34%), Meierij (20%) en De Biesbosch (15%) (Toeristisch Imago Brabant, ZKA Consultants & Planners, 2004). Het vergroten van de naamsbekendheid van De Baronie verdient dan ook aandacht. Idealiter roept deze historische benaming bij bewoners, recreanten, toeristen en ondernemers associaties op als cultuurhistorie, landgoederen en een Bourgondische levensstijl die gevoelens oproepen als gastvrijheid en gezelligheid. Om dit beeld te ondersteunen, is het belangrijk om deze beleving mogelijk te maken met behulp van cultuurhistorische, landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten van LandStad De Baronie, een divers recreatief aanbod (voorzieningen en attracties) en een goede toegankelijkheid. Van oudsher hebben de bosgebieden en landgoederen binnen De Baronie vaak een geschiedenis als houtvesterij, jachtgebied of buitenplaats voor regenten die in de stad woonden. Later kreeg de economische relatie tussen stad en buitengebied vorm door de in Breda gevestigde voedingsmiddelenindustrie (suikerfabriek en brouwerijen) die profiteerde van de aanwezigheid van werknemers in de stad en het aanbod van agrarische grondstoffen uit het buitengebied. Inmiddels is deze relatie verminderd door het geleidelijke vertrek van de voedingsmiddelenindustrie uit Breda. Daarnaast hebben Breda en het buitengebied een militaire relatie, onder meer vanwege de Nederlandse officieren die sinds 1828 op de Koninklijke Militaire Academie in het Kasteel van Breda worden opgeleid en die oefenen in het buitengebied (zoals op de Vrachelse Heide). Misschien wel het meest kenmerkend van De Barionie is de rivier de Mark (met haar toeleverende beken) die al eeuwenlangs de levensader vormt en stad en land verbindt. Vandaag de dag doen zich nieuwe mogelijkheden voor om de relatie tussen Breda en het buitengebied in eigentijdse vorm te versterken. Zo blijkt bijvoorbeeld dat het belang van het buitengebied als vrijetijdsbestemming de komende jaren toeneemt (Trendanalyse Plattelandstoerisme Brabant 2007-2009, TOP Brabant, 2010). Daarnaast is wonen in de directe nabijheid van steden in trek waarbij de nabijheid van voorzieningen, werk en vervoer wordt gecombineerd met een rustige, ruime, groene en dorpse woonomgeving (De Landstad: Landelijk wonen in de netwerkstad, Ruimtelijk Planbureau, 2005).

22

In het Frans: baronnie

22


30-9-2011

Figuur 1. Nieuwe kaart van de Baronie van Breda en 't Markgraafschap van Bergen op Zoom

Bron: Handgekleurde kopergravure door J. Keizer uitgegeven in 1739 door Isaak Tirion (Amsterdam)

Ter ondersteuning van de ambitie om de Stad-Land relatie duurzaam te versterken, is ervoor gekozen om de naam LandStad De Baronie te gaan gebruiken. Daarbij dient de term LandStad associaties op te roepen als een goede relatie tussen Stad en Land, een stad in een landelijke omgeving, een tegenhanger van de drukke Randstad en een cultureel -en groen aanbod. Op dit moment wordt het woord landstad gebruikt om landstedelijk wonen aan te duiden. Landelijk wonen is in trek, met name in de directe nabijheid van steden. Veel woonconsumenten beschouwen woonmilieus waarin de nabijheid van voorzieningen, werk en vervoer wordt gecombineerd met een rustige, ruime, groene en dorpse woonomgeving als ideaal. Dergelijke woonmilieus zijn echter schaars. Dat is niet alleen onbevredigend voor de woonconsument, maar ook voor de steden. Omdat de grote vraag naar groene stedelijke woonmilieus niet wordt bediend, zien steden hun bewoners met middeninkomens en hogere inkomens vertrekken (De LandStad: Landelijk wonen in de netwerkstad, Ruimtelijk Planbureau, 2005). LandStad De 23 Baronie, gelegen tussen de drukke Randstad en de drukke Mainport Antwerpen kan met haar landelijke 23

Een mainport is een knooppunt van belangrijke transportroutes. De term is een Nederlandstalige beleidsterm en wordt met name gebruikt om het relatieve belang van de havens van Rotterdam en Antwerpen en de luchthavens Schiphol en Zaventem (B) te onderstrepen.

23


30-9-2011

omgeving rondom de stad Breda van deze trend profiteren. Door zo goed mogelijk in te spelen op de wensen vanuit de middeninkomens- en hogere inkomensgroep kan LandStad De Baronie deze inkomensgroepen aan zich binden. Niet alleen wordt daardoor bijgedragen aan de leefbaarheid van LandStad De Baronie, maar ook aan de aantrekkelijkheid van LandStad De Baronie als vestigingsplaats voor grote bedrijven, MKB-bedrijven en overheidsorganisaties. Geografisch omvat LandStad De Baronie allereerst de gemeenten Breda, Zundert, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Rucphen en voor zover het de reconstructie en LEADER betreft ook Gilze en Rijen. Deze 24 gemeenten hebben op 5 juli 2011 tijdens een overleg over de toekomst van de plattelandsontwikkeling in De Baronie aangegeven de gezamenlijke ambities te ondersteunen waarop LandStad De Baronie is gestoeld. Ook hebben deze gemeenten toen aangegeven bereid te zijn om actief bij te dragen aan het realiseren van deze ambities. Daar waar de ambities geen betrekking hebben op de reconstructie en LEADER sluit Gilze en Rijen aan op projectniveau. LandStad De Baronie is echter niet het exclusieve domein van deze gemeenten. Ook andere gemeenten rondom de stad Breda worden uitgenodigd om aan 25 te sluiten, zolang zij aantoonbaar een meerwaarde willen en kunnen leveren . Omdat de geografische begrenzing van LandStad De Baronie niet statisch is, beschrijft dit achtergrondrapport een groter gebied dan het huidige reconstructiegebied De Baronie.

24

Aan dit overleg namen de wethouders Ruimtelijke Ordening en Economische Zaken van de gemeenten Breda, Gilze en Rijen, Zundert, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en Rucphen deel, evenals de voorzitter en de vice-voorzitter van de Reconstructiecommissie De Baronie, en de voorzitter van de Plaatselijke Groep De Baronie. 25 Het lijkt logisch om nauwer samen te werken met het gebied ten noorden van Breda vanwege een aantal gezamenlijke kenmerken: de Naad van Breda (1- 4 km brede en 175 km lange strook die van west (Ossendrecht) naar oost (Maashees) loopt en de scheidslijn vormt tussen de zandgrond in het zuiden en de kleigrond in het noorden), de zone Forten, Schansen en Linies, streekproducten en regionale voedselvoorziening, ommetjes en recreatieve routes.

24


30-9-2011

4. Het nieuwe speelveld 4.1 Inleiding De gezamenlijke ambitie die ten grondslag ligt aan LandStad De Baronie is gestoeld op de ligging van De Baronie en haar onderscheidende kenmerken in vergelijking met andere nabijgelegen regio's rondom een stad. Hierdoor kan LandStad De Baronie zich positioneren ten opzichte van bijvoorbeeld Hart van Brabant en Brabantse Wal en levert het een toegevoegde waarde voor het Brabants Mozaïek. Door onderscheidend, relevant, geloofwaardig en herkenbaar te zijn, kan LandStad De Baronie uitgroeien tot een sterk merk waarmee (internationale) bedrijven, (overheid)organisaties, (hoogopgeleide) werknemers, kapitaalkrachtigen (zoals ondernemers, renteniers, gepensioneerden), recreanten en toeristen aangetrokken kunnen worden. Het idee is dat deze doelgroepen de ligging en de kenmerken van De Baronie waarderen en een sociaal-economische impuls kunnen geven aan LandStad De Baronie als geheel. Een merk is overigens geen logo, maar houdt een belofte in die de waarneming, verwachtingen, meningsvorming, gedrag en tevredenheid achteraf van doelgroepen beïnvloedt. Idealiter roept LandStad De Baronie associaties op als een goede relatie tussen Stad en Land, een stad in een landelijke omgeving, een tegenhanger van de drukke Randstad, landstedelijk wonen/vestigen, een cultureel -en groen aanbod, cultuurhistorie, landgoederen en een Bourgondische levensstijl. Kortom, een stad in een aantrekkelijk landschap met een menselijke schaal. Een sterk merk kan dus bijdragen aan de vestiging van nieuw bedrijven en dat is, naast groeimogelijkheden van bestaande bedrijven, van wezenlijk belang voor de economie van West-Brabant en LandStad De Baronie. Daarbij gaat het vooral om het aantrekken van nieuwe bedrijven die in andere regio’s of landen al succesvol zijn en bewezen hebben economisch van belang te zijn. West-Brabant profileert zich als een regio voor bedrijvigheid waarbij kennis een grote rol speelt: logistiek, maintenance en Biobased Economy. Bij het zoeken naar een vestigingsplaats kijkt een bedrijf naar verschillende factoren, zoals infrastructuur, bereikbaarheid en kosten. De uitstraling en het imago van een regio/stad waar het bedrijf zich vestigt, speelt echter ook een belangrijke rol. Voor met name kennisintensieve bedrijven is het woon- en leefklimaat van groot belang. De medewerkers die het bedrijf zoekt, zullen voor een deel uit andere delen van het land of zelfs uit het buitenland komen en daarom waarschijnlijk verhuizen. Het is voor zo'n medewerker belangrijk om een beeld te hebben van de mogelijkheden die LandStad De Baronie biedt om prettig te kunnen wonen, recreëren, cultuur en natuur te beleven. Kortom, om lekker te kunnen leven. Profit, People en Planet dragen gezamenlijk bij aan het vestigingen woonklimaat. Het voorzieningenniveau in kleinere kernen moet kwaliteit hebben en voldoende divers zijn. De plaatselijke kleinschalige supermarkt wordt gewaardeerd evenals mooie wandelpaden door een divers landschap en een ommetje rond een dorp. Voor de medewerker die zich in Breda heeft gevestigd, biedt een aantrekkelijke uitloop naar het buitengebied een meerwaarde. Voor een sterk vestigingen woonklimaat is het van wezenlijk belang om de kwaliteit van LandStad De Baronie te verbeteren met aandacht voor de locale economie en dus voor ondernemers. Daarbij dient uiteraard ook aandacht te zijn voor het landschap. Door plaatselijke ondernemers te stimuleren bedrijvigheid op te zetten, blijft de locale werkgelegenheid op peil, blijven voorzieningen gehandhaafd en vinden meer (met name jongere mensen) het de moeite waard om in een kleinere kern te wonen. Met het profileren en promoten van LandStad De Baronie kan landelijk en misschien zelfs internationaal een imago worden opgebouwd van gastvrijheid en gemoedelijkheid enerzijds en economische kracht anderzijds. Daarbij gaat het niet alleen om aandacht voor de materiële aspecten van wonen en werken, maar ook om de immateriële aspecten, zoals genieten en beleven met oog, oor en mond. In dit hoofdstuk wordt aan de hand van een aantal relevante thema's de huidige situatie van de regio beschreven evenals ontwikkelingen die worden voorzien, ook in relatie tot de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020. Daarmee wordt het kader geschetst waarbinnen de duurzame versterking van de Stad-Land relatie in De Baronie vorm kan krijgen.

25


30-9-2011

4.2 Leefbaarheid Vanaf 2011 vergrijst Nederland in versneld tempo, ook wel de 'verzilvering' genoemd. De omvangrijke babyboomgeneratie en het snel gegroeide aantal niet-westerse allochtonen leveren in de komende decennia een grote bijdrage aan de vergrijzing. De natuurlijke groei in Nederland is aanzienlijk sterker dan de groei als gevolg van migratie. Het hoogtepunt van de vergrijzing is in 2039. Dan wonen er 4,6 miljoen inwoners van 65 jaar en ouder in ons land. Nu is één op de 25 inwoners 80 jaar of ouder. In 2050 is dat één op de tien. Binnen ons land zijn de verschillen in vergrijzing groot. In het algemeen geldt dat Nederland het sterkst vergrijsd is aan de randen (Demografie van de vergrijzing, CBS, 2011). In de provincie Noord-Brabant krijgt de komende jaren zeker 30 procent van alle gemeenten te maken met krimp. Na 2025 loopt dit op tot 75 procent. Vooral in de landelijke gebieden dalen de bevolkingsaantallen; steeds meer mensen trekken van het platteland naar stedelijk gebied. In WestBrabant is Breda rond 2030 één van de weinige groeigemeenten naast Aalburg en Werkendam. In de kleine kernen gaat het aantal 75-plussers minimaal verdubbelen en daalt het aantal kinderen en de beroepsbevolking met ongeveer 25 procent. Deze ontwikkelingen hebben een grote weerslag op de leefbaarheid in de dorpen. De vraag naar woningen zal veranderen en verschuiven van kwantitatief naar kwalitatief. Bovendient stijgt de vraag naar goede en passende voorzieningen op het gebied van zorg en welzijn drastisch, terwijl het draagvlak voor bijvoorbeeld medische voorzieningen, supermarkten, scholen en sportverenigingen afneemt. Dit betekent niet dat elk dorp elke voorziening zelf moet hebben, maar wel dat het vervoer naar die voorziening elders goed geregeld moet zijn (Leven in Brabant, Nieuwsbrief over leefbaarheid in Brabant, Provincie Noord-Brabant, 2011). Andere ontwikkelingen die een negatieve weerslag op de leefbaarheid kunnen hebben, zijn het beperkte aanbod van woningen voor starters en ouderen in sommige dorpen, afnemende agrarische bedrijvigheid en toenemende leegstand van woningen en (agrarische) bedrijfsgebouwen (Dossier: Leefbaarheid, www.brabant.nl, 2011). In de komende decennia zullen vooral jongeren die op zoek zijn naar een baan en hun leven nog moeten opbouwen, zich verplaatsen naar stedelijke centra. Dit betekent niet perse de doodsteek voor kleine dorpen op het platteland. Er ontstaan gebieden waar niet zozeer de banen zijn, maar waar mensen wel graag wonen. Zeker als de huizenprijzen er gunstig zijn, de gebieden veilig zijn en bekend staan om hun mooie natuur en omgeving. Hoogopgeleide mensen met een goed salaris zijn bereid om lange afstanden af te leggen voor hun baan. Het zou kunnen dat mensen op een vaste plek blijven wonen en daarnaast een pied-à-terre hebben nabij het werk, zoals politici die doordeweeks in Den Haag wonen en in het weekend in Brabant. Daarnaast is er de trend om steeds meer thuis te werken. Verder heeft de liefde een belangrijke invloed op hoe en waar gezinnen wonen. Een hoogopgeleide gaat meestal samenwonen met een hoogopgeleide en dat vormt dubbel kapitaal waarmee een duurder huis gekocht kan worden. Zowel hoogopgeleiden die zich in LandStad De Baronie willen vestigen als kopers van tweede woningen kunnen, ook door hun bestedingen, een bijdrage leveren aan de leefbaarheid van krimpgemeenten zoals Alphen-Chaam, Rucphen en Drimmelen (Wonen in 2025, Vereniging Eigen Huis Magazine, juli 2011).

4.3 Economie 4.3.1 Vestigingsklimaat De provincie Noord-Brabant en de vijf steden Breda, Eindhoven, Tilburg, Helmond en ’s-Hertogenbosch (B5) vormen onder de naam BrabantStad het tweede stedelijke netwerk van Nederland, gemeten naar economische prestaties en het aantal inwoners. BrabantStad is met de Noordvleugel van de Randstad de regio met de meeste aantrekkingskracht en de kurk waar de Nederlandse economie op drijft. Daarbij horen investeringen in de economische, ruimtelijke en sociaal-culturele structuur van Brabant, die het internationaal bereik en het functioneren van het stedelijk netwerk vergroten. De provincie en de vijf grote steden werken nu bijna 10 jaar intensief samen met een gezamenlijke agenda; in toenemende mate met bedrijfsleven en kennisinstellingen (Jaarverslag 2010 BrabantStad, BrabantStad, 2011). Binnen deze

26


30-9-2011

netwerkstad groeit Breda steeds meer uit tot het logistieke brandpunt. Het feit dat de HSL in Breda stopt, draagt daaraan bij. Figuur 2. Het publieke domein van BrabantStad

Bron: Studio Marco Vermeulen

Door het wegvallen van consumenten- en producentenvertrouwen kwam de economische crisis eind 2008 snel en stevig over BrabantStad heen. De Bredase economie heeft zich inmiddels enigszins hersteld en de aanvankelijk verwachte banencrisis is uitgebleven. Het herstel gaat echter erg traag en er zijn twijfels over de toekomst. Een belangrijke steun in de rug bij het economisch herstel voor Breda is de sterke uitgangspositie van de stad (Economische Barometer Breda 2011, Economische Barometer Breda, 2011). Zo stond Breda in 2010 samen met Den Bosch en Eindhoven in de top-5 van gemeenten met de sterkste economie gebaseerd op ruim 40 indicatoren, zoals (groei van) aantal arbeidsplaatsen, bijdrage aan nationale economie, variatie in economische activiteit, opleidingsniveau van beroepsbevolking, voorraad bedrijventerreinen, uitgifte van grond en bezettingsgraad van kantoren (Economische toplocaties 2011, Bureau Louter, 2011). Ondernemers zijn dan ook positief over het vestigingsklimaat in de regio. LandStad De Baronie is strategisch gelegen in de vierkant Frankfurt-Londen-Parijs-Amsterdam. Daarbinnen ligt het op de as Amsterdam-Antwerpen-Brussel-Parijs. Londen, Parijs, Frankfurt, Brussel en Amsterdam behoren met Barcelona tot de zes meest aantrekkelijke zakensteden in Europa (European

27


30-9-2011

Cities Monitor 2010, Crushman & Wakefield, 2010). Daarmee maakt LandStad De Baronie deel uit van één van de sterkste economische regio’s in Europa. Op lager schaalniveau vormt LandStad De Baronie de westpoort van BrabantStad voor de Randstad, de Belgisch mainport Antwerpen, de Franse mainport Le Havre en de economische topregio Île-de-France rondom Parijs. Naast de A16 is ook de A27 een belangrijke as die de Randstad met Antwerpen verbindt. De bedrijfsterreinen langs de A27 tussen Breda 26 en Raamsdonksveer en de Inland terminal in Oosterhout, waar wegvervoer en binnenvaart aan elkaar worden gekoppeld, getuigen hiervan. Door deze ligging leent LandStad De Baronie zich als vestigingsgebied voor internationaal opererende bedrijven. Figuur 3. De Europese economische ruit

In de periode 2000-2010 kwamen 24 grote bedrijven met meer dan 50 arbeidsplaatsen naar Breda. Daarmee eindigt Breda op de tweede plek na Amsterdam. Verreweg de meeste locatiebeslissingen in 2010 zijn gericht op het efficiënter inrichten van bedrijfsprocessen of het samenvoegen van meerdere in Nederland of België gevestigde bedrijfsonderdelen. Hierin is een duidelijke kentering te zien ten opzichte van de hoogconjunctuur van enkele jaren geleden. Expansie van in Nederland gevestigde bedrijven en toetreding van buitenlandse bedrijven op de Nederlandse markt waren toen de meest voorkomende motieven voor een nieuwe vestiging. West-Brabant in het algemeen is vooral aantrekkelijk voor industrie, voeding- en genotmiddelen, transport en logistiek vanwege de ligging, infrastructuur en de beschikbaarheid van bedrijfslocaties. In 2008 werd West-Brabant verkozen tot logistieke hotspot nr. 1 van Nederland. Binnen West-Brabant is Breda in trek bij Benelux-kantoren en hoofdkantoren, zoals het Benelux-kantoor van Bürkert dat zich richt op meet- en regeltechniek voor de beheersing van gas- en vloeistofstromen (samenvoeging van de vestigingen in Utrecht en het Belgische Wijnegem) en het 26

Een inlandterminal is een secundair distributieknooppunt, waarbij goederen van het ene transportmiddel naar het andere transportmiddel worden overgeladen.Op Inlandterminals zijn vaak meerdere distributiecentra geconcentreerd en ze zijn vaak op verkeersknooppunten in de buurt van snelwegen gesitueerd. De functie is vaak hetzelfde als bij mainports, hoewel ze minder belangrijk zijn.

28


30-9-2011

hoofdkantoor van kledingbedrijf Forever 21 (met een grootschalig distributiecentrum in Bergen op Zoom) (Database Bovenregionale Locatiebeslissingen, Stec Groep, 2011). Andere voorbeelden zijn het Beneluxkantoor van General Electric (bundeling van diverse stafdiensten in de Benelux) dat evenals Toshiba, Samsung, Abbot, Daewoo en Alfa Laval in de afgelopen jaren voor de centrale ligging van Breda heeft gekozen (GE opent Benelux-kantoor in Breda, BN De Stem, 21 juni 2008). Sinds eind augustus 2011 doen geruchten de ronde dat Breda één van de twaalf concentratiesteden voor rijkskantoren wordt. Dit zou betekenen dat regiokantoren van overheidsorganisaties in Zuidwest-Nederland zich in Breda gaan bundelen. Grote (overheid)organisaties en (multinationale) bedrijven zijn van groot belang voor het midden- en kleinbedrijf (MKB) en vice versa. Zo hebben investeringen van de 24 grote bedrijven die zich tussen 2000 en 2010 in Breda hebben gevestigd grote effecten en spin-offs voor toeleverende MKB-bedrijven in de regio. Verder draagt de aanwezigheid van multinationals bij aan de internationalisering en verdere groei van het MKB; als een MKB-bedrijf eenmaal de kwaliteitstoets van een multinational heeft doorstaan en toeleverancier mag worden (preferred-supplier), is er intern een enorme slag gemaakt en gaan er extern vele deuren open. Hoofdkantoren in LandStad De Baronie kunnen een drijvende kracht vormen achter de export van MKB-bedrijven in LandStad De Baronie. Deze hoofdkantoren hebben de kennis en de netwerken voor internationaal zaken doen en zijn daarmee een venster op de wereld voor MKB-bedrijven. Ze confronteren het MKB met internationale concurrentieverhoudingen en dragen daardoor bij aan de (versnelde) internationalisering van het MKB. Tegelijkertijd leidt de toename van het aantal hoogwaardige banen in LandStad De Baronie tot een groter aandeel hoogopgeleiden die meer te besteden hebben aan producten en diensten. Niet alleen de MKB-bedrijven in Breda profiteren daarvan, maar ook MKBbedrijven in het buitengebied van Breda. Zo zullen single expats en hoogopgeleide jongeren, met een voorkeur voor een comfortabel (huur)appartement in het stadcentrum, vooral hun geld besteden aan MKB-bedrijven in Breda. Hoogopgeleiden en expats met gezinnen kopen of huren liever een huis in groene randgemeenten en zullen daar hun geld besteden aan MKB-bedrijven (Met hoofdkantoren naar de top, Topteam Hoofdkantoren, juni 2011). Te denken valt aan bestedingen ten aanzien van plaatselijke horeca, winkels, streekproducten, installatiebedrijven, medische zorg, kinderopvang, ondersteunend personeel (zoals schoonmaaksters en aupairs), sportverenigingen etc. Hierdoor wordt bijgedragen aan de instandhouding van lokale voorzieningen waardoor de leefbaarheid wordt vergroot. Daarbij is het wel van belang dat hoogopgeleiden en expats die nieuw in een dorp komen wonen, worden aangemoedigd om bij te dragen aan de gemeenschapszin door bijvoorbeeld deel te nemen aan het verenigingsleven of vrijwilligerswerk te gaan doen. Naast grote (overheid)organisaties en (multinationale) bedrijven trekt Breda steeds meer studenten aan. Momenteel studeren ruim 20.000 studenten in Breda, waarvan 8.000 op de NHTV, 1.200 op Avans 27 Hogeschool en 350 op de Nederlandse Defensie Academie (NLDA) . TNO heeft uitgerekend dat een HBO-student per studietijd gemiddeld € 25.000,- oplevert voor de lokale economie. Vertaald naar Breda betekent dit een financiële impuls van 500 miljoen euro. Daar komt nog een onbekend aantal banen bij dat de studentenpopulatie oplevert. Verder lanceren de opleidingen aan de lopende band studieprojecten waarvan ook anderen de vruchten plukken. Zo heeft Avans Hogeschool recent het Avans Ondernemerscentrum opgericht waar ondernemers met een zakelijk vraagstuk terecht kunnen. De verwachting is dat de economische invloed van studenten toeneemt, omdat het aantal studenten landelijk stijgt (+27% in de afgelopen 4 jaar). Daarbij komt dat in Breda het aantal jongeren tussen de 18 en 23 jaar toeneemt bij een trend om dicht bij huis te gaan studeren. Bovendien weten opvallend veel buitenlandse 28 studenten Breda te vinden en de verwachting is dat de toestroom van buitenlandse studenten verder zal toenemen. De gemeente Breda heeft daarom aangekondigd om het aantal studentenwoningen tot 2015 met duizend wooneenheden uit te breiden (Breda is een fijne en kleine studentenstad, BN De Stem, 15 september 2011). 27 28

Voorheen was dit de Koninklijke Militaire Academie (KMA). De internationalisering is voor een groot deel te danken aan de contacten van de NHTV.

29


30-9-2011

4.3.2 Woon- en leefklimaat Amsterdam en Brussel behoren welliswaar tot de meest aantrekkelijke zakensteden van Europa, maar ze e e scoren relatief slecht op het onderdeel levenskwaliteit voor werknemers met respectievelijk een 16 en 17 plaats op de lijst van 36 (European Cities Monitor 2010, Crushman & Wakefield, 2010). Zo is (Nederlandse) hoogopgeleid personeel in Amsterdamse tevreden met het culturele aanbod, maar niet met de natuur in de omgeving. Hoogopgeleid personeel in Brabant is daarentegen redelijk tevreden met het groene aanbod, maar minder met het culturele aanbod (Landschap als blinde vlek, Alterra/WUR, 2009). Het belang van kunst en cultuur enerzijds en een mooi en gevarieerd landschap anderzijds neemt toe bij vestigingplaatsbeslissingen van bedrijven en personeel. Dit, omdat harde vestigingsplaatsfactoren (zoals bereikbaarheid en voorzieningen) voor veel regio's in Europa grotendeels gelijk zijn. De toegevoegde waarde van LandStad De Baronie in de grotendeels verstedelijkte as Amsterdam-Brussel is de combinatie van een aantrekkelijk groen en cultureel aanbod. De aantrekkelijke leefomgeving in LandStad De Baronie wordt in belangrijke mate bepaald door de diversiteit aan historische landschappen met historische kernen (zoals Ulvenhout, Chaam, Drimmelen, Geertruidenberg) en historische elementen (zoals kapelletjes, landhuizen, kloosters, molens) rondom een historische stad. Vanwege onder meer haar sfeervolle, sprankelende en historische stadshart, goede terrasvoorzieningen, overdekte winkelpassages en de heropende oude haven is Breda uitgeroepen tot ‘Beste Binnenstad 2009-2011’. Volgens bezoekers van de beoordelingssite Zoover.nl voert Breda naast Den Bosch de ranglijst aan van de beste stad in eigen land om te bezoeken tijdens een stedentrip. Vooral wat het nachtleven betreft scoort Breda beduidend hoger dan de meeste andere steden ("Amsterdam? Breda, dáár moet je zijn!",Metro Nieuws, 2 augustus 2011). Op een schaal van 1 tot 5 geven studenten de horecavoorzieningen in Breda een 4,2 en het cultuuraanbod een 4,1. Hiermee scoort Breda op beide vlakken net iets hoger dan het landelijke gemiddelde. Wat Breda voor heeft op grotere studentensteden is volgens studenten de kleinschaligheid en gezelligheid. De stad is overzichtelijk en veel mensen kennen elkaar, wat prettig wordt gevonden. Op cultureel gebied spelen studenten een grote rol in Breda. Zo wordt dankbaar gebruik gemaakt van de kennis en de daadkracht van studenten bij evenementen als het Jazz Festival, de Para Games, Dancetour, Breda Barst en het hiphopfestival Boogiedown. Studenten van de kunstacademie St. Joost (onderdeel van Avans Hogeschool) dragen bij aan kunstexposities en andere kunstuitingen (Breda is een fijne en kleine studentenstad, BN De Stem, 15 september 2011) Breda beschikt niet alleen over grootstedelijke voorzieningen (zoals een gevarieerd aanbod van onderwijs, winkels, horeca, een ziekenhuis, een station), maar ook over één van de grootste theaters van Nederland (Chassé Theater), één van de mooiste en grootste vestigingen van Holland Casino, een restaurant met een Michelin-ster (Wolfslaar) en over vier golfbanen. Daarnaast is in augustus 2011 de International School of Breda (ISB) geopend en liggen in de nabijheid van LandStad De Baronie de universiteitssteden Rotterdam, Antwerpen, Tilburg en Eindhoven. Bovendien heeft LandStad De Baronie uitstekende snelwegverbindingen met Antwerpen, Vlissingen, Rotterdam, Utrecht en Eindhoven, directe 29 (super)sneltreinverbindingen met Roosendaal, Amsterdam, Zwolle, Venlo en in de toekomst Antwerpen , een directe snelbusverbinding met Utrecht en een goed lokaal OV- en (fiets)wegennetwerk.

