LANCERING
HET GROENE BREIN
ROOTS
INNNOVATION DOCK
ROTTERDAM
REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT RE REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT RE REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT RE REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT RE 1 REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT REPORT RE
Beroepsonderwijs voor de wereld van morgen In het Innovation Dock in de haven van Rotterdam werd 10 juni het startschot gegeven voor Het Groene Brein ROOTS, een kersvers netwerk waarin bedrijfsleven, wetenschap en onderwijs de krachten bundelen voor verduurzaming van het beroepsonderwijs. Dagvoorzitter Mark Beumer kijkt opgetogen naar een sereen piepende 3D-printer in de hoek van de zaal. Zojuist heeft Vincent Wegener op een knopje gedrukt. En straks, hopelijk binnen de tijd, heeft-ie het kanariegele logo van Het Groene Brein ROOTS tot op de millimeter nauwkeurig uitgeprint. Die printer staat er niet zomaar voor de aardigheid. 3D-printing staat misschien wel symbool voor de maakindustrie van morgen, waarvoor in het mbo-onderwijs van vandaag de arbeidskrachten moeten worden klaargestoomd. “Er komt een derde industriële revolutie aan”,
zegt Wegener, werkzaam bij RDM Makerspace. “Alles wordt printbaar. Hier staat een huis-tuin-en-keukenprinter, maar veel geavanceerdere modellen printen al oren, levensmiddelen en huizen. Dit apparaat gaat de maakindustrie veranderen.” AGE OF DISRUPTION Zo’n 3D-printer spreekt tot de verbeelding. En dat is wel zo prettig, zegt Marga Hoek, voorzitter van Het Groene Brein. “Want de nieuwe economie, dat is toch wel een wat vaag begrip. “En natuurlijk
zijn er veel kansen. Die zien we allemaal; op het vlak van digitalisering, nanotechnologie en robotisering. Maar er zijn ook onzekerheden. De jeugd zit de nieuwe economie dan wellicht in het dna, maar zijn docenten voldoende toegerust om in hun lesgeven daarin mee te gaan? En de Raad van Bestuur?” Om op die en talloze andere vragen een antwoord te vinden, is precies Het Groene Brein ROOTS opgericht, zegt Hoek. “We zijn er nog lang niet. Als we nuchter kijken naar het resultaat van al onze inspanningen tot dusver om economie en maatschappij te verduurzamen,
dan is de boodschap dat we iets minder hard achteruitgaan. Nog steeds doen we een grote aanslag op aarde, energie en mensen. Wist u dat 2700 liter water nodig is voor de productie van één T-shirt en dat tegelijkertijd 9000 mensen per dag sterven door gebrek aan water? Die tegenstellingen horen in de nieuwe economie niet thuis. Economische activiteit in de wereld van morgen creëert waarde onderaan de streep. Geen min, geen 0, maar een plus. “Daarvoor moeten we onszelf opnieuw uitvinden. Als bedrijfsleven, consumenten, onderwijs en wetenschap.” En volgens Hoek heeft juist onze tijd daar de beste papieren voor. “We leven in the age of disruption. Sectoren gaan volledig op de schop door innovaties die in de melting pot van innovatie, ICT, globalisering en technologie samenkomen.” En juist in het mbo, de broedplaats
voor de maakindustrie, krijgt dat gestalte. “Studenten van het mbo bouwen de wereld van morgen.” Jan Rotmans, tweede keynote-speaker gaat verder waar Hoek gebleven is. “We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk”, zegt hij. Dat klinkt leuk, maar wat bedoelt hij er eigenlijk mee? Rotmans vergelijkt de tijd waarin we anno 2015 leven met de industriële revolutie uit de 19e eeuw. “De revolutie van vandaag is een digitale revolutie. En veel maatschappelijke ontwikkelingen van toen, zien we ook vandaag. De angst voor machines van toen heeft plaats gemaakt voor angst voor robots; de langdurige, maatschappelijke onrust van destijds zien we
ook vandaag; de sociale ongelijkheid uit die dagen is vandaag onverkort aanwezig en waar destijds iedereen het had over Karl Marx en zijn ideeën wordt vandaag Piketty op het schild gehesen.” De industriële revolutie zette de
OVER ROOTS
ROOTS is een nieuw netwerk van bedrijven en mbo-instellingen, waarin vooroplopende bedrijven en progressieve mbo-instellingen in nauwe samenwerking met wetenschappers van Het Groene Brein werken aan de implementatie van De Nieuwe Economie in het mbo-onderwijs. Door vernieuwing in het beroepsonderwijs aan te jagen en de huidige onderwijswereld met het bedrijfsleven te verbinden, wil ROOTS de omwenteling naar een nieuwe economie versnellen en het Nederlandse marktaandeel in de nieuwe economie vergroten en veiligstellen.
