LANDELIJK CONGRES MARKTWERKING IN DE MEDISCH SPECIALISTISCHE ZORG: OP ZOEK NAAR EEN BALANS TUSSEN VRIJHEID EN REGULERING
JAARBEURS UTRECHT, BEATRIXGEBOUW 9 APRIL 2003
LEZING OVER MARKTDENKEN EN MARKTWERKING IN DE MEDISCH SPECIALISTISCHE ZORG: NAAR EEN NIEUWE PERESTROJKA? PROF DR J.G.A. VAN MIERLO Hoogleraar Openbare Financiën Universiteit Maastricht
1. Oude Systeem in de Zorg Allocatie van goederen diensten via ‘klassieke fysieke rantsoenering’ (vergelijk Sovjet-communistische planningspraktijk): 1. aanbodsturing 2. op hoeveelheid 3. met quasi-rekenprijzen (COTG!) 4. met budgetlimieten 5. verticale, bureaucratisch-hiërarchische ordening 6. problemen: principaal-agent vraagstukken, verstikkende regelgeving, bureaucratisme, capaciteitstekorten opgelost door vraagaanpassing: op is op!
2. Nieuw Systeem in de Medisch Specialistische Zorg Allocatie van goederen en diensten via ‘rationeel prijssysteem’: 1. echte marktprijzen worden bepaald door samenspel van vraag en aanbod 2. hoeveelheidreacties van producenten en consumenten 3. concurrentie als motor van de dynamiek (‘workable competition’) 4. van aanbodsturing naar vraagsturing 5. geen budgetlimieten: koopkrachtige vraag is bepalend! 6. sturing via ‘gecontroleerd’ (?!) marktmechanisme (vergelijk concept van ‘managed competition’!)
3. Transitieproblemen Marktwerking ontstaat niet vanzelf, maar moet worden georganiseerd! De overheid als procesarchitect, in samenspraak met de marktpartijen als ‘stake holders’ van het systeem Van verticaal, bureaucratisch-hiërarchische ordening (eenzijdige commando’s) naar horizontaal-democratisch netwerk (tweezijdige ruil-relaties) Géén ‘gesloten programma-aanpak’ (ingenieurs: blauwdrukdenken en viltstiftplanning) Maar ‘open proces-aanpak’: 1. niemand heeft de wijsheid in pacht 2. institutionele variëteit: laat duizend bloemen bloeien 3. experimenten en leerprocessen 4. succes- én faalstories 5. geen volmaakte en eeuwige oplossingen
4. Andere Verhoudingen in het Nieuwe Systeem Horizontaal netwerk met onderlinge ruilrelaties en Rollen uit elkaar halen: geen dubbelrollen en geen rolvermenging De overheid als niet-meespelende scheidsrechter - eerlijke concurrentie bewerkstelligen (‘level playing field’) - concurrentie op prijs én kwaliteit (combinaties!) - kwaliteitscontrole - toegang tot de zorg garanderen - geen inkomenspolitiek met zorg bedrijven Belangrijke rol van toezichthouders 1. algemeen: Nederlandse Mededingingsautoriteit NMa 2. sectorspecifiek: Inspectie voor de Gezondheidszorg 3. financieel: Autoriteit Financiële Markten AFM Ziektekostenverzekeraars als spin in het web: zaakwaarnemers voor de consumenten
5. Nieuwe Problemen Vraagsturing betekent: opwaartse druk van medische consumptie Kosten van medische consumptie (micro) versus ‘collectieve lastendruk’ (macro) Hernieuwde discussie over basispakket (‘Trechter van Dunning!’) Transactiekosten komen in plaats van bureaucratiekosten: wat is het saldo-effect? Cruciale rol van verzekeraars Hoe marktwerking in stand te houden ? (oud en nieuw marktfalen!) Hoofdrol van de toezichthouder(s)! Rapport Maarse cs: Marktwerking in de Ziekenhuiszorg, Maastricht 2002 versus CPB-studie: Zorg voor Concurrentie, Den Haag 2003
6. Consequenties voor Drie Deelmarkten in de Zorg 1. De Markt van Ziektekostenverzekeringen: verzekeraars en verzekerden transparantie van de markt: het belang van informatie goede en slechte risico’s op de markt: risicoselectie ‘moral hazard’ van verzekerden 2. De Markt van Zorginkoop: verzekeraars en medisch specialisten contracteervrijheid versus –plicht tweezijdige mededinging cruciale rol van marktmeesters 3. De Markt van Verrichtingen: medisch specialisten en patiënten kwaliteitscontrole en –zorg vrije artsenkeuze prijs-/kwaliteitsconcurrentie
7. Eerste Evaluatie RVZ-advies over Marktwerking in de Medisch Specialistische Zorg Wat wordt in dat RVZ-advies wél overgenomen? Wat wordt in dat RVZ-advies níet overgenomen? Conclusie: voorlopige evaluatie van het RVZ-advies Hoe nu verder?