Figuur 4. Spoorverbindingen vanuit Breda

29

Er is herhaaldelijk gepleit voor een treinverbinding tussen Breda en Utrecht, maar een besluit tot aanleg is vooralsnog niet genomen.

30


30-9-2011

Bron: Structuurvisie Breda (2007)

LandStad De Baronie kent bovengemiddelde fietsmogelijkheden (Recreatief aanbod voor wandelen en fietsen 2000-2006, www.compendiumvoordeleefomgeving, 2010). Expats hechten daar veel waarde aan omdat de meeste van hen fietsen als een van de charmes van Nederland zien en ook veel gebruik maken van de fiets (Landschap als blinde vlek, Alterra/WUR, 2009). Hoewel LandStad De Baronie onderdeel uitmaakt van een dynamisch en internationaal economisch netwerk, wordt het ook gekenmerkt door een menselijke maat, diversiteit, Bourgondische en gemoedelijke 30 levensstijl en gemeenschapszin . Naast beleven draait het in LandStad De Baronie om samenleven. Illustratief is dat Alphen-Chaam in 2010 als eerste Brabantse gemeente Cittaslow gecertificeerd is. Cittaslow is het internationale keurmerk voor gemeenten met minder dan 50.000 inwoners die op het gebied van leefomgeving, landschap, streekproducten, gastvrijheid, milieu, infrastructuur, cultuurhistorie en behoud van identiteit tot de top behoren. In een Cittaslow gemeente kunnen inwoners en bezoekers op een plezierige en gastvrije manier en op een menselijk tempo genieten. De haar hoogwaardige kwaliteit van leven (gevarieerde werkgelegenheid, hoogwaardig onderwijs, sociale en culturele voorzieningen, een mooie en afwisselende landschap, sociale samenhang in dorpen en kernen, een bruisend verenigingsleven etc.) is LandStad De Baronie heel aantrekkelijk voor (internationaal) hoogopgeleid personeel, (internationale) bedrijven die afhankelijk zijn van (internationaal) hoogopgeleid personeel en voor kapitaalkrachtigen in de breedste zin van het woord (ondernemers, renteniers, gepensioneerden etc.). Door haar aantrekkelijke vestigingsklimaat kan LandStad De Baronie bijdragen aan de ambities van Brussel-Antwerpen en de Randstad. 30

Gemeenschapszin wordt uitgedrukt in sociaal-culturele waarden als traditie, samenwerkingszin en innovatiekracht.

31


30-9-2011

4.3.3 Beroepsbevolking In het algemeen neemt de potentiële beroepsbevolking in Brabant af, eerst in de dorpen aan de rand van de Brabant en later ook in de meer centraal in Brabant gelegen dorpen en de Brabantse steden. Als gevolg hiervan zullen in de komende jaren waarschijnlijk grote personeelstekorten optreden waardoor de economische groei wordt geremd. Nu kunnen technische bedrijven en zorginstellingen al moeilijk aan personeel komen en dit wordt de komende jaren een steeds groter probleem. Voor de periode 2011-2015 wordt uitgegaan van een gematigde economische groei van gemiddeld anderhalf procent en wordt verwacht dat het aantal banen met zo'n 30.000 zal toenemen. Vooral vanaf 2013 zal het aantal vacatures snel toenemen. In diezelfde periode stijgt de beroepsbevolking in Brabant maar met 18.000 mensen. Doordat steeds meer mensen uit de na-oorlogse generatie met pensioen gaan, worden de tekorten na 2015 nog hoger. Verwacht wordt dat er na 2015 snel een tekort zal zijn van 10.000 werknemers. Bij een hogere economische groei, bijvoorbeeld twee procent, kan dat oplopen naar 25.000 (Arbeidsmarktverkenning 2015, Sociaal Economisch Raad Brabant, 2011). Daar waar Brabant in het algemeen alle zeilen bij moet zetten om aan voldoende arbeidskrachten te komen, vormt Breda een uitzondering met een beroepsbevolking die - als enige gemeente in ZuidNederland - tot 2040 groeit (Regionale Bevolkings- en Huishoudensprognose 2009 – 2040, Planbureau voor de Leefomgeving/CBS, 2010). Breda kent dan ook een gunstige bevolkingsopbouw, zowel qua leeftijd als qua opleidingsniveau. In vergelijking met andere gemeenten in West-Brabant is het aandeel van de bevolking in de leeftijdscategorie 15-30 jaar groot, waardoor de (potentiële) beroepsbevolking groter is dan in de andere gemeenten. Omdat in omliggende gemeenten als Alphen-Chaam, Rucphen en Drimmelen in de komende 10 jaar meer mensen de leeftijd van 65 bereiken daalt de potentiële beroepsbevolking daar extra snel. Omdat met name 25-30 jarigen kinderen krijgen, zal in de komende decennia in Breda ook de instroom van de beroepsbevolking (kinderen) stabiel blijven, terwijl in andere gemeenten het aantal kinderen (en dus de instroom) zal afnemen (Kaarten demografische groei en krimp in Nederland, Planbureau voor de Leefomgeving, 2011).

Figuur 5. Bevolkingsopbouw Breda en omgeving

32


30-9-2011

Bron: Kaarten demografische groei en krimp in Nederland, Planbureau voor de Leefomgeving, 2011

33


30-9-2011

Breda heeft de afgelopen jaren een transitie doorgemaakt van productiestad naar kennisstad. Het opleidingsniveau van de Bredase banen is flink toegenomen. Voorheen werkten veel Bredase hoogopgeleiden buiten de stad. Nu komen meer hoogopgeleiden van elders voor hun werk naar Breda dan dat er hoogopgeleiden uit Breda buiten de stad werken. Tegelijkertijd heeft de kennisinfrastructuur van Breda een grote ontwikkeling doorgemaakt. De groei van de studenten aan de Bredase HBOinstellingen NHTV, Avans Hogeschool en NLDA ligt aanzienlijk boven dat van de andere HBO-instellingen in Nederland. Daarnaast huisvest Breda veel opleidingen van ROC West-Brabant. Daarmee leidt Breda als onderwijsstad haar toekomstige (hoogopgeleide) beroepsbevolking op. Aanvullend aan de onderwijsinstellingen heeft zich in Breda een logistiek kenniscluster ontwikkeld (Dinalog) (Economische Barometer Breda 2011, Economische Barometer Breda, 2011). Het topinstituut Dinalog moet ertoe bijdragen dat Nederland in 2020 marktleider is op het gebied van logistiek en aansturing van internationale goederenstromen.

4.4 Groene omgeving 4.4.1 Belang van groene omgeving Hoogopgeleiden en expats vinden landschap en natuur belangrijk, vooral wanneer die gebruikt en beleefd wordt op korte afstand van de woonomgeving. Voorwaarde is wel dat het buitengebied goed ontsloten is. (Landschap als blinde vlek, Alterra/WUR, 2009). Een vanuit Breda goed ontsloten groene omgeving draagt er dus aan bij dat hoogopgeleide mensen in Breda blijven wonen of naar Breda willen verhuizen waardoor een goed vestigingsklimaat voor (internationale) bedrijven ontstaat. In het algemeen houden de meeste recreanten van afwisseling in bomen, struiken en dieren (biodiversiteit). Ook rust en ruimte scoren hoog. Rust in de vorm van het afwezig zijn van omgevingslawaai en het zien van weinig andere recreanten. Ruimte in de vorm van het afwezig zijn van horizonvervuiling en het afwezig zijn van allerlei verbod- of gebodsborden. Ook een ‘natuurlijk uiterlijk’ wordt gewaardeerd in die zin dat de groene omgeving niet teveel op een stadspark lijkt. Bovendien verhoogt de aanwezigheid van water de belevingswaarde voor de meeste recreanten (Recreatiemotieven en belevingssferen in een recreatief landschap, Alterra/WUR, 2008). LandStad De Baronie kan aan al deze wensen tegemoet komen. Uit onderzoek blijkt dan ook dat inwoners van Breda significant meer tevreden zijn over het groen om de stad dan inwoners van andere grote gemeenten (Waardering groen om de stad 2009, www.compendiumvoordeleefomgeving, 2009).

34


30-9-2011

Figuur 6. Tevredenheid groen om de stad

Bron: Waardering groen om de stad, www.compendiumvoordeleefomgeving.nl, 2009

Gezien de sterke voorkeur van recreanten voor bossen (www.daarmoetikzijn.nl) en het feit dat bossen relatief veel recreanten kunnen herbergen, hebben de bossen in het zuiden van LandStad De Baronie met hun bovengemiddelde hoeveelheid wandelen fietsmogelijkheden, een grote toegevoegde waarde in het gebied (Recreatief aanbod voor wandelen en fietsen 2000-2006, www.compendiumvoordeleefomgeving.nl, 2010). Met ruim 1 miljoen bezoekers per jaar is het gebied Mastbos/Markdal één van de meest bezochte natuurgebieden in Nederland. Figuur 7. Aanbod van wandelen fietsmogelijkheden

Bron: Recreatief aanbod voor wandelen en fietsen 2000-2006, www.compendiumvoordeleefomgeving.nl, 2010

35


30-9-2011

Volgens de Gezondheidsraad heeft direct contact met de natuur een gezondheidsbevorderende invloed en levert een positieve bijdrage aan sociaal, psychisch en lichamelijk welbevinden. Door de aanwezigheid van natuur, de mogelijkheden voor uiteenlopende (sportieve) activiteiten en de mogelijkheid om nieuwe ervaringen op te doen, kan de groene omgeving rondom Breda bijdragen aan het welzijn van de bewoners van LandStad De Baronie. Wanneer meer mensen meer tijd in de groene omgeving rondom Breda doorbrengen en daar meer geld besteden, neemt de waardering voor deze groene omgeving toe bij de inwoners van LandStad De Baronie, toeristen en ondernemers. Ze worden meer bewust van de natuurlijke, landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten en de economische waarde die deze hebben en passen hun gedrag daarop aan. Hierdoor dragen ze bij aan het behoud, beheer en versterking van die kwaliteiten. Een groot deel van de groene omgeving rondom Breda heeft de status van 'groenblauwe mantel'. Dit betekent dat grootschalige agrarische activiteiten beperkt zijn toegestaan. Daarentegen vindt er veel agrarisch landschapsbeheer plaats en zijn er kansen voor andere vormen van 'verbrede landbouw' gericht op recreatie in brede zin. Daarbij kan gedacht worden aan een boerderijwinkel, boerderijcamping of educatieboerderij. Ook andere ondernemers in het buitengebied kunnen inspelen op het groeiend aantal mensen dat zijn vrije tijd in het buitengebied doorbrengt. Met hun producten en diensten kunnen ze inhaken op trends als vergrijzing, gezondheid, gezond leven, duurzaamheid en authenticiteit. Daarnaast zijn steeds meer mensen op zoek naar een bepaalde beleving, zoals gezelligheid, avontuur en bezinning. De mogelijkheden voor ondernemers om hierop in te spelen zijn talrijk, vooral als ze slim combineren en samenwerken. Figuur 8. Ligging van laagveen (rood), zand (groen) en klei (geel) in LandStad De Baronie

Bron: http://atlas.brabant.nl/wateratlas/

36


30-9-2011

4.4.2 Landschap, natuur en cultuurhistorie De kracht van LandStad De Baronie is met name de ligging op de overgang van klei naar zand en de doorsnijding met beekdalen in combinatie met de gevarieerde ontginningsgeschiedenis en de aanwezigheid van landgoederen. Hierdoor heeft LandStad De Baronie een grote variatie aan landschapstypen, variërend van open veenweide en zeekleigebieden tot besloten bossen, heide en kleinschalig agrarisch gebied. Deze landschappen tezamen vormen een mozaïek op de rand van beekdalen of op de grens tussen zand en klei. Voor de gehele Baronie geldt dat de menselijke maat leidend is, zowel voor de omvang van dorpen, bedrijven(terreinen) als andere ruimtelijke elementen. Zelfs Breda heeft in vergelijking met andere steden relatief kleinschalige structuren die zijn afgestemd op de menselijke maat. De schaal van het landschap in het buitengebied zet zich dus voort in het stedelijk weefsel van Breda. Vanuit internationaal perspectief zijn met name de laaglandbeken, de laagveengebieden en de heidegebieden in LandStad De Baronie van belang, omdat die in Europa weinig voorkomen. Het robuuster maken van deze gebieden door ze ecologisch met elkaar te verbinden is zeer belangrijk, omdat het bijdraagt aan de instandhouding van de biodiversiteit. Soorten waarvoor Nederland internationaal belangrijk is en die in deze gebieden voorkomen zijn de grutto, smient, krakeend, brandgans, grauwe gans, rugstreeppad, meervleermuis, grote modderkruiper, platte schijfhoren (slakje) en drijvende waterweegbree (waterplant). Bijzonder is ook de Baroniebraam, een bramensoort die alleen in dit gebied voorkomt. In het noordwesten van LandStad De Baronie zijn het met name kreken, dijken en uitgestrekte weiden en akkers die het landschappelijke beeld bepalen. Aan weerszijden van het riviertje de Mark liggen waardevolle oude veenweidepolders met een oude eendenkooi. Bij de Bredase wijk Haagse Beemden is langs de Mark plaatselijk bos aangeplant. Ook liggen aan weerszijden van de Mark oude verdedigingswerken die verwijzen naar vele oorlogen in verschillende perioden: de Linie van Munnikenhof, de Linie van Den Hout, de Spinolaschans en het vestingstadje Geertruidenberg dat deel uitmaakt van de Oude Hollandsche Waterlinie. Naast het oude vestingstadje Geertruidenberg hebben het oude deel van Drimmelen, het pittoreske haventje van Hooge Zwaluwe en het oude, goed bewaard gebleven esdorp Den Hout grote cultuurhistorische waarde. Dat geldt eveneens voor de oude verkavelingspatronen die veelal in natuurreservaten te vinden zijn. Het noordoosten van LandStad De Baronie wordt gekenmerkt door grootschalige glastuinbouw (Plukmadepolder) en bedrijvigheid waardoor de landschappelijke beleving hier minder is. Het kassencomplex onttrekt wel de ontsierende A27 aan het oog en reduceert het geluid van de snelweg. Het zuiden van LandStad De Baronie ligt net als het noordoosten op zand. Vanwege de gevarieerde ontginningsgeschiedenis en doorsnijding van beekdalen kenmerkt het landschap in het zuidelijke deel van LandStad De Baronie zich door variatie. In de middeleeuwen was turfwinning een belangrijke drijfveer om te ontginnen. De turfvaarten vormen een verwijzing naar deze eerste periode van ontginning. Door ruilverkavelingen en landinrichtingsprojecten die in de afgelopen decennia hebben plaatsgevonden, is een zekere vervlakking opgetreden waardoor met name het verschil tussen oude en nieuwe ontginningen grotendeels is verdwenen. Waardevolle gebieden zijn de landgoederenzone rondom Breda, de omgeving van de Chaamse bossen en de zone PannehoefOude Buisse Heide. De landgoederen (zoals Anneville, Oude Buisse heide, Valkrust en Burgst) hebben een nauwe relatie met de geschiedenis van Breda als regentenstad en met de Nassaus, het geslacht dat bijna anderhalve eeuw lang in het kasteel van Breda woonde en dat de voorloper was van het Huis van Oranje-Nassau. Breda kent ook een religieuze geschiedenis als stad waar sinds 1853 het Bisdom voor Zuidwest Nederland (West-Brabant en Zeeland) gevestigd is. De 600 jaar oude Grote of Onze Lieve Vrouwekerk, waar de Nassaus begraven liggen, is het belangrijkste monument in de binnenstad van Breda. In het buitengebied liggen kleinere kerken, kloosters, abdijen en kapellen. Bovendien liggen vlakbij Breda twee bedevaartplaatsen: de Sint-Annakapel in Molenschot en Meersel Dreef (België). De Geertruidskerk in Geertuidenberg is met haar oude visserijbord (monumentaal gedenkbord) een waardevol erfgoed in het meer protestantse noorden van LandStad De Baronie. Een andersoortig

37


30-9-2011

monument is kasteel Bouvigne uit de vijftiende eeuw dat tussen het Markdal en het Mastbos ligt en omgeven wordt door drie bijzondere tuinen en een boomgaard. Oude turfvaarten, landgoederen en religieuze gebouwen hebben dus grote cultuurhistorische waarde voor LandStad De Baronie. Dat geldt ook voor oude agrarische complexen (zoals het bolle akker complex rondom het kransakkerdorp Castelre) en levend erfgoed (zoals het Chaams Hoen en het Kempisch Heideschaap). Figuur 9. Beekdalen met bos en heide liggen in LandStad De Baronie als een stralenkrans rondom Breda en bieden daarmee een goed ruimtelijk uitgangspunt voor het ontwikkelen van een recreatieve Stad-Land relatie. Hoewel niet duidelijk van deze kaart af te lezen, vormen de laagveengebieden in het noorden ook een soort straal.

Bron: Kaart structurenkaart, structuurvisie Noord-Brabant 2010

38


30-9-2011

De rijke geschiedenis van LandStad De Baronie is goed uit het landschap af te lezen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bekende kunstenaars als kunstschilder Vincent van Gogh en dichteres Henriette Roland Holst, die een deel van hun leven in De Baronie hebben doorgebracht, zich door het plaatselijke landschap lieten inspireren. Daarmee is een extra culturele laag toegevoegd aan het landschap. Ook nu nog hebben talrijke culturele activiteiten een directe relatie met het landschap, zoals het bloemencorso in 31 Zundert en de wielerronde Acht van Chaam. In LandStad De Baronie zijn veel bekende wielrenners geboren en getogen, zoals Jeroen Blijlevens, Johan van der Velden en Rini Wagtmans zodat terecht gesproken mag worden van een wielercultuur die we zichtbaar willen maken door het realiseren van een wielerwereld experience in Rucphen.

4.5 Water 4.5.1 Waterrecreatie LandStad De Baronie wordt naar het oosten en westen begrensd door de beekdalen die tot het Molenleij-, Aa of Weerijs-, Bovenmark- en Bijloopsysteem behoren. Bijzonder is dat het beekdal van de grensbeek 't Merkske morfologisch en landschappelijk nog grotendeels in tact is. In het noorden van LandStad De Baronie ligt een groot deel van het gebied onder NAP. Met name de laagveengebieden kennen hier relatief hoge grondwaterstanden samenhangend met hun functie als natuurgebied. In de overige polders worden de grondwaterstanden bepaald door de landbouw. Op met name de Mark, het Markkanaal en de grote rivieren ten noorden van LandStad De Baronie vindt waterrecreatie plaats. Bij Terheijden, Breda en Oosterhout liggen langs de Mark en het Markkanaal een paar relatief kleine jachthavens. In Drimmelen en Lage Zwaluwe liggen langs het Hollandsch Diep grotere jachthavens gericht op waterrecreatie in de Biesbosch en op het Hollandsch Diep. In vergelijking met gelijkwaardige rivieren in de rest van het land, zoals de Gouwe, Drentsche Aa, Berkel en Linge, heeft de waterrecreatie op de Mark weinig betekenis door onder meer het beperkte aantal voorzieningen. Binnen het gebied is nu een beperkt aantal zwemplassen aanwezig in de vorm van oude zandwinputten als de Kuil bij Prinsenbeek, de Galderse Meren bij Galder en de Asterdplas bij Haagse Beemden. Dit, terwijl door de verwachte warmere zomers de vraag naar waterrecreatie (varen en zwemmen) waarschijnlijk zal toenemen.

31

Het Bloemencorso Zundert is sinds 1936, afgezien van de oorlogsjaren, een jaarlijks bloemencorso in september te Zundert. Het is het grootste dahliacorso van Nederland en het op één na grootste bloemencorso ter wereld. Veel wagens zijn ontworpen door oud-studenten van de kunstacademie St. Joost in Breda.

39


30-9-2011

Figuur 10. Op de linker afbeelding zijn bosgebieden in relatie tot watergangen weergegeven. In de rechter afbeelding wordt het grondwaterpeil getoond: blauwgroen duidt op een hoger grondwaterpeil en rood op een lager grondwaterpeil waarmee de kans op verdroging wordt weergegeven.

Bron: http://atlas.brabant.nl/wateratlas/

4.5.2 Waterhuishouding Het belang van een goede waterhuishouding neemt in de toekomst toe. In de verschillende klimaatscenario’s van het Intergovernmental Panel on Climat Change (IPCC) neemt de neerslag in winter sterk toe. Bij het meest waarschijnlijke klimaatscenario neemt in de zomer de neerslag af, maar doen zich dan wel meer neerslagpieken voor (hoosbuien). Dit vraagt op termijn extra investeringen in robuustheid van het watersysteem, bijvoorbeeld door de aanleg van extra waterberging. Per saldo groeit het neerslagtekort flink, ook als gevolg van grotere verdamping door hogere temperaturen. Met name voor de landen tuinbouw op de zandgronden betekent dit dat de waterbehoefte toeneemt. Bepaalde teelten zullen in de toekomst niet meer mogelijk zijn, tenzij daarvoor specifieke voorzieningen worden getroffen. Geschat wordt dat voor heel Brabant in 2050 behoefte is aan 15-35% meer wateraanvoer ten opzichte van de huidige situatie (Behoefte grondwater verdubbeld in 2050, www.zlto.nl, 7 mei 2011). Dit, terwijl de gemiddelde afvoer van de Maas bij Borgharen in de maand september naar verwachting zal afnemen met 46% van 89 m3/s in 1990 tot 48 m3/s in 2050 (Herijking Zoetwaterverkenning, Royal Haskoning, 2008). Verwacht wordt dat voor heel Brabant de jaarlijkse beregeningsbehoefte zal toenemen van de huidige 40 miljoen m3 grondwater tot 90 miljoen m3 in 2050 (Behoefte grondwater verdubbeld in 2050, ZLTO, www.zlto.nl, mei 2011). Dat is meer dan een verdubbeling van de huidige behoefte. Ook binnen natuurgebieden op de zandgronden zorgen watertekorten voor problemen wanneer geen maatregelen worden getroffen. Door irrigatie en verlaging van de grondwaterstand in het omliggende agrarische gebied wordt water slecht vastgehouden. Hierdoor kan de kwaliteit van de aanwezige natuur achteruit gaan en kunnen soorten verdwijnen. Binnen waterschap Brabantse Delta (WBD) vindt een aantal pilot-projecten plaats met als doel de waterkwaliteit te verbeteren en in te spelen op het veranderende klimaat. Zo lopen er pilot-projecten bij aardbeienkwekers en boomkwekers die gericht zijn op het verbeteren van de waterkwaliteit. Daarnaast houdt het waterschap, samen met vier andere waterschappen, met satellietinformatie de verdamping en de hoeveelheid bodemvocht in de gaten. Met behulp van deze informatie, elektronische stuwen, gerichte

40


30-9-2011

monitoring en gerichte sturing kan maatwerk worden geleverd bij het verdelen van het beschikbare zoetwater in een droge periode. Binnen de gemeente Alphen-Chaam loopt een pilot-project m.b.t. het beregenen van grasland met grondwater, waarbij 32 eigenaren en pachters van grasland betrokken zijn. Daarbij kijkt het waterschap onder andere naar het effect van beregening op de grondwaterstanden. Tegelijkertijd zoekt het waterschap naar mogelijkheden om de (grond)watervoorziening te verbeteren, zodat er in de toekomst minder beregend hoeft te worden. Het pilot-project is in samenwerking met belangenorganisaties en terreinbeheerders voorbereid. Eind dit jaar beoordeelt het waterschapsbestuur de resultaten. Als het Rijk haar plannen doorzet om het Volkerak-Zoommeer te verzilten, komt West-Brabant weer aan zee te liggen. Dit biedt kansen voor zowel waterrecreatie als verblijfsrecreatie. Daarnaast zijn er plannen om het Volkerak-Zoommeer te gebruiken voor waterberging bij afvoerpieken van de grote rivieren. Dit, om wateroverlast in de Randstad te voorkomen. Wanneer het Volkerak-Zoommeer voor waterberging wordt ingezet, zal de afvoercapaciteit van de Mark afnemen met mogelijk wateroverlast in Breda tot gevolg. Omdat het verval tussen de singelring in Breda en de monding in het Volkerak-Zoommeer slechts 20 cm bedraagt, kan vooral rondom de singelring wateroverlast ontstaan. Om dit tegen te gaan, is het van groot belang dat bovenstrooms water kan worden vastgehouden.

4.5.3 Waterkwaliteit Waterschap Brabantse Delta onderzoekt in het reconstructiegebied De Baronie op tientallen meetpunten jaarlijks de chemische en ecologische waterkwaliteit. Uit dit onderzoek blijkt dat de chemische waterkwaliteit goed is met betrekking tot zuurstof. Wat betreft de plantenvoedende stoffen is de waterkwaliteit matig voor stikstof en ontoereikend voor fosfaat. Andere probleemstoffen zijn de metalen koper en zink en de bestrijdingsmiddelen metolachloor en endosulfan. Daarnaast overschrijden ammonium en benzo(a)antraceen regelmatig de norm. Deze vervuiling wordt voor 1/3 veroorzaakt door de landbouw, voor 1/3 door rioolwaterzuiveringinstallaties (RWZI’s) en andere bronnen en voor 1/3 door België. De biologische waterkwaliteit is ontoereikend voor wat betreft waterinsecten en waterplanten. De toestand van vis wordt als matig beoordeeld. De inspanningen die nodig zijn om de waterkwaliteit te laten voldoen aan de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water worden beschreven in het stroomgebiedbeheersplan.

4.6 Land- en tuinbouw 4.6.1 Situatie agrosector Vanwege de variatie aan ondergrond in combinatie met de ontginningsgeschiedenis en de geografische situatie kent LandStad De Baronie zowel glastuinbouw, grondgebonden tuinbouw, boomteelt, akkerbouw als (intensieve) veehouderij. In vergelijking met andere stedelijke regio’s is verbrede landbouw (zoals streekproducten, zorg, onderwijs, recreatie en toerisme) in beperkte mate aanwezig. In het zuiden van LandStad De Baronie is de boomkwekerij sterk vertegenwoordigd. Deze sector opereert binnen het project Treeport Zundert en exporteert als wereldspeler veel boom- en sierteeltproducten uit de omgeving van Zundert. Daarmee wordt ook de groene 'quality of life' uit LandStad De Baronie geëxporteerd. In het noordwesten van LandStad De Baronie vindt op de zeeklei voornamelijk akkerbouw plaats. In de overige gebieden van LandStad De Baronie zijn veel melkveehouderijbedrijven en vollegrondstuinbouwbedrijven gevestigd. Van oudsher is de glastuinbouw sterk vertegenwoordigd. Zo bevinden zich concentraties van glastuinbouwbedrijven in de Plukmadepolder, Oosteind, Prinsenbeek, Princenhage en Etten-Leur. Intensieve veehouderij komt verspreid in LandStad De Baronie voor met de gemeente Baarle-Nassau als belangrijke vestigingsplaats. Naar verwachting neemt in de toekomst het aantal agrarische bedrijven verder af. Daarnaast wordt verwacht dat het areaal wat agrarisch in gebruik is, in beperkte mate zal afnemen tot 85-90% van het huidige areaal in 2040. Het economisch belang van de landen tuinbouw in LandStad De Baronie blijft echter onverminderd groot. De glastuinbouw en intensieve veehouderij die een

41


30-9-2011

relatief beperkt areaal nodig hebben, leveren in economisch opzicht de grootste toegevoegde waarde. Wel blijft het vinden en huisvesten van voldoende (seizoen)arbeidskrachten uit nabijgelegen steden en 32 landen uit Midden- en Oost-Europa een uitdaging voor de glastuinbouw en boom- en sierteelt . De akkerbouw en veehouderij hebben te maken met een gewijzigd markten prijsbeleid waardoor de internationale concurrentie sterker wordt. De intensieve veehouderij zit in een ontwikkelproces om aan de strengere eisen op het gebied van gezondheid, milieu en dierenwelzijn te kunnen voldoen. Vanwege de grote inspanning die dit vraagt, zal het aantal bedrijven in de intensieve veehouderij naar verwachting afnemen. Diverse agrarische bedrijven oriënteren zich momenteel op een nieuwe vestigingslocatie om aan zowel de eisen van de omgeving als van de markt te kunnen voldoen. Bij keuzes van agrarische bedrijven staat een duurzame positie in de toekomst centraal. Te denken valt aan keuzes op het gebied van: verduurzamen van de bedrijfsvoering, aanpassen van de bedrijfsomvang, verbreden van de agrarische activiteiten met semi- en niet-agrarische activiteiten, verder sluiten van kringlopen (mineralen, energie, organische stof en water), besparen en winnen van energie, realiseren en toepassen van biogasinstallaties, bewerken en verwerken van mest, composteren van agrarische restproducten etc.