FINALLY ACTION: VERY INSPIRED AT LAUNCH OF GREEN VOCATIONAL INITIATIVE #HGBROOTS @HETGROENEBREIN
GAIL WHITEMAN, PROFESSOR BUSINESS SOCIETY MANAGEMENT
INNOVATION DOCK 2
3
wereld in de 19e eeuw op z’n kop. “En dat gaat nu ook gebeuren”, zegt Rotmans. “Van centraal, gaan we steeds decentraler. Er zijn al honderden burgerinitiatieven in Nederland die energie op lokaal niveau opwekken. Hiërarchie telt niet meer in de nieuwe economie; we gaan van top-down, naar bottom-up en als gevolg daarvan transformeren grote, hiërarchische organisaties in platte community’s en netwerken.” MAAKINDUSTRIE 3.0 Ook Rotmans is onder de indruk van de 3D-printer. “Dat apparaat”, wijst hij naar de hoek, “maakt de transitie mogelijk van massaproductie naar productie door de massa. Op de arbeidsmarkt is de vrees groot voor het verlies van banen: Robots belegeren de werkvloer!” Maar Rotmans is er niet bang voor. “Net als tijdens de industriële revolutie, brengt een
nieuw tijdperk nieuwe werkgelegenheid. Van de banen uit 1900 bestaat vandaag nog maar 10 procent. Tijden veranderen, de arbeidsmarkt verandert mee.” Rotmans voorspelt een nieuwe maakindustrie: Maakindustrie 3.0. “Juist het mbo zou daarin de hofleverancier en deskundige moeten zijn. Maar ze is nog niet toekomstrijp. Andere curricula en nieuwe opleidingen zijn nodig, zodat we studenten andere competenties kunnen bijbrengen; toegerust om de
“ROOTS IS IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF EEN VOORBEELD EN EEN VOORLOPER OP HET GEBIED VAN LEREN VOOR DUURZAME ONTWIKKELINGEN.” THEO VAN BRUGGEN PROGRAMMAMANAGER DUURZAAMDOOR
nieuwe generatie makers te zijn.” En wat voor competenties zijn dat dan? “Je moet thuis zijn in de wereld van innovatie”, zegt Rotmans. “En verandering zien als een kans, niet als een bedreiging. Samenwerking, communicatie en co-creatie zijn daarbij de skills van de toekomst.”
POWERTALK | ANTOINE Het Groene Brein ROOTS wil verbindingen leggen, een platform zijn waar onderwijs, bedrijfsleven, burgers en wetenschap elkaar ontmoeten. Maar wat haalt dat in de praktijk dan uit?
4
Antoine Heideveld, directeur van Het Groene Brein, heeft een heel concreet voorbeeld. “Ik kwam een orchideeënkweker tegen die vertelde hoe de markt waarin hij opereert duurzame business bijna onmogelijk maakt. De schaal waarop geproduceerd wordt, moet steeds groter 5
en de marges worden steeds kleiner. Gevolg is dat steeds meer orchideeën uit China worden geïmporteerd, waar de arbeidsomstandigheden vaak niet in orde zijn.” CIRCULAIRE ORCHIDEE Heideveld legde het vraagstuk voor aan de wetenschappers van Het Groene Brein. “Ze kwamen met een eenvoudige oplossing: de circulaire orchidee. Van een ‘gebruikte’ orchidee is eenvoudig een ‘nieuwe’ te
maken, dus waarom vraag je als kweker de plant niet terug van je klant? Omdat je op deze manier de tussenhandel uit het proces weghaalt, kun je hogere marges rekenen en grote sprongen maken op het gebied van duurzaamheid.” Het is niet bij een idee gebleven, zegt Heideveld. “De circulaire orchidee gaat er komen.”