4.6.2 Slowfood en streekproducten Slow Food is een onafhankelijke poot van het internationale Cittaslownetwerk en zet zich in voor lekker, puur en eerlijk eten met behoud van de traditionele keuken. Cittaslow gemeente Alphen-Chaam heeft twee slowfoodproducten: het Chaamse Hoen en het Kempische Heideschaap. Vanuit het Europese programma LEADER zijn ondernemers uitgedaagd om een regionale aanpak te ontwikkelen die het vermarkten van streekproducten en de promotie van de regio stimuleert. In dat kader is in januari 2010 op initiatief van de Plaatselijke Groep de Stichting Magie van De Baronie opgericht. Deze stichting richt zich op het versterken en stimuleren van de regionale economie van de Zuidelijke Baronie door onder meer de productie en consumptie van streekproducten te bevorderen en daarmee een impuls te geven aan de beleving van het streekeigene. Volgens Rabobank de Zuidelijke Baronie is het belangrijk dat de markt voor streekproducten wordt vergroot door de historische band tussen de consument en de oorsprong van zijn voedsel op eigentijdse wijze te herstellen. Door als producent van streekproducten deel uit te maken van een recreatief netwerk, kan een consument zien waar zijn voedsel vandaan komt en kan hij het verhaal erachter horen. Streekproducten zijn nu nog nauwelijks verkrijgbaar in de supermarkt, maar de potentie van streekproducten is groot. Zo'n 20- 40% van de consumenten is gevoelig voor regionale productie, verantwoord ondernemerschap en duurzaamheid. Via LEADER De Baronie wordt momenteel de streekproductenmarktwagen ontwikkeld die op verschillende plaatsen in het gebied streekproducten uit De Baronie zal aanbieden. Omdat deze wagen ook in kleine kernen zal staan, versterkt de marktwagen het voorzieningenniveau in kleine kernen. Om kansen te benutten, is het belangrijk dat het aanbod wordt uitgebreid, consumenten de streekproducten kennen, bedrijven voldoende samenwerken en de producten op meer plekken verkrijgbaar zijn (zoals boerderijverkoop, streekmarkten, supermarkten en out of home kanalen) (Vers uit de regio: Een onderzoek naar de potentie van streekproducten in Noordwest-Holland, Kamer van Koophandel Noordwest-Holland en Agriboard Noord-Holland Noord, 2011).

4.6.3 Biobased Economy Biobased Economy (BBE) gaat over de overgang van een economie die draait op fossiele grondstoffen naar een economie die draait op biomassa als grondstof: van ‘fossil based’ naar ‘bio based’. In een biobased economy gaat het dus over het gebruik van biomassa voor niet-voedsel toepassingen. Deze 32

Het aantal arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa neemt naar verwachting toe. In 2010 is onderzoek uitgevoerd naar de huisvesting van Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten in Breda, Zundert en Moerdijk. Het algemene beeld is dat arbeidsmigranten vooral dicht bij het werk wonen. Het meeste werk voor deze groep bevindt zich in de agrarische en industriële sector. De grootste groep migranten woont dan ook in de kleinere agrarische gemeenten als Zundert en Moerdijk. De huisvesting in de dorpen vindt vooral plaats op campings of bij agrariërs. Arbeidsmigranten in dorpen integreren minder dan arbeidsmigranten in de stad (Woonagenda 2011-2014, gemeente Breda, 2011).

42


30-9-2011

toepassingen zijn bijvoorbeeld ingrediënten, chemicaliën, materialen, transportbrandstoffen, elektriciteit en warmte. West-Brabant heeft grote ambities op het gebied van een Biobased Economy. Een van de doelen 33 is het opzetten van een campus Groene Chemie in Bergen op Zoom en hiervoor de COCI-status te krijgen. Met de nauwe samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden wordt naar verwachting nieuwe bedrijvigheid gecreëerd en zal de regio een biobased voortrekkersrol verwerven. Doel is dat Zuidwest-Nederland (Zeeland en Noord-Brabant) in 2015 behoort tot de top-3 Biobased Economyregio's in Europa. De focus is met name gericht op 'Agro meets Chemistry', waarbij agroreststromen voor chemietoepassingen (zoals bioplastics) geschikt worden gemaakt. Daarvoor zijn drie ontwikkelingslijnen geformuleerd: 1. groene bouwstenen voor de chemie in o.a. de markten performance materialen, coatings en perfomance chemicals (vlamvertragers, stabilisatoren, agrochemicals), 2. vergroening van de procesindustrie d.m.v. het benutten van warmte/CO2/water/afvalstromen en verkrijgen van bio-energie door vergisting, en 3. nieuwe en betere agrarische en aquatische grondstoffen via specifieke teelt, veredelen, algen en wieren. Deze voorgenomen ontwikkeling biedt mogelijkheden voor de (grondgebonden) landen tuinbouw in LandStad De Baronie. Dit, omdat (rest)producten in de nabije omgeving verwerkt kunnen worden tot halffabrikaat voor Biobased Economy. Daarnaast kunnen ondernemers in de landen tuinbouw een potentiële bijdrage leveren in de opwekking van duurzame energie (zon, wind, vergisting) (Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020: Visiedeel (concept), Algemeen Bestuur Regio West-Brabant, 2011). De uitdaging bij Biobased Economy is om steeds 'Triple P' voor ogen te houden.

4.7 Recreatie en toerisme 4.7.1 Recreatiemotieven Recreatie en toerisme vormen een belangrijke verbindende schakel tussen enerzijds landschap en natuur en anderzijds de stedelijke omgeving. Goede toegankelijkheid van het buitengebied vanuit de stad zorgt zowel voor economisch perspectief voor de vrijetijdssector als voor bewustwording van en draagvlak voor landschappelijke, natuurlijke en cultuurhistorische kwaliteiten. Mensen hebben verschillende motieven om te recreëren. De twee meest voorkomende motieven zijn 'er even tussenuit' en 'gezelligheid'. Een persoon kan op verschillende momenten verschillende motieven hebben. Op het ene moment kan hij gezelligheid zoeken en op het andere moment uitdaging. Daarnaast zijn er verschillende activiteiten die bij een motief passen. Zo zijn wandelen en fietsen de voornaamste activiteiten bij het motief 'er even tussenuit'. Voor het motief 'uitdaging' kan dat bijvoorbeeld mountainbiken of een GPS-tocht zijn. In de huidige maatschappij met haar grote variatie aan motieven en activiteiten is behoefte aan een zogenaamd 'zap-landschap'. Dit houdt in dat recreanten en toeristen graag voor elke motivatie en bijbehorende activiteit een bijpassend landschap binnen handbereik zouden willen hebben (Recreatiemotieven en belevingssferen in een recreatief landschap, Alterra/WUR, 2008). Het ongestructureerd aanbieden van zoveel mogelijk kwaliteiten in één specifiek landschap om aan zoveel mogelijk motieven en activiteiten tegemoet te komen, is echter onwenselijk. Dit zou waarschijnlijk leiden tot hinder en overlast tussen recreanten en toeristen die vanuit verschillende motivaties verschillende activiteiten uitoefenen. Bovendien ontstaat daardoor een versnipperde identiteit van het gebied. De uitdaging van LandStad De Baronie is om voor een scala aan motivaties en activiteiten op de daarvoor meest geschikte locaties een passend recreatief aanbod aan te bieden, bijvoorbeeld door gebruik te maken van belevingssferen (zoals bourgondisch, rustgevend en bezinnend).

4.7.2 Recreatie In vergelijking met andere gebieden in Nederland heeft West-Brabant een bovengemiddeld aanbod van fietsen wandelmogelijkheden (Recreatief aanbod voor wandelen en fietsen 2000-2006, www.compendiumvoordeleefomgeving.nl, 2010). Toch blijft in vergelijking met andere provincies het aantal wandelingen door inwoners en toeristen achter (Trendkrant, Vrijetijdshuis Brabant, juni 2011). 33

Center for Open Chemical Innovation

43


30-9-2011

Hetzelfde geldt voor waterrecreatie: hoewel West-Brabant een waterrijk karakter heeft, recreëren inwoners uit West-Brabant minder aan het water dan de gemiddelde Nederlander. Wel maken ze vaker een tocht met een rondvaartboot. Andere activiteiten die inwoners van West-Brabant in vergelijking met de gemiddelde Nederlander veel doen zijn: winkelen in binnenstad/meubelboulevard/woonmall, bezoeken monument/bezienswaardigheid, schoonheids- en beautybehandeling, bezoek terras/bar/café, casino, attractiepark/pretpark, corso/jaarmarkt/braderie, kermis en betaalde voetbalwedstrijd. Daarentegen bezoeken ze minder dan de gemiddelde Nederlander de markt, gaan ze minder zwemmen in een binnenbad en zijn ze minder vaak lid van een jeugdvereniging/padvinderij/clubhuis (Factsheet WestBrabant, Kerncijfers per regio, www.kennispleinvrijetijd.nl). Voor de vrijetijdssector in LandStad De Baronie is het belangrijk om aan te sluiten bij de behoeften van inwoners van West-Brabant. Daarnaast is het van belang om waterrecreatie, wandelen en het lidmaatschap van jeugdverenigingen zoals de padvinderij te stimuleren, omdat dit bijdraagt aan het natuurbewustzijn, de gezondheid en de gemeenschapszin. Hier staat tegenover dat met name de dorpen in LandStad De Baronie vaak andersoortige sociaalbindende activiteiten hebben, zoals het bouwen van wagens voor het bloemencorso Zundert en carnaval waaraan jong en oud bijdragen.

4.7.3 Toerisme Net als in 2009 is het aantal binnenlandse vakanties in Brabant in 2010 gegroeid. Terwijl minder Nederlanders voor vakantie in eigen land verbleven (-1,4%), nam het aantal binnenlandse vakanties in Brabant met 0,6% toe. Met ruim 2,1 miljoen vakanties neemt Brabant de derde plaats in en verbetert daarmee haar concurrentiepositie ten opzichte van andere provincies. Het aantal buitenlandse gasten nam ten opzichte van 2009 met 21% toe en het aantal overnachtingen van buitenlandse gasten met 25%. Dit komt mede door de extra vlieg- en treinverbindingen die in 2010 met Nederland zijn geopend (Trendkrant, Vrijetijdshuis Brabant, juni 2011). Hoewel het beeld voor Brabant als geheel er positief uitziet, holt het toerisme in West-Brabant achteruit. Dat komt omdat mensen de stacaravan en het vakantiehuisje massaal de rug toekeren. Zo daalde het aantal overnachtingen in vijf jaar tijd met 60% van 900.000 in 2006 tot 351.000 in 2010. Deze daling is een forse streep door de rekening, omdat vaste staanplaatsen goed zijn voor een derde van de inkomsten in de vrijetijdssector in West-Brabant (Dreun voor toerisme in West-Brabant, BN De Stem, 13 mei 2011). In de vrijetijdssector in West-Brabant zijn in 2010 circa 17.175 mensen werkzaam, waarbij 56% van de banen voor rekening komt van de horeca (eten en drinken). Iedere 10 banen leveren 3,9 indirecte banen op (zoals loodgieter en chauffeur). Binnen West-Brabant kennen Alphen-Chaam en Baarle-Nassau het hoogste aandeel banen dat gerelateerd is aan recreatie en toerisme. De vrijetijdssector in West-Brabant, met relatief veel kleine recreatie- en amusementsbedrijven, is goed voor ruim € 1,4 miljard aan bestedingen. Het grootste deel van de bestedingen tijdens de vakantie wordt gedaan in de horeca (vrijetijdssector) en de detailhandel. De bestedingen die samenhangen met seizoensrecreatieve vakanties (het merendeel van de vakanties in West-Brabant) zijn minder dan de helft van wat tijdens een toeristisch verblijf wordt besteed (Factsheet West-Brabant, Kerncijfers per regio, www.kennispleinvrijetijd.nl). Dit pleit ervoor om binnen LandStad De Baronie het toeristisch verblijf te promoten. Vooralsnog ligt in WestBrabant het aantal beschikbare bedden voor overnachtingsmogelijkheden (67 per 10.000 inwoners) ver onder het landelijke gemiddelde (126). Rabobank Amerstreek (Oosterhout, Drimmelen en Geertruidenberg) geeft aan dat de omvang van de vrijetijdssector in de Amerstreek relatief klein is in relatie tot de mogelijkheden van het gebied. Daarom pleit de Rabobank voor samenwerking binnen de sector waarbij nadrukkelijk over de grenzen van de Amerstreek heen moet worden gekeken naar andere toeristische trekkers als Nassaustad Breda en attractiepark Efteling (Voort Varend: Samen Werken in de Amerstreek, Rabobank Amsterstreek, 2006). In vergelijking met de rest van Brabant beschikt West-Brabant over de volgende onderscheidende kwaliteiten: LandStad De Baronie (authentiek cultuurlandschap en verweving met België), de Nassaustad Breda (historische stadskern en populair winkelgebied), de verbinding met het leven van Van Gogh

44


30-9-2011

(Zundert en Etten-Leur), Nationaal Park De Biesbosch (natuurpark en zoetwaterdeltagebied), De WestBrabantse Waterlinie (verdedigingslinie tussen Bergen op Zoom en Steenbergen) en De Brabantse Wal (hogere zandwal en scherpe grens kleigebied). Ten opzichte van andere regio's in Brabant trekt WestBrabant veel binnenlandse toeristen uit Noord-Holland (20%) en weinig Brabanders (17%). Gasten uit Zuid-Holland (34%) zijn absoluut gezien de grootste groep toeristen in de regio. Vergeleken met het gemiddelde in Brabant trekt West-Brabant relatief veel toeristen uit de leeftijdscategorie 55-plus. Vooral binnen deze leeftijdscategorie zijn recreatieve buitenactiviteiten populair. Vaak verblijven binnenlandse toeristen in seizoensrecreatieve accommodatie, zoals een stacaravan of chalet (40%) en minder vaak op een toeristische camping (21%). Van de binnenlandse toeristen blijft 58% 2-4 dagen; de gemiddelde verblijfsduur van de binnenlandse toerist is 5,8 dagen. De top-3 uitstapjes van binnenlandse toeristen zijn: uit eten gaan, zwemmen en een wandeling maken (Factsheet West-Brabant, Kerncijfers per regio, www.kennispleinvrijetijd.nl). Volgens het Vrijetijdshuis Brabant moet LandStad De Baronie haar waterrijke karakter meer benutten, zoals het benadrukken van de meerwaarde van het uitzicht over het water tijdens het wandelen, fietsen en varen, het verbeteren van de aantrekkelijkheid van jachthavens voor met name vaste gasten, en uitbreiding van het aantal watergerelateerde attracties. Temeer, omdat vanwege de klimatologische veranderingen er in de toekomst meer (warme en droge) dagen geschikt zijn voor buitenrecreatie. Daarnaast zouden kleinen ondernemers veel winst kunnen behalen door hun marketing en communicatie te bundelen, zoals het ontwikkelen van een gezamenlijk aanbod voor bestaande en nieuwe doelgroepen en het delen van de kosten voor promotiemateriaal. Ook zouden de uitgaven van seizoensrecreatieve gasten gestimuleerd kunnen worden, door bijvoorbeeld met behulp van coupon-boekjes het aantrekkelijker te maken om uit eten te gaan of catering te bestellen in plaats van zelf te koken (Factsheet West-Brabant, Kerncijfers per regio, www.kennispleinvrijetijd.nl). Andere trends waarop ingespeeld kan worden zijn bijvoorbeeld het groeiende aantal citytrips en korte (2-daagse) vakanties, de groeiende groep welvarende ouderen die wil genieten van de vele vrije tijd, museumbezoek als onderdeel van een dagje uit, de toenemende aandacht voor gezondheid, de behoefte aan gastvrijheid en beleving, het naar elkaar groeien van horeca, recreatie, cultuur en retail, streekproducten en slowfoodproducten die als authentieke lekkernijen karakter geven aan een (hotel)restaurant of eetcafé, de mogelijkheid om in een museum iets te eten en te drinken, het verhuren van elektrische fietsen en het aanbieden van oplaadpunten bij attracties en (horeca)voorzieningen (Trendkrant, Vrijetijdshuis Brabant, juni 2011).

45


30-9-2011

5. Ambitie LandStad De Baronie 5.1 Inleiding Door de samenwerking in de afgelopen 10 jaar op het terrein van reconstructie en LEADER zijn de partijen in het gebied bewust geworden van wat hen bindt. Niet alleen vormt de identiteit van het gebied een verbindende schakel, maar ook het gezamenlijke belang om het woon-, werken toeristisch/recreatief klimaat van het reconstructiegebied De Baronie duurzaam te versterken. Door daarbij gezamenlijk op te trekken, kunnen gemeentegrensoverschrijdende activiteiten effectiever worden uitgevoerd (bijvoorbeeld regiobranding), wordt beleid op elkaar afgestemd wat tot een beter resultaat leidt, wordt de focus behouden waardoor ambities vertaald worden naar concrete resultaten, worden schaarse middelen gebundeld en efficiënt ingezet (bijvoorbeeld voor proces- en projectondersteuning), ontstaat een sterk regiogevoel wat een goede voedingsbodem is voor creatieve ideeën en innovatieve projecten, wordt kennis gebundeld over bijvoorbeeld het verwerven van Europese, nationale en provinciale subsidies, en wordt de kans vergroot op het aantrekken van private financiers. Door het bundelen van krachten ontstaat dus meer slagkracht, wordt de regio meer gehoord en is de regio in beeld. Om deze redenen hebben de wethouders Economische Zaken en Ruimtelijke Ordening van de gemeenten binnen het reconstructiegebied De Baronie, de voorzitter van de Plaatselijke Groep en de voorzitter en vice-voorzitter van de Reconstructiecommissie op 5 juli 2011 (tijdens een bijeenkomst over de toekomst van de plattelandsontwikkeling in reconstructiegebied De Baronie) aangegeven dat het noodzakelijk is om binnen LandStad De Baronie samen te werken om de Stad-Land relatie duurzaam te versterken. De gemeente Gilze en Rijen heeft met de samenwerking ingestemd voor zover het de reconstructie en LEADER betreft. Daar waar de ambities geen betrekking hebben op de reconstructie en LEADER sluit Gilze en Rijen aan op projectniveau. Met instemming van de andere gemeenten binnen het reconstructiegebied De Baronie heeft de gemeente Breda aangegeven hierin het voortouw te willen nemen. Uitgangspunten van de gezamenlijke ambitie LandStad De Baronie zijn ‘samenwerken en verbinden’ en ‘onderscheidend in verscheidenheid’.

5.2 Ambities 2012-2016 5.2.1 Netwerkdag reconstructiegebied De Baronie Tijdens de netwerkdag van het reconstructiegebied De Baronie op 23 februari 2011 zijn de onderstaande ambities m.b.t. het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie geformuleerd door leden van gemeenteraden en colleges van B&W van de Baronie-gemeenten, het Algemeen Bestuur van waterschap Brabantse Delta, Plaatselijke Groep, de leden van Provinciale Staten, de (agenda)leden van de Reconstructiecommissie en hun achterban, de ambtelijke werkgroep en andere organisaties gericht op plattelandsontwikkeling in reconstructiegebied De Baronie. 1.

46

Vestigings- en leefklimaat:  Versterken aantrekkingskracht landelijk gebied: landschap, cultuurhistorie en ontsluiting  Benutten vrijkomende agrarische gebouwen  Nieuwe landgoederen  Soortenbeleid/biodiversiteit  Ontsnipperen  Maatwerk op het terrein van Ruimtelijke Ordening  Landschap en cultuurhistorie combineren met landschapskwaliteit uit Verordening Ruimte  (Agrarisch) natuurbeheer (landschap en terreinen)  Restopgave EHS


30-9-2011

      

Ecologische verbindingszones Beek- en kreekherstel Natte Natuurparels Waterkwaliteit Pro-actieve aanpak watertekort landbouw Aanbod van werkgelegenheid en van seizoenarbeiders Aanwezigheid van en (beleids)ruimte voor innovatie en kennisontwikkeling

2.

Innovatie in de agrofood en MKB-sector:  Verduurzaming landbouw (terugdringing gebruik antibiotica)  Ketenvorming/regionale arrangementen (product-marktcombinaties)  Verbrede landbouw (combinatie met zorg, recreatie, toerisme, onderwijs etc.)  Continueren Stimuleringskader Groen-Blauwe Diensten (STIKA)  Implementatie uitkomsten Commissie van Doorn  Afwaartse beweging en ontwikkeling LOG’s  Ketenvorming/samenwerking (bijvoorbeeld t.a.v. streekproducten)  Faciliteren initiatiefnemers

3.

Recreatie en ontspanning:  Ontsluiting landelijk gebied met wandelpaden (o.a. ommetjes), fietsen ruiterpaden en vaarwegen  Continueren natuurpoorten (groot en klein)  Ontwikkelen Welness-mogelijkheden

4.

Identiteit:  Samenwerken/etaleren en communiceren (De Baronie beleefbaar maken)  Vermarkten De Baronie/communicatie/Unique Selling Points uitdragen (ook digitaal)  Benadrukken kleinschaligheid en landschappelijke variatie  Communicatie/vermarkten met behulp van scholen

5.

Leefbaarheid:  Betere verbinding Stad-Land door fietspaden en OV  Huisvesten seizoenarbeiders  Uitvoeren integrale dorpsontwikkelingsplannen (IDOP’s)  Verbeteren zorg op het platteland  Tegengaan van krimp en vergrijzing en de negatieve gevolgen daarvan

6.

Energietransitie en klimaat:  Duurzame energie (biomassa en zonne-energie)  Biobased Economy

5.2.2 Bijeenkomst toekomst plattelandsontwikkeling Tijdens de bijeenkomst over de toekomst van de plattelandsontwikkeling in reconstructiegebied De Baronie op 5 juli 2011 zijn de onderstaande ambities m.b.t. het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie geformuleerd door de wethouders Ruimtelijke Ordening en Economische Zaken van de gemeenten Breda, Zundert, Alphen-Chaam, Baarle-Nasau, Rucphen en voor zover het de reconstructie en LEADER betreft ook Gilze en Rijen, de voorzitter en de plaatsvervangend voorzitter van de Reconstructiecommissie De Baronie en de voorzitter van De Plaatselijke Groep De Baronie. Al deze ambities dragen bij aan het

47


30-9-2011

duurzaam versterken en vermarkten van LandStad De Baronie als aantrekkelijk woon- en leefklimaat voor inwoners, studenten, recreanten en toeristen. 1.

Vestigings- en leefklimaat:  Verbeteren bereikbaarheid door afgestemd netwerk van auto-, fiets-, wandel-, ruiterroutes etc. en door (OV-)vervoer voor inwoners, recreanten en toeristen  Aandacht voor flessenhals A58 die overblijft tussen Breda en Tilburg  Benutten vrijkomende agrarische gebouwen  Stimuleren plattelandseconomie  Sociaal-economische component versterken  Aanbod van seizoenarbeiders en aandacht voor afnemende werkgelegenheid in de landbouw in het algemeen  Biodiversiteit/pioniersoorten  Koppelen waterveiligheid met andere doelen/initiatieven  Verbeteren stedelijk waterbeheer  Bewaren van identiteit, groene buffers tussen verstedelijkte gebieden en verscheidenheid in cultuurlandschap

2.

Innovatie in de agrofood en MKB-sector:  Ontwikkelen lokale afzetmarkten (beperken van voedselkilometers voor regionale producten)  Verduurzamen van de agrarische sector  Multifunctionele landbouw  Beter benutten van kennis

3.

Recreatie en ontspanning:  Stimuleren recreatie en toerisme  Ontwikkelen en verbinden van natuurpoorten

4.

Identiteit:  Streekidentiteit/cultuur(historie)/beleving (Cittaslow)  Profileren sterke punten van het platteland (enclaves, Cittaslow etc.)  Branding (Bourgondisch/wielrennen)  Benutten rustplaats Hazeldonk en hotel-restaurant Van der Valk in Gilze voor promotie van de regio

5.

Leefbaarheid:  Tegengaan van krimp en vergrijzing en de negatieve gevolgen daarvan door voldoende en bereikbare voorzieningen

6.

Energietransitie en klimaat:  Energietransitie: duurzame energieproductie (zonnecellen, biomassa etc.)

Veel van de bovengenoemde thema’s zijn, soms in andere bewoordingen, ook al geformuleerd tijdens de Netwerkdag reconstructiegebied De Baronie op 23 februari 2011. Een thema dat tijdens de bijeenkomst op 5 juli 2011 echter veel sterker naar voren komt is bereikbaarheid in de breedste zin van het woord. Bereikbaarheid wordt gezien als een cruciaal onderdeel van een goede Stad-Land relatie.

48


30-9-2011

5.2.3 Gezamenlijke ambitie op hoofdlijnen Op basis van de resultaten van de Netwerkdag op 23 februari 2011, de bijeenkomst op 5 juli 2011 en 34 gesprekken met belanghebbende partijen is een gezamenlijke ambitie op hoofdlijnen geformuleerd. Deze gezamenlijke ambitie voor LandStad De Baronie, die gedragen wordt door de partijen die tot nu toe bij het proces betrokken zijn, bestaat uit een aantal hoofdthema's met daaronder subthema's. Binnen deze subthema's zullen tussen 2012-2016 projecten uitgevoerd gaan worden die concreet bijdragen aan het duurzaam versterken van LandStad De Baronie. De gemeente Gilze en Rijen zal, voor zover het om andere ambities gaat dan de reconstructie en LEADER, op projectniveau aansluiten. Omdat LandStad De Baronie verder gaat dan het Reconstructieplan De Baronie, bestaat de ambitie uit hoofdthema's die uitdrukking geven aan de Stad-Land relatie. Onder de hoofdthema's hangen subthema's. Binnen deze subthema's zijn thema's uit het Reconstructieplan terug te vinden, zoals natuur (o.a. EHS en biodiversiteit) en water. Tabel 1. Ambitie LandStad De Baronie in Hoofdthema's en Subthema's

Hoofdthema’s

Subthema’s

1. Vestigings- en leefklimaat

1. Landschapspark Oosterhout-Breda 2. Duurzaam Markdal 3. In stand houden biodiversiteit natuurgebieden 4. Landschap van Allure 5. Slow region

2. Innovatie in de Agrofood en MKB-sector

1. Treeport Zundert 2. Onderzoek ‘Triple P’-vraagstukken 3. Streekproducten 4. Verbrede landbouw 5. Behoud en herstel agrarisch cultuurlandschap 6. Brabant onderneemt met ruimte 7. Ecologische campus 8. Verduurzamen agrosector

3. Recreatie en ontspanning

1. Vrijetijdsagenda 2011-2015 Regio West-Brabant 2. Brabant aan Zee 3. Sport 4. Natuurpoorten 5. Vierde Bergboezem 6. Recreatieve routes 7. Realisatie nieuwe landgoederen 8. Grenzeloos Baarle

4. Leefbaarheid

1. Leefbaarheid kleine kernen 2. Afwaartse beweging intensieve veehouderij 3. Bereikbaarheid 4. Kwaliteitsverbetering buitengebied 5. Versterken burgerparticipatie 6. Huisvesting arbeidsmigranten

34

De gemeenten Breda, Alphen-Chaam, Zundert, Baarle-Nassau en Rucphen, de Reconstructiecommissie, de Plaatselijke Groep, stichting Magie van de Baronie, waterschap Brabantse Delta, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, BPG, BMF, ZLTO-afdelingen, REWIN, Rabobank de Zuidelijke Baronie, Brabant aan Zee, TOP Brabant, NHTV, Avans Hogeschool en ROC West-Brabant.

49


30-9-2011

5. Identiteit

1. Regiobranding/Brabantstad Culturele Hoofdstad 2. Behouden en vergroten beleving cultureel erfgoed

6. Energietransitie en klimaat

1. Biomassacentrale 2. Duurzame energieproductie 3. Duurzaam gebruik van biomassa 35 4. Vergroten robuustheid watersystemen

Vanwege beperkte capaciteit, middelen en geld enerzijds en de behoefte aan overzicht en structuur anderzijds, focust LandStad De Baronie zich in eerste instantie op een aantal prioritaire ambities met veel draagvlak binnen LandStad De Baronie: 1. Opzetten regiobranding, mede in relatie tot Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018 (hoofdmerk LandStad De Baronie en ondersteunende merken voor verschillende doelgroepen, zoals bedrijven die naar een vestigingsplaats zoeken, scholieren die naar een studentenstad zoeken, hoogopgeleiden en kapitaalkrachtigen die naar een aantrekkelijke woonomgeving zoeken, arbeidsmigranten voor de 36 kapitaalintensieve landen tuinbouw , recreanten en toeristen). 2. Behouden en herstellen van het cultureel erfgoed en versterken van de beleefbaarheid ervan. 3. Behouden en herstellen van het agrarisch cultuurlandschap en versterken van de beleefbaarheid ervan. 4. Behouden, herstellen en realiseren van recreatieve routes. 5. Projecten op het terrein van bereikbaarheid agenderen bij relevante besluitvormingsoverleggen en bewerkstelligen dat ze uitgevoerd worden. Het Reconstructieplan De Baronie en het Europese LEADER-programma zijn in LandStad De Baronie opgenomen omdat het wettelijke en/of door Gedeputeerde Staten ingestelde taken zijn. Voor het reconstructiegebied De Baronie blijven de uitvoeringstaken omtrent de reconstructie en LEADER dus staan voor de duur van de looptijd van de reconstructie en LEADER.

5.3 Projecten die de ambities ondersteunen Naar aanleiding van de bijeenkomst op 5 juli 2011 zijn partijen binnen LandStad De Baronie uitgenodigd om projecten aan te dragen met betrekking tot LandStad De Baronie waarin de aspecten Planet, People en People terugkomen evenals de kenmerken Stad-Land, samenwerken, netwerken en innovatie. Daarbij gaat het om grote, overkoepelende, integrale projecten die verschillende Stad-Land thema's in zich verenigen (zoals Landschapspark Oosterhout-Breda en Brabant aan Zee) en om projecten die gericht zijn op specifieke Stad-Land thema's. De projecten worden op operationeel, tactisch en strategisch niveau beschreven. Operationele ambities gaan over de concrete uitvoering van activiteiten en projecten. Tactische ambities zijn vaak voorwaardenscheppend of sturend voor, vaak meerdere, operationele ambities en dragen op langere termijn bij aan de strategische ambities. Strategische ambities geven invulling aan de langere termijn koers van LandStad De Baronie. De strategische ambities komen vaak overeen of zijn afgeleid van ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020.

35

Het gaat hierbij om waterberging en droogtebestendigheid.

36

Endorsement merkstrategie: Bij deze strategie wordt aan het hoofdmerk (endorsed merk) een ondersteunend (endorsement) merk toegevoegd.

50


30-9-2011

37

In heel korte tijd hebben bijna 20 partijen hun projecten en ideeën ten aanzien van LandStad De Baronie aangedragen in de vorm van projecten die al opgestart zijn, opgestart gaan worden of zich nog in een verkennende fase bevinden. Vanwege de korte periode waarin het bod LandStad De Baronie tot stand moest komen, is het nog niet gelukt om deze projecten en ideeën weloverwogen en in samenspraak met de betrokken partijen op de juiste manier te clusteren (tot bijvoorbeeld 38 programma’s), te verbinden, af te stemmen en waar nodig te verbeteren . Hoewel de groslijst inzicht biedt in het soort projecten waarop in LandStad De Baronie energie zit, is de lijst nog te onevenwichtig om in dit hoofdstuk opgenomen te worden; wel is de groslijst te vinden in bijlage 2. Daarnaast dient de haalbaarheid van verschillende projecten nog te worden onderzocht (haalbaarheidstoets). Ook kan het zijn dat er bij nader inzien nog projecten toegevoegd dienen te worden. Bovendien is het wenselijk om met meer partijen contact te leggen, zoals zorginstellingen, woningcorporaties, (grote) bedrijven en burgers, om gezamenlijk tot een integraal uitvoeringsprogramma te komen dat recht doet aan de Stad-Land relatie in De Baronie; een uitvoeringsprogramma dat leeft in de regio! Voor het reconstructiegebied De Baronie zullen de projecten omtrent reconstructie en LEADER worden voortgezet voor de duur van de looptijd van de reconstructie en LEADER. De uitvoeringsplannen zijn op te vragen bij de Reconstructiecommissie De Baronie en de Plaatselijke Groep De Baronie.

5.4 Organisatiestructuur 5.4.1 Inleiding Om de gezamenlijke ambities te kunnen uitvoeren, is een uitvoeringsorganisatie nodig die effectief en efficiënt bijdraagt aan het vertalen van deze ambities naar zichtbare en tastbare resultaten. Nu de middelen schaarser worden, is het van essentieel belang om menskracht, middelen (ondersteunende voorzieningen) en geld zoveel mogelijk te bundelen. Verder is een goede balans vereist tussen de partners in het gebied. De plattelandsgemeenten en de stad Breda erkennen dat ze elkaar nodig hebben en elkaar veel te bieden hebben. Dit geldt ook voor Ondernemers (bedrijfsleven en maatschappelijke 39 ondernemers ), Onderwijsinstellingen en Overheden.

5.4.2 Organisatie LandStad De Baronie richt zich op de uitvoering van projecten die bijdragen aan het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie. Binnen LandStad De Baronie hebben partijen dan ook behoefte aan een efficiënte en effectieve uitvoering, aan zo min mogelijk bestuurlijke druk en aan zo veel mogelijk bewegingsruimte. Daarnaast is er behoefte aan één duidelijk aanspreekpunt en moet rekening gehouden worden met krimpende budgetten bij de partijen. Daarom kiest LandStad De Baronie voor een slanke, uitvoeringsgerichte en flexibele organisatievorm die zoveel mogelijk met gesloten beurzen werkt en gebruik maakt van de inhoudelijke expertise bij de betrokken partijen. De organisatie kenmerkt zich verder door: samenwerking, heldere en open communicatie, netwerken en verbinden, integraal werken en een focus op majeure projecten.

37

De gemeenten Breda, Alphen-Chaam, Zundert, Baarle-Nassau en Rucphen, de Reconstructiecommissie, de Plaatselijke Groep, stichting Magie van de Baronie, waterschap Brabantse Delta, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, BPG, BMF, ZLTO-afdelingen, REWIN, Rabobank de Zuidelijke Baronie, Brabant aan Zee, TOP Brabant, NHTV, Avans Hogeschool en ROC West-Brabant. 38 Daarbij zou bijvoorbeeld gebruik gemaakt kunnen worden van een Netwerkdag LandStad De Baronie als vervolg op de Netwerkdag reconstructiegebied De Baronie van 23 februari 2011 waar de basis is gelegd voor het bod LandStad De Baronie. Tijdens deze tweede Netwerkdag, waarvoor meer partijen worden uitgenodigd, dient de invulling van het uitvoeringsprogramma centraal te staan. 39 Hieronder vallen ook verengingen.

51


30-9-2011

40

Daar waar LandStad De Baronie zich focust op uitvoering, richt de Regio West-Brabant (RWB) zich op beleid dat vanuit de regio West-Brabant (18 West- Brabantse gemeenten en de Zeeuwse gemeente Tholen) wordt ontwikkeld. Veel van de (uitvoeringsgerichte) ambities van LandStad De Baronie sluiten aan bij de beleidsmatige ambities van de RWB. Om die reden is het belangrijk om als LandStad De Baronie nauw samen te werken met de RWB en gebruik te maken van haar faciliteiten Zo zal het WestBrabant Huis van de RWB in Etten-Leur fysiek onderdak bieden aan de beleidscoördinator en de uitvoeringscoördinator die samen de gebiedsfacilitering voor LandStad De Baronie verzorgen. De beleidscoördinator LandStad De Baronie stemt ambtelijk zaken en ontwikkelingen in LandStad De Baronie (uitvoering) en in de RWB (beleid) met elkaar af. Daarnaast houdt de beleidscoördinator zich bezig met het zoeken naar en verwerven van lokale, nationale en Europese subsidies waarmee voorgenomen activiteiten in LandStad De Baronie (deels) gefinancierd kunnen worden. De uitvoeringsgerichte sparringpartner van de beleidscoördinator is de uitvoeringscoördinator die ervoor zorgt dat behoeften, wensen, vragen, suggesties, initiatieven etc. vanuit het gebied worden doorgeleid naar de juiste personen binnen de organisatie LandStad De Baronie en/of naar andere partijen. De uitvoeringscoördinator heeft dus een signaliseringsfunctie. Hij vangt signalen op vanuit het gebied door actief de partijen en burgers in het gebied op te zoeken door onder meer het houden van spreekuren, het bezoeken van activiteiten en evenementen, werkbezoeken, het verzorgen van nieuwsbrieven etc. Tweemaal per jaar neemt de uitvoeringscoördinator het initiatief om een netwerkbijeenkomst te organiseren onder de naam Netwerkcafé De Baronie. Net als de gebiedscoördinator werkt de uitvoeringscoördinator vanuit het WestBrabant Huis in Etten-Leur. Dit stelt de gebiedscoördinator en de uitvoeringscoördinator in staat om hun bevindingen en ideeën snel uit te wisselen en af te stemmen. Bovendien staan ze in het West-Brabant Huis letterlijk en figuurlijk dichtbij het gebied. In de organisatie van LandStad De Baronie is een belangrijke rol weggelegd voor de zogenoemde Baronie-tafel die in de plaats komt van de Reconstructiecommissie De Baronie en de Plaatselijke Groep De Baronie. De Baronie-tafel, die zich richt op overleg (afstemming en besluitvorming) en advisering, wordt voorgezeten door de Gebiedscommissaris. De Gebiedscommissaris is ook de bestuurlijke afgevaardigde van LandStad De Baronie naar de Bestuurscommissie (BC) Volkshuisvesting (VH) en Ruimtelijke Ordening (RO) van de West-Brabantse Vergadering van de Regio West-Brabant. In deze bestuurscommissie zitten de betreffende wethouders van de 18 West-Brabantse gemeenten en de Zeeuwse gemeente Tholen. Het idee is dat bij de BC VH/RO het onderwerp Vitaal Platteland een vast onderdeel op de agenda is, waarvoor steeds 30 minuten wordt ingeruimd. Gedurende de behandeling van dit onderwerp schuift de Gebiedscommissaris LandStad De Baronie aan in de BC VH/RO (en eventueel vertegenwoordigers vanuit andere gebieden in West-Brabant). Het inbrengen van de belangen van LandStad De Baronie, in relatie tot de belangen van de regio West-Brabant, bij het Regionaal Ruimtelijk 41 Overleg (RRO) en de beleidsmatige afstemming met het RRO loopt via de RWB. Tegelijk geeft de RWB het beleidskader aan waarbinnen de projecten van LandStad De Baronie worden uitgevoerd (dit zal in veel gevallen zijn afgeleid van het beleidskader van het RRO).

5.4.3 Thema-ambassadeurs Aan de Baronie-tafel, die in principe vier keer per jaar bij elkaar komt, schuiven zogenaamde Themaambassadeurs aan die in de ondernemende en flexibele organisatiestructuur van LandStad De Baronie een grote rol spelen. Ook schuiven, in ieder geval voor de looptijd van LEADER, de voorzitter van de 40

Regio West-Brabant bestaat sinds 1 januari 2011 en is ontstaan uit de bundeling van een aantal langer bestaande samenwerkingsverbanden, waaronder de gemeenschappelijke regelingen SES, KCV, MARB en het Regiobureau. Regio WestBrabant is fysiek gevestigd in het West-Brabant Huis in Etten-Leur 41 Sinds 2010 sluit het RRO aan op de indeling van de regio West-Brabant. Dit betekent dat er nauwe afstemming plaatsvindt met RWB waarin de 18 West-Brabantse gemeenten en Tholen samenwerken. Het RRO West-Brabant richt zich op vier hoofdthema’s waarvoor werkgroepen zijn ingesteld: Wonen, Werken, Landschap en Ruimtelijke strategie. De eerste bijeenkomst van het RRO West-Brabant heeft plaatsgevonden op 6 juli 2010. Aan de overleggen van het RRO nemen deel: de wethouders RO van de 18 West-Brabantse gemeenten en de dijkgraaf van het Waterschap Brabantse Delta. De gemeente Tholen is agendalid. De gedeputeerde Ruimtelijke Ontwikkeling zit het overleg voor. Het secretariaat wordt verzorgd door de provincie.

52


30-9-2011

Plaatselijke Groep aan en vertegenwoordigers van Natuur, Landbouw, Recreatie, Milieu, Welzijn, Onderwijs etc. vanwege de wettelijke en/of provinciale voorwaarden die voor de Plaatselijke Groep en de 42 Reconstructiecommissie gelden . Een Thema-ambassadeur wordt per Stad-Land thema benoemd en coördineert alle projecten die onder zijn thema vallen. Daarbij stemt hij of zij de projecten met elkaar af binnen het eigen thema, maar ook integraal met de andere Stad-Land thema’s via de Baronie-tafel. De thema-ambassadeurs hebben affiniteit met hun thema. Ze kunnen ‘van niets iets maken’ door onder meer beleid, visies, activiteiten, partijen, mensen etc. met elkaar te verbinden en te enthousiasmeren. Ook beschikken deze kartrekkers over een groot relevant netwerk. Samen vormen ze een afspiegeling van ‘Triple O’ (Ondernemers (bedrijfsleven en maatschappelijke ondernemers), Onderwijsinstellingen en Overheden) en van ‘Triple P’ (People, Planet en Profit). Per thema wordt onder leiding van de Thema-ambassadeur een dynamische werkgroep samengesteld die bestaat uit de verschillende vertegenwoordigers van de verschillende projecten die op dat moment worden uitgevoerd (één vertegenwoordiger per project). Deze werkgroep richt zich op de organisatie van concrete projecten. De samenstelling van deze werkgroep is zowel wat betreft grootte, inhoud als samenstelling dus flexibel en vormt ook een afspiegeling van ‘Triple O’ en ‘Triple P’. In de werkgroep wordt de stand van zaken van en de afstemming tussen de verschillende lopende en voorgenomen projecten besproken. Ook wordt gekeken naar (noodzakelijke) afstemming met andere Stad-Land thema’s en met de RWB. Figuur 11. Organogram LandStad De Baronie

5.4.4. Ondersteuning Interne inhoudelijke ondersteuning Wanneer binnen een project of activiteit specifieke inhoudelijke kennis ontbreekt, kunnen partijen een beroep doen op interne inhoudelijke ondersteuning. Hiertoe wordt een pool van relevante specialisten opgezet die werkzaam zijn binnen de gemeenten, het waterschap en mogelijk andere partijen. Binnen LandStad De Baronie wordt op deze wijze gezamenlijk 1500 uur per jaar ingezet volgens de volgende 42

Sociaaleconomische partners en andere vertegenwoordigers van het maatschappelijke middenveld, zoals landbouwers, plattelandsvrouwen, jongeren en hun verenigingen moeten ten minste 50% van het plaatselijke partnerschap uitmaken.

53


30-9-2011

verdeelsleutel: waterschap Brabantse Delta en de gemeente Breda ieder 400 uur, de overige gemeenten ieder 100 uur en overige organisaties ieder 50 uur. Externe procesmatige ondersteuning Wanneer binnen een project of activiteit behoefte is aan (neutrale) procesbegeleiding kan gebruik worden gemaakt van externe procesmatige ondersteuning. Daarvoor dient met behulp van een gestandaardiseerd formulier een aanvraag bij de Baronie-tafel te worden ingediend. Hiertoe wordt een Fonds Procesondersteuning opgezet ter waarde van € 35.000,-. De gemeenten en waterschap Brabantse Delta dragen hiervoor gezamenlijk € 15.000,- bij, de provincie draagt ook € 15.000,- bij en de overige partijen dragen gezamenlijk € 5.000,- bij. Facilitaire ondersteuning Facilitaire ondersteuning vindt plaats vanuit het West-Brabant Huis. Daarbij gaat het om het organiseren van overleggen, het opstellen en versturen van agenda’s, het schrijven van gespreksverslagen, het beschikbaar stellen van (vergader)ruimtes, het doorgeleiden van relevante telefoontjes die binnenkomen via het algemeen nummer etc. Financiële ondersteuning Voor de financiële ondersteuning kan het Fonds Kleine Projecten worden aangewend. Daarvoor dient met behulp van een gestandaardiseerd formulier een aanvraag bij de Baronie-tafel te worden ingediend. Uit het Fonds Kleine Projecten met een budget van € 150.000,- kunnen relevante en kansrijke kleinschalige initiatieven worden ondersteund met 50%-cofinanciering. Van dit budget is de ene helft afkomstig van de gemeenten, het waterschap Brabantse Delta en mogelijk overige partijen en de andere helft afkomstig van de provincie Noord-Brabant. Ondersteuning regiobranding LandStad De Baronie hecht veel belang aan regiobranding in brede zin. Daarbij gaat het om het ontwikkelen van een hoofdmerk LandStad De Baronie en ondersteunende merken voor verschillende doelgroepen, zoals bedrijven die naar een vestigingsplaats zoeken, scholieren die naar een studentenstad zoeken, hoogopgeleiden en kapitaalkrachtigen die naar een aantrekkelijke woonomgeving zoeken, arbeidsmigranten voor de kapitaalintensieve landen tuinbouw, recreanten en toeristen. Om regiobranding gezamenlijk met belanghebbende partijen effectief en efficiënt vorm te kunnen geven en partijen in LandStad De Baronie (en daarbuiten) bewust te maken van de verschillende kwaliteiten van LandStad De Baronie en het belang daarvan, is coördinatie van de regiobranding nodig. Dat geldt ook voor het afstemmen en promoten van losse brandingactiviteiten, zodat die bijdragen aan de branding van LandStad De Baronie als geheel. Daarnaast richt de coördinatie zich op organisatorische en inhoudelijke werkzaamheden, zoals het verzorgen van LandStad De Baronie-promotiemateriaal. Bij activiteiten uit het branding-budget staat steeds de relatie Stad-Land centraal. Andersoortige ondersteuning Mocht in de toekomst blijken dat binnen LandStad De Baronie behoefte is aan andersoortige ondersteuning, dan zal daarvoor een voorziening worden getroffen.

54


30-9-2011

Een jaar nadat de nieuwe organisatiestructuur in werking is getreden, wordt deze geëvalueerd. Op basis van de resultaten, wordt bekeken in hoeverre en op welke wijze de organisatiestructuur verbeterd kan worden om zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de wensen van de belanghebbende partijen in het gebied. Vanwege de korte tijd waarin het bod tot stand moest komen, dient een aantal wezenlijke vragen te worden beantwoord voordat de organisatiestructuur goed ingericht kan worden, zoals: 

Op welke wijze kunnen projecten aangedragen worden (bijvoorbeeld indienen van een projectdefinitie)? Wie besluit of een project binnen LandStad De Baronie uitgevoerd kan worden (bijvoorbeeld de Baronie-tafel)? Wanneer mag een project binnen LandStad De Baronie worden uitgevoerd (bijvoorbeeld wanneer het voldoet aan een aantal criteria)? Volgens welke werkvorm wordt binnen de organisatiestructuur gewerkt (bijvoorbeeld met behulp van een virtueel kantoor)? In hoeverre en op welke wijze kunnen partijen, anders dan gemeenten, invloed uitoefenen binnen de RWB (bijvoorbeeld via de Werkgroep Woningmarkt en de Werkgroep Landschap/Strategie die hangen onder de Bestuurscommissie (BC) Volkshuisvesting (VH) en Ruimtelijke Ordening (RO) van de West-Brabantse Vergadering van de Regio West-Brabant)? In hoeverre en op welke wijze is ondersteuning nodig (zoals streekmanager en ambtelijke ondersteuning?)

   



5.5 Transitiejaar 2012 LandStad De Baronie ziet 2012 als een transitiejaar waarin de huidige organisatiestructuren van de Reconstructiecommissie De Baronie en de Plaatselijke Groep De Baronie (juridisch) worden omgevormd naar de nieuwe uitvoeringsgerichte organisatiestructuur van LandStad De Baronie. In korte tijd is veel werk verzet om vanuit de regio in gezamenlijkheid een richtinggevende ambitie, organisatiestructuur en investeringsplan op hoofdlijnen te formuleren. Om de ambities, uitvoeringsplan, organisatiestructuur, eventuele ondersteuning (zoals streekmanager en ambtelijke ondersteuner), investeringsplan en werkvorm verder uit te werken, wordt de provincie gevraagd om LandStad De Baronie hiervoor in 2012 tijd en ruimte te geven.

55


30-9-2011

Bronnenlijst 1. Agenda van Brabant, www.brabant.nl 2. Al het vlees duurzaam: De doorbraak naar een gezonde, veilige en gewaardeerde veehouderij in 2020, Commissie van Doorn, 2011 3. ''Amsterdam? Breda, dáár moet je zijn!", Metro Nieuws, 2 augustus 2011 4. Arbeidsmarktverkenning 2015, Sociaal Economische Raad Brabant, 2011 5. Behoefte grondwater verdubbeld in 2050, www.zlto.nl, 7 mei 2011 6. Bleker en provincies na jaar akkoord over bezuinigingen natuurbeleid, www.nrc.nl, 21 september 2011 7. Breda is een fijne en kleine studentenstad, 15 september 2011 8. Database Bovenregionale Locatiebeslissingen, Stec Groep, 2011 9. De Landstad: Landelijk wonen in de netwerkstad, Ruimtelijk Planbureau, 2005 10. Demografie van de vergrijzing, CBS, 2011 11. Dossier: Leefbaarheid, www.brabant.nl 12. Dreun voor toerisme in West-Brabant, BN De Stem, 13 mei 2011 13. Economische Barometer Breda 2011, Economische Barometer Breda, 2011 14. Economische toplocaties 2011, Bureau Louter, 2011 15. Einde van de kiloknaller in zicht, www.omroepbrabant.nl, 2 september 2011 16. European Cities Monitor 2010, Crushman & Wakefield, 2010 17. Factsheet West-Brabant, Kerncijfers per regio, www.kennispleinvrijetijd.nl 18. GE opent Benelux-kantoor in Breda, BN De Stem, 21 juni 2008 19. Gevolgen regeerakkoord voor plattelandsontwikkeling, Nieuwsbrief oktober 2010, www.streekhuisdepeel.nl, 2010 20. Herijking Zoetwaterverkenning, Royal Haskoning, 2008 21. Jaarverslag 2010 BrabantStad, BrabantStad, 2011 22. Kaarten demografische groei en krimp in Nederland, Planbureau voor de Leefomgeving, 2011 23. Landschap als blinde vlek, Alterra/WUR, 2009 24. Leren van reconstructie: Reflectie op de rol van Provinciale Staten van Noord-Brabant bij het reconstructiebeleid, Statencommissie voor Beleidsevaluatie Provincie Noord-Brabant, 2010 25. Leven in Brabant, Nieuwsbrief over leefbaarheid in Brabant, Provincie Noord-Brabant, 2011

56


30-9-2011

26. Met hoofdkantoren naar de top, Topteam Hoofdkantoren, 2011 27. Met vereende krachten: Het instrumenteel en zelforganiserend vermogen van gebiedscoalities in de Baronie, de Gelderse Vallei, Noardwest Fryslân en Zuidwest Twente, Alterra/WUR, 2010 28. Pauze voor subsidies van Rijk (2010), www.streekhuisdepeel.nl 29. Recreatief aanbod voor wandelen en fietsen 2000-2006, www.compendiumvoordeleefomgeving.nl, 2010 30. Recreatiemotieven en belevingssferen in een recreatief landschap, Alterra/WUR, 2008 31. Regeerakkoord Vrijheid en verantwoordelijkheid, Kabinet, 2010 32. Regionale Bevolkings- en Huishuidensprognose 2009-2040, Planbureau voor de Leefomgeving/CBS, 2010 33. Regionale netwerken met energie, Provincie Noord-Brabant, 2011 34. Sjansen met kansen op het platteland, Provinciale Omgevingscommissie, 2011 35. Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020: Visiedeel (concept), Algemeen Bestuur Regio WestBrabant, 8 juli 2011 36. Structuurvisie Ruimtelijke Ordening, provincie Noord-Brabant, 2011 37. Tien voor Brabant, Provincie Noord-Brabant, 2011 38. Toeristisch Imago Brabant, ZKA Consultants & Planners, 2004 39. Trendanalyse Plattelandstoerisme Brabant 2007-2009, TOP Brabant, 2010 40. Trendkrant, Vrijetijdshuis Brabant, juni 2011 41. Vers uit de regio: Een onderzoek naar de potentie van streekproducten in Noordwest-Holland, Kamer van Koophandel Noordwest-Holland en Agriboard Noord-Holland Noord, 2011 42. Voort Varend: Samen Werken in de Amerstreek, Rabobank Amerstreek, 2006 43. Waardering groen om de stad 2009, www.compendiumvoordeleefomgeving.nl, 2009 44. Wonen in 2025, Vereniging Eigen Huis Magazine, juli 2011 45. www.daarmoetikzijn.nl, Alterra/WUR

57


30-9-2011

BIJLAGE 1: Proces totstandkoming bod LandStad De Baronie Tijdens de netwerkdag van het reconstructiegebied De Baronie op 23 februari 2011 zijn m.b.t. het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie gezamenlijke ambities geformuleerd door leden van gemeenteraden en colleges van B&W van de Baronie-gemeenten, het Algemeen Bestuur van waterschap Brabantse Delta, de Plaatselijke Groep De Baronie, de leden van Provinciale Staten, de (agenda)leden van de Reconstructiecommissie, hun achterban, de ambtelijke werkgroep en andere organisaties gericht op plattelandsontwikkeling in het reconstructiegebied De Baronie. Na deze bijeenkomst hebben de gemeente Breda, de gemeente Alphen-Chaam, de stichting Magie van de Baronie en REWIN het initiatief genomen om op 19 april bij elkaar te komen in het MEC Wolfslaar om naar samenwerkingsmogelijkheden te zoeken op het gebied van regiobranding en het vermarkten van slowfoodproducten en streekproducten. Dit leidde onder meer tot deelname van een aantal producenten van streekproducten uit Alphen-Chaam aan de Smaakmarkt op 3 juli 2011 in het kader van 'Landgoed Wolfslaar 500 jaar' (gemeente Breda). Twee dagen later, op 5 juli 2011, hebben de wethouders Economische Zaken en Ruimtelijke Ordening van de gemeenten binnen het reconstructiegebied De Baronie, de voorzitter van de Plaatselijke Groep en de voorzitter en vice-voorzitter van de Reconstructiecommissie (tijdens een bijeenkomst over de toekomst van de plattelandsontwikkeling in reconstructiegebied De Baronie) met elkaar afgesproken dat het noodzakelijk is om binnen LandStad De Baronie samen te werken om de Stad-Land relatie duurzaam te versterken. Met instemming van de andere gemeenten binnen het reconstructiegebied De Baronie heeft de gemeente Breda aangegeven hierin het voortouw te willen nemen. Uitgangspunten van de gezamenlijke ambitie LandStad De Baronie zijn ‘samenwerken en verbinden’ en ‘onderscheidend in verscheidenheid’. Vanaf 6 juli 2011 is de gemeente Breda, met hulp van de ambtelijke ondersteuning Reconstructie De Baronie, gaan schrijven aan de inleidende hoofdstukken van het concept bod LandStad De Baronie met het bijbehorende achtergrondrapport die als verantwoording dient. Daarvoor is gebruik gemaakt van allerlei visies, onderzoeken en adviezen die in de afgelopen twee jaar zijn verschenen op het gebied van plattelandsontwikkeling in het algemeen en de reconstructie in Noord-Brabant in het bijzonder. Daarnaast hebben allerlei onderzoekrapporten en artikelen thematische informatie opgeleverd en zijn er waardevolle gesprekken gevoerd met medewerkers en vertegenwoordigers van de Baronie-gemeenten, waterschap Brabantse Delta, de Plaatselijke Groep, Regio West-Brabant, REWIN, ZLTO-afdelingen, stichting Magie van de Baronie, Rabobank de Zuidelijke Baronie, onderwijsinstellingen (NHTV, Avans Hogeschool en ROC West-Brabant), de BMF, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Brabants Landschap. Verder hebben Brabants Particulier Grondbezit (BPG) en Brabant aan Zee (een project van 19 gemeenten) een schriftelijke reactie gegeven. Ook hebben de gemeenten Oosterhout, Geertruidenberg en Drimmelen met ons meegedacht. Op basis van al deze informatie zijn de inleidende hoofdstukken geschreven die het kader van het bod LandStad De Baronie vormen. Half augustus 2011 zijn deze inleidende hoofdstukken gestuurd naar: 1. De deelnemers van het overleg op 5 juli 2011 2. De ambtelijke contactpersonen van de zes Baronie-gemeenten 3. De ambtelijke contactpersonen van de Wijde Biesbosch-gemeenten Oosterhout, Geertruidenberg en Drimmelen 4. De ambtelijke contactpersoon van de Brabantse Delta-gemeente Etten-Leur 5. Het streekmanagement De Baronie 6. De contactpersoon van de Plaatselijke Groep De Baronie 7. De contactpersoon van Regio West-Brabant 8. De contactpersoon van ZLTO 9. De contactpersoon van REWIN 10. De contactpersoon van stichting Magie van De Baronie

58


30-9-2011

11. 12. 13. 14. 15. 16.