Scan de QR-Code om meer te lezen over dit project
Zakendoen NextGen geeft het onderwijs tool in handen Behalve de lancering van ROOTS, werd op 10 juni eveneens Zakendoen in de Nieuwe Economie NextGen gepresenteerd. NextGen is afgeleid van Zakendoen in de Nieuwe Economie, dat in 2014 werd verkozen tot managementboek van het jaar. NextGen is de onderwijseditie van deze bestseller en komt inclusief een innovatieve lesmethode, die speciaal is ontwikkeld voor het mbo. Onder de dynamische regie van theatermaker Art-Jan de Vries, kreeg het publiek in hoog tempo een tour door de acht hoofdstukken van het boek. Te beginnen met hoofdstuk 0, over de nieuwe economie als het fundament onder het zakendoen van morgen. “Daar is nieuw denken voor nodig”, zegt student Nicole Mulder. “Maar dat zal nog niet
“MET DUURZAAMDOOR ZOEKT DE OVERHEID DE GRENS OP, IN POSITIEVE ZIN, DOOR DE VERBINDING TE LEGGEN TUSSEN OVERHEID, ONDERWIJS EN MARKT OM HET ONDERWIJS TOEKOMSTBESTENDIG TE MAKEN.” ROEL VAN RAAIJ MINISTERIE VAN ECONOMISCHE ZAKEN
vanzelf gaan, want het is makkelijker om dingen aan te leren dan af te leren.” Gelukkig is er met het oog op de nieuwe economie veel te leren. Over efficiënt gebruik van producten bijvoorbeeld, weet student Mervyn D. Chin Fo Sieeuw. “Een boormachine wordt door huishoudens in de Verenigde Staten gemiddeld maar 13 minuten gebruikt. En dat op een levensduur van zes jaar. Waarom gaan we niet delen? M’n vrienden geven het goede voorbeeld. Met z’n vieren kochten ze één auto. Beter én goedkoper.” TOMATENAFVAL Over effectief gebruik weten Petra de Boer van Ecodrukkers en Paul Spies van Schut Papier zeker mee te praten. Als drukker en papierleverancier van Zakendoen in de Nieuwe Economie NextGen maakten ze gebruikt van bio-inkten en papier van tomatenafval om de footprint van het boek tot een minimum te beperken. “Er is een value cycle ontstaan”, zegt De Boer, “Door sa-
men te werken, kennis uit te wisselen en elkaar te stimuleren hebben we waarde toe kunnen voegen aan het boek. Door afstemming met de vormgever bijvoorbeeld, en reductie van CO2-uitstoot door productie dichtbij.” Maar veel kan nog beter. Om nieuwe stappen te kunnen zetten is doorlopende innovatie van essentieel belang. Of – om de woorden van de Vlaamse innovatie- en storytellingexpert Stefaan Vandist te gebruiken – van kathedraal belang. “En daar is omdenken voor nodig. In Brussel hebben twee jongens gekeken hoe de Babyloniërs 7000 jaar geleden oud brood gistten om bier te brouwen. En sinds dit voorjaar is BabyLone te koop. Met vijfhonderd kilo oud brood, brouwden ze 12.000 flessen bier.”
POWERTALK IRA & RAYMOND leiderschap nodig om de economie van morgen naar vandaag te halen, zegt Art-Jan. “Tegelijkertijd kunnen we voor de uitvoering niet heen om de mensen waar het vandaag om draait. De economie van morgen kan worden bedacht door ‘vreselijk geleerde mensen’, maar hij moet worden gebouwd met onze twee handen. En dan heb ik het over de mensen die onder dit dak aan het leren zijn; in het mbo-onderwijs.”
“NEDERLAND IS VOORLOPER IN HET MBO-ONDERWIJS, MAAR NIET IN DUURZAME ONTWIKKELING. JUIST DAAROM IS HET ZO GOED DAT ROOTS BEIDE VERBINDT.” MACHTELIJN BRUMMEL RIJKSDIENST VOOR ONDERNEMEND NEDERLAND
Stefaan van Dist spreekt over kathedrale tijden
Acteur Art-Jan bladert met de aanwezigen verder door Zakendoen NextGen. Door hoofdstuk Businesscase bijvoorbeeld, waar staat dat good business in de nieuwe economie net als vandaag van doorslaggevend belang is, maar dat ondernemers hun business veel creatiever, ruimdenkender en geduldiger vormgeven. En dat geldt voor hun financiering net zo. Leiderschap is het laatste hoofdstuk in NextGen. De strik om de inhoud, zoals in het boek te lezen is. Want er is werkelijk 6
Vincent Wegener legt Mark Beumer uit over de werking van de 3D-printer
7
Eén van de drijvende krachten achter ROOTS is Ira von Harras van Het Groene Brein. “Maar”, zo begint ze, “het is mij duidelijk geworden, ook weer in dit proces, hoe de nieuwe economie in essentie draait om samenwerken. We doen het niet alleen.” En dat is maar goed ook, zegt Von Harras, want de nieuwe economie staat nog in de kinderschoenen. “We zijn aan het pionieren, maar gelukkig worden de eerste stappen gezet. Met SWITCH bijvoorbeeld, een leiderschapsprogramma voor mbo-studenten. Ook is er een samenwerking ontstaan tussen kennisnet en ROOTS, waarbij we nadenken over de beroepen van de toekomst.” Pas afgestudeerd student Raymond zag in eerste instantie nog niet veel brood in de nieuwe economie. “Toen ik werd benaderd om mee te denken, vroeg ik me eerlijk gezegd af wat ik er nu aan zou hebben. Want ik heb m’n opleiding afgerond en de nieuwe economie is nog toekomstmuziek. Maar toch zei ik ja. Want ik heb er dan misschien niet zo veel aan, mijn kinderen straks wél.” Raymond denkt dat juist studenten veel kunnen beteken voor de verduurzaming van de nieuwe economie. “Willen we de nieuwe economie realiseren, dan zijn er mensen nodig die zich er eigenaar van voelen. Zonder jou zal de nieuwe economie er niet komen.”
8