De contactpersonen van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Brabants Landschap en BPG De contactpersoon van BMF De contactpersoon van TOP Brabant De contactpersonen van NHTV, Avans Hogeschool en ROC West-Brabant De contactpersoon van Rabobank de Zuidelijke Baronie De contactpersoon van woningcorporatie Laurentius

De bovengenoemde partijen is gevraagd om een reactie op de inleidende hoofdstukken te geven en/of ambities aan te dragen die binnen dit kader vallen. In de eerste week van september 2011 zijn de inleidende hoofdstukken aangevuld met een hoofdstuk waarin de gezamenlijke ambities beschreven worden op basis van de ontvangen reacties. Het complete concept-bod LandStad De Baronie met het bijbehorende (concept) achtergrondrapport is op 10 september 2011 weer naar de bovengenoemde partijen gestuurd met de vraag om het te verbeteren en/of aan te vullen. Tijdens het overleg van het Ambtelijk Uitvoeringsplatform (AUP) op 13 september 2011 en tijdens de excursiedag van de Reconstructiecommissie, de Plaatselijke Groep en het AUP op 16 september 2011, is het concept-bod LandStad De Baronie met het bijbehorende (concept) achtergrondrapport besproken. Op basis van de reacties die dit opleverde, is een definitief concept-bod en een definitief concept-achtergrondrapport geschreven die op 28 september 2011 zijn besproken tijdens de vergadering van de Reconstructiecommissie. Op basis van de reacties die dit nog opleverde, zijn de laatste aanpassingen doorgevoerd.

59


30-9-2011

BIJLAGE 2: Groslijst met projecten 1. Inleiding Naar aanleiding van de bijeenkomst op 5 juli 2011 zijn partijen binnen LandStad De Baronie uitgenodigd om projecten aan te dragen met betrekking tot LandStad De Baronie waarin de aspecten Planet, People en People terugkomen evenals de kenmerken Stad-Land, samenwerken, netwerken en innovatie. Daarbij gaat het om grote, overkoepelende, integrale projecten die verschillende Stad-Land thema's in zich verenigen (zoals Landschapspark Oosterhout-Breda en Brabant aan Zee) en om projecten die gericht zijn op specifieke Stad-Land thema's. De projecten worden op operationeel, tactisch en strategisch niveau beschreven. Operationele ambities gaan over de concrete uitvoering van activiteiten en projecten. Tactische ambities zijn vaak voorwaardenscheppend of sturend voor, vaak meerdere, operationele ambities en dragen op langere termijn bij aan de strategische ambities. Strategische ambities geven invulling aan de langere termijn koers van LandStad De Baronie. De strategische ambities komen vaak overeen of zijn afgeleid van ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020. 43

In heel korte tijd hebben bijna 20 partijen hun projecten en ideeën ten aanzien van LandStad De Baronie aangedragen in de vorm van projecten die al opgestart zijn, opgestart gaan worden of zich nog in een verkennende fase bevinden. Vanwege de korte periode waarin het bod LandStad De Baronie tot stand moest komen, is het nog niet gelukt om deze projecten en ideeën weloverwogen en in samenspraak met de betrokken partijen op de juiste manier te clusteren (tot bijvoorbeeld programma’s), te verbinden, af te 44 stemmen en waar nodig te verbeteren . Deze groslijst is dus indicatief en geeft een idee van de soort projecten waarop in LandStad De Baronie energie zit. Omdat LandStad De Baronie verder gaat dan het Reconstructieplan De Baronie, bestaat de ambitie uit hoofdthema's die uitdrukking geven aan de Stad-Land relatie. Onder de hoofdthema's hangen subthema's. Binnen deze subthema's zijn (binnen projecten) thema's uit het Reconstructieplan terug te vinden, zoals natuur (o.a. EHS en biodiversiteit) en water.

2. Vestigings- en leefklimaat 2.1 Landschapspark Oosterhout-Breda Een belangrijke ambitie in LandStad De Baronie is het programma Landschapspark Oosterhout-Breda waaronder verschillende thematische projecten hangen. Door te investeren in het herstellen van natuurwaarden (ondermeer de Lage Vuchtpolder), landschapswaarden (herstel kleinschalig landschap op de zandgronden) en cultuurhistorische waarden (opknappen en beleefbaar maken van de Spinolaschans) wordt de kwaliteit van het buitengebied verbeterd voor de bewoners van Oosterhout, Teteringen en Breda. Daarnaast wordt door de aanleg van recreatieve voorzieningen bij onder meer kinderboerderij Hoge Vucht de beleefbaarheid van de landschappelijke, natuurlijke en cultuurhistorische waarden vergroot. Kinderboerderij Hoge Vucht vormt daarmee letterlijk en figuurlijk de brug tussen stad en land voor 43

De gemeenten Breda, Alphen-Chaam, Zundert, Baarle-Nassau en Rucphen, de Reconstructiecommissie, de Plaatselijke Groep, stichting Magie van de Baronie, waterschap Brabantse Delta, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, BPG, BMF, ZLTO-afdelingen, REWIN, Rabobank de Zuidelijke Baronie, Brabant aan Zee, TOP Brabant, NHTV, Avans Hogeschool en ROC West-Brabant. 44 Daarbij zou bijvoorbeeld gebruik gemaakt kunnen worden van een Netwerkdag LandStad De Baronie als vervolg op de Netwerkdag reconstructiegebied De Baronie van 23 februari 2011 waar de basis is gelegd voor het bod LandStad De Baronie. Tijdens deze tweede Netwerkdag, waarvoor meer partijen worden uitgenodigd, dient de invulling van het uitvoeringsprogramma centraal te staan.

60


30-9-2011

45

bewoners van de Hoge Vucht . Naarmate de uitvoering van het landschapspark vordert, zal de 46 aantrekkelijkheid van de VINEX-locatie Teteringen toenemen. Dat geldt ook voor de aantrekkelijkheid van de omliggende recreatieve voorzieningen, zoals vakantiepark De Katjeskelder, minicamping De Kwikstaart, het Schiedams Schoolbuitenhuis, manege Hoeveneind, restaurant Het Middenhuis, kinderspeeltuin Joepie en schaatsbaan en zwembad De Wisselaar. Hierdoor zal naar verwachting het aantal recreanten toenemen waarvan detaillisten in de omliggende plaatsen zullen profiteren, zoals fietsenwinkels, cafetaria’s en boekwinkels. Naast ondernemers in het gebied zelf zullen met name ondernemers uit het dorp Teteringen profiteren van de investeringen in natuur, landschap en cultuurhistorie. Dit leidt tot versterking van de plattelandseconomie. Gezocht moet worden naar mogelijkheden om agrariërs binnen het gebied nauwer bij de ontwikkelingen te betrekken, bijvoorbeeld door agrarisch natuurbeheer. Hierbij is een vernieuwende aanpak gewenst, zoals bij het project ‘Natuurlijk Boeren’ waarmee in Midden-Brabant wordt geëxperimenteerd. Om niet de ‘kip met de gouden eieren te slachten’ dient versterking van de plattelandseconomie samen te gaan met het behoud van de unieke waarden van het gebied. Daarbij gaat het om cultuurhistorische waarden en het behoud van de unieke natuur en de rust in de weidevogelgebieden van de Lage Vuchtpolder.

2.2 Duurzaam Markdal Het Markdal is een gebied met grote mogelijkheden voor mens en dier (zoals gebiedsgebonden en verbrede landbouw, recreatieve nevenactiviteiten, waterberging en natuurbeleving door wandelen, fietsen en kanoën). Daardoor vertegenwoordigt het een grote economische waarde. Het dal van de Mark wordt gekenmerkt door een groot verval van de Mark, een relatief kleinschalige karakter, een cultuurhistorische waarde met betrekking tot de bewoningsgeschiedenis, en natuurwaarden in de vorm van vismigratie, zuivere kwel en de ligging middenin de natuur. Onderzocht moet worden in hoeverre en op welke wijze deze kenmerken met behulp van een passende zonering benut kunnen worden om de landschappelijke waarden, belevingswaarden en gebruikswaarden voor mens en dier te vergroten. Het idee is dat in de toekomst een meanderende Mark door een dal stroomt dat grotendeels bestaat uit moerassen, ruigten en broekstruwelen, hier en daar afgewisseld door natuurbossen en soortenrijke wateren. De hogere gronden worden gebruikt als hooilanden en voor beweiding, afgewisseld door akkers waarop geproduceerd wordt voor de regionale voedselmarkt. Deze streekproducten kunnen het merk LandStad De Baronie versterken. Door herstel van het karakter van een kleinschalig beekdallandschap, zoals nabij het gehucht Bieberg, de Blauwe Kamer en het Landgoed Daasdonk kan de recreatieve belevingswaarde van het Markdal vergroot worden. Naast bloemrijke en plaatselijk ook natte, soortenrijke graslanden, zal het landschap in deze gebieden bestaan uit vochtige natuurbosjes. Het kleinschalige karakter wordt versterkt door de aanleg van singels en knotbomenrijen. Op de flanken van het beekdal zullen de vochtige en natte natuurdoeltypen overgaan naar droge graslanden met ruigte, struweel en droge natuurbossen (BeukenEiken- en Berken-Eikenbos). Hier is meer ruimte voor intensieve vormen van ondernemen. In de Blauwe Kamer dienen bloemrijke akkers te komen. Vijf samenwerkende natuurorganisaties in het gebied, ondersteund door de BMF, hebben met politieke steun een integrale gebiedsaanpak ontwikkeld voor het Markdal. Hiervoor zijn gesprekken gevoerd met alle betrokken partijen in het gebied: agrariërs, het waterschap Brabantse Delta, natuurorganisaties en gemeentelijke en lokale overheden. In de gebiedsaanpak staan de volgende doelstellingen voor het plangebied De Mark:

45

De Hoge Vucht is de verzamelnaam voor de wijken die samen het gedeelte van Breda Noord vormen dat is gelegen ten noorden van de Noordelijke Rondweg in Breda. Deze wijken zijn: Biesdonk, Geeren Noord en Zuid en Wisselaar. 46 VINEX is de afkorting voor Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra, een Nota Ruimtelijke Ordening van het Nederlandse ministerie van VROM uit 1991. Deze notitie, een vervolg op de Vierde nota ruimtelijke ordening uit 1988, bevat uitgangspunten voor de bouw van nieuwe woningbouwlocaties voor de periode vanaf 1 januari 1995. Voor een aantal steden werd daarbij de richting aangegeven waar de nieuwe uitbreiding zou kunnen plaatsvinden; formeel gesproken was het echter aan provincies en samenwerkende gemeenten om de locaties te bepalen. Deze locaties aan de rand van grote steden voor massale nieuwbouw worden vaak VINEXlocaties of VINEX-wijken genoemd.

61


30-9-2011

1. Het behouden, versterken, herstellen en ontwikkelen van karakteristieke en/of zeldzame, bedreigde of moeilijk vervangbare natuur- en landschapswaarden. Voorbeelden hiervan zijn natte soortenrijke schraalgraslanden (onder meer blauwgrasland en Dotterbloemhooiland), gebufferde vennen, broekbossen, vochtige soortenrijke loofbossen, kleinschalige beekdalen polderlandschappen met soorten zoals de Spaanse ruiter, Ronde zegge, Slanke sleutelbloem, Eenbes, Grutto, Watersnip en Boomkikker. De laatste is ook een soort die een zekere aantrekkingskracht voor gebruikers heeft. 2. Het vormen van aaneengesloten natuurgebieden om de negatieve schaaleffecten te verkleinen, de beheerbaarheid te vergroten, en om lokale grondwatersystemen, (landschaps)ecologische relaties en gradiënten te kunnen behouden of te herstellen. 3. Het herstellen van droge en natte Ecologische Verbindingszones (EVZ's) met behulp van onder meer beken, waterlopen, dekzandruggen, dijktaluds en bossen. Hiermee worden de landschappelijke relaties tussen de gebieden verstevigd en wordt de isolatie van populaties opgeheven. Dit geldt in het bijzonder voor de amfibieën (onder meer de Boomkikker), dagvlinders, zoogdieren (onder meer vleermuizen), vogels en vissen. Om de bovengenoemde doelstellingen te kunnen realiseren, is voor de meeste natuurgebieden afstemming noodzakelijk op het gebied van de kwaliteit en/of kwantiteit van het oppervlakte- en grondwater, landbouw, bosbouw en recreatie.

2.3 In stand houden biodiversiteit natuurgebieden Het in stand houden en verbeteren van de biodiversiteit in natuurgebieden door natuurontwikkeling en het aanleggen van ecologische verbindingszones (EVZ's) tussen natuurgebieden. Hiermee wordt ook bijgedragen aan een aantrekkelijke woon- en recreatieomgeving, vooral als EVZ's onderdeel zijn van een ommetje of in een uitloopgebied liggen. Operationeel: Gemeente Alphen-Chaam De basis van het Cittaslow principe van de gemeente Alphen-Chaam wordt gevormd door natuur- en landschapswaarden. Zij bepalen voor een groot deel het vestigingsklimaat in de gemeente. Het gebied langs de Strijbeekse beek van de gemeente Alphen-Chaam grenst aan Vlaamse zijde direct aan een Natura 2000 gebied. Dit gebied kan een extra motief zijn voor maatregelen om natuurwaarden te beschermen. Onderzocht dient te worden hoe de Vlaamse zijde en de Nederlandse zijde elkaar beiinvloed. Gemeente Baarle-Nassau Jaarlijks wordt in de gemeente Baarle-Nassau 1-2 km ecologische verbindingszone (EVZ) aangelegd. Aan de zuidzijde grenst de gemeente Baarle-Nassau aan het gebied van 't Merkske, een natte natuurparel die de grens vormt met Vlaanderen. Wat landschap en natuur betreft is 't Merkske uniek in Nederland. Al eeuwen lang is de meanderende beekloop onveranderd gebleven en zorgen de hoogteverschillen voor een unieke beleving van het landschap. Met name de oude beemden aan de beek hebben een grote cultuurhistorische -en natuurwaarde. Het gebied dient goed ontsloten te worden voor de recreant. Daarnaast is het belangrijk om samen met de Vlaamse zuiderburen een grensoverschrijdend plan op te stellen, waardoor de watergebonden waarden in het gebied worden gewaarborgd. Verder is samenwerking op het gebied van recreatie van belang. Gemeente Breda De gemeente Breda wil de volgende EVZ's aanleggen: EVZ Weerijs-Zuid, EVZ Hazeldonk, EVZ Dinalog, EVZ Bijloop EVZ Talmazone-Dinalog, EVZ Boomkikker, EVZ Bijloop Weerijs-Noord en EVZ Mark (ten noorden van singelring in Breda). Daarnaast wil Breda het groenblauwe raamwerk in Breda Oost en de ecologische waarde van de Gilzewouwerbeek vergroten. Verder wil Breda de faunapassage Ulvenhoutselaan en de fanaupassage EVZ Aa of Weerijs realiseren. Andere inrichtingsprojecten, naast

62


30-9-2011

grote projecten zoals Vierde Bergboezem die in dit overzicht apart genoemd worden, zijn de Lage Vuchtpolder en de bovenloop Bavelse Leij. Bij de bovengenoemde projecten zijn verschillende partijen betrokken, waaronder de gemeente Breda. Gemeente Zundert Zundert wil natte ecologische verbindingszones (Natte EVZ's) in ruilverkavelingsgebied Zundert inrichten. Inmiddels zijn in het ruilverkavelingsgebied Zundert door ruilverkaveling al op vijf plaatsen EHS/EVZ's aangelegd. Graag zou de gemeente Zundert ook nog faunapassages aanleggen als daarvoor budget zou zijn. Tussen Vloeiweide en Krabbebossen dient de Droge EVZ 'Fort Oranje' gerealiseerd te worden. Waterschap Brabantse Delta (WBD) In 2011 maakt WBD vier stuwen in de Kleine Beek vispasseerbaar en wordt de beek als EVZ ingericht. Hierdoor wordt de Kleine Beek visvriendelijk. Met een natuurcompensatie van Defensie wordt in 2012 een deel van de Grote Leij ingericht als EVZ. Via de kavelruil Weerijs-noord wordt de Bijloop hersteld en wordt een EVZ aangelegd. Ook worden momenteel vijf vennen hersteld op de Oude Buische Heide. In 2012 staat gepland dat ruim 300 ha van de natte natuurparel Turfvaart Bijloop Zuid wordt vernat en dat 150 ha natte natuur wordt hersteld in het natuurgebied De Matjes. Verder wordt in 2012, na instemming van het waterschapsbestuur met het inrichtingsplan, een waterbergingsgebied ingericht bij St.Willebrord. Met de gemeenten Zundert, Rucphen en Etten-Leur zijn samenwerkingsovereenkomsten gesloten om in totaal ruim 24 km natte EVZ's te realiseren. Inmiddels is de grondaankoop opgestart en worden in 2012 de eerste EVZ-trajecten ingericht. In het kader van meervoudig ruimtegebruik zal daarbij nadrukkelijk gezocht worden naar combinatiemogelijkheden met waterberging. Binnen Weerijs-Zuid wil WBD waterberging, realisatie van natte EVZ's, beekherstel en het herstel van natte natuurparels realiseren. De verwachting is dat de uitvoering in 2015 van de grond komt. De aanpak voor het herstel van de natte natuurparels Strijbeekse Heide, Markdal, Turfvaart/Bijloop en Noordrand Midden wordt sterk bepaald door de bijdragen vanuit het Rijk en/of de provincie. Deze bijdragen zijn afhankelijk van de resultaten van de discussie tussen het Rijk en provincie(s) over de herijking van de EHS. Tactisch Gilze en Rijen, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau In mei 2011 is in opdracht van de gemeenten Gilze en Rijen, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau en WBD het rapport 'EVZ-visie Gilze en Rijen, Alphen-Chaam en Baarle-Nassau' opgesteld. Het rapport is aangeboden aan de provinciale adviescommissie EVZ’s, met het verzoek om er een positief advies over uit te brengen. Het rapport wordt ook gebruikt om de subsidieaanvraag bij de provincie te onderbouwen. Waterschap Brabantse Delta (WBD) WBD heeft het voornemen om, op verzoek van de provincie en de landinrichtingscommissie, de resterende EHS-gronden in te richten. Daarvoor stelt WBD een projectplan (inrichtingsplan) op dat naar verwachting in 2013 uitgevoerd kan worden. Met de gemeenten Gilze en Rijen, Alphen-Chaam en BaarleNassau wordt onderzocht in hoeverre en op welke wijze het mogelijk is om samen te werken aan de realisatie van EVZ's. Een eventuele bijdrage vanuit de provincie is daarbij bepalend. Verder onderzoekt WBD in hoeverre en in op welke wijze het zinvol is om financieel bij te dragen aan initiatieven van anderen (mede-overheden of particulieren) om EVZ's te realiseren. Lokale natuurorganisaties en de plaatselijke ZLTO hebben het initiatief genomen om samen met WBD te onderzoeken welke maatregelen in het Markdal opgepakt zouden kunnen worden. De gereserveerde investeringsbedragen op de waterschapsbegroting die door derden zijn bijgedragen (waaronder de provincie) bepalen daarbij het ambitieniveau. Strategisch De bovengenoemde ambities sluiten goed aan op de volgende ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategisch Agenda West-Brabant 2012-2020:

63


30-9-2011



De kwaliteit en kwantiteit van water, bodem, lucht, natuur en landschap zijn en blijven de diamantjes van West-Brabant.

Water: De drie O’s (Ondernemers, Onderwijsinstellingen en Overheid) zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het realiseren van de volgende resultaten:  Het watersysteem wordt robuuster gemaakt door het lokaal aanpassen van waterkeringen, het creëren van ruimte voor waterberging en waterconservering, en het toestaan van natuurlijke processen.  In het zandgebied/beeksysteem (zuid West-Brabant) wordt water langer vastgehouden in de beken van het zandgebied. Het vasthouden van water in deze beken vraagt om het realiseren van een brede zone rond de beek waar natuurlijke beekprocessen leidend zijn. Dit biedt nieuwe kansen voor natuur en natuurontwikkeling.  In het overgangsgebied van zand- naar kleigebied wordt het kwelsysteem hersteld. Natuur: De drie O’s (Ondernemers Onderwijsinstellingen en Overheden) zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het realiseren van de volgende resultaten:  De Biesbosch, Brabantse Wal en het Landschapspark Teteringen – Oosterhout vormen de WestBrabantse landschappen van allure.  Overheden, waterschappen en natuurbeheerders komen met een voorstel voor het realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur.  Bij aanpak fysieke infrastructuur, daar waar mogelijk, herstel van ecologische verbindingen.  Herstel van de groen-blauwe dooradering in West- Brabant. Investeringen Waterschap Brabantse Delta (WBD) WBD voorziet voor de komende periode de volgende investeringen:  Kleine Beek: totale investering ruim € 1,5 miljoen.  Bijloop: totale investering € 660.000, Venherstel Oude Buische Heide: totale investering € 200.000,-.  Matjes totale investering: € 750.000, Vernatting natte natuurparel Turfvaart Bijloop Zuid: totale investering € 1,5 miljoen.  Waterbergingsgebied St. Willebrord: totale investering € 1 miljoen.  24 km Natte EVZ's Zundert, Rucphen en Etten-Leur: totale investering ruim € 5 miljoen.  Realisatie waterschapsdoelstellingen gebied Weerijs-Zuid: totale investering € 10 miljoen De aanpak voor het herstel van de natte natuurparels Strijbeekse Heide, Markdal, Turfvaart/Bijloop en Noordrand Midden wordt sterk bepaald door de bijdragen vanuit het Rijk en/of de provincie. Deze bijdragen zijn afhankelijk van de resultaten van de discussie tussen het Rijk en provincie(s) over de herijking van de EHS. Gemeente Baarle-Nassau Subsidie van de provincie is nodig voor de aankoop en de aanleg van EVZ’s. De aanleg gebeurt i.s.m. WBD. Het laten opstellen van de 'EVZ-visie Gilze en Rijen, Alphen-Chaam en Baarle-Nassau' heeft Baarle-Nassau € 14.650,- gekost. Voor het toekomstige onderhoud van de EVZ’s, is de gemeente verantwoordelijk. Omdat Baarle-Nassau jaarlijks 1-2 km EVZ wil realiseren, lopen de kosten voor het onderhoud evenredig op met naar verwachting € 3500,- per jaar (als realisatie heeft plaatsgevonden).

64


30-9-2011

Gemeente Breda Met behulp van een Samen Investeren subsidie heeft de gemeente Breda een deel van het groenblauwe raamwerk rondom de Gilzewouwerbeek aanbesteed. De totale projectkosten worden geraamd op € 3,9 miljoen, waarvan maximaal € 1,5 miljoen afkomstig is uit Samen Investeren. Voor de dekking van groenprojecten is de gemeente Breda grotendeels afhankelijk van haar groenfonds. De inkomsten van het groenfonds komen onder meer uit de Groen voor Roodregeling en de beoogde verkoop en/of exploitatie van de Landgoederenzone Haagse Beemden. Op basis van de Groen voor Roodregeling worden rond 2012 de eerste inkomsten van het groenfonds verwacht. Met deze inkomsten zal eerst het aandeel van de gemeente in een aantal voorgefinancierde projecten betaald worden, zoals de EVZ Zanddreef in Prinsenbeek. Daarnaast wordt een deel besteed aan de realisatie van de EVZ Bijloop in Weerijs-Noord. Op basis van een bestuurlijke afweging zal het overig deel worden besteed, waarbij in eerste instantie gezocht wordt naar projecten die hoog scoren op zowel ecologisch rendement als recreatieve waarde en financieel rendement (cofinanciering). Verwacht wordt dat een aantal projecten gefinancierd kan worden vanuit andere voorgenomen ontwikkelingen binnen de gemeente Breda, zoals de EVZ Dinalog, de herinrichting Betlehemloop (stedelijk gebied) en het aanleggen van een basisbiotoop boomkikker in combinatie met beekherstel in het meest westelijke deel van de Gilzewouwerbeek (indien een (aangepaste) doorstart wordt gemaakt van het project Bavelse Berg). Voor een aantal andere projecten wordt gekeken naar alternatieve mogelijkheden om deze projecten te realiseren, bijvoorbeeld door gebruik te maken van grondruil, landgoederen te ontwikkelen en een natuurbegraafplaats aan te leggen. Gemeente Zundert Voor de Natte EVZ's in het ruilverkavelingsgebied Zundert is door de provincie een subsidie voor grondverwerving toegekend. Omdat er geen subsidie voor inrichting toegekend is, laat het inrichten en het beheer van de gronden op zich wachten. Door kavelruil in het gebied Weerijs-Noord is er in principe een goede kans om grond te verwerven voor de Droge EVZ 'Fort Oranje' tussen Vloeiweide en Krabbebossen. Er ontbreekt echter nog financiële dekking, omdat de subsidiemogelijkheden uitgeput zijn. Ook ontbreekt nog de dekking voor het beheer van de Droge EVZ 'Fort Oranje' en de Natte EVZ's in het ruilverkavelingsgebied Zundert (een jaarlijks terugkerende grote kostenpost).

2.4 Landschap van Allure Binnen revitaliseringsgebied de Wijde Biesbosch leeft de ambitie om De Biesbosch de status Landschap van Allure te laten verkrijgen. Binnen LandStad De Baronie ontbreken grote oppervlakten van deze wilde, spontane natuur. Dit, terwijl de motiefgroep rustzoeker een voorkeur heeft voor natuur waarin niet zozeer het menselijk beheer maar natuurlijke processen sturend zijn. Door vanuit LandStad De Baronie de lobby voor Landschap van Allure de Biesbosch te ondersteunen, de nabijheid van dit gebied bij haar inwoners te benadrukken, en de toegankelijkheid van de Biesbosch vanuit LandStad De Baronie te vergroten, wordt positief bijgedragen aan het vestigingsklimaat van LandStad De Baronie. Hierdoor kan het gebrek aan wilde, spontane natuur in LandStad De Baronie gecompenseerd worden. Bovendien heeft een toenemend aantal bezoekers vanuit LandStad De Baronie een positief effect op de recreatieve bedrijvigheid rondom 47 de Biesbosch. Daarnaast bestaat de ambitie om de voormalige RNLE Breda Zuid de status Landschap van Allure te laten verkrijgen. Operationeel Tactisch

47

Regionale natuur en landschapseenheden (RNLE) waren gebieden van tenminste enkele duizenden hectaren die voor circa tweederde deel uit bos en natuur bestaan met daaromheen landbouwgronden. Door versterking van de onderliggende relaties kunnen ze zich op termijn ontwikkelen tot zelfstandige eenheden waar natuur, landschap en landbouw centraal staan. Deze gebieden moeten groen en landelijk blijven.

65


30-9-2011

Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze vanuit LandStad De Baronie de lobby voor een Landschap van Allure de Biesbosch te ondersteunen is. Nagaan in hoeverre het mogelijk is om de grens van Landschap van Allure De Biesbosch, gezien vanaf de Biesbosch, naar het zuiden (Gemeente Drimmelen) op te rekken, zodat een recreatieve blauwgroene loper tussen Breda en De Biesbosch ontstaat. Strategisch Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze een blauwgroene recreatieve loper tussen Breda en de Biesbosch deel kan uitmaken van de ambities van het beoogde Landschap van Allure de Biesbosch. Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  Biesbosch, Brabantse Wal en het Landschapspark Teteringen – Oosterhout vormen de WestBrabantse landschappen van allure  Versterken regionale profilering van de Biesbosch. Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze de voormalige RNLE Breda Zuid (Liesbos, De Rith, Vloeiweiden) - Rijsbergen (Krabbenbossen) - Alphen Chaam (Galder/Strijbeek, Chaamse Bossen) Zuidgrens Breda (Wolfslaar, Ulvenhoutsebos, Ulvenhout, Markdal, Mastbos, Zaartbos, Overa, Trippelenberg in aanmerking kan komen voor de status van Landschap van Allure. Dit, vanwege haar biodiversiteit, beekdalen, natuurlandschap, landgoederen, cultuurhistorie, grondbezit, verkavelingspatronen, extensieve recreatie en landbouw (verbrede landbouw en locale en duurzame voedselproductie). Investeringen De investeringen voor Landschap van Allure de Biesbosch vallen binnen de gebruikelijke ambtelijke en bestuurlijke inzet.

2.5 Slow region Cittaslow is het internationale keurmerk voor gemeenten die op het gebied van landschap, leefomgeving, streekproducten, gastvrijheid, milieu, infrastructuur, cultuurhistorie en behoud van identiteit tot de top behoren. Alphen-Chaam is een van de vier Cittaslow-gemeenten in Nederland. In een Cittaslow kunnen inwoners en bezoekers op een plezierige, gastvrije manier en op een menselijk tempo genieten. De ambitie is om de filosofie achter Cittaslow verder te implementeren binnen LandStad De Baronie en vervolgens LandStad De Baronie als een Slow region uit te dragen. Operationeel Partijen spannen zich gezamenlijk in voor een meer menselijke maat die bijdraagt aan de positieve beleving van het landschap. Een meer menselijke maat sluit aan bij de karakteristieken die LandStad De Baronie met name op haar zandgebied heeft. Bij de menselijke maat passen ook Slowfood en streekproducten. Voor het verbeteren van de regionale afzet van slowfoodproducten en streekproducten dient een markt te worden ontwikkeld. Daarbij kan bijvoorbeeld gebruik worden gemaakt van een supermarktketen die slowfoodproducten en streekproducten verkoopt. Deze supermarktketen kan met producenten afspraken maken en de distributie organiseren, waardoor een 'zwaan kleef aan' effect ontstaat Voor het ontwikkelen van de verblijfsrecreatie in de gemeente Alphen-Chaam is het belangrijk om toeristen beter te informeren over de kwaliteiten van het gebied en het aanbod van (streek)producten en (streek)diensten. Voor lokale producenten en dienstverleners is het belangrijk dat er een platform is van waaruit zij hun product of dienst aan de man kunnen brengen, zoals 'Boerderijkamers' of 'Logeren bij de boer'. Verder kunnen lokale ondernemers als ambassadeur van LandStad De Baronie optreden. Tactisch Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze de regio kan aansluiten bij de ambities van Alphen-Chaam op het gebied van Cittaslow. Daarvoor dienen de ambities van LandStad De Baronie getoetst te worden aan

66


30-9-2011

de hand van de filosofie en uitgangspunten van Cittaslow en dient te worden bekeken op welke wijze aansluiting gevonden kan worden bij initiatieven van het bedrijfsleven, zoals binnen de Magie van de Baronie. Strategisch Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambitie uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  Aandacht voor de kwaliteit van het leven: duurzaamheid en het concept Cittaslow als model. Investeringen De gemeente Alphen-Chaam heeft een werkplan Cittaslow met een budget € 35.000,-. Een deel daarvan is voor 2012 gereserveerd om duurzaamheid als facetbeleid binnen de gemeentelijke organisatie te implementeren, met name om duurzaam bouwen te stimuleren. Daarnaast wordt de Cittaslow-filosofie meegenomen in alle facetten van het beleid van de gemeente Alphen-Chaam en wordt de filosofie bij tal van gelegenheden uitgedragen. Door dit regiobreed te doen, kan LandStad De Baronie met relatief weinig investeringen zich profileren als slow region.

3. Innovatie in de agrofood en MKB-sector 3.1 Treeport Zundert (Innovatie agrofood en MKB) Het vergroten van duurzaamheid ('Triple P') en economische efficiëntie binnen de boomteeltsector. Treeport Zundert is opgericht om de samenwerking binnen de internationaal georiënteerde boomteeltsector in Zundert te vergroten. Door betere samenwerking kan er duurzamer en economisch efficiënter gewerkt worden. Hierdoor kan de Nederlandse boomteelt zich onderscheiden van de boomteelt in het buitenland (eventueel met een keurmerk). Voor het duurzaam versterken van de sector dienen relaties te worden gelegd met verschillende relevante RO- en landschapsprojecten. Operationeel  Uitvoeren van projecten uit het nog op te stellen landschapsontwikkelingsplan.  Uitvoeren van Groenblauwe diensten.  Het verduurzamen van de productie, onder meer door actieve deelname aan projecten die gericht zijn op het verbeteren van de waterkwaliteit en waterkwantiteit, het sluiten van nutriëntenkringlopen, het behoud van cultuurhistorisch en landschappelijke waarden, het behoud van biodiversiteit en leefgebieden en het produceren van autochtoon plantmateriaal. Tactisch  Opstellen van een landschapsontwikkelingsplan waarbij de boomteeltsector rekening houdt met het landschap als woon- en werkomgeving.  Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze een keurmerk 'Geteeld met respect voor natuur/landschap' ontwikkeld kan worden waarmee Treeport zich kan onderscheiden van andere boomsierteeltgebieden.  Uitvoeren van groene projecten die positief bijdragen aan het imago van Treeport Zundert en daarmee ook aan LandStad De Baronie.  In samenwerking met andere betrokken partijen in het gebied vernieuwende projecten formuleren die leiden tot duurzame boomteelt, dat wil zeggen een boomteelt die niet alleen economisch duurzaam is (Profit), maar die ook gericht is op Planet en People. Niet alleen in Zundert, maar ook in de gemeenten Rucphen, Halderberge en Roosendaal is de boomteelt belangrijk. Vanwege het omvangrijke teeltgebied en de toenemende concentratie van de afzetmarkt, neemt het belang van groepsvervoer toe en worden steeds meer eisen gesteld aan een goede

67


30-9-2011

infrastructuur. Om Rucphen met Treeport te verbinden, dient een randweg rondom Rucphen te worden aangelegd evenals de N638. Strategisch LandStad De Baronie profileert zich als groen en duurzaam vestigingsgebied en Treeport Zundert kan deze profilering ondersteunen als exporteur van de groene en duurzaam geproduceerde 'Quality of Life'. Hiermee kan Treeport Zundert zich ook profileren ten opzichte van bijvoorbeeld Greenport Boskoop, gelegen in de Randstad, dat van oudsher een belangrijk internationaal centrum voor de boomsierteelt is. Door als Treeport Zundert de groene 'Quality of Life' te exporteren wordt zowel het imago van Treeport Zundert binnen StadLand De Baronie verstrekt als (ver) daar buiten. Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  Boomteelt en Agrofood zijn twee belangrijke economische accenten: Businessplan regionaal bedrijventerrein boomteelt Zundert (Treeport Zundert) wordt gerealiseerd.  De gemeente Zundert ontwikkelt een regionaal bedrijventerrein voor de boomteelt sector. Hier is plaats voor handelsbedrijven en dienstverleners uit de regio die willen uitbreiden, maar ook voor nieuwe vestigers uit de agrologistiek en boomteeltsector. Een USP voor het terrein wordt een boomteelt business center dat een dienstverleningspakket aan kwekers en handelaren biedt.  In West-Brabant staat duurzaamheid centraal bij de keuzes die we maken. De gevolgen van ons doen en laten wordt niet afgewenteld in tijd of ruimte.  Aandacht voor de kwaliteit van leven: duurzaamheid en het concept Cittaslow als model  Gebiedsgerichte en themagerichte profilering van de regio. Investeringen Ondernemers zelf en de provincie investeren in Treeport Zundert.

3.2 Onderzoek naar creatieve oplossingen voor 'Triple P' vraagstukken De natuur- en milieuverenigingen in LandStad De Baronie hebben behoefte aan creatieve oplossingen voor vraagstukken op het gebied van 'Triple P'. Daartoe worden onder de paraplu van BMF de volgende onderzoeken gestart: 1. Onderzoek naar de wijze waarop samengewerkt kan worden met zorginstellingen en hoe besparingen op zorgkosten door de aanwezigheid van natuur (deels) weer geïnvesteerd kunnen worden in natuur 48 (met behulp van pilot-projecten) . 2. Onderzoek naar de wijze waarop samengewerkt kan worden met recreatieondernemers en hoe de omzet van recreatieondernemers (deels) weer geïnvesteerd kan worden in het landschap en de natuur waarmee zij (deels) hun brood verdienen (met behulp van pilot-projecten). 3. Onderzoek naar de wijze waarop de samenwerking tussen agrariërs en terreinbeheerders zodanig kan worden ingevuld dat er win-win situaties ontstaan (zoals het project Natuurlijk Boeren in MiddenBrabant). 4. Onderzoek naar de wijze waarop samengewerkt kan worden met (grote) bedrijven op een zodanige 49 manier dat er win-win situaties ontstaan (met behulp van pilot-projecten).

48

Natuurmonumenten heeft in West-Brabant goede ervaringen met de combinatie zorg-natuur. Op kleine schaal wordt geld verdiend met het verkopen van dennenappels, openhaardhout en streekhout (dat nog in oprichting is). Daarnaast wordt veel natuurwerk verricht en draagt het werken in de natuur bij aan een sneller herstel van de patiënten. De zorginstelling draagt bovendien financieel bij aan het beheer (onder meer door te betalen voor het gebruik van materialen en het gebruik van de werkschuur). Voor de zorginstelling geldt dat door het werken van patiënten in de natuur.minder oppervlakte in een zorginstelling nodig is (waardoor er minder gebouwd en onderhouden hoeft te worden). 49 Voor bedrijven kan een duurzame samenwerkingsrelatie publiciteit opleveren, goede PR opleveren, een werkdag in de natuur opleveren (als tegenprestatie), producten opleveren (bijvoorbeeld picknicktafels van bomen die werknemers hebben omgezaagd), bijdragen aan het vestigingsklimaat, bijdragen aan de werkomgeving etc.

68


30-9-2011

5. Onderzoek naar de wijze waarop samengewerkt kan worden met onderwijsinstellingen en hoe eventuele besparingen op onderwijskosten (deels) weer geïnvesteerd kunnen worden in natuur (met 50 behulp van pilot-projecten) . 6. Onderzoek naar de wijze waarop subsidies die ongewenste ontwikkelingen stimuleren (zoals het verbranden van houtige biomassa) ingezet kunnen worden om gewenste ontwikkelingen te stimuleren (zoals het composteren van houtige biomassa). 7. Onderzoek hoe biodiversiteit en waterinfiltratie in stedelijk gebied op effectieve en efficiënte wijze bevorderd kunnen worden (met behulp van pilot-projecten). 8. Onderzoek naar de effecten van duurzaamheid en maatschappelijke ontwikkeling op de economische groei op de lange termijn. 9. Onderzoek naar de wijze waarop bijzondere plekken in de natuur en het landschap kansen kunnen bieden voor bijzondere vormen van ruimtegebruik.

3.3 Streekproducten Meer aandacht besteden aan het doorontwikkelen en vermarkten van streekproducten en slowfoodproducten om de productie en consumptie van streekproducten letterlijk en figuurlijk dichter bij elkaar te brengen. Dit, in nauwe samenwerking met producenten, detailhandel en horeca-ondernemers in LandStad De Baronie. Niet alleen draagt het bij aan de Stad-Land relatie, ook wordt de plattelandseconomie gestimuleerd. Ten aanzien van slowfoodproducten en streekproducten gaat het niet alleen om de productie van specifieke producten, zoals het Chaams Hoen,het Kempisch Heideschaap en aardbeien en asperges uit De Rith, maar ook om het vergroten van de beschikbaarheid van lokaal geproduceerd voedsel. Operationeel De gemeenten Alphen-Chaam en Breda kijken samen met producenten en afnemers hoe streekproducten het beste vermarkt kunnen worden en wat beide gemeenten daaraan zouden kunnen bijdragen. Omdat de distributie momenteel het grootste knelpunt vormt, zoeken stichting Magie van de Baronie, REWIN, ZLTO en BMF samen naar oplossingen. In Ulvenhout is recentelijk eetlokaal Meinesz geopend (http://www.eetlokaalmeinesz.nl/) dat seizoensproducten uit de regio serveert. Ook is er een initiatief om een streekproductenwinkel in het Ginneken op te zetten (www.smaakwarenhuis.com). In de Rith hebben producenten van streekproducten zich verenigd en bieden gezamenlijk arrangementen aan (www.beleefderith.nl). Burgers in Breda werken vanuit de initiatieven 'Transition Town Breda' en 'DuurSaam Breda' aan een concreet voorstel om stadslandbouw in Breda te stimuleren en daarmee de lokale voedselvoorziening. Verder dient te worden onderzocht in hoeverre en op welke wijze stadslandbouw, buurtmoestuinen en voedselproductie op braakliggende terreinen mogelijk is. In de komende jaren dienen zoveel mogelijk initiatieven op het gebied van slowfoodproducten en streekproducten met elkaar verbonden te worden. Niet alleen kunnen middelen hierdoor efficiënter benut worden, ook wordt versnippering voorkomen. De stichting Magie van de Baronie zet zich daarom in om zoveel mogelijk activiteiten rondom streekproducten te bundelen en te coördineren, zodat voor producenten en afnemers duidelijk is waar ze kunnen aankloppen voor ondersteuning bij ideeën en projecten. In de gemeente Rucphen willen agrarische bedrijven meer aandacht besteden aan het promoten van streekproducten en het geven van voorlichting daarover (zoals kaas, ijs, vis, aardbeien, asperges en biologische groenten). Deze bedrijven liggen vaak dichtbij fietsroutes, waardoor ingespeeld wordt op het agro-toerisme. Tactisch Binnen Natuur- en Milieu-educatie (NME) in LandStad De Baronie kinderen kennis laten maken met streekproducten uit bijvoorbeeld de Rith en Slowfoodproducten uit Alphen-Chaam. Hierdoor komen 50

Het kan gaan om kennisontwikkeling, kennismaking met het werkveld, praktijklessen, technasium, helpende handjes, draagvlak onder de jeugd etc. Net als bij zorginstellingen zouden onderwijsinstellingen door onderwijs in de natuur minder oppervlakte nodig kunnen hebben dat gebouwd en onderhouden moet worden (financiële besparing).

69


30-9-2011

kinderen al op jonge leeftijd in aanraking met de oorsprong en de nabijheid van hun voedsel. Daarnaast is meer aandacht nodig voor het doorontwikkelen van streekproducten, het samenstellen van een (breed) assortiment streekproducten en het organiseren van de distributie van streekproducten, zodat streekproducten breder zijn af te zetten. Om tot goede oplossingen te komen voor de distributie en logistiek van streekproducten is het belangrijk om initiatieven en investeringen met elkaar te verbinden Ook wordt daarmee versnippering voorkomen en neemt de slaagkans van projecten toe. Door een gecoördineerde informatievoorziening over wat waar te koop is, kan de afzet van streekproducten gestimuleerd worden. Voor de coördinatie van initiatieven en investeringen op het gebied van streekproducten wordt gedacht aan één aanspreekpunt in LandStad De Baronie. Om streekproducten meer beleefbaar te maken dienen recreatieve routes naar gebieden waar streekproducten geproduceerd (kunnen) worden (zoals De Rith, het Markdal, Chaam, Alphen, Baarle en het gebied tussen Wagenberg en Made) verbeterd te worden. Daarnaast dienen burgerinitiatieven gefaciliteerd te worden die zich richten op de productie van lokaal voedsel (zoals stadslandbouw, buurtmoestuinen en lokale voedselnetwerken). Naast een bijdrage aan de regionale voedselvoorziening kunnen hierdoor ook braakliggende terreinen een toegevoegde maatschappelijke waarde krijgen. Onderzocht dient te worden in hoeverre en op welke wijze LandStad De Baronie kan leren van de vele streekproducten-initiatieven in de Belgische Kempen. Strategisch Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambitie uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  Inzet op voor West Brabant herkenbare thema’s als bijvoorbeeld synchromodaal transportsysteem, mainport en achterlandverbindingen, stimuleren van projecten gericht op slimme logistiek en ketenregie, innovatie en onderzoek, kennisverspreiding naar MKB en onderwijs en arbeidsmarkt. Het slowfoodproduct Chaamse Hoen, ook wel Bredaas Kapoen genoemd, was de favoriete kip van het geslacht Nassaus. Om die reden kan het Chaams Hoen als symbool worden gebruikt voor de Bourgondische levenswijze in LandStad De Baronie. Daarmee slaat het ook een brug tussen land en stad. Investeringen De gemeenten Alphen-Chaam en Breda ondersteunen op beperkte schaal initiatieven op het gebied van streekproducten door ambtelijke capaciteit in te zetten. Datzelfde doen ook stichting Magie van de Baronie, REWIN, ZLTO en BMF. Het overgrote deel van de investeringen komt van de producenten en afnemers zelf.

3.4 Verbrede landbouw Het geven van meer ruimte aan agrarisch ondernemers voor functieverruiming binnen 'Triple P' door het functieverruimingsbeleid te herzien (onder meer naar aanleiding van de provinciale verordening ruimte). Hierdoor wordt de plattelandseconomie versterkt en nemen relaties tussen agrariërs en stedelingen toe wat bijdraagt aan een goede Stad-Land relatie. Operationeel Vanaf Breda eenduidige verwijzingsborden plaatsen die attenderen op agrotoeristische voorzieningen en attracties in het buitengebied. Omgekeerd vanaf verblijfplaatsen in het buitengebied (zoals campings) gasten attenderen op toeristisch-recreatieve voorzieningen en attracties in Breda. Binnen de gemeente Zundert mogelijkheden creëren om het aanbod van kleinschalige verblijfsaccommodaties te vergroten. Ondernemers investeren in verbrede activiteiten op hun bedrijven (recreatie, natuurbeheer, educatie, zorgactiviteiten en productverwerking). Het ontwikkelen van een 'Triple P'-scan voor verbrede landbouw. Tactisch De gemeente Breda implementeert de provinciale verordening ruimte in haar beleid voor het ontwikkelen van nieuwe bestemmingsplannen. Daarbij wordt ook het huidige functieverruimingsbeleid onder de loep

70


30-9-2011

genomen. Er wordt gestreefd naar het vergroten van de mogelijkheden voor verbrede landbouw. Of die mogelijkheden daadwerkelijk worden vergroot, hangt af van de bestuurlijke/politieke besluitvorming. Ondernemers worden individueel en projectmatig benaderd om keuzes te maken in verbreding. Onderzocht dient te worden in hoeverre en op welke wijze agrariërs en zorginstellingen kunnen samenwerken, zodat in het buitengebied werkgelegenheid wordt gecreëerd. Wel moet de afhankelijkheid van het persoonsgebonden budget (PGB) afnemen, omdat een zorgboerderij anders een boerderij met zorgen wordt. Strategisch Waar beoogde ontwikkelingen wel binnen de geest van de provinciale verordening ruimte passen, maar niet binnen de regels vallen, dient te worden onderzocht of deze ontwikkelingen toch mogelijk gemaakt kunnen worden. Deze ambitie sluit aan bij het advies van POC:  Er moet ruimte zijn voor nieuwe initiatieven, concepten en ontwikkelingen die niet geheel binnen de bestaande kaders passen, maar wel voldoen aan het profiel ‘Duurzaam en Gezond’. Investeringen De gemeenten Zundert en Breda ondersteunen verbrede landbouw door ambtelijke capaciteit in te zetten.

3.5 Behoud en herstel van het agrarisch cultuurlandschap Het versterken van landschappelijke kenmerken van agrarische cultuurlandschappen met name in de groenblauwe mantel en langs recreatieve routes. Hierdoor neemt de recreatieve waarde van het landschap toe wat een positief effect heeft op het vestigingsklimaat. Daarnaast worden de identiteit en de biodiversiteit versterkt. Behoud en herstel van agrarische cultuurlandschappen kan de achteruitgang van bijbehorende soorten (zoals grutto, patrijs en haas) stoppen. Operationeel Veel partijen beschouwen Agrarisch Landschapsbeheer als een succes. Het draagvlak voor Agrarisch Landschapsbeheer is dus groot en STIKA wordt als hét middel gezien om het agrarische cultuurlandschap in stand te houden en te herstellen. Wel verdient naleving, handhaving en verduurzaming meer aandacht. Met name in de Rith is veel gedaan aan landschapsherstel, waardoor het budget van de gemeente Breda (€ 80.000,-) momenteel is uitgeput. De gemeente Breda heeft de ambitie om dit bedrag in de toekomst te verhogen waardoor de resultaten nog zichtbaarder zullen worden voor de burger. Voor een goede StadLand relatie is landschapsherstel van groot belang, zeker in gebieden die dicht bij de stad liggen (zoals de Rith). Binnen de gemeente Baarle-Nassau loopt van 2010 tot 2013 een project Agrarisch Landschapsbeheer. Omdat de resultaten positief zijn, heeft Baarle-Nassau de ambitie om het project na 2013 voort te zetten. Hierover moet nog een besluit genomen worden. Daarnaast dienen innovatieve projecten zoals 'Natuurlijk Boeren' gestimuleerd te worden. Op diverse plaatsen in Midden-Brabant werken agrariërs en terreinbeheerders samen in een win-win situatie. Onderzocht dient te worden in hoeverre en op welke wijze deze projecten in LandStad De Baronie opgepakt kunnen worden. Tactisch Er dient gezocht te worden naar nieuwe innovatieve financieringsconstructies voor natuur en landschap (zoals streekfondsen). Daarnaast wordt in overleg met ondermeer BMF, Brabants Landschap en REWIN onderzocht in hoeverre en op welke wijze het bedrijfsleven en vrijwilligers bij het behoud en herstellen van natuur en landschap betrokken kunnen worden. Strategisch Er dient onderzocht te worden in hoeverre en op welke wijze het mogelijk is dat agrariërs binnen LandStad De Baronie vergoedingen voor agrarisch landschapsbeheer ontvangen vanuit het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouw Beleid. Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambitie uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:

71


30-9-2011



Herstel van de groen-blauwe dooradering in West-Brabant.

Als het nieuw Gemeenschappelijk Landbouw Beleid mogelijkheden lijkt te bieden voor het vergoeden van agrariërs voor agrarisch landschapsbeheer, dient een gemeenschappelijke lobby vanuit gemeenten, ZLTO, Natuurbeheerders, regio en provincie te worden opgezet. Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  West-Brabant is in 2015 een zelfbewuste regio waar rekening mee gehouden wordt!  De lobbyagenda West-Brabant maakt per jaar duidelijk welke lobbyactiviteiten in en door WestBrabant worden verricht. De agenda heeft als vertrekpunt de eigen West-Brabantse beleidsdoelen die raken aan provinciale, landelijke, en/of Brusselse ontwikkelingen. De agenda brengt de WestBrabantse zichtbaarheid in Nederland en Europa in beeld. Investeringen Voor de periode 2010-2013 heeft de gemeente Baarle-Nassau voor agrarisch natuurbeheer een budget van € 18.750,- gereserveerd. Vooralsnog is dit bedrag toereikend. Afhankelijk van de politieke besluitvorming zal eventueel een nieuwe bijdrage worden toegekend voor de periode na 2013. Breda heeft in de afgelopen jaren € 80.000,- geïnvesteerd in agrarisch landschapsbeheer. De budgetten zijn nu uitgeput. Vanwege het uitblijven van de verkoop en/of exploitatie van Landgoederenzone Haagse Beemden, heeft de voorgenomen verhoging van het budget nog niet plaatsgevonden.

3.6 Brabant Onderneemt met Ruimte (BOR) Het verbeteren van het ondernemersklimaat in LandStad De Baronie. Operationeel In het reconstructiegebied De Baronie maken ondernemers gebruik van ondersteuning en bemiddeling vanuit REWIN West-Brabant N.V. Deze ondersteuning wordt grotendeels gefinancierd door de provincie, of preciezer gezegd door de Reconstructiecommissie De Baronie, Gebiedscommissie Wijde Biesbosch, Gebiedscommissie Brabantse Delta en deels door acht West-Brabantse Rabobanken. REWIN denkt mee met gemeenten en de provincie over het te voeren beleid en lost problemen op bij ondernemers ten aanzien van het realiseren van hun plannen in de groene ruimte. Vanuit deze dienstverlening zijn een aantal partijen vanuit het bedrijfsleven, het onderwijs en de lokale overheid bezig om een ontwikkelingsmaatschappij voor de West-Brabantse Groene Ruimte op te zetten. Deze organisatie zal uit 4 partijen bestaan: doelgroepondernemers (ondernemers uit de groene ruimte), onderwijsinstellingen, lokale overheden (de 18 West-Brabantse gemeenten) en adviesbureaus (bedrijven die een relatie hebben met ondernemen in de groene ruimte). Door ondernemers uit de groene ruimte vanuit deze organisatie te ondersteunen met maatwerk praktijkopdrachten, workshops, coaching, ondersteuning bij financiering, ruimtelijke ordeningsvragen etc. wordt bijgedragen aan de volgende doelen:  Uitdragen dat behoud van natuur en ruimte belangrijk is  Stimuleren van een gezonde balans tussen agrarische sector en andere sectoren in het groene ruimte  Stimuleren van een gezonde balans tussen economie en ecologie/cultuurhistorie  Stimuleren en realiseren van initiatieven in de groene ruimte  Stimuleren en realiseren van groei van bestaande bedrijven  Stimuleren en realiseren van voorzieningen in kleine kernen  Vergroten van kwaliteit van ondernemerschap in de groene ruimte  Verbeteren van de relatie tussen stad en landschap  Stimuleren van samenwerking tussen ondernemers, onderwijs en overheid  Stimuleren van werkgelegenheid in de groene ruimte

72


30-9-2011

Het idee is dat de huidige provinciale bijdrage tussen 2012-2014 wordt afgebouwd en dat tegelijkertijd de financiële bijdragen van Ondernemers, Onderwijsinstellingen en lokale Overheden wordt vergroot. Tactisch Strategisch Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  Duurzame en blijvende samenwerking tussen de drie O’s om: o De netwerkstructuur in West-Brabant te versterken en verduurzamen o De instroom van leerlingen naar opleidingen voor technische beroepen te bevorderen o De verbindingen te leggen met inzet van leerwerkplekken/stages/vrijwilligerswerk  De West-Brabantse onderwijskolom (MBO-HBO-WO): o Wil talenten ontwikkelen door toekomstige beroepsbeoefenaren op te leiden tot hoog gekwalificeerde professionals, die zichzelf en hun beroep voortdurend blijven ontwikkelen en zich bewust zijn van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, ook internationaal gezien. o Wil sociaal-culturele en economische ontwikkelingen in de regio mede ontwerpen en realiseren door voor regionale bedrijven, overheden en organisaties een partner te zijn in het ontwikkelen, delen en creëren van kennis en het doen van praktijkgericht onderzoek. o Vormen via lectoraten en expertisecentra met de lectoren, docenten en studenten de verbindingen naar het MKB, grotere bedrijven en publieke instellingen in de regio en maatschappelijke organisaties buiten de regio. o Leiden meer potentiële ondernemers op die hun eigen onderneming kunnen starten. 3.7 Ecologische campus Het opzetten van een ecologische campus. Operationeel: ROC West-Brabant onderzoekt in hoeverre en op welke wijze een campus rondom duurzaamheid en ecologie gerealiseerd kan worden. De ambitie is om zoveel mogelijk ten dienste van de regio samen met regionale partners bestaande kennis beter te benutten en nieuwe kennis te creëren. Tactisch Het Prinsentuin College (groene opleidingen) en het Radius College (technische opleidingen waaronder een laboratoriumopleiding) van ROC West-Brabant verkennen momenteel de mogelijkheden van een ecologische campus. Daarbij wordt samengewerkt met de andere Bredase colleges van het ROC West51 Brabant. Avans Hogeschool wil haar lectoraten op het terrein van duurzaamheid bij deze verkenning betrekken. De ecologische campus zou zich kunnen richten op het ondersteunen van ondernemers, het doen van onderzoek en ondersteuning binnen de regionale (v)mbo – hbo keten. Strategisch ROC West-Brabant wil met de ecologische campus de aandacht voor duurzaamheid en het duurzaam opleiden van de toekomstige beroepsbevolking een impuls geven. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de vele regionale (duurzaamheid)initiatieven waarbij ROC West-Brabant al betrokken is of betrokken wil worden.

51

Een lector op een hogeschool vervult een soortgelijke functie als een hoogleraar aan een universiteit. Een hoogleraar aan de universiteit heef veelal een eigen leeropdracht c.q. leerstoel (het onderwerp of vak waarin hij of zij geacht wordt onderwijs te geven en onderzoek te doen). Bij een hogeschool heet dit lectoraat.

73


30-9-2011

3.8 Verduurzamen agro-sector Het individueel en/of in groepsverband duurzamer maken van de bedrijfsvoering op agrarische bedrijven, zodat de biodiversiteit toeneemt en de regionale mineralenkringloop verder sluit. Door het toepassen van chemische middelen te beperken (voor bijvoorbeeld bemesting en gewasbescherming), verbetert het leefmilieu, verbetert de bodem- en waterkwaliteit en neemt de biodiversiteit in het landschap toe. Door gebruik te maken van duurzame energie, duurzame energie op te wekken en/of energie te sparen, komt de energiebalans meer in evenwicht. Verschralingsbeheer in natuurgebieden en randenbeheer leidt tot afvoer van organisch (rest)materiaal dat binnen de regio gebruikt kan worden. Omdat voor het vervoer van organisch (rest)materiaal binnen de regio relatief weinig transport nodig is, verbetert de energiebalans. Met het regionaal verwerken van agrarisch (rest)materiaal, via onder meer vergisting en compostering, wordt duurzame energie en organische meststof geproduceerd. Door organische meststof te gebruiken, kan het gebruik van kunstmest beperkt worden. Wanneer de waterhuishouding op bedrijfsof buurtschapniveau wordt geoptimaliseerd, verbetert zowel de waterkwaliteit als de watervoorziening in de bodem. Hierdoor wordt bijgedragen aan biodiversiteit. Door de verkaveling te verbeteren, kan worden bijdragen aan een lagere footprint en een betere energie/arbeid balans. Operationeel Het ontwikkelen van een duurzame bedrijfsvoering op agrarische bedrijven. Het ondersteunen van (groepen van) agrarische ondernemers om tot verdere sluiting van de mineralenkringloop te komen. Het versterken van biodiversiteit in brede zin door het verbeteren van de bodem- en waterkwaliteit. Tactisch Het voorbereiden van een projectorganisatie, het uitwerken van technische aspecten, het onderzoeken van de haalbaarheid, het uitvoeren van een kosten/baten-analyse, het opzetten van een samenwerkingsverband met partners, het voorbereiden van de uitvoering van werken, het aanleggen en bouwen van benodigde voorzieningen. Strategisch Het op beleidsniveau mogelijk maken van duurzaamheidsinitiatieven door meer beleidsruimte te geven en het verlenen van ontheffing voor pilot-projecten. Daarbij gaat het onder meer om dossiers als energie, water, vergisting en verkaveling. Het onderzoeken en uitwerken van de financieringsstructuur van pilotprojecten.

4. Recreatie en ontspanning 4.1 Vrijetijdsagenda 2011-2015 Regio West-Brabant (Recreatie) De ambitie van de vrijetijdsagenda 2011-2015 is om in West-Brabant een groei van 5% in de bestedingen in de toeristisch-recreatieve sector te realiseren. Om dit te bereiken zijn de volgende doelen geformuleerd:  Regie in de regio: het vrijetijdsaanbod in de regio en de communicatie daarover (beter) afstemmen met de verschillende betrokken partijen.  Het toeristisch-recreatieve aanbod in West-Brabant vraaggericht verbeteren (kwantitatief en kwalitatief) en verbinden met routegebonden recreatie (Routebureau West-Brabant), waterrecreatie (Brabant aan Zee), culturele infrastructuur, topsportevenementen (stichting De Goeie Ontsnapping en paardensport) en verblijfsrecreatie.  Gebiedsgerichte en themagerichte profilering van de regio: gebruik maken van de variëteit aan thematisch aanbod en de profilering van de verschillende onderscheidende gebieden (Baronie, Brabantse Wal, Brabantse Delta en Brabantse Biesbosch) met elkaar verbinden.  Herhalen van de Vrijetijdsmonitor in 2012 en 2015 om de toename van bestedingen in de toeristischrecreatieve sector en het effect daarvan te meten.

74


30-9-2011

Om deze doelen te bereiken zijn twintig acties geformuleerd, één daarvan is het programma Brabant aan Zee.

4.2 Brabant aan Zee Gemeenten in de regio West-Brabant werken samen onder de noemer Brabant aan Zee om de watersport in de regio een impuls te geven en om de relatie tussen land en water te versterken. Daarbij staat beleving en uniciteit centraal. Binnen het investeringsprogramma Brabant aan Zee zijn drie projecten opgenomen in respectievelijk Breda, Geertruidenberg en Steenbergen. Breda wil haar haven toegankelijk maken voor meer boten om daarmee de toeristische functie van de haven en de singels te versterken. De gemeente Geertruidenberg wil de oevers van de Donge als eenheid ontwikkelen tot een centrale openbare ruimte op en aan het water. Deze centrale openbare ruimte geeft plek aan passanten, wandelvoorzieningen, evenementenruimte en verschillende soorten kleinschalige havenvoorzieningen. Omdat uniciteit leidend is, heeft de gemeente ervoor gekozen om Fort Lunette als prioritair project aan te wijzen. De renovatie van het Fort, de toegankelijkheid ervan (zowel vanaf het water als het land) en het functioneel gebruik van het Fort gaan hand in hand. De gemeente Drimmelen wil de oude haven herinrichten en de relatie met het achterland versterken. Daarnaast dienen nieuwe waterverbindingen, kanovoorzieningen, en goed bereikbare oevers met strandjes en recreatieplekken gerealiseerd te worden. Mede hierdoor moet West-Brabant aantrekkelijker worden voor kleine boten.

4.3 Sport Het verbeteren van het topsport- en breedtesportklimaat binnen LandStad De Baronie. Operationeel Het nadrukkelijk op de kaart zetten van de wieleractiviteiten binnen LandStad De Baronie (zoals Acht van Chaam, Eneco-tour, De Goeie Ontsnapping, Dorpenomloop, Cyclocross, R’dam-Antwerpen-R’dam en toertocht de Baronie) en het vervolgens aanwenden van deze wieleractiviteiten om LandStad De Baronie te promoten. De stichting De Goeie Ontsnapping heeft als missie het erfgoed van het West-Brabantse wielrennen blijvend uit te dragen en beleefbaar te maken. Dit doet de stichting door initiatiefnemers en organisatoren van toeristische (wieler-)activiteiten in de regio West-Brabant te inspireren en te faciliteren. De gemeente Rucphen wil een Wielerwereld (incl. regionaal opleidingscentrum) realiseren met diverse functies: de Wielerexperience, de Wielerretail, Wielerhoreca en een Outdoor Wielerpark voor racefietsen, BMX en mountainbike. De verwachting is dat de Wielerwereld circa 200.000 bezoekers per jaar zal trekken. Daarnaast wordt in de gemeente Rucphen Skidôme (met circa 200.000 bezoekers per jaar) uitgebreid tot een sneeuwattractiepark met een tweede piste, Europa's eerste permanente slee- en tubebaan, Europa's eerste permanente icekartbaan met elektrische karts, een gethematiseerde GlowGolfbaan (midgetgolf in blacklight) en een gethematiseerde bowlingbaan. Sportschietbaan de Koningsschutters, die naast Skidôme ligt, wordt eveneens uitgebreid. Verder wordt in de gemeente Rucphen een 18-holes natuurgolfbaan gerealiseerd op landgoed HeideBurgh. Tactisch Strategisch Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze in het kader van het provinciaal Olympisch Plan bepaalde Olympische onderdelen naar LandStad De Baronie kunnen worden gehaald en/of dat er trainingsfaciliteiten worden aangeboden (zoals wielrennen, veldrijden, paardensport). Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  West-Brabant sluit aan bij het Olympisch plan Brabant en de Agenda van Brabant met een focus op en jaarlijks per onderdeel minimaal één topsportevenement:

75


30-9-2011

o Wielersport o Hippische sport o Atletiek o Aangepaste sporten  Op basis van WB-Wielercultuur wordt het project 'De Wielerwereld' uitgevoerd. Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze samengewerkt kan worden met het Vrijetijdshuis Brabant, Dit provinciaal uitvoeringsorgaan verricht Brabant-brede promotie- en marketingactiviteiten op het vlak van toerisme, recreatie en cultuur. Het Vrijetijdshuis Brabant onderkent echter ook het belang van (top)sportevenementen voor de regionale economie. Investeringen De Rabobank sponsort momenteel een aantal grote evenementen, zoals Outdoor Brabant en de Acht van Chaam. De gemeenten faciliteren deze evenementen. Om het haalbaarheidsonderzoek naar een Wielerwereld uit te voeren, is vanuit LEADER+ een subsidie van € 196.950,- beschikbaar.

4.4 Natuurpoorten Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze het aantal Natuurpoorten binnen LandStad De Baronie kan worden uitgebreid waardoor bijgedragen wordt aan het zoneren van natuurgebieden (met behulp van routestructuren) en het faciliteren van recreatie. Randvoorwaarde is dat de natuur achter de poort een impuls krijgt en robuuster wordt. Enerzijds geven Natuurpoorten recreanten inzicht in mogelijke routes en in de kwaliteiten en de geschiedenis van het betreffende gebied en anderzijds bieden ze faciliteiten (zoals een oplaadpunt voor elektrische fietsen, parkeerplaatsen, horeca en toiletten). Daarmee versterken ze de Stad-Land relatie. Om ervoor te zorgen dat recreanten zich zoveel mogelijk te voet of per (elektrische) fiets verplaatsen, dienen grote Natuurpoorten zo dicht mogelijk bij Breda en andere bevolkingsconcentraties (zoals campings en attracties, etc.) te liggen. Operationeel Met als doel de bezoekersstromen in LandStad De Baronie te spreiden over gebieden die een relatief grote recreatiedruk kunnen hebben (en bepaalde natuurgebieden te ontzien), voeren NHTV-studenten via de zogenaamde Projectenfabriek een quickscan uit van bestaande Natuurpoorten en potentiële satellietpoorten. Daarnaast ontwikkelen de studenten voor bezoekers een creatief belevingsconcept rondom Natuurpoorten en satellietpoorten. In de gemeente Rucphen wordt Natuurpoort de Posthoorn gerealiseerd bij de gelijknamige camping in de Rucphense bossen. In de gemeente Alphen-Chaam ontwikkelen de recreatiesector, de gemeente Alphen-Chaam, Staatsbosbeheer en maatschappelijke partijen gezamenlijk een multifunctionele Natuurpoort. Zowel de Natuurpoort in Rucphen als die in AlphenChaam worden ondersteund door het Vrijetijdshuis Brabant. Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze een Natuurpoort bij Milieu Eductatief Centrum (MEC) Wolfslaar kan worden gerealiseerd om bezoekers weg te trekken van het Markdal waardoor daar de recreatiedruk afneemt. Met behulp van deze Natuurpoort worden recreanten doorverwezen naar de achterliggende natuurgebieden (Ulvenhoutse Bos, Chaamse Bossen, Chaams Broek). Een ander plan is het ontwikkelen van een Natuurpoort bij de authentieke grensbeek 't Merkske die letterlijk op de grens van Belgiė en Nederland meandert. Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze een zogenaamde Heidepoort gerealiseerd kan worden op de plek van het huidige zwembad in de Chaamse bossen. Deze Heidepoort kan bijgedragen aan een goede spreiding van recreanten in het achterliggende bos- en heidegebied. Verder moet de Heidepoort faciliteiten bieden aan verschillende soorten bezoekers in een duurzame setting. Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze een Natuurpoort Binnentuin gerealiseerd kan worden bij de Heemtuin Rucphen waarbij gebruik kan worden gemaakt van (parkeer)faciliteiten van het naastgelegen Skidôme. Tactisch Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze de ambities ten aanzien van Kinderboerderij Hoge Vucht kansen bieden voor het aanleggen van een Natuurpoort voor bewoners van de wijken in het noordoosten

76


30-9-2011

van Breda. Deze Natuurpoort kan bijdragen aan zonering van de Vuchtpolder, zodat recreanten niet in het centrale deel met verstoringsgevoelige natuurwaarden (weidevogels) komen. Strategisch Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze een Natuurpoort langs recreatieve routes richting het Liesbos/De Rith/Pannehoef gerealiseerd kan worden (mogelijk in combinatie met een parkeerterrein en de kantine van Dinalog) evenals een Natuurpoort in de Landgoederenzone Haagse Beemden/Vierde Bergboezem. Gestreefd wordt om vanuit deze Natuurpoorten een routenetwerk te ontwikkelen met 52 rustplekken/poosplaatsen op locaties waar horeca en een oplaadpunt voor elektrische fietsen aanwezig zijn. Deze ambitie sluit goed aan bij de volgende ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  In 2015 wordt in West-Brabant ten opzichte van 2009 een groei van 5% in de bestedingen in de toeristisch-recreatieve sector gerealiseerd.  Regie in de regio: vrijetijdsaanbod in de regio en de communicatie daarover is (beter) afgestemd met de verschillende betrokken partijen  Het toeristisch-recreatieve aanbod wordt in West-Brabant vraaggericht verbeterd (kwantitatief en kwalitatief) en verbonden op de gebieden routegebonden recreatie, waterrecreatie (o.a. Brabant aan Zee), culturele infrastructuur, topsportevenementen en verblijfsrecreatie  Gebiedsgerichte en themagerichte profilering van de regio. Hierbij wordt ingezet op de variëteit aan thematisch aanbod en het verbinden van de profilering van de diverse gebieden met een eigen identiteit (Baronie, Brabantse Wal, Brabantse Delta, Brabant aan Zee, Nationaal Park Oosterschelde en Brabantse Biesbosch) Investeringen MEC Wolfslaar voldoet aan alle eisen die aan een Natuurpoort worden gesteld. De gemeente Breda investeert in de locatie en de personele bezetting van het MEC. Om de Natuurpoort-functie van het MEC Wolfslaar uit te dragen, dient de gemeente Breda te investeren in extra voorlichting van het personeel. De overige ambities omtrent Natuurpoorten kunnen meegenomen worden in de visie 'Natuurpoorten in De Baronie' die studenten van de NHTV in opdracht van de provincie ontwikkelen. Wanneer de visie aangeeft dat er mogelijkheden zijn voor meer Natuurpoorten, dient onderzocht te worden in hoeverre er investeringen nodig zijn en in hoeverre die binnen het ondernemingsplan van de potentiële Natuurpoorten passen.

4.5 Vierde Bergboezem Het aanleggen van recreatievoorzieningen cultuurhistorie - en landschapsherstel in het gebied Vierde Bergboezem ten noorden van Breda, waardoor de belevingswaarde van het gebied wordt vergroot. De Vierde Bergboezem is een waterbergingsgebied dat vanuit Breda een groene gordel langs de Mark vormt. Dit draagt positief bij aan het vestigingsklimaat van (het noorden van) Breda. Operationeel Het herstellen van historische hoogteprofielen en slootpatronen, het aanleggen van fiets-, wandelen ruiterpaden, het realiseren van een vogelkijkpunt, bankjes en een unieke uitkijktoren in het gebied.. Tactisch Inmiddels zijn de eerste twee fasen van de Vierde Bergboezem gerealiseerd. In de derde (laatste) fase worden met behulp van subsidiegelden de laatste gronden uitgeruild en ingericht. Belangrijk voor de recreant is dat er onderlinge samenhang ontstaat tussen de verschillende gebieden (Weimeren, de Strijp 52

Het poosplaatsen-project is een Noord-Brabants kunstproject dat op innovatieve wijze het landschap verbindt met de manier waarop mensen zich tot dit landschap verhouden. Op 27 plekken in het grensgebied ten zuiden van Breda en Tilburg zijn stenen banken, kubussen en zwerfkeien, voorzien van een gebeiteld gedicht, op zorgvuldig geselecteerde locaties in het landschap geplaatst. De poëzie is geschreven door 23 verschillende Brabantse dichters.

77


30-9-2011

en de Berkt) binnen de Vierde Bergboezem. Vanwege de waterbergingsfunctie, cultuurhistorische waarden (Spaanse belegeringslinie) en het bijzondere landschap, is de Vierde Bergboezem zowel een uitloopgebied als een belangrijk doorgangsgebied naar andere bestemmingen voor verschillende soorten recreanten. Strategisch Het vergroten van de recreatieve waarde door het gebied beleefbaar te maken vanuit de stad. Hiervoor moet de toegankelijkheid verbeterd worden. Momenteel is met name de fietsverbinding vanuit de binnenstad niet optimaal en onaantrekkelijk. Ook is een verwijzing naar de Vierde Bergboezem nodig in de trant van 'Er is meer boven Breda'. Investeringen Fase 1 en 2 van de Vierde Bergboezem zijn grotendeels afgerond. Omdat er nog geen dekking is voor 53 fase 3 hebben de gemeente Breda, DLG, Staatsbosbeheer en de provincie samen een Interreg-subsidie aangevraagd. In november 2011 wordt duidelijk of deze subsidie wordt toegekend en fase 3 van de Vierde Bergboezem kan worden uitgevoerd (in aangepaste vorm). De gemeente Breda heeft tot op heden in totaal meer dan € 1 miljoen geïnvesteerd in de realisatie van de Vierde Bergboezem (inclusief het aanbieden van gronden). Verder levert de gemeente Breda het grootste deel van de benodigde cofinanciering voor het verkrijgende van de Interreg-subsidie. Strategisch De vaarroute tussen Breda en de Biesbosch is momenteel recreatief onaantrekkelijk, omdat deze vooral via kanalen gaat waar ook de beroepsvaart gebruik van maakt. Bovendien liggen langs de kanalen recreatief onaantrekkelijke industrieterreinen. Wellicht biedt het Deltaprogramma kansen voor een recreatieve vaarverbinding tussen Breda en de Biesbosch. Het Deltaprogramma stelt namelijk voor om een nieuwe zoetwateraanvoerroute voor de landbouw op de zandgronden te realiseren in de vorm van een buis die loopt tussen de Maas en de zandgronden ten zuiden van Breda. Door deze zoetwateraanvoerroute niet de vorm te geven van een buis maar van een recreatieve waterloop, kan een directe vaarroute tussen Breda en de Biesbosch ontstaan. Een groot gedeelte van deze waterloop is al aanwezig, maar dient verdiept en/of verbreed te worden. De noodzakelijke doorvaart onder de spoorlijn Breda-Rotterdam en de A59 zullen daarbij de belangrijkste kostenposten vormen. Kostendragers zouden de landbouwsector (zoetwateraanvoer), de recreatiesector en bedrijven die zich toeleggen op kleiwinning kunnen zijn. Door deze vaarroute kunnen de gemeenten Breda en Drimmelen zich beter profileren op het gebied van waterrecreatie. Verder kan het een impuls geven aan de haven van Etten-Leur. Ook kan de vaarroute een ecologische functie hebben, omdat het bijdraagt aan de natte as die van Zeeland naar de Friese meren loopt. Wellicht kunnen minder robuuste EVZ's komen te vervallen, waardoor de vrijgekomen middelen ingezet kunnen worden voor deze vaarroute. Hoewel de aanleg van een recreatieve vaarroute Breda-Biesbosch pas op lange termijn zal spelen, is het slim om bij het uitwerken van oplossingen voor de zoetwaterproblematiek de haalbaarheid hiervan te verkennen. Investeringen In deze fase hebben investeringen alleen betrekking op het onderzoeken van de haalbaarheid van de vaarroute Breda-Biesbosch in het kader van het zoeken naar oplossingen voor de zoetwaterproblematiek.

53

Interreg is een Europese subsidieregeling, waarbinnen partijen uit meerdere landen samenwerken in projecten op het terrein van duurzame ruimtelijke en regionale ontwikkeling. Interreg is er voor overheden, bedrijven en kennisinstellingen om oplossingen te vinden voor gezamenlijke problemen op het gebied van bijvoorbeeld water en milieu en om kennis en ervaring met elkaar te delen.

78


30-9-2011

4.6 Recreatieve routes Binnen LandStad De Baronie wordt gestreefd naar behoud en uitbreiding van het aantal ommetjes en andere recreatieve routes, zoals ruiter- en menroutes. Ook is een recreatieve fietsverbinding gewenst tussen Breda en de Biesbosch. Verder dient onderzocht te worden in hoeverre en op welke wijze een aantrekkelijke, recreatieve directe vaarverbinding Mark-Biesbosch mogelijk is in combinatie met oplossingen voor de zoetwaterproblematiek (verdrogingsbestrijding en het inlaten van zoetwater). Operationeel De gemeente Baarle-Nassau wil samen met onder meer de heemkundekring, VVV, BMF en particuliere grondeigenaren circa vijf ommetjes realiseren vanuit de kern van Baarle-Nassau. Momenteel wordt als pilot-project het ommetje Schietberg ontwikkeld. De BMF is in gesprek met partijen in het revitaliseringsgebied de Wijde Biesbosch om ten noorden van Breda ommetjes te ontwikkelen om de bereikbaarheid van dat gebied te vergroten. Vooralsnog zijn de wandelmogelijkheden in LandStad De Baronie erg gericht op het Mastbos en het zuiden van Breda. Daarom zijn ommetjes gewenst aan de west-, noorden oost-rand van Breda. De gemeente Zundert wil eveneens een aantal ommetjes realiseren waardoor onder andere zandpaden behouden kunnen blijven. Onderzocht dient te worden in hoeverre en op welke wijze aangesloten kan worden op het zandpadenproject Kempenland. Verder wil de gemeente Zundert investeren in het behoud en, waar mogelijk, in het versterken van het aantal bewegwijzerde wandel-, fietsen ruiterroutes. Daarnaast wil de gemeente Zundert een (gemeentegrensoverschrijdende) recreatieve ruiter- en menroute aanleggen en onderhouden in samenwerking met de Koninklijke Nederlandse Hippische Sportfederatie (KNHS). Binnen de gemeente Baarle-Nassau wordt een klein deel van het bestaande ruiterroutenetwerk onderhouden door Toerisme Provincie Antwerpen (TPA). Omdat het overige deel van het ruiterroutenetwerk niet onderhouden wordt, dient onderzocht te worden in hoeverre en op welke wijze het onderhoud in gezamenlijkheid regionaal kan worden opgepakt. De gemeente Rucphen wil met behulp van moderne communicatiemiddelen de routestructuren in haar gemeente ontsluiten. De gemeente Breda wil in de binnenstad en bij het Centraal Station informatieborden en/of plattegrondautomaten plaatsen die naar attracties in het buitengebied verwijzen. Aanvullend wil de gemeente Breda, wellicht in samenwerking met de VVV, een recreatieve app (toepassingsprogramma op het gebied van recreatie) of itour (een route-applicatie voor de iPhone) ontwikkelen. Ook de gemeente Zundert zoekt naar innovatieve manieren voor routes. Uit gesprekken die de gemeente Breda met recreatie-ondernemers heeft gevoerd, blijkt dat de verbinding tussen Breda en de Biesbosch als onduidelijk en onaantrekkelijk wordt ervaren. Om die reden hebben recreatie-ondernemers schroomt om hun gasten te adviseren per fiets of OV van Breda naar de Biesbosch te rijden. Door het fietspad langs de Beneden Mark door te trekken richting het noorden en een pontje naar Terheijden te laten varen, kunnen de markt van Geertruidenberg en het oude gedeelte van Drimmelen met de jachthaven een aantrekkelijke bestemming vormen (de noordelijke variant van Meersel-Dreef ten zuiden van Breda). Bij de verkenning van de mogelijkheden voor een aantrekkelijke, recreatieve directe vaarverbinding Mark-Biesbosch dient de HISWA Vereniging te worden betrokken vanwege hun kennis van de watersportsector en de vaarroutes die ze digitaal beschikbaar heeft. Tactisch Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze Regio West-Brabant ondersteuning kan bieden om de grensoverschrijdende recreatieve ruiter- en menroute van de gemeente Zundert te kunnen realiseren. Het stimuleren van vernieuwende product-marktcombinaties waardoor cultuur en natuur beter ontsloten worden voor recreanten en toeristen. Zo kunnen eigentijdse wandelroutes gericht op natuur-, cultuur- en landschapsbeleving ontwikkeld worden waarbij wandelaars gebruik maken van moderne communicatiemiddelen (zoals de iPhone). In het kader van Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018 wordt waar mogelijk een relatie met beeldcultuur (grafisch ontwerp, foto, film) gelegd, omdat beeldcultuur een speerpunt van Breda is. Het Graphic Design Museum getuigt hiervan. Als nationaal museum voor grafische vormgeving neemt het landelijk een bijzondere positie in: een nieuw museum dat een relatief

79


30-9-2011

jong fenomeen tot onderwerp heeft met raakvlakken naar de sociale, economische en kunstgeschiedenis, maar ook naar de actuele ontwerppraktijk. Strategisch Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  In 2015 wordt in West-Brabant ten opzichte van 2009 een groei van 5% in de bestedingen in de toeristisch-recreatieve sector gerealiseerd  Regie in de regio: vrijetijdsaanbod in de regio en de communicatie daarover is (beter) afgestemd met de verschillende betrokken partijen  Het toeristisch-recreatieve aanbod wordt in West-Brabant vraaggericht verbeterd (kwantitatief en kwalitatief) en verbonden op de gebieden routegebonden recreatie, waterrecreatie (o.a. Brabant aan Zee), culturele infrastructuur, topsportevenementen en verblijfsrecreatie  Gebiedsgerichte en themagerichte profilering van de regio. Hierbij wordt ingezet op de variëteit aan thematisch aanbod en het verbinden van de profilering van de diverse gebieden met een eigen identiteit (Baronie, Brabantse Wal, Brabantse Delta, Brabant aan Zee, Nationaal Park Oosterschelde en Brabantse Biesbosch) Investeringen De gemeente Baarle-Nassau raamt de realisatie van vijf ommetjes op circa € 30.000,-. Aangezien het incidentele kosten zijn, heeft de gemeente Baarle-Nassau hiervoor geen budget opgenomen. Het is denkbaar dat vanuit STIKA ook wordt bijgedragen aan de ommetjes. De gemeente Zundert heeft vanwege het herschikken van middelen en het sparen voor toekomstige verplichtingen, de realisatie van ommetjes en het behoud van zandpaden voorlopig uitgesteld. De gemeente Breda zal samen met recreatie-ondernemers de wens voor een recreatieve fietsroute (bewegwijzering) tussen Breda en de Biesbosch neerleggen bij de regio Westbrabant. Vooralsnog is er geen budget om een fietspad langs de benedenmark te financieren. Mogelijk ontstaan er kansen voor het maken van werk met werk bij kadeverhoging en aanleg van een EVZ langs de Benedenmark.

4.7 Realisatie nieuwe landgoederen Binnen LandStad De Baronie wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een aantal nieuwe landgoederen om daarmee de natuur en de recreatie te versterken. Stedelingen verblijven graag op een landgoed om bijvoorbeeld cultuurhistorie te beleven en streekproducten te kopen. Door het leggen van een relatie met Nassaustad Breda wordt de landgoederentraditie van de regio in nieuwe vorm voortgezet. Wel moet voorkomen worden dat door realisatie van nieuwe landgoederen het buitengebied versteend. Operationeel Binnen de gemeente Baarle-Nassau wordt aan de Bredaseweg in samenwerking met o.a. Brabants Landschap het landgoed Hooghuys gerealiseerd met als doel de natuur te verbeteren en de recreatie een impuls te geven. Binnen de gemeente Breda wordt tussen Breda en Teteringen het landgoed Heiningenhoef ontwikkeld (12 ha). Dit particuliere landgoedontwikkelingsproject maakt deel uit van Landschapspark Oosterhout-Breda. Het Brabants Particulier Grondbezit (BPG) introduceert voor particuliere natuurbeheerders een eenvoudig certificeringsprogramma waarmee zij op een eenvoudige wijze inzicht kunnen geven in het natuurbeheer. Tactisch Binnen de gemeente Breda wordt naar mogelijkheden gezocht om een aantal landgoederen bij het buurtschap het Lies te ontwikkelen.

80


30-9-2011

Strategisch Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze het zinvol is om als regio gezamenlijk op te trekken bij het in de markt zetten van nieuwe landgoederen en deze een plek te geven binnen de ruimtelijke visie met concentratiegebieden. In gebieden als het Gooi is te zien dat de aanwezigheid van een zekere dichtheid aan landgoederen de komst van nieuwe landgoederen stimuleert. Dit, omdat landgoedeigenaren en bewoners gebruik kunnen maken van het bestaande sociale netwerk en faciliteiten. Investeringen De gemeenten Baarle-Nassau en Breda faciliteren de ontwikkeling van de landgoederen Hooghuys en Heiningenhoef. De gemeente Breda zal initiatiefnemer zijn bij de eventuele ontwikkeling van landgoederen bij het buurtschap het Lies.

4.8 Grenzeloos Baarle (Golfbaan) Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze een particulier initiatief kan worden uitgevoerd rondom de aanleg van een golfterrein om daarmee een impuls te geven aan recreatie, toerisme en natuurontwikkeling. Operationeel Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze een grensoverschrijdend golfterrein, een vakantiebungalowpark en natuurontwikkeling ten zuiden van Baarle-Nassau gerealiseerd kunnen worden. In het verleden leefde daarbij het idee om enkele cultuurhistorische objecten in het plan Grenzeloos 54 Baarle te betrekken (zoals het zichtbaar en toegankelijk maken van de draaischijf van het Bels lijntje en de contouren van loopgraven uit de eerste Wereldoorlog), maar dit bleek te duur. Tactisch Operationeel Investeringen Het is een particulier initiatief waarin de gemeente Baarle-Nassau vooralsnog vooral bestuurlijk/ambtelijk investeert. De planvorming is nog in initiatieffase.

5. Leefbaarheid 5.1 Leefbaarheid kleine kernen De kleine kernen vitaal houden door hier een aangenaam woonmilieu te bieden. Operationeel Het behoud en herstel van waardevolle bomen en boomstructuren vergroot de aantrekkingskracht van Baarle-Nassau. Uit onderzoek komt naar voren dat mensen een voorkeur hebben voor een groene omgeving. Ook brengen ze meer tijd door en geven ze meer geld uit in een winkelstraat met bomen in vergelijking met eenzelfde soort straat met hetzelfde winkelbestand zonder bomen. Behoud en herstel van waardevolle boomstructuren is dan ook van belang voor het vestingsklimaat en de plattelandseconomie. De gemeente Baarle-Nassau wil, wanneer de omlegging van de N260 is gerealiseerd, het centrum van Baarle-Nassau een toeristische impuls geven. De omlegging leidt namelijk tot een afname van het gemotoriseerd verkeer in het centrum van Baarle-Nassau. Met de omlegging wordt de leefbaarheid in het 54

Een oud spoorlijn tussen Tilburg en Turnhout via Baarle-Nassau die is omgetoverd tot fietspad.

81


30-9-2011

dorp vergroot. De gemeente Baarle-Nassau wil door wegenonderhoud, het aanleggen van groenvoorzieningen, het verbeteren van het winkelgebied etc. zowel de leefbaarheid als de economie en het toerisme een impuls geven. Daarbij wordt ook gedacht aan wekelijkse koopzondagen. Deze ambities sluiten aan op de kadernota ‘Visieontwikkeling toerisme en recreatie ondernemend Baarle’. Vooralsnog is deze nota niet vastgesteld door de gemeenteraden van Baarle-Nassau en Baarle-Hertog (B) vastgesteld. Tactisch In mei 2011 is door studenten van de HAS Den Bosch het Bomenbeleidsplan Baarle-Nassau opgesteld. Het plan moet nog vastgesteld worden door de gemeenteraad. Voor het aanplanten van bomen voor de verbetering van aanwezige boomstructuren is naar schatting € 100.000,- nodig. De omlegging van de N260 in de gemeente Baarle-Nassau wordt al beschreven in het Uitbreidingsplan in hoofdzaken uit 1962. Sinds die tijd heeft de gemeente Baarle-Nassau voornamelijk bestuurlijke en ambtelijke investeringen gedaan om deze omlegging te realiseren. Voor de herinrichting van het centrum van Baarle-Nassau is in de begroting van 2011 € 1,8 miljoen gereserveerd. Strategisch Investeringen De gemeente Baarle-Nassau heeft € 10.000,- geïnvesteerd in het opstellen van het Bomenbeleidsplan Baarle-Nassau. De gemeente heeft geen specifieke reserveringen in de begroting opgenomen voor het behoud en herstel van bomen.

5.2 Afwaartse beweging intensieve veehouderij55 Binnen de reconstructie is een belangrijk thema 'Het bedrijf op de juiste plaats'. In dat kader zijn Landbouwontwikkelingsgebieden (LOG's) gerealiseerd voor de intensieve veehouderij, vestigings- en doorgroeigebieden voor de glastuinbouw en glasboomteeltgebieden. Een belangrijk doel is dat een aantal intensieve veehouderijbedrijven uit de omgeving van natuurgebieden en kernen wordt verplaatst. Daarmee draagt de afwaartse beweging bij aan het verduurzamen van de landbouw en het verbeteren van de kwaliteit van het milieu en het landschap. Operationeel Het in het kader van het Reconstructieplan De Baronie verplaatsen van de volgende intensieve veehouderijbedrijven uit Ulicoten naar het landbouwontwikkelingsgebied (LOG): Dorpsstraat 4, Dorpsstraat 7 en Hoogstratensebaan 55. De locaties aan de Dorpstraat die hierdoor vrijkomen, worden in samenwerking met de provincie aangewend voor woningbouw. Ook de gemeenten Rucphen en AlphenChaam willen de afwaartse beweging continueren en stimuleren. Tactisch Strategisch -

55

Afwaartse beweging: tijdens de looptijd van het Reconstructieplan wordt ernaar gestreefd om de intensieve veehouderij zich zo te laten ontwikkelen dat zoveel mogelijk bedrijven op gewenste locaties en zo min mogelijk bedrijven dicht bij natuurkernen en woongebieden komen te liggen. Daarmee beweegt de intensieve veehouderij zich afwaarts van kwetsbare functies als natuur en wonen.

82


30-9-2011

Investeringen Het verplaatsen van intensieve veehouderijbedrijven uit Ulicoten is een langlopend project dat veel bestuurlijke/ambtelijke investeringen vanuit de gemeente Baarle-Nasau heeft gevraagd. De gemeente Baarle-Nassau onderhandelt momenteel met de eigenaren van de vrijkomende locaties aan de Dorpsstraat in Ulicoten over de aankoop van deze gronden. Daarnaast maakt de gemeente BaarleNassau kosten voor de verschillende procedures, adviseurs etc. Wanneer de verplaatsing door gaat, moet een nieuwe ontsluiting naar de bedrijven in het LOG worden aangelegd. Hiervoor heeft de gemeente Baarle-Nassau ILG-subsidie aangevraagd.

5.3 Bereikbaarheid Het uitbreiden van het fietspadennet binnen LandStad De Baronie waardoor het aantal recreatieve verbindingen wordt uitgebreid en het woon-werkverkeer duurzamer kan worden. Door de opkomst van de elektrische fiets neemt de actieradius van fietsers toe waardoor meer mensen met de (elektrische) fiets naar het werk kunnen gaan. Operationeel Gemeente Baarle-Nassau: In 2015 wordt een fietspad tussen Ulicoten en Chaam gerealiseerd. Zowel de gemeente Baarle-Nassau als de gemeente Alphen-Chaam dragen bij aan dit grensoverschrijdende project. Daarnaast is er een plan om een recreatief fietspad aan te leggen tussen Baarle-Nassau en Ulvenhout (langs de Oude Bredasebaan) en bestaande onderdelen te verbreden. Ook zal op initiatief van Staastbosbeheer de zogenaamde Fietsallee worden gerealiseerd die Breda met Hoogstraten (B) verbindt via Alphen en Baarle-Nassau. Gemeente Breda: Het aanleggen van een fietspad langs de Beneden Mark zodat Terheijden vanuit Breda wordt ontsloten via een recreatieve route door de Vierde Bergboezem. Vanaf de Natuurpoort Wolfslaar start de Fietsallee die Breda met Vlaanderen verbindt. De Fietsallee voert door de bossen van Ulvenhout en Chaam via Baarle-Nassau en het dal van 't Merkske naar Hoogstraten (B). Gemeente Zundert: Binnen het ruilverkavelingsgebied Zundert dienen een aantal stukken fietspad gerealiseerd te worden. Ook dient een fietspad te worden aangelegd vanaf Breda via de Aa of Weerijs naar de Belgische grens. De grondverwerving van dit fietspad lift mee met de landinrichting Weerijs-zuid. Tactisch Strategisch Investeringen Gemeente Baarle-Nassau Er is een haalbaarheidsstudie naar het fietspad Ulicoten-Chaam uitgevoerd waarin onder meer verschillende varianten zijn onderzocht. Momenteel wordt zowel voor het fietspad Ulicoten - Chaam als voor het fietspad Baarle-Nassau - Ulvenhout een budget gevormd. Het is nog onduidelijk hoe groot deze budgetten uiteindelijk zullen zijn. Gemeente Breda Er is geen dekking voor een fietspad langs de Beneden Mark. Wellicht bieden de verwachte verhoging van de Markkade en de aanleg van de EVZ Beneden Mark mogelijkheden voor 'werk met werk maken'.

83


30-9-2011

Binnen de revitaliseringsplannen voor bedrijventerreinen wordt ernaar gestreefd om grond vrij te maken voor de aanleg van een fietspad. De kosten van de aanleg van het geasfalteerde fietspad bedragen € 1,0 miljoen. Gemeente Zundert Vooralsnog zijn er geen financiële middelen beschikbaar voor de grondverwerving voor het resterende traject binnen het ruilverkavelingsgebied Zundert en voor de aanleg en het beheer van een fietspad door het gebied Aa of Weerijs.

5.4 Kwaliteitsverbetering buitengebied Het slopen van ongewenste bebouwing bij voormalige agrarische bedrijven in Ulicoten met behulp van de subsidieregeling Sloop Ongewenste Bebouwing Buitengebied (SOBB) waardoor de kwaliteit van het buitengebied verbetert. Operationeel In 2009, 2010 en 2011 (vanaf augustus tot 1 januari 2012) is de subsidieregeling SOBB opengesteld. In 2011 dient het SOBB te worden aangewend voor het slopen van locaties in een LOG. De gemeente Baarle-Nassau maakt hiervan gebruik voor het slopen van ongewenste bebouwing in het LOG Ulicoten. Tactisch Strategisch Investeringen De gemeente Baarle-Nassau heeft vooral ambtelijke investeringen gedaan. De provincie heeft een subsidiebedrag van € 400.000,- beschikbaar gesteld. Het resterend bedrag voor 2011 is circa € 336.000,-. De gemeente Baarle-Nassau wil graag overleg voeren met de provincie om te kijken in hoeverre en op welke wijze het resterend bedrag na 2011 ingezet kan worden voor doeleinden op het gebied van natuur en/of cultuurhistorie elders binnen de gemeente Baarle-Nassau.

5.5 Versterken burgerparticipatie Het versterken van de burgerparticipatie waardoor grotere betrokkenheid bij de omgeving en de samenleving ontstaat, het draagvlak wordt vergroot en de leefbaarheid wordt versterkt. Hierdoor kan leegloop voorkomen worden en kunnen nieuwkomers (zowel mensen als bedrijven) worden aangetrokken. Operationeel Het versterken van de burgerparticipatie bij de uitvoering van de IDOP Ulicoten in de gemeente BaarleNassau. Voor een aantal kleine kernen zijn inmiddels IDOP's opgesteld, maar de problematiek geldt ook voor (grotere) dorpskernen, zoals Rucphen, Sprundel en St. Willebrord. Vanwege het verwachte krimpscenario zullen ook deze kernen alle zeilen moeten bijzetten. Daarom wordt voorgesteld om de centrumplannen van deze dorpen (cf IDOP’s) eveneens financieel te ondersteunen. Verder dienen burgerinitiatieven gefaciliteerd te worden die zich richten op het behouden en onderhouden van de directe omgeving in zowel het landelijk gebied als in de stad (behoud en onderhoud van bijvoorbeeld stadsranden en stadse natuur).

84


30-9-2011

Het maken van een website zoals BredaMorgen en Rotterdamidee waarop burgers hun ideeën en dromen tot initiatieven en wellicht tot projecten kunnen zien uitgroeien. Wanneer een idee veel draagvlak heeft kan onderzocht worden in hoeverre en op welke wijze dit idee binnen een project kan worden uitgevoerd. Tactisch Vooralsnog is in het landelijk gebied de afstand tussen burger en beleid groot. Dit kan leiden tot ongewenste ontwikkelingen (bijvoorbeeld ontwikkelingen die een negatief effect hebben op de volksgezondheid). De afstand tussen burgers en de agrarische sector dient verkleind te worden, terwijl het wederzijdse begrip dient te worden vergroot. Dit kan door gezamenlijk meer aandacht te besteden aan agrarische producten, de productiewijze ervan en de voorwaarden waarbinnen agrariërs moeten ondernemen. Vanuit het motto 'Weet wat je eet' kan met behulp van pilot-projecten de consument benaderd worden. Strategisch -

5.6 Huisvesting arbeidsmigranten Het aanbod van en de informatie over huisvesting voor arbeidsmigranten op basis van logies (wooneenheden) vergroten. Operationeel De gemeente Breda brengt samen met de regio de mogelijkheden in kaart voor een informatiepunt huisvesting arbeidsmigratie. Tactisch Omdat de vraag van arbeidsmigranten naar geschikte huisvesting blijft groeien, is het belangrijk om in de regio plaatsen aan te wijzen waar geschikte huisvesting mogelijk is, zonder dat er grote concentraties ontstaan. De gemeente Breda stimuleert arbeidsmigranten niet om zich in het buitengebied te huisvesten en bij (agrarische) bedrijven, omdat dit voor hen minder mogelijkheden voor interactie en integratie met zich meebrengt. Strategisch Het in Beneluxverband betere afstemmen van de huisvestings- en arbeidsomstandigheden van arbeidsmigranten.

6. Identiteit 6.1 Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018/Regiobranding Het onderbrengen van LandStad De Baronie bij Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018 vanwege haar onderscheidende kenmerken in het Brabants Mozaïek. Hierdoor kan LandStad De Baronie zich profileren en haar kwaliteiten onder het voetlicht brengen bij verschillende doelgroepen, zoals bedrijven die naar een vestigingsplaats zoeken, scholieren die naar een studentenstad zoeken, hoogopgeleiden en kapitaalkrachtigen die naar een aantrekkelijke woonomgeving zoeken, arbeidsmigranten voor de kapitaalintensieve landen tuinbouw en recreanten en toeristen. Brabantstad Culturele Hoofdstad kan de aanleiding zijn voor actieve regiobranding op basis van de identiteit en de verscheidenheid binnen LandStad De Baronie (onderscheidend in verscheidenheid). De identiteit van de LandStad-bewoner wordt zowel bepaald door cultuurhistorie als door het landschap; het is iemand die zich op de rand van zand en polder beweegt en die de bossen en het kleinschalige agrarische landschap met zich meedraagt.

85


30-9-2011

Operationeel Onderzoeken in hoeverre en op welke wijze het mogelijk is om het gebied LandStad De Baronie te markeren vanaf de toegangswegen (bijvoorbeeld met behulp van bruine gebiedsaanduidingsborden). Het ontwikkelen van Stad-Land arrangementen en het betrekken van het buitengebied bij evenementen in Breda, zodat LandStad De Baronie zich als geheel kan profileren. Ook wordt daardoor bijgedragen aan de Stad-Land relatie. De gemeente Baarle-Nassau wil de bijzondere enclave-situatie van Baarle-Hertog meer uitdragen vanuit het thema van Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018 'De kunst van het samenleven'. Bijvoorbeeld door het visueel inzichtelijk maken van de enclavegrenzen, de oprichting van een Enclavemuseum, het plaatsen van kunstwerken in de openbare ruimte en het verkopen van enclaveproducten (zoals enclavebrood). Zo staat er een maquette bij de Belgische kerk en is er wel eens gedacht aan het plaatsen van een grote Kraaienpoot die verwijst naar de periode dat smokkelaars kraaienpoten op de weg gooiden waarmee autobanden van achtervolgende douanemensen kapot werden geprikt. Daarnaast wil de gemeente Baarle-Nassau ’t Merkske als natuurgebied en als grensoverschrijdend project meer onder de aandacht te brengen. De ambities ten aanzien van de enclave-situatie staan in de kadernota ‘Visieontwikkeling toerisme en recreatie ondernemend Baarle’. De gemeente Zundert wil vooruitlopend op Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018 in samenwerking met andere partijen in LandStad De Baronie een brochure of gids ontwikkelen waarin de cultuurhistorie van Zundert en de regio wordt beschreven. Hierin dienen belangrijke identiteitsdragers van LandStad De Baronie te worden opgenomen, zoals de Grafheuvels Baarle-Nassau, de Spinolaschans, het Landgoed Haagse Beemden, het Zorglandgoed Klokkenberg en het Vincent van GoghHuis. Tactisch De gemeente Alphen-Chaam werkt als partnergemeente van Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018 momenteel aan een bod waarin haar (culturele) ambities staan beschreven ten aanzien van Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018. De gemeente Zundert wil het merk Zundert beter op de kaart zetten, zowel regionaal, nationaal als internationaal. Het thema van Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018 'De kunst van het samenleven' leent zich daar uitstekend voor vanwege het gunstige cultuurklimaat dat onder meer stoelt op de in Zundert geboren kunstschilder Vincent van Gogh en de dichteres Henriette Roland Holst die er op een landgoed residerende. Beide kunstenaars lieten zich inspireren door het landschap en de relatie tussen mens en natuur. Dit raakt aan de identiteit van een LandStad-bewoner die zich op de rand van zand en polder beweegt en die de bossen en het kleinschalige agrarische landschap met zich meedraagt. Ook het feit dat het protestantse gezin Van Gogh leefde binnen de Rooms-katholieke Brabantse samenleving is een voorbeeld van de kunst van het samenleven tussen verschillende religieuze culturen. Strategisch Het door VVV’s, recreatie-ondernemers, de stichting Magie van de Baronie en gemeenten gezamenlijk en eenduidig uitvoeren van regiobranding van LandStad De Baronie. Daarbij wordt afstemming gezocht met het Vrijetijdshuis Brabant. Daarbij is het belangrijk om bewust te zijn van de kwaliteiten van elkaar en van de wijze waarop de verschillende kwaliteiten elkaar aanvullen en daarmee de kwaliteit van LandStad De Baronie versterken. Voor de coördinatie wordt gedacht aan één aanspreekpunt in LandStad De Baronie. Deze ambitie sluit goed aan op de ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  Een evenredig aantal West-Brabantse projecten maakt op 1 januari 2012 deel uit van het Bidbook BrabantStad Culturele Hoofstad 2018, met een focus op: o Het versterken van het concurrerend vermogen van onze regio: het benoemen van toeristische, recreatieve en culturele voorzieningen die van bovenlokaal dan wel regionaal belang worden geacht en een gezamenlijke zorg/verantwoordelijkheid voor deze voorzieningen.

86


30-9-2011

o o o o o o o

Verhogen van de verblijfskwaliteit in de regio en gezamenlijke campagnevoering. Verder de ontwikkeling van cultureel erfgoed: ontsluiten en beleefbaar maken van de grote gezamenlijke cultuurhistorie, zoals bijvoorbeeld de Hollandse- en Zuiderwaterlinie Brabants Mozaïek: ondernemingszin, kunst en creativiteit als basis voor de relatie stad en platteland. Aandacht voor de kwaliteit van het leven: duurzaamheid en het concept Cittaslow als model Grootschalige evenementen: wat speelt er in de regio, waar kunnen gemeenten elkaar aanvullen. Kennismanagement: een professionaliseringsslag van culturele organisaties op het gebied van (Europese) subsidieaanvragen, organisatie, publiciteit, vrijwilligers, samenwerking e.d. Thematische ontwikkeling; bijvoorbeeld Van Gogh.

Investeringen De verschillende VVV’s in LandStad De Baronie en de gemeente Breda zetten personele capaciteit in voor het vermarkten van de verschillende deelgebieden. De Rabobank heeft het initiatief genomen om een website te ontwikkelen waarop recreatie-ondernemers zich kunnen profileren (vergelijkbaar met www.salzburgerland.com). De gemeente Breda ontwikkelt een visie voor het uitrollen van citymarketing over het buitengebied van Breda met de werktitel 'Hof van de Baron'. In dit kader worden ook overkoepelende teksten geschreven waarin de kwaliteiten van LandStad De Baronie worden beschreven op zodanige wijze dat ingespeeld wordt op de recreatiemotieven van potentiële bezoekers. Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018 kan ertoe bijdragen dat partijen binnen LandStad De Baronie gezamenlijk de regiobranding willen oppakken.

6.2 Behouden en vergroten beleving cultureel erfgoed Het beleefbaar maken van cultuurhistorie en het verbinden van hedendaagse en oude cultuur door te wijzen op het leven en werk van Vincent van Gogh, het herstel van de grafheuvels in Baarle-Nassau (bijvoorbeeld door deze op te nemen in een ommetje) en de Spinolaschans in Breda. Staatsbosbeheer en de gemeente Breda zien kansen om de Spinolaschans te herstellen en er een recreatie- en evenemententerrein van te maken. Operationeel Recentelijk hebben archeologen de grafheuvels in Baarle-Nassau in kaart gebracht. De gemeente BaarleNassau heeft het plan om één van de grafheuvels te herstellen en deze bijvoorbeeld in een ommetje op te nemen. Het realiseren van Zorglandgoed de Klokkenberg (41 ha) inclusief de restauratie van gebouwen en natuur- en landschapsontwikkeling. Het Vincent van GoghHuis in Zundert dient in stand te worden gehouden. Het herstellen van de historische tuin het 'Engels werk’ in het Liesbos, zodat deze weer aantrekkelijk wordt. Ook dient het Liesbos, dat door de Nassaus voor de jacht werd gebruikt, gerestaureerd te worden. Herstel levert een grote bijdrage aan de leefbaarheid van de directe omgeving en draagt bij aan het vestingklimaat voor bedrijven aan de westzijde van Breda. Zeven heemkundekringen willen binnen het project 'Turf in West-Brabant' gezamenlijk de turfwinning, -transport en -handel in WestBrabant onder de aandacht brengen van een breed publiek. Dit doen ze met een rondtrekkende tentoonstelling, een minisymposium dat dit voorjaar is georganiseerd, lesmateriaal, fietsroutes langs overblijfselen van de turfwinning en een populairwetenschappelijk boek. Daarnaast wordt samen met de Stichting Cultuurhistorie West-Brabant bekeken of er vijf projecten gerealiseerd kunnen worden die gericht zijn op het zichtbaar maken van enkele overblijfselen van de turfwinning. Tactisch Staatsbosbeheer heeft het voornemen de Spinolaschans te herstellen. Hiertoe stelt DLG momenteel een plan op. Daarin wordt ook onderzocht in hoeverre en op welke wijze het mogelijk is om het terrein te gebruiken voor recreatiedoeleinden en evenementen. Daartoe vindt afstemming met omwonenden plaats. Met het herstel van de Spinolaschans wordt een belangrijk deel van de cultuurhistorie van Breda weer

87


30-9-2011

beleefbaar gemaakt. Staatsbosbeheer heeft als eigenaar van de Engelse tuin in het Liesbos in samenwerking met anderen een herstelplan met een begroting gemaakt. Er is een gefaseerde aanpak mogelijk waardoor de drie delen van de tuin afzonderlijk van elkaar kunnen worden hersteld. In opdracht van de gemeente Baarle-Nassau is een archeologisch rapport voor de gemeente Baarle-Nassau opgesteld. Op basis van dit rapport wordt het beleid van de gemeente Baarle-Nassau aangepast. De gemeente Zundert wil haar band met Vincent van Gogh meer benadrukken om zodoende meer bekendheid te krijgen. Strategisch Het onderzoeken in hoeverre en op welke wijze het mogelijk is om de Landgoederenzone Haagse Beemden beter in te richten als recreatief gebied waar Stad en Land elkaar ontmoeten én het Landgoed Burgst beter beleefbaar te maken. Door het Landgoed Burgst meer bij de omliggende landgoederenzone te betrekken en beter te ontsluiten, krijgt het gebied meerwaarde voor de 28.000 omwonenden. Het aanleggen van een extra evenemententerrein met een Europese uitstraling bij de Spinolaschans kan onderdeel uitmaken van Brabantstad Culturele Hoofdstad 2018. Dit, omdat er een relatie tussen Spinola en Velasquez kan worden gelegd. Spinola was een militair strateeg uit Spanje die in 1625 Breda innam en Diego Velázquez was een Spaanse schilder die het bekende schilderij 'De Overgave van Breda' maakte. Op dit schilderij staan Spinola en de Nederlandse gouverneur van Breda Justinus van Nassau (de onwettige zoon van Willem van Oranje) afgebeeld. Door deze relatie te leggen wordt ook invulling gegeven aan de Stad-Land relatie, omdat in het stadhuis van Breda een kopie van dit schilderij hangt. Onderzocht dient te worden in hoeverre en op welke wijze aangesloten kan worden bij het Provinciale Investeringsprogramma Grootschalige Cultuurhistorische Complexen. Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambitie uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  De ontwikkeling van cultureel erfgoed: ontsluiten en beleefbaar maken van de grote gezamenlijke cultuurhistorie, zoals bijvoorbeeld de Hollandse- en Zuiderwaterlinie Investeringen De kosten om de Spinolaschans te herstellen en er een recreatie- en evenemententerrein van te maken, liggen waarschijnlijk tussen de € 1,0 miljoen en € 1,5 miljoen. De investeringen voor het herstel van de Spinolaschans zijn voor een belangrijk deel afkomstig van de gemeente Breda en bedragen tussen de € 500.000,- en € 900.000,- (afhankelijk van de uitvoeringskosten). Omdat deze investeringen gebonden zijn aan de wateropgave van stedelijke projecten, is herstel van de Spinolaschans afhankelijk van het doorgaan van deze stedelijke projecten. In 2012 wordt dit naar verwachting duidelijk. In 2013 moeten zowel de stedelijke projecten als het herstel van de Spinolaschans gerealiseerd zijn. Als de Spinolaschans gebruikt gaat worden voor evenementen dan kunnen de opbrengsten wellicht geïnvesteerd worden in groene projecten binnen de gemeente Breda. Het archeologisch rapport voor de gemeente Baarle-Nassau heeft in totaal € 31.000,- gekost. Voor het gedeelte dat gaat over de bebouwde kom van Baarle-Nassau heeft de provincie een subsidie van € 8.000,- beschikbaar gesteld. Vitalis WoonZorggroep draagt de investeringskosten voor Landgoed de Klokkenberg. Het herstellen van de Engelse Tuin kost € 520.000,-.

88


30-9-2011

7. Energietransitie en klimaat 7.1 Biomassacentrale Breda wil in 2044 CO2-neutraal zijn. Mede om deze reden is de gemeente Breda gestart met de voorbereidingen voor de realisatie van een biomassacentrale die op houtchips zal gaan draaien. LandStad De Baronie kan daarbij de rol van grondstofleverancier vervullen (houtchips). Operationeel Tactisch Het beheer van landschapselementen kan in de toekomst mogelijk goedkoper worden, omdat snoeiafval dan een grondstof voor de biomassacentrale is en de transportkosten voor rekening van de centrale komen. Ook is het voorstelbaar dat vanuit de biomassacentrale materiaal beschikbaar wordt gesteld voor het machinaal snoeien van heggen en houtwallen. Hierdoor kan dit werk sneller en goedkoper worden uitgevoerd. Strategisch In mei 2010 heeft de gemeente Breda een intentieovereenkomst gesloten met de Bredase woningbouwcorporaties WonenBreburg, Singelveste Allee Wonen en Laurentius en met Essent Warmte (nu Essent Local Energy Solutions) om te onderzoeken welke woningen aangesloten kunnen worden op een duurzame energievoorziening via de biomassacentrale en onder welke randvoorwaarden verdere samenwerking mogelijk is. Daarnaast heeft Essent Local Energy Solutions (ELES) samen met de gemeente Breda onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de stadverwarming in Breda te verduurzamen. Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat daarvoor goede mogelijkheden zijn. De gemeente Breda wil nu weten of door samenwerking met ELES de realisatie van een biomassacentrale groter dan 4 megawatt mogelijk is. Als dat het geval is, dient een overeenkomst te worden gesloten om bedrijfsgegevens te kunnen uitwisselen en gezamenlijk aan een bedrijfsplan te kunnen werken. Als beide partijen tot overeenstemming komen, worden de resultaten van het overleg voorgelegd aan de gemeenteraad van Breda. Deze ambitie sluit goed aan op de volgende ambities uit het Uitvoeringsprogramma van de (concept) Strategische Agenda West-Brabant 2012-2020:  De CO2-uitstoot is in 2020 met 30% gedaald  In 2020 is 20% van het energiegebruik duurzaam opgewekt Investeringen Doordat de transportkosten van snoeiafval voor rekening van de biomassacentrale komen, kan het beheer van landschapselementen in de toekomst mogelijk goedkoper worden. De komst van een eventuele biomassacentrale zal waarschijnlijk in de overgangsperiode plaatsvinden en vergt een investering van 25 miljoen

7.2 Duurzame energieproductie Het gebruik van biomassa voor een biomassacentrale biedt uiteindelijk geen duurzame oplossing, omdat nutriëntenkringlopen niet gesloten worden en waardevolle grondstoffen worden verbrand. Daarom dient onderzocht te worden wat op termijn alternatieven zijn voor een biomassacentrale. Ook zou onderzocht moeten worden in hoeverre en op welke wijze het gebruik van zonnepanelen gestimuleerd kan worden (zoals het project Boer zoekt Buur en het gezamenlijk inkopen van zonnepanelen).

89


30-9-2011

7.3 Duurzaam gebruik van biomassa Door biomassa te gebruiken voor compost kan de bodemkwaliteit verbeterd worden. Door een betere bodemstructuur en bodemvruchtbaarheid stijgen de opbrengsten. Ook kan via compostering CO2 in de bodem worden opgeslagen. Daarnaast neemt de waterretentie in de bodem aanzienlijk toe wat een positief effect heeft op klimaatadaptatie (minder kans op verdroging) en op de biodiversiteit onder- en bovengronds. Onderzocht dient te worden in hoeverre en op welke wijze biomassa gebruikt kan worden voor bodemverbetering (met behulp van pilot-projecten).

7.4 Vergroten robuustheid watersystemen Vergroten robuustheid watersystemen door het realiseren van waterberging en droogtebestendigheid.

90


30-9-2011

LandStad De Baronie. Achtergrondrapport. Het duurzaam versterken van de Stad-Land relatie Breda

Recommend Documents